| Asl nomi | مشكاة المصابيح |
|---|---|
| Muallif(lar) | Muhammad ibn Abdulloh Xatib Tabriziy[1][2] |
| Til | arabcha |
| Janr(lar)i | Hadis toʻplami |
“Mishkot al-Masobih” (arabcha: مشكاة المصابيح – “Chiroqlar uyasi”) Bagʻaviy qalamiga mansub “Masobih as-sunna” asarining Valiyuddin Abu Abdulloh Muhammad ibn Abdulloh Xatib Tabriziy (vaf. 1248) tarafidan kengaytirilgan va qayta ishlangan versiyasidir[3]. Xatib Tabriziy asl matnni hadis ilmidan yetarlicha maʼlumotga ega boʻlmaganlar uchun qulayroq shaklga keltirgan.
Kitob 29 bobga boʻlingan boʻlib, 5945 ta hadisni oʻz ichiga oladi va sunniy islom ulamolari tomonidan muhim hadislar toʻplami sifatida e’tirof etiladi[3] “Mishkot al-masobih”da kelgan hadisga misol: “Kimda kim qoʻshnisi och boʻlgan holda oʻzi toʻq boʻlib tong orttirsa, iymoni mukammal emasdir”[4].
Bagʻaviyning “Masobih as-sunna”sidan farqli jihatlari
Imom Tabriziy “Masobih as-sunna”da mavjud boʻlgan 4434 ta hadisga yana 1511 ta hadisni qoʻshgan. Bagʻaviy boshqa ulamolar ma’qullamagan koʻplab hadislarni sahih deb tasniflagan. Tabriziy Bagʻaviy hadislarga qoʻygan tasniflarni izohlab, ularning koʻpini qayta tasniflagan. Shuningdek, u “Masobih as-sunna”ga uchinchi boʻlimni ham qoʻshgan, Bagʻaviy esa asarni ikki qismga boʻlgan edi. Bagʻaviy oʻzi toʻplagan hadisning isnodini zikr qilmagan, Tabriziy esa, hadisning asl manbasini tilga olib, matnni ishonchliroq holga keltirgan[3] .
• Asarga bugunga qadar koʻplab sharhlar yozilgan va nashr etilgan. Jumladan:
• Husayn ibn Abdulloh ibn Muhammad at-Tibiyning sharhi;
• “Mirqot al-Mafotih Sharh Mishkot al-masobih” koʻp jildli asar boʻlib, XVII asr sunniy olimi Mulla Ali al-Qori tomonidan yozilgan;
• “Mir’at al-Manojih Sharh Mishkot al-masobih” - muftiy Ahmad Yor Xon Naimiy tomonidan yozilgan urducha sharh;
• “Midroj al-Favotih Sharh Mishkot al-masobih” - Malayziyaning Bahasa tilida yozilgan sharh. Muallifi - Mavlono Hasnul Hizom Hamza.