Misr va Qatar munosabatlari

Misr va Qatar munosabatlari Qatar Davlati va Misr Arab Respublikasi oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlardir. Ushbu munosabat birinchi marta 1972-yilda boshlangan.

Diplomatik vakillik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1973-yilning yanvariga kelib, Qatar mustaqillikka erishganidan soʻng ikki yil oʻtib, Misr Qatar elchi etib tayinlagan oʻn sakkizta davlatlar qatoriga kirgan[1].

Siyosiy bahslar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Misrning Mohandessin mahallasidagi Qatar elchixonasi

1997-yilda Qatar Misrdagi islomiy jangari tashkilotlarni moliyalashtirayotganini taʼkidlab, Qatardagi MEMA konferensiyasini boykot qilgan[2][3]. Mojaroga oʻsha yilning oxirida Saudiya Arabistoni vositachilik qilgan, biroq aralashuvdan bir necha hafta oʻtib Qatar hukumati xususiy va davlat sektoridagi 700 misrlik ishchini ishdan boʻshatgan[2]. Qatar Misr fuqarolariga kirish vizalarini berishni toʻxtatgan[2].

2021-yilda JCh-2022 tashkiliy qoʻmitasi rahbari Hassan Al-Thawadi Qatarning mehnat islohotlarini yaxshilashga qaratilgan chora-tadbirlarini eʼtirof etgan, bu esa ishchilarga yanada koʻproq foyda keltirgan[4][5].

2013-yilgi Misrdagi davlat toʻntarishidan keyingi munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yil iyulida Misr harbiylari Qatar qoʻllab-quvvatlagan prezident Muhammad Mursiyni hokimiyatdan agʻdargan. Bu Qatar va Misr oʻrtasidagi keskinlikni kuchaytirdi, bir qator arab davlatlari bu bahsda Misrni qoʻllab-quvvatlagan[6]. Qatar bir qancha arab davlatlari tomonidan "Musulmon birodarlar" diniy yetakchiligida muhim rol oʻynagan musulmon ulamo Yusuf al-Qaradawiga boshpana bergani uchun jazolangan[7].

2014-yil mart oyida uchta arab davlati „Qatar tomonidan ularning ichki ishlariga aralashuvi“ga, jumladan Misrdagi „Musulmon birodarlar“ni moliyaviy qoʻllab-quvvatlashga norozilik sifatida oʻz elchilarini Qatardan olib chiqib ketgan[8]. Taxminan 2014-yil dekabrida Qatar Fors koʻrfazining boshqa mamlakatlari, birinchi navbatda Saudiya Arabistoni bosimi ostida Misr bilan munosabatlarni tiklashga harakat qilgan[9][10].

2015-yil fevralida Abdullohning oʻlimidan bir oy oʻtib, Misr Liviyadagi IShID qal’asiga havo hujumi uyushtirganidan keyin munosabatlarda yana bir kelishmovchilik yuzaga kelgan[11][12]. Havo hujumlarini Al-Jazira qoralab, tinch aholi qurbonlari tasvirlarini efirga uzatgan[12]. Bundan tashqari, Qatar tashqi ishlar vazirligi havo hujumlari boʻyicha qoʻlidan kelgan barcha ishni qilganini bildirgan. Misr fuqarolari ham Qatarni qoralovchi onlayn kompaniya boshlashgan[13]. GCC Misrning ayblovlarini rad etgan va uning bosh kotibi bu bayonotlarni yolgʻon deb hisoblagan[14]. Koʻp oʻtmay, Qatar Misrdagi elchisini maslahat uchun chaqirib olgan[13].

2017-yilgi diplomatik inqiroz

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yil 5-iyun kuni Misr hukumati Saudiya Arabistoni, Bahrayn va Birlashgan Arab Amirliklari bilan birgalikda Qatar bilan diplomatik munosabatlarni uzganini eʼlon qilgan. Misr Tashqi ishlar vazirligi oʻz faoliyatini Qatar transportlari uchun yopishini eʼlon qilgan. Misr, Saudiya Arabistoni, Bahrayn va Amirlik hukumatlari Qatarning Musulmon birodarlar kabi „terrorizm“ni qoʻllab-quvvatlashda davom etayotganini taʼkidlashgan[15]. Misrdagi „Musulmon birodarlar“ tashkiloti hukumat tomonidan taqiqlangan va terrorchi tashkilot deb hisoblangan. Islom Hasanning taʼkidlashicha, "Misr Qatar bilan koʻp yillar davomida muammoli munosabatlarga ega boʻlgan (Muhammad Mursiyning prezidentlik davridan tashqari)[16].

Diplomatik munosabatlarning tiklanishi (2021-yildan hozirgacha)

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil 20-yanvarda Misr Qatar bilan diplomatik munosabatlarni tiklashga rozi boʻlgan[17][18]. 2021-yil iyun oyida Amr Kamol Eddin al-Sherbiniy Misrning Qatardagi elchisi etib tayinlangan[19][20]. 2021-yil iyul oyida Salem Muborak Al Shafi Qatarning Misrdagi elchisi etib saylangan[21][22].

2022-yil 24-iyun kuni Qatar amiri Tamim bin Hamad Al Taniy Misrga 2015-yildan buyon ilk rasmiy tashrifi bilan Qohirada Misr Prezidenti Abdulfattoh as-Sisi bilan uchrashgan. Ular Qatar va Misr 5 milliard AQSh dollaridan ortiq sarmoyaviy shartnomalar imzolaganidan keyin diplomatik va iqtisodiy munosabatlarni muhokama qilgan[23][24][25].

Al-Jazira

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2013-yil Misrda Abdulfattoh as-Sisi boshchiligidagi davlat toʻntarishi natijasida „Musulmon birodarlar“ga aloqador prezident Muhammad Mursiy hokimiyatdan agʻdarilgan. Sisi „Musulmon Birodarlar“ning media ittifoqchilari, jumladan, „Al-Jazira“ga qarshi tazyiq oʻtkazgan[26]. Bu 2013-yil dekabr oyida Al-Jazira jurnalistlari Mohamed Fahmi, Piter Greste va Baher Ghorabning hibsga olinishi bilan yakunlangan[27]. Al-Jazira 2014-yil dekabrida oʻzining Misrdagi Mubasher Misr telekanali efirini „milliy xavfsizlik va birlikka ziyon yetkazmoqda“ degan ayblovlar ortidan toʻxtatishga majbur boʻlgan[28].

2016-yil dekabrida Al-Jazira telekanalida ishlagan misrlik jurnalist Mahmoud Hussein hibsga olingan va keyinchalik hech qanday ayblov eʼlon qilinmasdan yoki suddan oʻtmay qamoqda saqlangani maʼlum boʻlgan[29]. 2021-yil 6-fevralda esa ozodlikka chiqqan[30].

2022-yil sentyabr oyida Al-Jazira jurnalisti Ahmed al-Najdi ikki yilni tergov hibsxonasida oʻtkazganidan soʻng ozodlikka chiqqan[31][32][33]. Al-Jaziraning yana ikki misrlik jurnalisti, Bahaa Eldin Ibrohim va Rabie el-Shayx 2023-yilning may oyidan boshlab hibsda saqlanmoqda[32][34].

Iqtisodiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2003-yilning yanvaridan 2014-yil iyunigacha Qatar firmalari tomonidan kiritilgan barcha moliyaviy investitsiyalar ichida Misr ulushi 31,1 foizni tashkil etgan[35].

Muhammad Mursiyning bir yillik hukmronligi davrida Qatar Misrga 7,5 milliard dollarlik grant va kreditlar yuborib, unga yordam bergan. Mursiy hokimiyatdan agʻdarilganidan soʻng, 2013-yil sentyabr oyida Misr Qatar markaziy bankiga qoʻygan 2 milliard dollarni qaytarib bergan[36]. 2014-yilning sentyabr-noyabr oylari orasida Misr 2,5 milliard dollar qarzini toʻlagan[37]. Misrning Qatar oldidagi oxirgi 1 milliard dollarlik qarzi 2016-yilning iyulida toʻlangan[38].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „The era of reform“. Permanent Mission of the State of Qatar to the United Nation (1973).
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Maddy-weitzman, Bruce. Middle East Contemporary Survey: Volume 21. Westview Press, 1999 — 124-bet. ISBN 978-0813337623. 
  3. ↑ Fendy, Mamoun. (Un)Civil War of Words: Media and Politics in the Arab World (Praeger Security International). Praeger, 2007 — 46-bet. ISBN 978-0275993931. 
  4. ↑ „Qatar committed to improving worker welfare, says World Cup 2022 organiser“ (en). Reuters (2021-yil 23-iyun). Qaraldi: 2022-yil 25-aprel.
  5. ↑ „Qatar’s new minimum wage enters into force“ (en). www.ilo.org (2021-yil 19-mart). Qaraldi: 2022-yil 25-aprel.
  6. ↑ „Egypt's break with Qatar could contribute to a scorching summer for country's residents“. The Washington Post (2014-yil 21-may). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  7. ↑ Olivier Guitta. „The Cartoon Jihad: The Muslim Brotherhood's project for dominating the West“. The Weekly Standard (2006-yil 20-fevral). 2015-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 27-may.
  8. ↑ „Arab states withdraw ambassadors from Qatar in protest at 'interference'“. The Guardian (2014-yil 5-mart). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  9. ↑ „Qatar moves to cut ties with Hamas and repair relations with Egypt“. National Post (2014-yil 30-dekabr). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  10. ↑ „Egypt, Qatar Accept Saudi Initiative to Mend Ties“. The Wall Street Journal (2014-yil 20-dekabr). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  11. ↑ Kirkpatrick. „Egypt Launches Airstrike in Libya Against ISIS Branch“. The New York Times (2015-yil 16-fevral). Qaraldi: 2015-yil 23-mart.
  12. ↑ 12,0 12,1 Hussein. „Qatar rejects Egypt's war on terrorism“. Al Monitor (2015-yil 1-mart). Qaraldi: 2015-yil 23-mart.
  13. ↑ 13,0 13,1 „Qatar recalls ambassador to Egypt over ISIL row“. Al Jazeera (2015-yil 19-fevral). Qaraldi: 2015-yil 23-mart.
  14. ↑ „GCC rejects accusation of Egypt to Qatar supporting terrorism“. BBC Arabic (2015-yil 19-fevral). Qaraldi: 2015-yil 23-mart.
  15. ↑ „Four countries cut links with Qatar over 'terrorism' support“. BBC News (2017-yil 4-iyun). Qaraldi: 2017-yil 4-iyun.
  16. ↑ „Qatar turns its back on the Muslim Brotherhood“ (en). Atalayar. Qaraldi: 2022-yil 2-may.
  17. ↑ „Egypt and Qatar agree to resume diplomatic ties, Cairo says“. Reuters (2021-yil 21-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 21-yanvar.
  18. ↑ „Egypt and Qatar have ‘agreed to resume diplomatic relations’“ (en). www.aljazeera.com. Qaraldi: 2021-yil 5-sentyabr.
  19. ↑ „Egyptian president appoints ambassador to Qatar -official gazette“ (en). Reuters (2021-yil 23-iyun). Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.
  20. ↑ „Egypt appoints ambassador extraordinary to Qatar for first time since 2014“ (en-US). Egypt Independent (2021-yil 25-iyun). Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.
  21. ↑ „Egypt, Qatar appoint mutual ambassadors - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East“ (en). www.al-monitor.com. Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.
  22. ↑ „Qatari new Ambassador to Egypt arrives Cairo to resume work for 1st time in 4yrs“. EgyptToday (2021-yil 17-avgust). Qaraldi: 2022-yil 9-iyun.
  23. ↑ „Qatar’s Emir arrives in Cairo to meet Egypt’s President“ (en). Arab News (2022-yil 24-iyun). Qaraldi: 2022-yil 28-iyun.
  24. ↑ „Egypt, Qatar sign $5 billion in investment deals“ (en). Reuters (2022-yil 29-mart). Qaraldi: 2022-yil 28-iyun.
  25. ↑ „Qatar, Egypt eye investment, financial cooperation post-blockade“ (en-US). Doha News | Qatar (2022-yil 21-iyun). Qaraldi: 2022-yil 28-iyun.
  26. ↑ „Why Egypt Hates Al Jazeera“. foreignpolicy.com (2014-yil 19-fevral). Qaraldi: 2015-yil 23-yanvar.
  27. ↑ El Deeb, Sarah. „Canadian journalist asks Egyptian judge to free him: 'I ask for acquittal'“. The Star (2014-yil 31-mart).
  28. ↑ „Al-Jazeera suspends Egyptian channel Mubasher Misr“ (en-GB). BBC News (2014-yil 23-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
  29. ↑ „Al Jazeera’s Hussein detained in Egyptian prison for 1,000 days“ (en). Al Jazeera (2019-yil 19-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
  30. ↑ „Egyptian authorities release Al Jazeera journalist Mahmoud Hussein“ (en). Middle East Eye. Qaraldi: 2022-yil 3-avgust.
  31. ↑ „Egypt frees Al Jazeera journalist Ahmed al-Najdi“ (en). www.aljazeera.com. Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  32. ↑ 32,0 32,1 NUJ. „Egypt: journalist Hisham Abdelaziz released“. www.nuj.org.uk. Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  33. ↑ „Despite series of presidential pardons, Egypt still holding 21 journalists | RSF“ (en). rsf.org (2022-yil 3-avgust). Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  34. ↑ „Egypt frees Al Jazeera journalist Hisham Abdel Aziz after four years“ (en-GB). BBC News (2023-yil 1-may). Qaraldi: 2023-yil 24-may.
  35. ↑ „Qatari firms top list of investors in Arab countries“. The Peninsula (2015-yil 29-dekabr). 2016-yil 24-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-dekabr.
  36. ↑ „Egypt returns $2 billion to Qatar in sign of growing tensions“. Reuters (2013-yil 19-sentyabr). Qaraldi: 2017-yil 26-avgust.
  37. ↑ „Egypt pays back $2.5 billion deposit to Qatar: central bank official“. Reuters (2014-yil 28-noyabr). Qaraldi: 2017-yil 26-avgust.
  38. ↑ „Egyptian cenbank pays back 42 billion debt owed to Qatar“. Reuters (2016-yil 1-iyul). Qaraldi: 2017-yil 26-avgust.

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]