Myanmadagi armanlar

Myanmadagi armanlar (birm.မြန်မာနိုင်ငံမှအာမေးနီးယန်းများ, armancha: Հայերը Մյանմայում) — Myanmada yashaydigan etnik armanlar. Birinchi armanlar 1612-yilda Birma shahriga kelib, Tanxlinga joylashdi, birinchi arman qabr toshlari 1725-yilga toʻgʻri keldi, u yerdagi arman aholisi asosan savdogarlar edi^[1].

Tarixi

Makkertich J.Mayns, Konbaun davridagi Melun gubernatori kelib chiqishiga koʻra arman edi

XVII asr boshlarida armanlar koʻp miqdorda Isfaxon (Fors) chekkasidagi Nor-Juguga surgun qilingan. Koʻpchilik XVIII asrda Forsda ular uchun noqulay turmush sharoiti vujudga kelganda Hindiston va Janubi-Sharqiy Osiyoga koʻchib oʻtgan. XIX asrga kelib arman jamoalari asosan Birma, Malay yarim oroli (ayniqsa, Penang va Malakka) va Yava^[2][3] da uchraydi. Ular birinchi jahon urushidan soʻng u yerdan koʻchib ketishgan, ayniqsa Avstraliyaga.

Birmada yirik arman savdogarlari Birma qirollari tomonidan rasmiy shaxslar, ayniqsa, bojxona va chet elliklar bilan aloqalar uchun mas’ullar sifatida yollanganlar^[4]. Ular 1826-yilda inglizlar Arakan va Tenasserimni anneksiya qilganda Birinchi Birma urushidan omon qolishdi, ammo 1852-yilda mamlakatning savdo markazi boʻlgan Quyi Birma inglizlar tomonidan bosib olinishi arman savdogarlarini Britaniya hokimiyatiga qarshi boʻlganlik va rossiyaparastlikda^[5] yangi ayblovlarga (inglizlar tomonidan) olib keldi. Biroq, Yangon armanlari 1862-yilda ularga Birma qiroli tomonidan berilgan yerlarda oʻz cherkovlarini qurdilar.

1871-1872-yillarda Britaniya Hindistonida oʻtkazilgan aholini roʻyxatga olish shuni koʻrsatdiki, u yerda asosan Kalkutta, Dakka va Yangonda 1250 arman yashagan^[6]. 1881-yilgi aholini roʻyxatga olishda bu koʻrsatkich 1308; Bengalda 737 va Birmada 466 odamni tashkil etdi. 1891-yilga kelib ularning umumiy soni 1295 tani tashkil etdi. Britaniya Hindistonidagi 1901-yildagi aholini roʻyxatga olish Birmada 256 arman istiqomat qilishini koʻrsatdi.

Bugungi kunda Myanmadagi yagona Arman apostol cherkovi bu Yangondagi Avliyo Ioann Choʻqintiruvchi cherkovi^[7].

Taniqli vakillar

Takerning hind qoʻllanmasida Birma biznesi va hukumatida arman tilidagi koʻplab nomlar mavjud. Aka-uka Sarkislar (Janubi-Sharqiy Osiyo boʻylab mehmonxonalar tarmogʻiga asos solganligi bilan mashhur boʻlgan toʻrt nafar arman aka-uka guruhi) dastlab 1884-yilda Penang shahrida Eastern & Oriental mehmonxonasini ochgan va keyinchalik oʻz biznesini 1901-yilda Singapurdagi Raffles va Yangondagi The Strand Hotel mehmonxonalarigacha kengaytirgan^[8]. Birmada qolgan koʻplab armanlar ham Angliya-Hind yoki, aniqrogʻi, Angliya-Birma hamjamiyatining bir qismi hisoblanishi mumkin edi^[9]. Yana bir mashhur Birma armani — Diana Abgar.

Yana qarang

• Arman diasporasi

Manbalar

1. K. S. Papazian. Merchants from Ararat, a brief survey of Armenian trade through the ages // Ararat Press. — New York, 1979.
2. Margaret Sarkissian. Armenians in South-East Asia // Interdisciplinary Journal of Southeast Asian Studies. — 1987. — С. 1—33.
3. Nadia H. Wright. Respected citizens: The history of Armenians in Singapore and Malaysia. Ammasia Publishing, 2003. 
4. G.E. Harvey. History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824, 1925 — 346-bet. 
5. Vahé Baladouni and Margaret Makepeace. Armenian Merchants of the Seventeenth and Early Eighteenth Centuries: English East India Company Sources. Philadelphia: American Philosophical Society, 1998 — 294-bet. 
6. {{{заглавие}}}.
7. "The preacher refusing to give up the keys to a Yangon church". — 2014.
8. Ilsa Sharp. There Is Only One Raffles, The Story of a Grand Hotel, 1981, Souvenir Press Ltd.. ISBN 0 285 62383 4. 
9. „Andrew Whitehead article for BBC News website August 2014 on Myanmar's last Armenians“.