Shebnem Korur Fincanji

Shebnem Korur Fincanji 2016-yilda ozodlikka chiqqani haqida bayonot berdi

Shebnem Korur Fincanji (1959-yilda tugʻilgan) – turk shifokori, sobiq professor va Turkiya Tibbiyot Assotsiatsiyasining (TBB) hozirgi prezidenti. U inson huquqlari boʻyicha xalqaro miqyosda taniqli ekspert va Turkiya Inson huquqlari jamiyati (TİHV) aʼzosi. Turk ommabop madaniyatida uni „turk ayol yovuz odami“ deb atashadi[1].

Yoshligi va taʼlimi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻrta maktabni Kadikoʻy taʼlim kollejida tugatgandan soʻng[2] u Istanbul universitetida tibbiyot fakultetini tamomlagandan soʻng sud tibbiyoti boʻyicha qoʻshimcha taʼlim oldi[3]. 1987-yildan 1990-yilgacha Istanbul universitetining adabiyot fakultetida klassik arxeologiya boʻyicha tahsil oldi[3]. U Turkiya Jinoiy Huquq Uyushmasi va Sud Tibbiyot Jamiyatining asoschi aʼzosi boʻlib, 1993 va 1996-yillar davomida unga raislik qilgan[3]. 1997-yilda Istanbul universiteti sud-tibbiyot boʻlimi mudiri boʻldi[4].

Kasbiy faoliyati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1996-yilda Korur Fincanji Birlashgan Millatlar Tashkilotining Sobiq Yugoslaviya boʻyicha xalqaro jinoiy tribunali nomidan[5] Bosniyaning Kalesija hududidagi ommaviy qabrlardan topilgan bir qancha jasadlarni otopsiya qilishda ishtirok etgan[2]. 1999-yilda u Birlashgan Millatlar Tashkilotining qiynoqlarga oid hujjatlarni rasmiylashtirish uchun qoʻllanma boʻlishi kerak boʻlgan Istanbul protokoli[5][6][4] loyihasini ishlab chiqishda hamkorlik qilgan[5][7]. 2002-yilda u Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) uchun jinsiy zoʻravonlik boʻyicha soʻrovnoma va qoʻllanmada ishtirok etdi. Terror bilan bogʻliq ayblovlar bilan sudlanganidan soʻng, u universitetdagi ofisini vaqtincha toʻxtatib qoʻydi[8]. 2007-yilda, 2016-yilda Turkiya hukumati tomonidan Turkiya janubi-sharqida Kurd ishchilar partiyasi (PKK) jangarilarini taʼqib qilish maqsadida komendantlik soati oʻtkazilayotganda inson huquqlari buzilishi qayd etilganidan soʻng, u "Biz aʼzo boʻlmaymiz" petitsiyasini imzolagan boʻldi. Tinchlik uchun Akademiklarning bu jinoyati[9]. 2018 va 2021-yillar oraligʻida u TIHV prezidenti boʻlgan[10]. 2020-yil oktabr oyida Korur-Financi Turkiya Tibbiyot Uyushmasi (TBB) prezidenti etib saylandi[11]. Turkiya prezidenti Recep Tayyip Erdoğan TBB prezidenti lavozimini egallab, uni "terrorchi tashkilotdan biri" deb atagan[11].

Keyingi faoliyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

U 1995-1996-yillarda Adliya vazirligi sud-tibbiyot departamentida ekspertlar kengashi rahbari boʻlganida davlat xizmatchisi boʻlgan[2]. U ikki marta, 1996-1998-yillar va 2002-2006-yillarda Istanbul Tibbiyot Palatasining bosh kotibi boʻlgan[2].

Prokuratura

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Özgür Gündemning sud jarayoni

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2016-yil 20-iyunda[12] u Özgür Gündem gazetasida bir kun muharrir boʻlgani uchun hibsga olingan[13]. U terror tashviqoti uchun tergov qilingan[13], ammo oʻn kundan keyin[12] sudgacha qoʻyib yuborilgan.[14] 2019-yil 17-iyulda u oqlandi[14], ammo bu safar ayblov hukmi ustidan apellyatsiya berdi va 2020-yil 3-noyabrda sud ishni qayta koʻrib chiqishga qaror qildi[15]. 2022-yil aprel oyida sud raisi Murat Birjanning Samsundagi hukmron Adolat va Taraqqiyot partiyasi (AKP) nomzodi va mahalliy AKP amaldorlari bilan yigʻilishda ham koʻrilgani xabar qilingani uchun ishdan boʻshatilishi talab qilingan edi[16].

Akademiklar, tinchlik uchun sud

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shuningdek, u 2016-yilda Tinchlik uchun Akademiklar tomonidan "Biz bu jinoyatning ishtirokchisi emasmiz" petitsiyasini imzolagani uchun tergov qilingan[17]. Sud jarayonida uning 2016-yil 3-mart kuni Cizrega tashrifi chogʻida qilgan kuzatuvlari, 2015-yil dekabr oyida Evrenselga bergan intervyusi va 2018-yil dekabr oyida Oʻzgʻur Gundamga bergan boshqa intervyusi uning terror tashviqotini tarqatishda ishtirok etganiga dalil sifatida taqdim etildi[8]. 2019-yilda u 2 yilu 6 oylik qamoq jazosiga hukm qilingan, biroq u hukm ustidan shikoyat qilgan[11].

Erkam Tufan Aytav bilan YouTubeda suhbat

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shebnem Korur Fincanji Erkam Tufan Aytav bilan 2022-yil 15-mart kuni oʻzining YouTube kanalida intervyu berganidan soʻng, Terrorizmga qarshi kurash boshqarmasi Aytavning Gülen harakatining qochqin aʼzosi ekanligini isbotlab, jinoiy ish qoʻzgʻatdi[18]. Gulen harakati Turkiyada terrorchi sifatida koʻriladi[18].

Terror propagandasi boʻyicha sud

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2022-yil 20-oktyabrda Korur Fincanji Turkiya va ittifoqdosh davlatlar tomonidan terrorchi guruh deb eʼlon qilingan Kurd ishchilar partiyasi (PKK)[19] bilan yaqin aloqada boʻlgan Medya Haber telekanaliga[20] gapirdi. Ushbu eshittirish davomida Korur Fincanji turk harbiylari PKKga qarshi „kimyoviy gazlar“ ishlatganini daʼvo qildi va voqea yuzasidan tergov chaqirdi[21][19]. Uning intervyusidan soʻng Anqara Bosh prokuraturasi Fincanjiga qarshi „terror tashkiloti propagandasi qilish“ va „davlat muassasalari va organlarini haqorat qilish“ ayblovlari bilan tergov boshladi[19]. Prezident Recep Tayyip Erdoğan oʻz bayonotlarini "terror tashkiloti tilida gapirayotgani", turk qurolli kuchlari va Turkiyani haqorat qilgani sifatida taʼriflagan[22].

Tergov boshlanganidan keyin Fincanji Medya Haber TV va boshqa ommaviy axborot vositalarini masʼuliyatsiz jurnalistikani tanqid qildi. "Ular men kimyoviy qurol qoʻllanganini aytganimdek xabar tarqatishadi. Men bunday deganim yoʻq"[19] U 26-oktyabr kuni Istanbuldagi uyida hibsga olingan va 27-oktyabr kuni Anqarada rasman ayblov qoʻyilgan edi. Uning hibsga olinishiga qarshi norozilik namoyishlari[1] va Jahon Tibbiyot Assotsiatsiyasi[23] TBB va TIHV uning hibsga olinishini qoraladi[24]. Nemis Tibbiyot Assotsiatsiyasi prezidenti, Inson huquqlari uchun shifokorlar, huquqni himoya qilish, IRCT, DIGNITY va Amnesty International uning ozod etilishini talab qilishdi[1]. 27-oktyabr kuni Adliya vaziri Bekir Bozdag TBB maʼmuriyatini isloh qilish va Financhini uning prezidenti lavozimidan ozod etish rejalarini eʼlon qildi[6].

2023-yilning 11-yanvarida sud uni terror tashviqoti uchun 2 yilu 8 oydan ortiq qamoq jazosiga hukm qildi, biroq ozodlikka chiqarishni buyurdi[25].

Bahslar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ugʻur Mumjuning ukasi Jeyhan Mumju, Fincanjini gumonlanuvchilarni tekshirmasdan yoki koʻrmasdan qiynoqlarga duchor boʻlganligini koʻrsatuvchi soxta sud-tibbiy xulosa tayyorlab, Ugʻur Mumju, Ahmet Taner Kishlali, Muammer Aksoy va Bahriye Üçok qotilliklarining ochilishiga toʻsqinlik qilganlikda aybladi[26][27]. Fincanji keyinchalik universitet rektori Kamol Alemdaroʻgʻli hibsga olinganidan beri Ergenekon sudlariga aralashishga uringan; Istanbul universiteti „Ergenekon terror tashkiloti“ buyrugʻi bilan „qiynoqlarga qarshi kurashini oldini olgan“ deb daʼvo qilgan[28].

Mukofotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 „Protest gegen Verhaftung von türkischer Ärzteverbandschefin“. Die Zeit (2022-yil 27-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 28-oktyabr.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Who's who in Politics in Turkey“. Heinrich Böll Stiftung 247–249. 2019-yil 15-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-noyabr.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 „Şebnem Korur Fincancı“ (en-GB). Hrant Dink Foundation. Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 „Hessischer Friedenspreis wird an Şebnem Korur Fincancı verliehen“. Peace Research Institute Frankfurt (2018-yil 1-noyabr). 2018-yil 21-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 11-iyun.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Gazetesi, Evrensel „Turkish Medical Association (TTB) Central Council President and Evrensel Writer Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı arrested“ (en-EN). Evrensel.net. Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  6. ↑ 6,0 6,1 Sinclar–Webb, Emma „Turkey Jails Another Human Rights Defender“ (en). Human Rights Watch (2022-yil 28-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 29-oktyabr.
  7. ↑ Iacopino, Vincent; Haar, Rohini J.; Heisler, Michele; Lin, James; Fincancı, Şebnem Korur; Esdaile, Chris; Modvig, Jens; Sveaass, Nora et al. (16 July 2022). "Istanbul Protocol 2022 empowers health professionals to end torture" (English). The Lancet 400 (10347): 143–145. doi:10.1016/S0140-6736(22)00948-5. ISSN 0140-6736. PMID 35779555. https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(22)00948-5/abstract. 
  8. ↑ 8,0 8,1 „Şebnem Korur Fincancı | Sessiz Kalma“. www.sessizkalma.org. Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  9. ↑ „Turkish court acquits academics Şebnem Korur Fincancı, Gençay Gürsoy for signing peace petition“ (tr-TR). Gazete Duvar (2020-yil 7-iyul). Qaraldi: 2022-yil 28-oktyabr.
  10. ↑ „About HRFT“ (en-US). Human Rights Foundation of Turkey. Qaraldi: 2022-yil 29-oktyabr.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 „Solidarity with Prof. Şebnem Korur-Fincancı and the Turkish Medical Association“ (en-US). Netherlands Helsinki Committee (2020-yil 16-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 „Turkish Medical Association head detained in İstanbul“. Bianet (2022-yil 26-oktyabr).
  13. ↑ 13,0 13,1 Topçu, Özlem „Der Vorwurf lautet Propaganda“. Die Zeit (2016-yil 27-iyun). 2022-yil 27-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  14. ↑ „Puttrich setzt sich für Friedenspreisträgerin Fincanci ein“. Die Zeit (2021-yil 17-may). Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  15. ↑ Dunphy, Hannah „PHR: Acquittal of Turkish Physician Human Rights Defender Welcome and Overdue“ (en-US). Physicians for Human Rights (2019-yil 17-iyul). Qaraldi: 2022-yil 29-oktyabr.
  16. ↑ „Retrial of RSF Turkey representative: six years of judicial persecution | RSF“ (en). rsf.org. Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  17. ↑ „Conviction and sentencing of Ms. Sebnem Korur Fincanci, President of…“ (en). OMCT. Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  18. ↑ 18,0 18,1 „Police file complaint against Turkish Medical Association chair over appearance on YouTube program“. Gazete Duvar (2022-yil 17-mart). Qaraldi: 2022-yil 3-noyabr.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 „Şebnem Korur Fincancı: TTB Başkanı tutuklandı“ (tr). BBC News Türkçe (2022-yil 26-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 29-oktyabr.
  20. ↑ „Turkey spy agency denies role in Paris Kurds murder, launches probe“. Radio France Internationale (2014-yil 16-yanvar).
  21. ↑ „Top Turkish doctor jailed on terror charges after call for chemical weapons probe“. 26 October 2022. Qaraldi: 2022-yil 29-oktyabr.
  22. ↑ „Turkey medical association chief arrested for proposing chemical probe |“ (en). AW. Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.
  23. ↑ „European Doctors condemn the arrest of Şebnem Korur Fincanci and call for her immediate release“ (en). CPME.eu. Qaraldi: 2022-yil 28-oktyabr.
  24. ↑ „Doctor arrested after calling for Turkish army chemical weapons probe“ (en). euronews (2022-yil 26-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 28-oktyabr.
  25. ↑ Ruken, Tuncel „Court sentences Şebnem Korur-Fincancı for 'terror propaganda,' orders her release“. Bianet (2023-yil 11-yanvar).
  26. ↑ 'Şebnem Korur Fincancı Uğur Mumcu'nun Katillerinin Salınmasını Sağladı!' Ceyhan Mumcu |Saygı Öztürk (inglizcha), qaraldi: 2022-11-07
  27. ↑ „Uğur Mumcu'nun ağabeyi Ş. Korur Fincancı hakkında konuştu!“ (Turkish). Habererk (2022-yil 27-oktyabr).
  28. ↑ „Fincancı'nın Ergenekon kumpasındaki rolü“ (tr-TR). Ulusal (2022-yil 27-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 3-noyabr.
  29. ↑ „Şebnem Korur Fincancı, Ahmet Nesin, and Erol Önderoğlu“ (en). PEN America (2022-yil 16-iyun). Qaraldi: 2022-yil 27-oktyabr.