Shocker operatsiyasi

Shocker operatsiyasi (inglizcha: Operation Shocker) — AQSh Federal Qidiruv Byurosining Sovet Ittifoqiga qarshi 23 yil davom etgan kontrrazvedka operatsiyasi. Operatsiya Vashingtonda xizmat qilayotgan AQSh armiyasi serjantini ishga yollash orqali amalga oshirilgan, u yuz minglab dollar evaziga yigirma yil davomida Birlashgan shtab boshliqlari nazorati ostida GRUga maʼlumot berib kelgan. SSSRga vaqt va resurslarni behuda sarflash maqsadida AQShda qurol sifatida yaroqsiz deb hisoblangan yangi asab gazi haqidagi 4000 dan ortiq hujjatlar topshirilgan.

Tavsifi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Operatsiya 1959-yilda, AQSh armiyasining birinchi serjanti Jozef Edvard Kessidi (1920 −2011[1][2]) Vashington yaqinida joylashgan Armiya yadro energiyasi boshqarmasiga tayinlanganida boshlangan. FQB unga murojaat qiladi. Kessidi oldindan tayyorgarlik koʻrmagan boʻlsa ham, razvedka uchun ishlayotgan deb hisoblangan Sovet dengiz attashesi bilan bogʻlanib, pul evaziga maʼlumot berishni, boshqacha aytganda, moddiy asosda jim hamkorlikni boshlashga muvaffaq boʻldi. Sovetlar savollari ikki taraflama agent orqali Kessidi Birlashgan shtab boshliqlariga murojaat qildi, bunga javoban turli xil maxfiy hujjatlar topshirildi.

SSSRning asosiy qiziqishi asab gazini ishlab chiqish dasturi edi va dastlab Amerika razvedka xizmatlari Kessidi orqali ushbu mavzu boʻyicha haqiqiy maʼlumotlarni taqdim etdi. Shunday qilib, 1964-yilga kelib Kessidi sovet tomonini chalg‘itib, ularni takrorlash uchun vaqt va resurslarni behuda sarflashni maqsad qilgan holda, olib borilayotgan tadqiqotlar to‘g‘risida ham real, ham xayoliy maʼlumotlarni o‘z ichiga olgan 4000 ta hujjatlarni topshirdi[3][4]. Taxminlarga koʻra, uzatilgan maʼlumotlar Sovet FOLIANT dasturining paydo boʻlishiga olib keldi, unda Novichok oilasi nerv agentlari ishlab chiqilgan[5][6].

Operatsiya shu qadar maxfiy boʻlganki, sovet josusini kuzatib borgan FQBning ikki agenti samolyot halokatida halok boʻlganida, Amerika matbuoti va jamoatchiligi voqea holatlari toʻgʻrisida yolgʻon maʼlumot berishdi va haqiqat hatto ularning oilalariga ham oshkor etilmadi[5].

Shunga oʻxshash va ehtimol undan ham ahamiyatlisi, qoʻshaloq agent Dmitriy Polyakov orqali SSSRga qarshi dezinformatsiya operatsiyasi boʻldi, u AQShning biologik qurol dasturini yashirincha davom ettirayotgani haqida yolgʻon maʼlumot tarqatayotgan edi. Ushbu notoʻgʻri maʼlumot SSSRni oʻzining biologik qurol dasturini kengaytirishga olib keldi[3].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Joseph Cassidy Obituary - National Cremation - Virginia Beach VA“. Legacy.com. 2018-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-mart.
  2. ↑ „Joseph Edward Cassidy“. BillionGraves (2014-yil 27-avgust). — „CSM US Army World War II Korea Vietnam“. 2018-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 22-mart.
  3. ↑ 3,0 3,1 Milton Leitenberg, Raymond A Zilinskas, and Jens H Kuhn (2012), The Soviet Biological Weapons Program: A History (Wayback Machine saytida 2023-11-03 sanasida arxivlangan), Harvard University Press, p. 430
  4. ↑ Benjamin C. Garrett and John Hart (2009), The A to Z of Nuclear, Biological and Chemical Warfare (Wayback Machine saytida 2023-11-03 sanasida arxivlangan), Scarecrow Press, p. 160
  5. ↑ 5,0 5,1 Andoza:Нп3. Cassidy's Run: The Secret Spy War Over Nerve Gas. Random House, 2000. 
  6. ↑ Knip, Karel. „‘Unknown’ newcomer novichok was long known“. nrc.nl (2018-yil 21-mart). 2018-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 16-aprel.