Sulton Sulaymon masjidi

 

Masjid
Sulton Sulaymon
Andoza:Lang-ttar Masjid Diraja Sulton Sulaymon
Shahar Klang, Selangor, Malaysia
Yoʻnalishi sunniy
Masjid turi Jomeʼ Masjid
Meʼmoriy uslub Islom meʼmorchiligi
Meʼmor Leofrik Kesteven
Binokorlik 1932-yilda—1933-yilda
Hajmi 1000
Gumbaz balandligi 136 fut
Qurilish materiali Western Art Deco
Neoclassical
English architecture
Moorish
Holati amaldagi
Tarovih
Saharlik va iftorlik
Sulton Sulaymon masjidi Vikiomborda

Sulton Sulaymon qirollik masjidi (malaycha: Masjid Diraja Sultan Sulaiman) Selangor qirollik masjidi boʻlib, u Malayziyaning Klang shahri, Selangor hududiga joylashgan. U 1932-yil boshida inglizlar tomonidan qurilgan va 1933-yilda marhum Almarhum Sulton Sir Alaeddin Sulaymon Shoh tomonidan rasman ochilgan.

Bu masjid mamlakat boʻylab boshqa masjidlarda takrorlanmaydigan turli meʼmoriy uslublar (masalan, Moorish va Art Deco) hamda ichki va tashqi dizaynlarni oʻzida mujassam etgan. Sulton Sulaymon masjidi yangi poytaxt Shoh Alam shahrida Sulton Salohiddin Abdul Aziz masjidi ochilgunga qadar Selangorning asosiy davlat masjidi boʻlgan. Uning qiziqarli xususiyatlaridan baʼzilari orasida Istana Alam Shohdagi Tangga Diraja (qirollik narvonlari) va qirol maqbarasi mavjud. Marhum Sulton Salohiddin masjid hududida dafn etilgan[1].

Masjid Diraja Sulton Sulaymon gumbazi ostidagi rang-barang naqshli shisha.

Arxitekturasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sulton Sulaymon Diraja masjidining minorasi.

Sulton Sulaymon masjidining dizayn konsepsiyasi shtatdagi boshqa masjidlardan, shuningdek, Malayziyaning qolgan masjidlaridan ancha farq qiladi, chunki u islom arxitekturasi, Mavriy, Ingliz, Neoklassikva G‘arbiy Art Deco meʼmorchilik uslubini o‘zida mujassam etgan. U Britaniya arxitektori Leofrik Kesteven (1882-1974) tomonidan ishlab chiqilgan. Kesteven 1931-yildan 1933-yilgacha United Engineers Ltd kompaniyasiga biriktirilgan temir-beton boʻyicha mutaxassis Jon Tomas Chester bilan birga Malaya arxitektorlar institutining raisi boʻlgan[2][3].

Masjidning yarim doira shaklidagi gumbazi tuxum sariq rangga bo‘yalgan. Asosiy ibodatxonaning katta gumbazi toʻrtta kichikroq gumbaz bilan oʻralgan. Asosiy gumbazda Selangor sultonining tasviri mavjud, kichikroq gumbazlar esa Dato Besar Empat Suku Selangorga tegishli hisoblanadi. Masjidning asosiy eshigidagi beshta gumbaz islomning besh ustuni va beshta aka-uka Daengning ramzi boʻlib, soyabon shaklidagi ikkita gumbaz esa qirollik soyabonining ramzi hisoblanadi. Masjid atrofida sakkizta kichikroq minora va o‘rtada katta minora bo‘lib, asosiy ayvondan balandroqda kirish eshigi bor. Minora ham sariq gumbaz bilan bezatilgan[4]. Masjidning asl dizayni Yevropadagi cherkov rejalarida tez-tez qoʻllanilganidek, yuqoridan qaralganda xoch barga oʻxshardi, ammo Selangor Islom diniy boshqarmasi (JAIS) tomonidan taʼmirlanganidan soʻng, masjid endi kvadrat maydonga ega boʻldi.

Masjidning hozirgi ko'rinishi bir qancha oʻzgarishlarni boshdan oʻtkazgan. Eng soʻnggi restavratsiya 2017-yilda yakunlandi, unda sement va oq boʻyoq bilan qoplangan oʻzining rang-barang asl barelyeflarining 70 ta paneli tiklandi, bu Malayziya atrofidagi masjidlarda uchraydigan yagona turdagi mahsulot edi[5][6]. Barelyeflarda Klang tumanining tabiiy manzaralari va oʻsimliklari aks etgan. Ular qizil, sariq, koʻk va yashil ranglarga boʻyalgan[7].

Yuqori qavatlarga 'catladder' orqali chiqish mumkin. Gumbaz ostida koʻp rangli, naqshli, dekorativ temir ramkalar mavjud. Masjid bir vaqtning o‘zida 1000 ga yaqin ziyoratchilarni qabul qila oladi.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sulton Sulaymon masjidi Britaniya hukumati tomonidan oʻsha paytdagi Selangor sultoni Sulton Sulaymon Aloeddinshohga Klangning qirollik shahri deb eʼlon qilingani munosabati bilan hamda qurilish vaqtida buzib tashlangan eski va xavfli Pengkalan Batu masjidi oʻrniga sovgʻa qilingan edi[8]. U 1932-yilda bu masjidning tamal toshini qo‘ygan edi[9].

Tarixga ko‘ra, masjid qurilishi boshlanishidan avval poydevor qo‘yish, qiblani belgilash, namoz o‘qish marosimlari o‘tkazilgan. Podshohlar, davlat amaldorlari, din arboblari, meʼmorlar, ingliz zobitlari va boshqalar ishtirok etgan bu marosim Makkadagi Masjidul Haromda qiblaning oʻrnini yoki Kaʼba tomon yoʻnalishini aniq belgilash maqsadida oʻtkazilgan. Amaldagi usul vertikal obyektlar orqali soyalarni kuzatish edi[10].

Masjid 1933-yil 23-iyun kuni Sulton tomonidan jamoatchilik va taniqli mehmonlar, jumladan Selangorlik Raja Muda, T. S. Adams (Britaniyaning Selangor rezidenti), L.Kesteven (arxitektori) ishtirok etgan tantanali marosimga mezbonlik qildi[11]. Ochilish paytida masjid oʻsha paytdagi Federatsiya Malayziya shtatlaridagi eng katta masjid boʻlgan[12]. Dastlab bu masjid Masjid Sulaymon Jamiur Rahmon nomi bilan tanilgan va 1988-yilda Shoh Alamdagi Sulton Salohiddin Abdul Aziz masjidi qurib bitkazilgunga qadar Selangor davlat masjidi sifatida xizmat qilgan. Sulton Sulaymon masjidi shoh masjidi sifatida qolgan[13][14].

2012-yil may oyida, masjid 2005-yilgi Milliy meros toʻgʻrisidagi qonunga (645-sonli akt) muvofiq Milliy meros binosi deb eʼlon qilindi. Bino 1933, 1949, 1953, 1954, 1958, 1966, 1968, 1970, 1980, 1990 va 2000-yillarda bir qator modernizatsiya va taʼmirlardan oʻtkazildi. 2015-yilning martidan 2017-yilning oktabrigacha masjid 12 million ringgitga teng boʻlgan restavratsiya ishlari sababli maʼlum muddatga yopildi. Bundan koʻzlangan asosiy maqsad masjidning asl arxitekturasi va dizaynini saqlab qolish edi. Tabiatni muhofaza qilish loyihasi devor yuzalarini tozalash, devorlarni mustahkamlash uchun taʼmirlar va masjidning baʼzi qismlarini, shu jumladan asosiy namozxonani boʻyashni oʻz ichiga olgan edi[15][16][17].

Qirollik maqbarasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Masjid Diraja Sulton Sulaymondagi Qirollik maqbarasi.

Qabrlar roʻyxati

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bu masjidda dafn etilgan sultonlar va qirol oilasi aʼzolarining roʻyxati:

Sulton qabrlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Sulton Sir Aloeddin Sulaymon Shoh ibni Almarhum Raja Muda Muso (vafot etgan: 1938-yil 31-mart)
  • Sulton Muso Gʻiyatuddin Rioyat Shoh ibni Almarhum Sulton Sir Aloeddin Sulaymonshoh (vafot etgan: 8-noyabr 1955-yil)
  • Sulton Sir Hisamuddin Alam Shoh ibni Almarhum Sulton Sir Alaeddin Sulaymon Shoh – 2- Yang di-Pertuan Agong (1960) (vafot: 1960-yil 1-sentabr)
  • Sulton Salohiddin Abdul Aziz Shoh ibni Almarhum Sulton Sir Hisamuddin Alam Shoh – 11- Yang di-Pertuan Agong (1999-2001) (vafot etgan: 2001-yil 21-noyabr)

Tengku Ampuan/Pemaisuri qabrlari (Qirollik qabrlari)

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Raja Fotima binti Al-Marhum Sulton Idris I Murshidul Al Azzam Rahmatulloh (1983-yil 8-aprelda vafot etgan)
  • Tengku Pemaisuri Sharifa Mastura binti Keda shahridan Sayid Shahabuddin (1958-yilda vafot etgan)
  • Tengku Ampuan Jemaah binti Raja Ahmad (1973-yil 8-aprelda vafot etgan)
  • Tengku Ampuan Rahimah binti Almarhum Sulton Abdul Aziz Langkat (1993-yil 27-iyunda vafot etgan)
Sulton Sulaymon Diraja masjidining rang-barang ichki qismi.

Qirollik oilasi qabrlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • R. Azmi – malay aktyor va qoʻshiqchilari (1974-yil vafot etgan)
  • Raja Tun Sir Uda bin Raja Muhammad – Selangorning ikkinchi Menteri Besar (Bosh vazir) (1949-1953) va Penangning birinchi Yang di-Pertua Negeri (gubernatori) (1957-1967) (1976-yilda vafot etgan)
  • Tengku Hajah Rayhani binti Almarhum Sulton Sir Alaeddin Sulaymon Shoh (Tengku Ampuan Bruney 1934-1950) (1993-yil 22-sentabrda vafot etgan)
  • Tengku Khaladiah binti Almarhum Sulton Sir Alaaddin Sulaymon Shoh (2013-yilda vafot etgan)
  • Tengku Azman Shoh ibni Almarhum Sulton Sir Hisamuddin Alam Shoh – Tengku Bendahara Selangor (2014-yilda vafot etgan)
  • Tengku Toh Puan Nur Saʼada binti Almarhum Sulton Sir Alaeddin Sulaymon Shoh (2014-yilda vafot etgan)
  • Tengku Muhammad Yusof Shoh ibni Almarhum Sulton Sir Alaaddin Sulaymon Shoh – Tengku Aris Temenggong Selangor (2018-yil 3-yanvarda vafot etgan)
  • Tengku Ismoil Shoh Ibni Almarhum Sulton Hisamuddin Alam Shoh – Tengku Besar Putra Selangor (2019-yilda vafot etgan)
  • Tengku Thuraya binti Almarhum Sulton Ibrohim — Tengku Puan Bendahara Selangor (2021-yilda vafot etgan)

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Malayziyada Islom

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Sultan Suleiman Royal Mosque“.
  2. ↑ „The Conservation Of The Sultan Suleiman Mosque“ (2019-yil 7-mart).
  3. ↑ „Islam's Finest Edifice in Malaya“. The Straits Times (1933-yil 22-iyun). Qaraldi: 2021-yil 1-yanvar.
  4. ↑ Hayin. „Langkah kembalikan kepada keadaan asal“. HM Online (2017-yil 29-noyabr).
  5. ↑ „Sultan puas hati kerja pulihara Masjid Diraja Sultan Suleiman“. Selangorkini (2017-yil 3-noyabr). 2019-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 6-fevral.
  6. ↑ Arshad. „Projek Konservasi Masjid Diraja Sultan Suleiman selesai“. Berita Harian (2017-yil 2-noyabr).
  7. ↑ Hayin. „Langkah kembalikan kepada keadaan asal“. HM Online (2017-yil 29-noyabr).
  8. ↑ Hayin. „Langkah kembalikan kepada keadaan asal“. HM Online (2017-yil 29-noyabr).
  9. ↑ „Mosques“. Official Portal of Klang Municipal Council (MPK) (2015-yil 30-oktyabr).[sayt ishlamaydi]
  10. ↑ Malik. „87 tahun arah sama“. HM Online (2019-yil 29-may).
  11. ↑ „New State Mosque For Selangor“. The Straits Times (1933-yil 27-iyun). Qaraldi: 2021-yil 1-yanvar.
  12. ↑ „Exhibition on the art deco-inspired Sultan Suleiman Royal Mosque in Klang“. 2019-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 6-fevral.
  13. ↑ „THE SULTAN SULEIMAN MOSQUE“. YouTube. Qaraldi: 2019-yil 6-fevral.
  14. ↑ „Portal Rasmi PDT Klang Lokasi Bersejarah“.
  15. ↑ „RM12j pulihara Masjid Diraja Sultan Suleiman“. Harian Metro (2017-yil 2-noyabr). Qaraldi: 2019-yil 6-fevral.
  16. ↑ HARIAN. „Selami sejarah Masjid Diraja Sultan Suleiman, Klang“. Sinarharian (2019-yil 15-aprel).
  17. ↑ Hayin. „Langkah kembalikan kepada keadaan asal“. HM Online (2017-yil 29-noyabr).