To‘rang‘i tasmaqanoti
| Toʻrangʻi tasmaqanoti | |
|---|---|
 | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Boʻgʻimoyoqlilar |
| Sinf: | Hasharotlar |
| Oila: | Erebidae |
| Urugʻ: | Catocala |
| Turlari: | Toʻrangʻi tasmaqanoti |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Catocala optima (Staudinger, 1888) | |
Toʻrangʻi tasmaqanoti[1] (Catocala optima) — Tunlamlar (Erebidae) oilasiga mansub kapalaklar turi sanaladi.
Tavsif
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oldingi qanotining uzunligi 21,5-25 mm. Qanot kengligi 44-46 mm. Old qanotlari kulrang rangda boʻlib, oʻrta maydonni chegaralovchi ikkita aniq qoramtir koʻndalang chiziqlarga ega. Ichki chiziq biroz burmali, lekin asosan toʻgʻri yoʻnalishda ketadi va tashqi chiziq butun uzunligi boʻylab tashqi chetiga yoʻnaltirilgan kichik tishlarga ega va asosiy tishdan (oʻrta katakning qarshisida) toʻgʻridan-toʻgʻri pastga tushadi. Orqa qanotlari qora chegara va qora median chiziqli yorqin qizil rangga ega.
Tarqalishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Markaziy Osiyo uchun endemik. Tarqalishi bir nechta boʻlingan kichik qismlardan iborat. Oʻrta Osiyo choʻllarida mahalliy sharoitda uchraydi. Qozogʻiston (Sirdaryo, Baygʻoqum va Ili daryolarining tekislik toʻqaylarida topilgan), Turkmaniston, Oʻzbekiston, Tojikiston[1].
Hayot tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kapalaklar toʻqay oʻrmonlari va kichik toʻqayzorlarda yashaydi. Yilda bir marta nasl beradi. Ilk uchishi va tuxum qoʻyishi – iyun-iyulda (tunlari). Qurtlari may–iyunda turangʻida (Populus pruinosa) rivojlanadi, katta yoshdagilari qishlaydi va kelgusi yilning may oyida qoʻshimcha oziqlanadi, turangʻining koʻchgan poʻstloqlari ostida yumshoq pilla ichida gʻumbakka aylanadi.
Muhofaza etish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qozogʻiston[1] va Oʻzbekiston Qizil kitobiga kiritilgan. Daryo tekisliklarini quritish, yongʻinlar, toʻqay oʻrmonlarini kesish turlarning populyasiyasiga salbiy ta’sir koʻrsatmoqda.
Soni
[tahrir | manbasini tahrirlash]Hamma joyda kam va uzluksiz kamayib bormoqda. Oʻzbekistonda ayrim topilmalar orqali ma’lum.
Muhofaza choralari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yashash joylari va sonini mukammal oʻrganish, yashash joylarida muhofazasini tashkil qilish lozim.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]2. Oʻzbekiston Respublikasining Qizil Kitobi 2022