Vyetnam iqlimi

Vetnamning sunʼiy yoʻldosh tasviri

Vyetnam iqlimi, Koppen tasnifilashigaga koʻra, Aw (mamlakatning tekis janubidagi tropik savanna iqlimi) va Cwa~Am (qishi quruq issiq iqlim yoki togʻli shimolda tropik musson iqlimi) turlariga tegishli hisoblanadi^[1].

Umumiy xususiyatlar

Vyetnam butunlay tropikada joylashgan boʻlib, uning iqlimi Laos va Kambodja iqlimi bilan juda oʻxshashdir^[2]. Vyetnam koʻp miqdorda yogʻingarchilik, yuqori namlik, koʻp quyoshli kunlar bilan ajralib turadi^[1].

Vyetnam tabiiy ofatlar eng koʻp uchraydigan mamlakatlardan biri^[3]. BMT maʼlumotlariga koʻra, Vyetnam iqlim oʻzgarishidan eng koʻp zarar koʻrgan beshta davlatdan biridir^[4]. Oʻzining iqlimi tufayli mamlakat suv toshqini, qurgʻoqchilik, shoʻr suvning kirib borishi, koʻchkilar^[4] va dengiz sathining koʻtarilishi^[5] tufayli suv toshqini kabi holatlarga moyilroq. Mekong deltasi hududi eroziya va okeanlarning quruqlikka kirishidan aziyat chekmoqda^[6]. 2001-yildan 2010-yilgacha u mamlakat yalpi ichki mahsulotining yiliga foizi 1,5 ni tashkil etdi^[4].

Vyetnam parlamenti iqlim oʻzgarishi oqibatlariga moslashish va uning oqibatlarini kamaytirishga qaratilgan bir qator qonunlarni qabul qildi, xususan, 1992-yilda BMTning iqlim oʻzgarishi boʻyicha doiraviy konventsiyasi, 1998-yilda esa Kioto protokoli^[4].

Havo harorati

Oʻrtacha yillik havo harorati Selsiy boʻyicha 22 dan 25 darajagacha^[1]. 1960-yildan 0,4° ga koʻtarildi^[5]. Vyetnam janubi ekvatorga yaqinroq, shuning uchun fasllarning sezilarli oʻzgarishi yoʻq^[5]; shimolda musson tufayli Xitoydan sovuq havo olib keladi^[2].

Shimolda havo haroratining yillik tebranishlari qishda 15-20° dan yozda 22,5-27,5° gacha; janubda — qishda 26-27° dan yozda 28-29° gacha^[5]. Xanoyda (shimolda), Xyuda (markaziy qismda), Dalatda (baland togʻli janubiy shahar) va Xoshimin shahrida (janubiyda) oʻrtacha yillik havo harorati mos ravishda 17°, 25°, 21° va 27°^[7]. 1960—2003-yillarda issiq kunlar soni 7,8 ga oshdi%; kechalari — 13,3 gacha%^[5] boʻladi.

Shimolning eng baland choʻqqilarida yiliga bir necha kun qor yogʻadi^[2].

Yogʻingarchilik, havo namligi va bulut qoplami

Vyetnamning deyarli butun hududiga yiliga 1000 mm dan ortiq yogʻingarchilik tushadi, tepaliklarda — 2000 dan 2500 mm gacha^[2]. Maydan sentyabrgacha (markaziy hududlarda sentabrdan yanvargacha^[5]) yomgʻirli mavsum davom etadi, qolgan vaqtlarda yogʻingarchilik kam uchraydi^[2].

Mamlakatdagi yogʻingarchilikning katta qismi tayfunlar va tropik siklonlardan tushadi^[5]. Ular shimoliy va shimoli-sharqqa qaragan markaziy baland togʻlarda bulutlilik va yogʻingarchilikni oshiradi; vaqti-vaqti bilan yomgʻir yogʻadi. Janubda bu mavsum odatda quruqroq va quyoshli^[2] boʻladi.

Shamoli

Yomgʻirli mavsumda, asosan, janub va janubi-sharqiy tomonda shamollar esadi, qolgan vaqt — shimoliy va shimoli-sharqiy^[2].

Klimatogrammalar

Xanoy
Klimatogramma
Y F M A M I I A S O N D     19     19 14     26     20 15     44     23 18     90     27 21     189     32 24     240     33 26     288     33 26     318     32 26     265     31 25     131     29 22     43     25 19     23     22 15 Oʻrtacha maksimal va minimal harorat (°C) Yogʻin miqdori (mm)
Y F M A M I I A S O N D     0.7     67 57     1     68 59     1.7     73 65     3.5     81 71     7.4     89 76     9.4     91 78     11     91 79     13     89 78     10     88 76     5.1     83 71     1.7     77 65     0.9     71 60 Oʻrtacha maksimal va minimal harorat (°F) Yogʻin miqdori (dyuym)

Danang
Klimatogramma
Y F M A M I I A S O N D     96     25 19     33     26 20     22     29 22     27     31 23     63     33 25     87     34 26     86     34 25     103     34 26     350     32 24     613     30 23     366     27 22     199     25 19 Oʻrtacha maksimal va minimal harorat (°C) Yogʻin miqdori (mm)
Y F M A M I I A S O N D     3.8     77 65     1.3     79 68     0.9     84 71     1.1     88 74     2.5     92 77     3.4     93 78     3.4     94 78     4.1     93 78     14     89 75     24     85 74     14     81 71     7.8     77 67 Oʻrtacha maksimal va minimal harorat (°F) Yogʻin miqdori (dyuym)

Xoshimin
Klimatogramma
Y F M A M I I A S O N D     14     32 21     4.1     33 23     11     34 24     50     37 26     218     34 25     312     32 25     294     32 24     270     32 24     327     31 24     267     31 24     117     31 23     48     31 21 Oʻrtacha maksimal va minimal harorat (°C) Yogʻin miqdori (mm)
Y F M A M I I A S O N D     0.5     89 70     0.2     91 73     0.4     93 76     2     98 78     8.6     93 77     12     90 76     12     90 76     11     89 76     13     88 76     11     88 75     4.6     88 73     1.9     87 71 Oʻrtacha maksimal va minimal harorat (°F) Yogʻin miqdori (dyuym)

Manbalar

1. WeatherOnline. sfn error: no target: CITEREFWeatherOnline (help)
2. BBC. sfn error: no target: CITEREFBBC (help)
3. NCAP. sfn error: no target: CITEREFNCAP (help)
4. GLOBE. sfn error: no target: CITEREFGLOBE (help)
5. UNDP. sfn error: no target: CITEREFUNDP (help)
6. WWF. sfn error: no target: CITEREFWWF (help)
7. Britannica. sfn error: no target: CITEREFBritannica (help)

Adabiyotlar

• Weatheronline. „Vietnam“ (en). 2014-yil 24-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-yanvar.
• Управление по координации гуманитарных вопросов ООН. „Koppen-Geiger Climate Classification in Asia-Pacific“ (en) (2010-yil 9-iyun). 2015-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-yanvar.
• BBC. „Vietnam“ (en). BBC Weather (2012-yil 1-avgust). 2015-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-yanvar.
• GLOBE International. „The GLOBE Climate Legislation Study“ (en) (2013). 2019-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-yanvar.
• „Climate change and climate variability in Vietnam and Thua Thien Hue province“ (en). Netherlands Climate Assistance Programme. 2015-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 2-yanvar.
• C. McSweeney, M. New, G. Lizcano. „Vietnam“ (en). UNDP Climate Change Country Profiles. 2015-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-yanvar.
• „Climate change impacts in Vietnam“ (en). WWF. 2015-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-yanvar.
• Gerald C. Hickey. „Climate“ (en). Encyclopædia Britannica (2014-yil 15-iyul). 2015-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 3-yanvar.