Yahyo ibn al-Hakam

Yahyo ibn al-Hakam
arabcha: يَحْيَى بْنِ الْحَكَم بْنِ أَبِي الْعَاص
Madina hokimi
Mansab davri 694 – 695
Hukmdor	Abdulmalik
Oʻtmishdoshi	Hajjoj ibn Yusuf
Vorisi	Abon ibn Usmon
Shaxsiy maʼlumotlari
Vafoti	700-yildan oldin
Turmush oʻrtogʻi	Ummu al-Qosim al-Sugʻro binti Abdurahmon ibn Avf Zaynab binti Abdurahmon
Munosabatlari	Umaviylar (ota tomondan) Banu Murra (ona tomondan)
Bolalari	Yusuf Omina Ummu Hakim
Otasi	Al-Hakam ibn Abu al-Os

Yahyo ibn al-Hakam ibn Abu al-Os (arabcha: يَحْيَى بْنِ الْحَكَم بْنِ أَبِي الْعَاص) (700-yildan oldin vafot etgan) xalifa Abdulmalik (h. 685–705) hukmronligi davrida Umaviylar davlat arbobi bo'lgan. Tuya jangida xalifa Aliga (h. 656–661) qarshi kurashgan. Keyinchalik, Damashqqa koʻchib oʻtgan va u yerda Umaviy xalifalar Muoviya I (h. 661–680) va Yazid I ning (h. 680–683) saroyida xizmat qilgan. Abdulmalik tomonidan Falastin hokimi etib tayinlangan, 692-yilda Damashqni Quddus bilan bogʻlovchi yoʻlning bir qismini qurdirgani uchun bir qancha yozuvlarda nomi keltirilgan. 694/695-yillarda bir yil davomida Madina hokimi boʻlib xizmat qilgan, soʻngra Suriyaning shimoliy chegarasi boʻylab Vizantiya imperiyasiga qarshi bir qator yurishlarga rahbarlik qilgan.

Hayoti

Yahyo al-Hakam ibn Abu al-Osning oʻgʻli, xalifa Marvon I ning kenja ukasi edi (h. 684–685)^[1]. Onasi Gʻatafan qabilasining Banu Murra urugʻidan boʻlgan^[1]. Marvon, akasi Abdurahmon va Qurayshning boshqa yuqori martabali rahbarlari bilan birga xalifa Aliga (h. 656–661) qarshi 656-yilda Tuya jangida^[1] qatnashgan. Urushda Ali gʻalaba qozongan, Yahyo jarohat olib, Basrada Banu Tamim qabilasining bir aʼzosi bilan birga omon qolgan^[1]. Qabila aʼzosi uni uzoqdagi amakivachchasi, Suriya hokimi Muoviya ibn Abu Sufyonning Damashqdagi qarorgohiga kuzatib qoʻygan^[1]. Yahyo xalifa Muoviya (661–680) va uning oʻgʻli, vorisi Yazid I (h. 680–683) davrida Damashqa istiqomat qilgan^[1]. 680-yilda Karbalo jangida Alining oʻgʻli, Islom paygʻambari Muhammadning nabirasi Husayn ibn Alining Yazid qoʻshini tomonidan oʻldirilganini ochiq qoralanadi^[1].

685–694-yillar orasida Yahyoning jiyani, xalifa Abdulmalik ibn Marvon (h. 685–705) uni Falastin hokimi etib tayinlagan^[1]. Xalifa Abdulmalik nomidan Golan tepaliklaridagi Fiq dovoni orqali oʻtadigan yoʻl qurilishiga rahbarlik qilgani qayd etilgan yozuvlar topilgan^[2]. Yozuv 692-yilning may yoki iyun oylariga toʻgʻri keladi^[1], bu yoʻl poydevori haqidagi eng qadimgi islomiy yozuvlardan biri hisoblanadi^[1].

694/695-yillarda Yahyo Madinaga hokim etib tayinlangan^[3]. Keyingi yili esa Damashqqa chaqirilgan^[1], bu davrda Malatya va al-Massisaning yaqinida vizantiyaliklarga qarshi yurishlarni boshqargan. 697/698-yillarda Marj ash-Shahmdagi Vizantiya qal’asiga qarshi yurishga rahbarlik qilgan^[3]. Yahyo ibn al-Hakam 700-yildan^[1] oldin vafot etgan. Qabri Golan tepaliklaridagi Katzrin shahridan topilgan.

Oilasi va avlodlari

Yahyo Madina voliyi boʻlgan davrda Muhammad paygʻambarning yetakchi sahobalaridan biri Abdurahmon ibn Avfning qizi Ummu al-Qosim al-Sugʻro bilan nikohda boʻlgan^[4]. Yahyoning oʻgʻli Yusuf xalifa Abdulmalik hukmronligining oxirlarida Mosul hokimi boʻlib xizmat qilgan, uning oʻgʻli al-Hurr va nabirasi Yahyo ibn al-Hurr 727–732 va 732-yillarda viloyatda xizmat qilgan^[5]. Yahyoning qizlaridan biri Amina xalifa Abdulmalikning oʻgʻli, boʻlajak xalifa Hishomga turmushga chiqqan^[5]. Keyinchalik^[6], yana bir qizi Ummu Hakim xuddi onasi Zaynab binti Abdurahmon kabi oʻzining goʻzalligi va sharobga boʻlgan muhabbati bilan mashhur boʻlgan^[7] va Hishomga turmushga chiqqan. Ummu Hakim xalifadan besh nafar^[8], jumladan, Sulaymon^[9], Maslama^[7], Yazid al-Afqom^[10], Muoviya^[4] ismli oʻgʻil koʻrgan. Ummu Hakimning oʻgʻli Abdurahmon I 756-yilda Kordova amirligiga asos solgan.

Manbalar

1. Sharon 1966.
2. Gil 1997. sfn error: no target: CITEREFGil1997 (help)
3. Rowson 1989.
4. Ahmed 2010.
5. Robinson 2004.
6. Museum Notes 1974.
7. Hillenbrand 1989.
8. Blankinship 1989.
9. Intagliata 2018.
10. Judd 2008.

Adabiyotlar

• Ahmed, Asad Q.. The Religious Elite of the Early Islamic Ḥijāz: Five Prosopographical Case Studies. Oxford: University of Oxford Linacre College Unit for Prosopographical Research, 2010. ISBN 978-1-900934-13-8. 
• Crone, Patricia. Slaves on Horses: The Evolution of the Islamic Polity. Cambridge: Cambridge University Press, 1980. ISBN 0-521-52940-9. 
• The History of al-Ṭabarī, Volume XXV: The End of Expansion: The Caliphate of Hishām, A.D. 724–738/A.H. 105–120, SUNY Series in Near Eastern Studies.. Albany, New York: State University of New York Press, 1989. ISBN 978-0-88706-569-9. 
• The History of al-Ṭabarī, Volume XXVI: The Waning of the Umayyad Caliphate: Prelude to Revolution, A.D. 738–744/A.H. 121–126, SUNY Series in Near Eastern Studies.. Albany, New York: State University of New York Press, 1989. ISBN 978-0-88706-810-2. 
• Intagliata, Emanuele E.. Palmyra after Zenobia AD 273-750: An Archaeological and Historical Reappraisal. Oxford: Oxbow Books, 2018. ISBN 978-1-78570-942-5. 
• Judd, Steven (July–September 2008). "Reinterpreting al-Walīd b. Yazīd". Journal of the American Oriental Society 128 (3): 439–458. 
• Robinson, Chase F.. Empire and Elites after the Muslim Conquest: The Transformation of Northern Mesopotamia. Cambridge University Press, 2004. ISBN 0-511-03072-X. 
• The History of al-Ṭabarī, Volume XXII: The Marwānid Restoration: The Caliphate of ʿAbd al-Malik, A.D. 693–701/A.H. 74–81, SUNY Series in Near Eastern Studies.. Albany, New York: State University of New York Press, 1989. ISBN 978-0-88706-975-8. 
• Madelung, Wilferd. The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate. Cambridge: Cambridge University Press, 1997. ISBN 0-521-56181-7. 
• "Museum Notes". Museum Notes (New York: American Numismatic Society) 19: 178, note 53. 1974. https://books.google.com/books?id=jooaAAAAYAAJ&q=“first+married+Amina+bint+Yahya”. 
• Sharon, Moshe (June 1966). "An Arabic Inscription from the Time of the Caliph 'Abd al-Malik". Bulletin of the School of Oriental and African Studies 29 (2): 367–372. doi:10.1017/S0041977X00058900. 
• Sharon, Moshe. Corpus Inscriptionum Arabicarum Palaestinae (CIAP): D-F. Volume Three. Leiden and Boston: Brill, 2004. ISBN 90-04-13197-3. 

Oldingisi Hajjoj ibn Yusuf

Madina hokimi 694–695

Keyingisi Abon ibn Usmon