Tiếng Alekano

Alekano
	Gahuku
Sử dụng tại	Papua New Guinea
Khu vực	Gahuku Rural LLG, huyện Goroka, tỉnh Eastern Highlands
Tổng số người nói	25,000
Phân loại	Trans–New Guinea Kainantu–Goroka Goroka Gahuku Alekano; ; ; ;
Hệ chữ viết	Latinh
Mã ngôn ngữ
ISO 639-3	gah
Glottolog	alek1238
ELP	Alekano
	Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm IPA. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự Unicode. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem Trợ giúp:IPA.

Tiếng Alekano là một ngôn ngữ Papua nói ở Gahuku Rural LLG của tỉnh Eastern Highlands, Papua New Guinea. Có chừng 25.000 người nói.^[2]

Tiếng Alekano còn gọi là tiếng Gahuku (theo tên bộ tộc lớn nhất) hay tiếng Gama (theo tên bộ tộc lớn thứ nhì). Người nói không thuộc hai bộ tộc trên bác bỏ việc dùng hai cái tên này; tiếng Alekano do vậy trở thành tên gọi chính. "Alekano" có nghĩa là "mang (nó) đến". Tên hai ngôn ngữ gần gũi nói ở phía tây bắc tiếng Alekano, Tokano và Dano, có cùng ý nghĩa.^[3]^[4]

Âm vị học

Tiếng Alekano có 5 nguyên âm, tất cả đều không làm tròn, một điều khá hiếm gặp. Ngôn ngữ này có 12 phụ âm, nhưng /w/ chỉ có trong thổ ngữ làng Wanima, trong từ mượn hay một từ vựng phái sinh.^[5]

Nguyên âm

	Trước	Sau
Đóng	i	ɯ
Vừa	e	ɤ
Mở		ɑ

Âm tắc thanh hầu

Trong tiếng Alekano, âm tiết có thể kết bằng âm tắc thanh hầu, như trong /ɑʔnesiʔ/ "đủ". Nó hiện không được coi là âm vị. Khi viết, nó được thể hiện bằng dấu sắc: ánesí.^[4]

Phụ âm

		Đôi môi	Chân răng	Ngạc mềm	Thanh hầu
Mũi		m	n
Tắc		p	t	k
Tiếp cận		β	l~ɽ	ɣ	h
Xuýt	vô thanh		s
Xuýt	hữu thanh		z

Âm cạnh lưỡi là [l] ở đầu từ, [ɽ] ở giữa nguyên âm.

Âm tiết

Âm tiết phức tạp nhất có dạng /CVVʔ/: VV có thể là nguyên âm đôi: /iɯ/ hay giữa /ɑ/, /e/, /ɤ/ với /i/ hay /ɯ/ (ví dụ, /ɑi/).

Thanh điệu

Tiếng Alekano có thanh cao và thanh thấp, song chúng có vai trò không mấy quan trọng.

Ngữ pháp

Tiếng Alekano là một ngôn ngữ chủ-tân-động (SOV).^[6]

Hệ chữ viết

Tiếng Alekano dùng bảng chữ cái Latinh.^[5]

IPA	ɑ	e	ɣ	h	i	k	l	m	n	ɤ	p	s	z	t	ɯ	β
Letter	Aa	Ee	Gg	Hh	Ii	Kk	Ll	Mm	Nn	Oo	Pp	Ss	Zz	Tt	Uu	Vv

Nguồn tham khảo

^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Alekano”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
^ Ethnologue report for Alekano
^ Deibler, Ellis W. 1987. "The function of glottal stop in Gahuku." In John M. Clifton (ed.), Studies in Melanesian orthographies, 23-30. Data Papers on Papua New Guinea Languages, 33. Ukarumpa: Summer Institute of Linguistics. [1]
^ ^a ^b Deibler, Ellis W., compiler. Available: 2008; Created: 2008. Dictionaries of Alekano - English and English - Alekano. [Manuscript] iii, 311 p. [2]
^ ^a ^b 1992. Alekano Organised Phonology Data. [Manuscript] [3]
^ http://wals.info/languoid/lect/wals_code_gah

Liên kết ngoài

Alekano dictionary
An open access archive of Alekano audio and video are available through the Kaipuleohone.

[Glottolog-1] Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Alekano”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.

[2] Ethnologue report for Alekano

[3] Deibler, Ellis W. 1987. "The function of glottal stop in Gahuku." In John M. Clifton (ed.), Studies in Melanesian orthographies, 23-30. Data Papers on Papua New Guinea Languages, 33. Ukarumpa: Summer Institute of Linguistics. [1]

[Dictionary-4] Deibler, Ellis W., compiler. Available: 2008; Created: 2008. Dictionaries of Alekano - English and English - Alekano. [Manuscript] iii, 311 p. [2]

[Phonemes-5] 1992. Alekano Organised Phonology Data. [Manuscript] [3]

[6] ttp://wals.info/languoid/lect/wals_code_gah

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]