Malône
Malône (prononcî /malõn/, fr: Malonne /malɔn/, e flamind: Maeslangen), c' est èn ancyin ptit ban del Walonreye, rebané avou Nameur, e l' Province .
Mwaissès dnêyes
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Limeros del posse:
- asteure: 5020
- Di 1969 a 1977: 5730
- Limero diyalectolodjike: Na 92
- Arondixhmint: Nameur
Istwere
[candjî | candjî l’ côde wiki]Totafwait cmince avou l’ moustire k’ a basti li Sint Biertune å 7inme sieke. Po cmincî e 1006, les moennes tinront do prince-eveke di Lidje, on côp po ls afwaires d’ eglijhes et on côp po les afwaires do monde; eyet les moennes s’ ont metou a fé messe e l’ hamtea, ewou gn aveut des djins do peupe, ki boutént po les moennes, et k’ avént basti ene pitite eglijhe di viyaedje, ni fouxhe ki po zels. Après k’ els Normands ont epufkiné l’ viyaedje, c’ est les moennes ogustins k’ ont vnou nixhi dvins l’ moustî, e 1147.
Come Malône esteut on viyaedje lidjeus e tere namurwesse, bråmint des côpeus d’ boûsses vinént si mouchyî a Malône. Les Malônîs ont metou les pîs dins l’ Guere del Vatche eto.
E 1272, li prince-eveke di Lidje si plind å conte di Nameur, tot djhant k’ les cis d' Nameur avént moussî e Malône, si fote ene dispouslêye å mayeur, seulmint po s’ fote di s’ gueuye.
Industreye
[candjî | candjî l’ côde wiki]Al Moyinådje, Malône si tneut bén avou les cwårs. Å cmincî do 13inme sieke, li viyaedje aveut ene fôre; e 1302 on tchåfor; e 1431 ene brictreye; e 1680 ene fabrike di papî, adon ene fosse di hoye. Ås nous-timps ont aparexhou troes cårires di pire ey ene fosse di balasse.
Li viyaedje a viké avou l’ côpaedje des bwès, mins les abés do moustî ont wagnî bråmint des cwårs so l’ dos des ptits ovrîs et les discwårler. C’ est po ça ki sacwants abés ont sti djudjîs å tribunå d’ Lidje e 1683 et 1754.
E 1792, on côp avou l’ Revolucion francesse, les moennes sont tchessîs evoye, et l’ viyaedje dimane libe.
E 1797 l’ abeye a stî ratchtêye pa l' evetchî d’ Nameur, et mete la les Frés des Crustinnès Scoles. L’ eglijhe di l' abeye a passé al pårotche, et sacwantès måjhones eto.
C' est adon k' on î a astalé on zonigne.
Tuzaedje et vicåreye di fwè
[candjî | candjî l’ côde wiki]Li prumî k’a spårdou l’ fwè crustinne a Malône, ç' a stî l’ Sint Bertune, on moenne et eveke irlandès. Ses oxheas sont metous dvins on waxhea, e l’ eglijhe del pårotche.
Å 20inme sieke a viké a Malône li fré Mucyin Mareye, mwaisse di muzike al crustinne sicole. Li påpe Djihan-På II l' a canonijhî e 1993 et l’ lomer patron des mwaisses et des dames di scole. Les oxheas da Sint Mucyin Mareye si trovént å mitan del veye.
Lére eto
[candjî | candjî l’ côde wiki]- Malonne première (gazete)
