Địa chấn chiếu sóng

Địa chấn chiếu sóng hay chiếu sóng địa chấn (tiếng Anh: Seismic tomography) là một phương pháp của Địa vật lý thăm dò, sử dụng sóng đàn hồi chiếu qua môi trường nhằm thu được hình ảnh phân bố của tốc độ truyền sóng đàn hồi, và có thể cả tham số đàn hồi khác, để phục vụ khảo sát địa chất công trình.

Chú ý là trong Vật lý Địa cầu sử dụng các quan sát động đất tích lũy được để phân tách sóng truyền qua các lớp và dựng ra hình ảnh bên trong Trái Đất, và cũng được gọi là Seismic Tomography.^[1]

Đo đạc và xử lý số liệu

Các điểm nguồn (ĐN) và điểm thu (ĐT) bố trí trong hố khoan, hầm lò và/hoặc trên mặt đất, sao cho đủ tia chiếu trùm lên đối tượng. Kết quả đo là các đường ghi địa chấn, được đưa vào phần mềm vạch sóng (Pick) để thu được thời gian truyền của sóng dọc Tp, đôi khi lấy cả sóng ngang Ts, và cường độ sóng Ap, As tương ứng.^[2]

Số liệu đó cùng với tọa độ XYZ của ĐN và ĐT được nhập vào phần mềm Tomography để thực hiện giải ngược. Ví dụ phần mềm GeoTomCG của GeoTom, LLC (Mỹ) là phần mềm giải 3D cho địa chấn chiếu sóng.^[3]

• 
  Bố trí đo tuyến chữ thập với hố khoan
• 
  Băng ghi điển hình và kết quả chiếu sóng ở một slice
• 
  Biểu diễn kết quả chiếu sóng dạng không gian.

Chiếu sóng với nguồn trong hố khoan, thu sóng bằng hai dãy thu giao nhau trên mặt đất, giải bằng GeoTomCG.

Kết quả được biểu diễn ra sẽ tự động là một mặt cắt 2D, các mặt cắt, hay khối 3D. Có hai điểm cần chú ý khi thiết kế đo thực địa:

• Để kết quả tin cậy thì mỗi phần tử môi trường (mảnh chữ nhật trong mặt cắt, hay mảnh khối hộp trong 3D) phải có cỡ chục tia sóng trở lên.
• Để tránh sai số do lỗi khởi động máy (trigger) cần dùng máy đo nhiều kênh.

Tại Việt Nam phép đo này đã được Liên đoàn Vật lý Địa chất thực hiện khi tham gia khảo sát công trường xây dựng Formosa Vũng Áng năm 2010.

Tham khảo

1. Rawlinsona N., Pozgaya S., Fishwickb S., Seismic tomography: A window into deep Earth. Physics of the Earth and Planetary Interiors. Volume 178, Issues 3–4, February 2010, Pages 101–135
2. Deen T., Gohlz K. Case History. 3-D tomographic seismic inversion of a paleochannel system in central New South Wales, Australia. Geophysics, Vol. 67, No. 5 (Sep-Oct 2002); P. 1364–1371
3. GeoTomCG Software. GeoTom, LLC. Truy cập 01 Apr 2015.

Xem thêm

• Sóng địa chấn
• Địa chấn mặt cắt thẳng đứng
• Địa chấn khúc xạ

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Địa chấn chiếu sóng.