James Cook

James Cook
James Cook, do Nathaniel Dance vẽ, k. 1775, National Maritime Museum, Greenwich
Sinh	7 tháng 11 [lịch cũ 27 tháng 10] năm 1728 Marton, Yorkshire, Anh
Mất	14 tháng 2 năm 1779(1779-02-14) (50 tuổi) Hawaii
Quốc tịch	Anh
Học vị	Postgate School, Great Ayton
Nghề nghiệp	Nhà thám hiểm, nhà hàng hải, nhà vẽ bản đồ
Chức vị	Thuyền trưởng
Phối ngẫu	Elizabeth Batts
Con cái	James Cook, Nathaniel Cook, Elizabeth Cook, Joseph Cook, George Cook, Hugh Cook
Cha mẹ	James Cook, Grace Pace
Chữ ký

Thuyền trưởng James Cook FRS (27 tháng 10 năm 1728 – 14 tháng 2 năm 1779) là một nhà thám hiểm, hoa tiêu và người chuyên vẽ bản đồ người Anh. Sau khi được thăng lên chức vụ thuyền trưởng trong Hải quân Hoàng gia Anh, Cook đã thực hiện ba chuyến hải trình đến Thái Bình Dương, trở thành người châu Âu đầu tiên đặt chân đến bờ biển phía đông của Úc; ông cũng là người châu Âu đầu tiên phát hiện ra quần đảo Hawaii và là người đầu tiên được ghi nhận là đi vòng quanh New Zealand.

Sau khi phục vụ trong đội thương thuyền Anh ở tuổi thiếu niên, ông tham gia Hải quân Hoàng gia vào năm 1755, tham gia Chiến tranh bảy năm, rồi sau đó nghiên cứu và vẽ bản đồ nhiều chuyến đi đến Sông Saint Lawrence trong trận vây hãm Québec. Điều này đã giúp tướng James Wolfe thực hiện cuộc đột kích nổi tiếng ở vùng đồng bằng Abraham, giúp ông có được sự chú ý của Hội đồng Đô đốc Anh (Admiralty) và Hội đồng Hoàng gia Anh (Royal Society) tại một thời điểm quyết định cả trong sự nghiệp cá nhân của ông và quá trình phát hiện những vùng đất mới của Anh Quốc, và James Cook trở thành người chỉ huy con tàu HM Bark Endeavour và chuyến đi đầu tiên trong ba chuyến hải trình đến Thái Bình Dương của ông vào năm 1766.

Ông là người đầu tiên đã vẽ chính xác hải đồ của nhiều vùng đất và ghi lại nhiều hòn đảo và đường biển trên bản đồ châu Âu. Những thành tích lớn lao đó của ông có thể do sự kết hợp của tài đi biển xuất sắc, có kỹ năng giỏi về nghiên cứu đo đạc và vẽ bản đồ, can đảm khám phá những nơi nguy hiểm để xác nhận sự thật - ví dụ như nhiều lần tìm hiểu Vòng Nam Cực (Antarctic Circle) và khám phá quanh vùng Đại Bảo Tiều (Great Barrier Reef), khả năng lãnh đạo trong những điều kiện bất lợi, sự táo bạo trong những cuộc thám hiểm và sự sẵn sàng vượt trội hơn những chỉ dẫn của bộ Hội đồng Đô đốc.

Trong lần viếng thăm thứ hai đến Hawaii, Cook đã cập bến Kealakekua (nơi được coi là cảng thiêng liêng của người Hawaii) tại thời điểm người dân địa phương đang tổ chức một lễ hội tôn giáo. Nên Cook và đoàn tùy tùng đã được chào đón như thần linh và họ cũng đã lợi dụng lòng tốt của người Hawaii trong nhiều tháng tiếp theo. Mãi đến khi một trong những thủy thủ chết, làm lộ ra rằng người châu Âu cũng chỉ là con người bình thường, thì mối quan hệ mới trở nên căng thẳng. Vào ngày 04/02/1779, đoàn tàu Anh khởi hành từ vịnh Kealakekua, nhưng biển động đã làm hư hỏng cột buồm của tàu Resolution, và chỉ sau một tuần, đoàn thám hiểm đã bị buộc phải quay trở lại Hawaii.

Người Hawaii đã “chào đón” Cook và các thủy thủ bằng cách ném đá; sau đó họ lấy trộm một chiếc thuyền nhỏ từ Discovery. Các cuộc đàm phán với vua Kalaniopuu nhằm lấy lại chiếc thuyền đã sụp đổ khi một lãnh đạo người Hawaii bị bắn chết. Đám đông người Hawaii liền tấn công đoàn của Cook. Thuyền trưởng và các thủy thủ đã nã đạn vào những người Hawaii đang tức giận, nhưng họ đã nhanh chóng bị áp đảo, và chỉ có một vài người may mắn trốn thoát an toàn đến tàu Resolution. Thuyền trưởng Cook thì bị đám đông giết chết. Một vài ngày sau, người Anh trả đũa bằng cách bắn đại bác và hỏa mai tại bờ biển, giết chết 30 người Hawaii. Sau đó, hai con tàu Resolution và Discovery cuối cùng cũng trở về nước Anh.

Thiếu thời

James Cook sinh ở làng Marton, Yorkshire, nay là ngoại ô của Middlesbrough.^[1] Ông được rửa tội tại nhà thờ địa phương St. Cuthbert.^[1][2][3] Năm 1736, gia đình ông chuyển đến nông trại Airey Holme ở Great Ayton, nơi cho ông làm việc, Thomas Skottowe, đã cho ông vào học trường địa phương. Năm 1741, sau 5 năm đi học, ông bắt đầu làm việc với cha mình, khi cha ông được đề cử làm quản lý nông trại.^[4]

Chú thích

1. ^ Rigby & van der Merwe 2002, tr. 25
2. Stamp 1978, tr. 1
3. Collingridge 2003
4. Collingridge 2003, tr. 15

Tham khảo

• Beaglehole, John Cawte (1974). The Life of Captain James Cook. A & C Black. ISBN 0-7136-1382-3.
• Collingridge, Vanessa (2003). Captain Cook: The Life, Death and Legacy of History's Greatest Explorer. Ebury Press. ISBN 0-09-188898-0.
• Fernandez-Armesto, Felipe (2006). Pathfinders: A Global History of Exploration. W.W. Norton & Company. ISBN 0-393-06259-7.
• Fisher, Robin (1979). Captain James Cook and his times. Taylor & Francis. ISBN 978-0-7099-0050-4.
• Hayes, Derek (1999). Historical Atlas of the Pacific Northwest: Maps of exploration and Discovery. Sasquatch Books. ISBN 1-57061-215-3.
• Horwitz, Tony (tháng 10 năm 2003). Blue Latitudes: Boldly Going Where Captain Cook Has Gone Before. Bloomsbury. ISBN 0-7475-6455-8.
• Hough, Richard (1994). Captain James Cook. Hodder and Stoughton. ISBN 0-340-82556-1.
• Kemp, Peter (2005). The Oxford Companion to Ships and the Sea. I. C. B. Dear. OUP. ISBN 978-0-19-860616-1.
• Kippis, Andrew (1788). Narrative of the voyages round the world, performed by Captain James Cook; with an account of his life during the previous and intervening periods. Bản gốc lưu trữ ngày 26 tháng 4 năm 2012. Truy cập ngày 22 tháng 6 năm 2013.
• McLynn, Frank (2011). Captain Cook: Master of the Seas. Yale University Press. ISBN 978-0-300-11421-8.
• Moorhead, Alan (1966). Fatal Impact: An Account of the Invasion of the South Pacific, 1767–1840. H Hamilton. ISBN 0-241-90757-8.
• Obeyesekere, Gananath (1992). The Apotheosis of Captain Cook: European Mythmaking in the Pacific. Princeton University Press. ISBN 0-691-05752-4.
• Obeyesekere, Gananath (1997). The Apotheosis of Captain Cook: European Mythmaking in the Pacific. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-05752-1. With new preface and afterword replying to criticism from Sahlins.
• Rigby, Nigel; van der Merwe, Pieter (2002). Captain Cook in the Pacific. National Maritime Museum, London UK. ISBN 0-948065-43-5.
• Robson, John (2004). The Captain Cook Encyclopædia. Random House Australia. ISBN 0-7593-1011-4.
• Robson, John (2009). Captain Cook's War & Peace: The Royal Navy Years 1755–1768, Barnsley (South Yorkshire), Seaforth Books and Sydney, University of New South Wales Press, 2009. ISBN 978-1-84832-033-8 and ISBN 978 1 742231099.
• Sahlins, Marshall David (1985). Islands of history. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-73358-6.
• Sahlins, Marshall David (1995). How "Natives" Think: About Captain Cook, for example. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-73368-5.
• Sidney, John Baker (1981). The Australian Language: An Examination of the English Language and English Speech as Used in Australia, from Convict Days to the Present. Melbourne: Sun Books. ISBN 978-0-7251-0382-8.
• Stamp, Tom and Cordelia (1978). James Cook Maritime Scientist. Whitby: Caedmon of Whitby Press. ISBN 0-905355-04-0.
• Sykes, Bryan (2001). The Seven Daughters of Eve. Norton Publishing: New York City, NY and London, England. ISBN 0-393-02018-5.
• Wagner, A.R. (1972). Historic Heraldry of Britain. London: Phillimore & Co Ltd. ISBN 978-0-85033-022-9.
• Wharton, W. J. L. ([1893]). Captain Cook's Journal during his first voyage round the world made in H.M. Bark "Endeavour" 1768-71. Bản gốc lưu trữ ngày 22 tháng 3 năm 2012. Truy cập ngày 22 tháng 6 năm 2013. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |year= (trợ giúp)
• http://nghiencuuquocte.org/2017/02/14/thuyen-truong-james-cook-bi-giet-o-hawaii/

Liên kết ngoài

• Tư liệu liên quan tới James Cook tại Wikimedia Commons
• 'Cook, James (1728 - 1779)', Australian Dictionary of Biography, Volume 1, Melbourne University Press, 1966, pp 243–244
• Biography at the Dictionary of Canadian Biography Online
• Captain Cook Society
• The Endeavour journal (1) and The Endeavour journal (2), as kept by James Cook – digitised and held by the National Library of Australia
• Captain James Cook: The World's Explorer
• Life in the Pacific of the 1700s: The Cook/Forster Collection of the Georg August University of Göttingen Lưu trữ 2006-06-15 tại Wayback Machine exhibition at the Honolulu Academy of Arts, 23 February – 14 tháng 5 năm 2006
• The South Seas Project: maps and online editions of the Journals of James Cook's First Pacific Voyage. 1768–1771, Includes full text of journals kept by Cook, Joseph Banks and Sydney Parkinson, as well as the complete text of John Hawkesworth's 1773 Account of Cook's first voyage.
• Các tác phẩm của James Cook tại Dự án Gutenberg
• See a k. 1780 map of Cook's third voyage by Rigobert Bonne, Carte de la Côte N.O. de l'Amérique et de la Côte N.E. de l'Asie reconnues en 1778 et 1779 / par M. Bonne, Ingenieur-Hydrographe de la Marine hosted by the Portal to Texas History.
• Discovery of New Zealand
• Captain Cook's Voyages by Izidor Hafner, Wolfram Demonstrations Project.
• Cook's Pacific Encounters: Cook-Forster Collection online Images and descriptions of more than 300 artefacts collected during the three Pacific voyages of James Cook.
• Images and descriptions of items associated with James Cook at the Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa
• Các công trình liên quan hoặc của James Cook trên các thư viện của thư mục (WorldCat)
• Tài liệu lưu trữ liên quan đến James Cook liệt kê tại Cơ quan lưu trữ quốc gia Vương quốc Anh
• Digitised copies of log books from James Cook's voyages Lưu trữ 2011-06-06 tại Wayback Machine at the British Atmospheric Data Centre

Giải thưởng và thành tích
Tiền nhiệm Nevil Maskelyne	Huân chương Copley 1776	Kế nhiệm John Mudge