Kiritimati

Đối với hòn đảo và lãnh thổ của Úc tại Ấn Độ Dương, xem Đảo Christmas.

Kiritimati
—  Rạn san hô vòng  —
Ảnh chụp từ trạm không gian quốc tế
Kiritimati Vị trí tại Kiribati
Tọa độ: 01°52′B 157°24′T / 1,867°B 157,4°T / 1.867; -157.400
Quốc gia	Kiribati
Nhóm đảo	Quần đảo Line
Đặt tên theo	Lễ Giáng sinh
Múi giờ	UTC+14

Kiritimati^[1] hay đảo Christmas là một rạn san hô vòng ở phía bắc Quần đảo Line tại Thái Bình Dương và thuộc chủ quyền của Cộng hòa Kiribati.

Đây là rạn san hô vòng có diện tích đất nổi lớn nhất thế giới 322 kilômét vuông (124 dặm vuông Anh);^[2] phá của hòn đảo cũng có cùng kích thước. Rạn san hô vòng có chu vi 150 km (93 mi), trong khi bờ giáp với vụng biển trải dài 48 km (30 mi).^[3] Kiritimati chiếm trên 70% tổng diện tích đất liền của Kiribati, một đảo quốc bao gồm 33 rạn san hô vòng và đảo tại Thái Bình Dương.

Kiritimati được biết đến với ngành đánh cá mòi đường (Albula vulpes) đẳng cấp thế giới.^[4] Đảo cũng có các hoạt động quan sát chim và lướt sóng.^[5]

Đảo nằm cách 232 km (144 mi) về phía bắc của xích đạo, 6.700 km (4.200 mi) từ Sydney, và 5.360 km (3.330 mi) từ San Francisco. Kiritimati nằm trên múi giờ sớm nhất của thế giới, UTC+14, và hòn đảo vì vậy là một trong những nơi đón năm mới đầu tiên trên Trái Đất. Tuy nhiên, về mặt địa lý, đảo cách kinh tuyến 180°Đ tới 2.460 km (1.530 mi) về phía đông, năm 1995 chính phủ đảo quốc đã "chuyển" hòn đảo về phía tây của đường đổi ngày quốc tế.

Các vụ thử hạt nhân đã được Anh Quốc tiến hành tại khu vực quanh đảo Kiritimati vào cuối thập niên, và Hoa Kỳ vào năm 1962. Trong những vụ thử này, người dân trên đảo không được di tản. Sau đó các quân nhân Anh Quốc, New Zealand, và Fijian servicemen cũng như dân đảo được tuyên bố là đã phơi nhiễm bức xạ từ các vụ nổ.

Toàn bộ hòn đảo là Vùng Trú ẩn của chim hoang dã; việc tiếp cận một số nơi bị hạn chế.^[2]

Tên gọi "Kiritimati" bắt nguồn từ tiếng Anh "Christmas", trong đó âm kết hợp ti đọc là /s/.

Chú thích

1. Kiritimati là từ phiên dịch của từ Christmas trong tiếng Gilbert, ngôn ngữ bản địa, và phát âm rất giống với "Christmas," có cùng ý nghĩa.
2. ^ Teeb'aki in Scott (1993)
3. Streets (1877)
4. “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 21 tháng 8 năm 2011. Truy cập ngày 4 tháng 6 năm 2012.
5. “Bản sao đã lưu trữ”. Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 5 năm 2017. Truy cập ngày 4 tháng 6 năm 2012.

Tham khảo

• BirdLife International (BLI) (2007): Tuamotu Sandpiper Species Factsheet. Truy cập ngày 24 tháng 2 năm 2008.
• Boston Globe, (February 1920).
• Paul Boulagnon (2003), Emmanuel Rougier: Des Isles d'Auvergne a l'Océanie (Fidji, Tahiti, Christmas Island)
• Cook, James (1784): [Birds of Christmas Island]. In: A voyage to the Pacific Ocean,... performed under the direction of Captains Cook, Clerke, and Gore, in His Majesty's Ships the Resolution and the Discovery, etc. 2: 188-189. London. JPEG fulltext of 2nd (1785) edition
• Massey University (MU) (2008): DNA damage to nuclear test vets prompts call for study of children Lưu trữ 2011-01-09 tại Archive.today. Version of 2008-JAN-15. Truy cập ngày 25 tháng 3 năm 2008.
• Penhallurick, John & Wink, Michael (2004): Analysis of the taxonomy and nomenclature of the Procellariformes based on complete nucleotide sequences of the mitochondrial cytochrome b gene. Emu 104(2): 125-147.doi:10.1071/MU01060 (HTML abstract)
• Scott, Derek A. (1993): Republic of Kiribati Lưu trữ 2008-05-30 tại Wayback Machine. In: A Directory of Wetlands in Oceania: 199-228^{[cần kiểm chứng]}. International Waterfowl and Wetlands Research Bureau, Slimbridge, U.K. and Asian Wetland Bureau, Kuala Lumpur, Malaysia.
• Sheers, Owen 2008. "Bomb gone". Granta 101
• Steadman, David William (2006): Extinction and Biogeography of Tropical Pacific Birds. University of Chicago Press.ISBN 0-226-77142-3
• Streets, Thomas H. (1877): Some Account of the Natural History of the Fanning Group of Islands. Am. Nat. 11(2): 65-72. First page image
• Townsend, Charles Haskins & Wetmore, Alexander (1919): Reports on the scientific results of the expedition to the tropical Pacific in charge of Alexander Agassiz, on the U.S. Fish Commission steamer "Albatross", from August, 1899, to March, 1900, Commander Jefferson F. Moser, U.S.N., commanding. Bulletin of the Museum of Comparative Zoology 63: 151-225.
• Zusi Richard L. & Jehl, Robert R. Jr. (1970): The systematic relationships of Aechmorhynchus, Prosobonia and Phegornis (Charadriiformes; Charadrii). Auk 87: 760-780. DjVu fulltext Lưu trữ 2012-03-30 tại Wayback Machine PDF fulltext Lưu trữ 2008-12-18 tại Wayback Machine
• Cole, S (2010). "Surf Travel: Merry Christmas Island - Finding North Swells in the Central Pacific".

Liên kết ngoài

• Natural History Museum Lưu trữ 2016-03-03 tại Wayback Machine: William Ellis' plate 64 - the only Kiritimati Sandpiper specimen ever studied by scientists. Truy cập ngày 11 tháng 9 năm 2006.
• Photos of British nuclear tests off Christmas Island
• Royal Engineers Museum Lưu trữ 2007-02-28 tại Wayback Machine Royal Engineers and the Cold War (Nuclear tests on Christmas Island)
• Various pictures of Kiritimati
• Kiribati National Tourism Office - http://www.kiribatitourism.gov.ki