Người Philistin

Họa phẩm Samson bị người Philistin bắt trói khi đang ăn nằm với nhân tình Delilah

Họa phẩm về cảnh người Philistin đang bị dịch bệnh

Người Philistin hay Philistines (tiếng Do Thái: פְּלִשְׁתִּים‎,/Pəlīštīm; tiếng Hy Lạp: Φυλιστιείμ/Phulistieím) là một dân tộc cổ xưa sống ở bờ biển phía nam Canaan trong Thời đại đồ sắt. Người Philistin có nguồn gốc là một nhóm người nhập cư từ eo biển Aegean định cư ở Canaan vào khoảng năm 1175 trước Công nguyên. Theo thời gian, họ dần dần đồng hóa các yếu tố của xã hội Levant địa phương trong khi vẫn bảo tồn nền văn hóa độc đáo của riêng mình^[1]. Vào năm 604 trước Công nguyên, chính thể Philistin sau khi bị Đế quốc Tân Assyria chinh phục trong nhiều thế kỷ rồi cuối cùng đã bị Vua Nebuchadnezzar II của Đế quốc Tân Babylon tiêu diệt^[2]. Sau khi trở thành một phần của đế chế của ông và Đế chế Ba Tư kế vị thì người Philistin đã mất đi bản sắc dân tộc riêng biệt và biến mất khỏi hồ sơ lịch sử và khảo cổ vào cuối thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên^[3].

Trong các cổ thư thì Người Philistines được biết đến với cuộc xung đột trong thời đại Kinh thánh với người Do Thái (Israel). Mặc dù nguồn thông tin chính về người Philistin là Kinh thánh tiếng Do Thái, nhưng họ lần đầu tiên được chứng thực trong các bức phù điêu tại Đền thờ Ramesses III tại Medinet Habu, trong đó họ được gọi là Peleset[a] (được chấp nhận là cùng nguồn gốc với Peleshet trong tiếng Do Thái)^[4] thuật ngữ song song của người Assyria là Palastu (chữ nêm: 𒉺𒆷𒀸𒌓) Pilišti (𒉿𒇷𒅖𒋾) hoặc Pilistu (𒉿𒇷𒅖𒌓)^[5]. Họ cũng để lại đằng sau sự hiện diện của mình là cả một nền văn hóa vật chất đặc biệt^[1]. Thuật ngữ người Palestin (Palestine) có cùng nguồn gốc^[6], tên đồng nghĩa của người bản địa Philistin vẫn chưa được biết. Kinh Torah không ghi chép về người Philistin là một trong những giống dân phải di dời khỏi Canaan trong Sáng thế ký đoạn 15:18-21^[7].

Chú thích

1. ^ Aaron J. Brody; Roy J. King (2013). “Genetics and the Archaeology of Ancient Israel”. Human Biology (bằng tiếng Anh). 85 (6): 925. doi:10.13110/humanbiology.85.6.0925. ISSN 0018-7143.
2. St. Fleur, Nicholas. 2019."DNA Begins to Unlock Secrets of the Ancient Philistines." The New York Times.
3. Meyers 1997, tr. 313.
4. Raffaele D'Amato; Andrea Salimbeti (2015). Sea Peoples of the Bronze Age Mediterranean k. 1400 BC-1000 BC. Bloomsbury Publishing. tr. 30–32. ISBN 978-1-4728-0683-3.
5. Hans Wildberger (1979) [1978]. Isaiah 13-27: A Continental Commentary. Thomas H. Trapp biên dịch. Fortress Press. tr. 95. ISBN 978-1-4514-0934-5.
6. “Origin and meaning of the name Palestine by”. Online Etymology Dictionary (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 6 tháng 10 năm 2018.
7. Genesis 15:18-21

Tham khảo

• Bonfante, G. (1946). “Who were the Philistines?”. American Journal of Archaeology. 50 (2): 251–62. doi:10.2307/499052. JSTOR 499052. S2CID 191379950.
• Dothan, Trude Krakauer (1982). The Philistines and Their Material Culture. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 0-300-02258-1.
• Dothan, Trude Krakauer; Dothan, Moshe (1992). People of the Sea: The Search for the Philistines. New York: Macmillan Publishing Company. ISBN 0-02-532261-3.
• Dothan, Trude Krakauer; Gitin, Seymour; Mazar, Amihai; Stern, Ephraim (1998). Mediterranean Peoples in Transition: Thirteenth to Early Tenth Centuries BC. Jerusalem, IL: Israel Exploration Society. ISBN 965-221-036-6.
• Drews, Robert (1995), “Four: Migrations”, The End of the Bronze Age: Changes in Warfare and the Catastrophe Ca. 1200 B.C., Princeton University Press, tr. 48–72, ISBN 978-0-69102591-9
• Drews, Robert (1998), “Canaanites and Philistines”, Journal for the Study of the Old Testament, 23 (81): 39–61, doi:10.1177/030908929802308104, S2CID 144074940
• Ehrlich, Carl S. (1996). The Philistines in Transition: A History from ca. 1000-730 BC. Leiden, NL: E.J. Brill. ISBN 90-04-10426-7.
• Fahlbusch, Erwin; Bromiley, Geoffrey William (2005). The Encyclopedia of Christianity, Volume 4: P–Sh. Grand Rapids, MI: Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 0-8028-2416-1.
• Fantalkin, Alexander; Yasur-Landau, Assaf (2008). Bene Israel: Studies in the Archaeology of Israel and the Levant During the Bronze and Iron Ages Offered in Honour of Israel Finkelstein. Leiden, NL: Brill. ISBN 978-90-04-15282-3.
• Finkelstein, Israel (tháng 12 năm 2002). “The Philistines in the Bible: A Late-Monarchic Perspective”. Journal for the Study of the Old Testament. 27 (2): 131–67. doi:10.1177/030908920202700201. S2CID 170636773.
• Grabbe, Lester L. (2008). Israel in Transition: From Late Bronze II to Iron IIa (c. 1250–850 B.C.E.). I. The Archaeology. New York and London: T & T Clark International. ISBN 978-0-567-02726-9.
• Herzog, Chaim; Gichon, Mordechai (2006). Battles of the Bible. Barnsley, South Yorkshire: Greenhill Books. ISBN 1-85367-681-0.
• Hitchcock, Louise (2011), “All the Cherethites, and all the Pelethites, and all the Gittites': A Current Assessment of the Evidence for the Minoan Connection with the Philistines”, Proceedings of the 11th International Congress of Cretan Studies, 21–27 October 2011, tr. 20
• Jastrow, Marcus (2005) [1903]. A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature. Peabody, MA: Hendrickson Publishers. ISBN 1-56563-860-3.
• Jones, A. (1972). “The Philistines and the Hearth: Their Journey to the Levant”. Journal of Near Eastern Studies. 31 (4): 343–350. doi:10.1086/372205. S2CID 161766215.
• Killebrew, Ann E. (2005). Biblical Peoples and Ethnicity: An Archaeological Study of Egyptians, Canaanites, Philistines, and Early Israel, 1300-1100 B.C.E. Atlanta, Georgia: Society of Biblical Literature. ISBN 1-58983-097-0.
• Levy, Thomas E. (1998). The Archaeology of Society in the Holy Land. New York, New York: Continuum International Publishing Group. ISBN 0-8264-6996-5.
• Macalister, R. A. Stewart (1911), “The Philistines: Their History and Civilization”, Schweich Lectures on Biblical Archaeology, Oxford University Press
• Maeir, A. M. (2005). “Philister-Keramik”. Trong Frantz-Szabo, Gabriella; Hellwag, Ursula (biên tập). Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie, Band 14. Berlin, Germany: Walter de Gruyter. tr. 528–536.
• Maeir, Aren M. (2022). “Philistines and Israelites/Judahites”. Trong Keimer, Kyle H.; Pierce, George A. (biên tập). The Ancient Israelite World. Taylor & Francis. tr. 549–64. ISBN 978-1-000-77324-8.
• Masalha, Nur (15 tháng 8 năm 2018). Palestine: A Four Thousand Year History. Zed Books, Limited. ISBN 978-1-78699-273-4.
• Mathews, K. A. (2005). Genesis 11:27-50:26. B&H Publishing Group. tr. 41–. ISBN 978-0-8054-0141-7.
• Meyers, Eric M. (1997). The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East: Volume 4. Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 0-19-506512-3.
• Millek, Jesse (2017). "Sea Peoples, Philistines, and the Destruction of Cities: A Critical Examination of Destruction Layers 'Caused' by the 'Sea Peoples.'" Pages 113–40 in "Sea Peoples" Up-to-Date: New Research on the Transformations in the Eastern Mediterranean in the 13th–11th centuries BCE. Edited by Peter M. Fischer and Teresa Brge. CCEM 35. Vienna: ײsterreichische Academie der Wissenschaften (1 ed.). Austrian Academy of Sciences Press (ấn bản thứ 1). Austrian Academy of Sciences Press. ISBN 978-3-7001-7963-4. JSTOR j.ctt1v2xvsn.
• Millek, Jesse (2021). “Just What did They Destroy? The Sea Peoples and the End of the Late Bronze Age. In: J. Kamlah and A. Lichtenberger (eds.), The Mediterranean Sea and the Southern Levant. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag: 59-98”. The Mediterranean Sea and the Southern Levant.
• Naʼaman, Nadav (2005). Ancient Israel and Its Neighbors: Interaction and Counteraction. Eisenbrauns. tr. 145–. ISBN 978-1-57506-108-5.
• Oren, Eliezer D. (2000). The Sea Peoples and Their World: A Reassessment (University Museum Monograph 108). Philadelphia, Pennsylvania: The University Museum, University of Pennsylvania. ISBN 0-924171-80-4.
• Rabin, Chaim (1963). “Hittite Words in Hebrew”. Orientalia. 32: 113–139.
• Redford, Donald Bruce (1992). Egypt, Canaan, and Israel in Ancient Times. Princeton, New Jersey: Princeton University Press. ISBN 0-691-03606-3.
• Sherratt, Susan (1998), Seymour Gitin; Amichai Mazar; Ephraim Stern (biên tập), “"Sea Peoples" and the economic structure of the late second millennium in the eastern Mediterranean”, Mediterranean Peoples in Transition: Essays in Honor of Trude Dothan, Israel Exploration Society, tr. 292–313
• Silberman, Neil A. (1998), Seymour Gitin; Amichai Mazar; Ephraim Stern (biên tập), “The Sea Peoples, the Victorians, and Us”, Mediterranean Peoples in Transition: Essays in Honor of Trude Dothan, Israel Exploration Society, tr. 268–275
• Ussishkin, David (2008). “The Date of the Philistine Settlement in the Coastal Plain: The View from Megiddo and Latish”. Trong Grabbe, Lester L. (biên tập). Israel in Transition: From late Bronze II to Iron IIa (c.1250-850 B.C.E.). Volume I. The Archaeology. New York: T & T Clark International. tr. 203–216. ISBN 9780567027269.
• Vandersleyen, Claude (1985). “Le dossier egyptien des Philistins”. Trong Edward Lipiński (biên tập). The Land of Israel: Cross-roads of Civilizations : Proceedings of the Conference Held in Brussels from the 3rd to the 5th of December 1984 to Mark the Twenty-fifth Anniversary of the Institute of Archaeology Queen Elisabeth of Belgium at the Hebrew University of Jerusalem: in Memory of Prof. Y. Yadin and Prof. Ch. Perelman. Peeters Publishers. tr. 39–54. ISBN 978-90-6831-031-3.
• Vandersleyen, Claude (2003). “Keftiu: A Cautionary Note”. Oxford Journal of Archaeology. 22 (2): 209–212. doi:10.1111/1468-0092.t01-1-00005.
• Yasur-Landau, Assaf (2010). The Philistines and Aegean Migration at the End of the Late Bronze Age. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-19162-3.

Liên kết ngoài

• Corinne Mamane Museum of Philistine Culture
• National Geographic article Lưu trữ 2008-03-26 tại Wayback Machine
• List of Biblical References to Philistines or Philistia
• Tell es-Safi/Gath Archaeological Project Website
• Tell es-Safi/Gath Archaeological Project Blog
• Penn State University - The Sea Peoples and the Philistines (link broken)
• Neal Bierling, Giving Goliath his Due: New Archaeological Light on the Philistines (1992) Lưu trữ 5 tháng 4 2018 tại Wayback Machine
•  “Philistines” . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. 1913.
• “Philistines” . Encyclopædia Britannica (ấn bản thứ 11). 1911.
• The Center for Online Judaic Studies: Ramesses III and the Philistines, 1175 BC
• Biblical Archaeology Review - Yavneh Yields Over a Hundred Philistine Cult Stands
• Neal Bierling. Giving Goliath His Due. New Archaeological Light on the Philistines Lưu trữ 5 tháng 4 2018 tại Wayback Machine
• Ashkelon dig