Quốc hội Na Uy

Quốc hội Na Uy

Stortinget
Quốc hội Na Uy ; Stortinget
Quốc hội Na Uy khóa 166
Dạng
Mô hình	Đơn viện
Thời gian nhiệm kỳ	Bốn năm
Lịch sử
Thành lập	1814
Lãnh đạo
Chủ tịch	Masud Gharahkhani (Công Đảng)
Cơ cấu
Số ghế	169
Chính đảng	Chính phủ (76) Công Đảng (48); Đảng Trung gian (28); Đối lập (93) Đảng Bảo thủ (36); Đảng Tiến bộ (21); Đảng Cánh tả Xã hội (13); Đảng Đỏ (8); Đảng Tự do (8); Đảng Xanh (3); Đảng Dân chủ Kitô giáo (3);
Ủy ban	Business and Industry; Education, Research and Church Affairs; Energy and the Environment; Family and Cultural Affairs; Finance and Economic Affairs; Foreign Affairs and Defence; Health and Care Services; Justice; Labour and Social Affairs; Local Government and Public Administration; Scrutiny and Constitutional Affairs; Transport and Communications
Bầu cử
Hệ thống đầu phiếu	Open list proportional representation Modified Sainte-Laguë method
Bầu cử vừa qua	13 September 2021
Bầu cử tiếp theo	8 September 2025
Trụ sở
	Hemicycle of the Parliament of Norway Building Oslo, Norway
Trang web
	stortinget.no
Hiến pháp
	Hiến pháp Na Uy

Quốc hội Na Uy (Na Uy: Stortinget [ˈstûːʈɪŋə]; n.đ. 'Đại Hội đồng') là cơ quan lập pháp tối cao của Na Uy, được thành lập vào năm 1814 theo Hiến pháp Na Uy. Quốc hội gồm một viện với 169 đại biểu Quốc hội (stortingsrepresentant) được bầu ra tại 19 khu vực bầu cử nhiều ghế theo hệ thống đại diện tỷ lệ liên danh đảng. Nhiệm kỳ của mỗi khóa Quốc hội là bốn năm. Trụ sở Quốc hội ở Oslo.

Chủ tịch Quốc hội là người đứng đầu Quốc hội Na Uy. Từ năm 2009, Quốc hội thành lập một đoàn chủ tịch gồm chủ tịch Quốc hội và năm phó chủ tịch. Quốc hội có 12 ủy ban thường trực và bốn ủy ban thủ tục gồm những thành viên Quốc hội. Quốc hội có ba cơ quan thanh tra trực thuộc: Ủy ban giám sát tình báo Quốc hội và Văn phòng Tổng kiểm toán.

Quốc hội Na Uy được thành lập vào năm 1814.^[1] Từ năm 1814 đến năm 2009, Quốc hội được tổ chức theo chế độ lưỡng viện có điều kiện, trong đó các nghị sĩ được chia thành hai viện sau mỗi cuộc bầu cử Quốc hội. Sửa đổi hiến pháp năm 2007 bãi bỏ chế độ lưỡng viện và Quốc hội được cải tổ thành đơn viện sau cuộc bầu cử Quốc hội năm 2009.^[2]

Lịch sử

Nhà Quốc hội Na Uy được khánh thành vào năm 1866.

Chiến tranh thế giới thứ hai

Ngày 27 tháng 6 năm 1940, Đoàn Chủ tịch Quốc hội gửi thư đến Quốc vương Haakon VII đề nghị ông thoái vị.^[3]

Tháng 9 năm 1940, Quốc hội được triệu tập tại Oslo và biểu quyết thông qua thỏa thuận hợp tác giữa Quốc hội và chính quyền xâm lược Đức do Đoàn Chủ tịch Quốc hội đàm phán^[3] với 92 phiếu thuận, 53 phiếu chống.^[3] Tuy nhiên, việc thực hiện thỏa thuận hợp tác bị Adolf Hitler tạm ngừng.^[3]

Chế độ lưỡng viện có điều kiện

Từ năm 1814 đến năm 2009, Quốc hội được tổ chức theo chế độ lưỡng viện có điều kiện. Sau cuộc bầu cử, Quốc hội bầu một phần tư số nghị sĩ để thành lập Thượng viện, với ba phần tư số nghị sĩ còn lại thành lập Hạ viện.^[2] Quốc hội cũng được tổ chức thành hai viện khi tiến hành thủ tục luận tội. Tuy ban đầu các nhà lập hiến dự tính Quốc hội bầu các nghị sĩ cấp cao và có nhiều kinh nghiệm vào Thượng viện nhưng về sau thành phần Thượng viện bám sát thành phần Hạ viện và việc thông qua dự luật ở Thượng viện chủ yếu chỉ mang tính hình thức.

Thượng nghị sĩ không có quyền trình dự luật trước Quốc hội. Theo quy trình lập pháp cũ, một ủy ban thường trực gồm các hạ nghị sĩ và thượng nghị sĩ thẩm tra dự luật và có thể tổ chức các phiên điều trần. Dự luật được Hạ viện thông qua được gửi đến Thượng viện xem xét hoặc sửa đổi. Hầu hết các dự luật đều được Thượng viện thông qua mà không sửa đổi và được đệ trình lên quốc vương ngự phê. Trong trường hợp Thượng viện sửa đổi dự luật thì dự luật được gửi trả về Hạ viện xem xét. Nếu Hạ viện chấp thuận sửa đổi của Thượng viện thì dự luật được đệ trình lên quốc vương ngự phê. Nếu Hạ viện bác bỏ sửa đổi của Thượng viện thì dự luật được gửi đến Thượng viện xem xét lại. Trong trường hợp Thượng viện vẫn không đồng ý với Hạ viện thì dự luật được trình trước phiên họp toàn thể của Quốc hội. Dự luật phải được ít nhất hai phần ba số nghị sĩ biểu quyết tán thành.^[4] Mỗi lần một viện biểu quyết về một dự luật phải cách nhau ba ngày.^[5]

Ngày 20 tháng 2 năm 2007, Quốc hội thông qua sửa đổi hiến pháp bãi bỏ chế độ lưỡng viện với 159 phiếu thuận, 1 phiếu chống.^[6] Quốc hội được tổ chức thành đơn viện sau cuộc bầu cử Quốc hội năm 2009.^[7]

Quy trình

Lập pháp

Quy trình lập pháp tại Quốc hội gồm năm giai đoạn. Đầu tiên, dự luật được một thành viên chính phủ hoặc nghị sĩ trình trước Quốc hội. Dự luật được đến một ủy ban thường trực có liên quan thẩm tra. Tại lần đọc đầu tiên, Quốc hội thảo luận về khuyến nghị của ủy ban thường trực và biểu quyết về dự luật. Lần đọc thứ hai diễn ra sớm nhất là ba ngày sau lần đọc đầu tiên. Tại lần đọc thứ hai, Quốc hội thảo luận lại về dự luật và biểu quyết về dự luật. Nếu được thông qua thì dự luật được đệ trình lên Hội đồng Nhà nước xem xét đề nghị quốc vương ngự phê. Quốc hội có thể tổ chức lần đọc thứ ba sớm nhất là ba ngày sau lần đọc thứ hai và có thể thông qua các kiến nghị sửa đổi từ lần đọc thứ hai hoặc bác bỏ dự luật.^[8]

Ngự phê

Dự luật của Quốc hội phải được quốc vương ký và thủ tướng tiếp ký để trở thành luật. Luật có hiệu lực kể từ ngày được nêu trong luật hoặc do chính phủ quyết định.

Điều 77–79 Hiến pháp Na Uy quy định quốc vương Na Uy có quyền từ chối ngự phê dự luật được Quốc hội thông qua.^[9] Chưa quốc vương Na Uy nào thực hiện quyền phủ quyết này kể từ khi Vương quốc Liên hiệp Thụy Điển và Na Uy giải thể vào năm 1905 (trước đó các quốc vương Thụy Điển thực hiện quyền phủ quyết này khi Na Uy thuộc Thụy Điển). Quốc hội có thể bác bỏ quyền phủ quyết của quốc vương nếu dự luật được thông qua tại kỳ họp tiếp theo sau cuộc bầu cử Quốc hội và dự luật trở thành luật mà không cần phải được quốc vương ngự phê.

Tổ chức

Đoàn chủ tịch

Từ năm 2009, Quốc hội thành lập đoàn chủ tịch gồm chủ tịch Quốc hội và năm phó chủ tịch. Trước đó, chỉ có chủ tịch Quốc hội.

Vị trí	Người giữ chức	Đảng
Chủ tịch	Masud Gharahkhani	Công Đảng
Phó Chủ tịch thứ nhất	Svein Harberg	Đảng Bảo thủ
Phó Chủ tịch thứ hai	Nils T. Bjørke	Centre
Phó Chủ tịch thứ ba	Morten Wold	Đảng Tiến bộ
Phó Chủ tịch thứ tư	Kari Henriksen	Công Đảng
Phó Chủ tịch thứ năm	Ingrid Fiskaa	Đảng Cánh tả Xã hội chủ nghĩa

Ủy ban thường trực

Quốc hội có 12 ủy ban thường trực gồm những thành viên Quốc hội, trong đó 11 ủy ban phụ trách các lĩnh vực cụ thể, ngoài ra có Ủy ban Giám sát và Hiến pháp. Ủy ban thường trực của Quốc hội phụ trách lĩnh vực của ít nhất một bộ trưởng.^[10]

Ủy ban	Chủ nhiệm	Đảng
Ủy ban Doanh nghiệp và Công nghiệp	Geir Pollestad	Đảng Trung gian
Ủy ban Giáo dục, Nghiên cứu và Giáo hội	Roy Steffensen	Đảng Tiến bộ
Ủy ban Năng lượng và Môi trường	Ketil Kjenseth	Đảng Tự do
Ủy ban Gia đình và Văn hóa	Kristin Ørmen Johnsen	Đảng Bảo thủ
Ủy ban Tài chính và Kinh tế	Mudassar Kapur	Đảng Bảo thủ
Ủy ban Đối ngoại và Quốc phòng	Anniken Huitfeldt	Công Đảng
Ủy ban Y tế	Geir Jørgen Bekkevold	Đảng Dân chủ Kitô giáo
Ủy ban Tư pháp	Lene Vågslid	Công Đảng
Ủy ban Lao động và Xã hội	Erlend Wiborg	Đảng Tiến bộ
Ủy ban Chính quyền địa phương và Hành chính công	Karin Andersen	Đảng Cánh tả Xã hội chủ nghĩa
Ủy ban Giám sát và Hiến pháp	Dag Terje Andersen	Công Đảng
Ủy ban Giao thông vận tải và Truyền thông	Helge Orten	Đảng Bảo thủ

Cơ quan giám sát của Quốc hội

Quốc hội có năm cơ quan giám sát chính phủ. Văn phòng Tổng Kiểm toán là cơ quan kiểm toán của Quốc hội, có nhiệm vụ giám sát hoạt động tài chính của chính phủ và kiểm toán việc sử dụng tài chính công. Thanh tra Quốc hội là cơ quan thanh tra của Quốc hội, có nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi của công dân và bảo đảm việc chấp hành pháp luật của cơ quan nhà nước. Ủy ban Thanh tra Lực lượng Vũ trang là cơ quan thanh tra quân đội, có nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi của quân nhân đã và đang phục vụ trong Lực lượng Vũ trang Na Uy. Ủy ban Giám sát tình báo có nhiệm vụ giám sát ngành cảnh sát, quốc phòng và tình báo quân đội, gồm bảy ủy viên do Quốc hội bổ nhiệm. Cơ quan Nhân quyền quốc gia Na Uy có nhiệm vụ bảo vệ quyền con người ở Na Uy và báo cáo công tác trước Quốc hội mỗi năm.^[11]

Bầu cử

Bầu cử Quốc hội được tổ chức theo hệ thống đầu phiếu đại diện tỷ lệ theo danh sách đảng trong các khu vực bầu cử nhiều thành viên. Na Uy có 19 khu vực bầu cử tương đương với với 19 hạt cũ của Na Uy tuy việc sáp nhập các hạt đã làm giảm số lượng hạt xuống còn 11. Cử tri không bỏ phiếu cho từng ứng cử viên mà bỏ phiếu cho danh sách các ứng cử viên của các đảng. Người đứng đầu danh sách sẽ trúng cử vào Quốc hội trừ phi cử tri thay đổi thứ tự trong danh sách. Các đảng có thể đề cử ứng cử viên ở ngoài khu vực bầu cử của mình và thậm chí cả công dân Na Uy hiện đang sống ở nước ngoài.^[12]

Thành phần các khóa Quốc hội Na Uy từ năm 1921

Đảng Cộng sản Na Uy

R/RV

Đảng Cánh tả Xã hội

SV

FfF

Công Đảng

Đảng Lao động Dân chủ Xã hội

Đảng Xanh

Đảng Xã hội

B/Sp

Đảng Nhân dân Tự do

Đảng Nhân dân Cấp tiến

PF

Đảng Tự do

Đảng Dân chủ Kitô giáo

Đảng Bảo thủ

FV

Đảng Tiến bộ

TVF

KP

1921

29

8

17

2

37

42

15

1924

6

24

8

22

2

34

43

11

1927

3

59

26

1

30

29

2

1930

47

25

1

33

39

5

1933

69

1

23

1

24

1

30

1

1936

70

1

18

23

2

36

1945

11

76

10

20

8

25

1949

85

12

21

9

23

1953

3

77

14

15

14

27

1957

1

78

15

12

29

1961

2

74

16

14

15

29

1965

2

68

18

13

31

1969

74

20

13

14

29

1973

16

62

21

1

2

20

29

4

1977

2

76

12

2

22

41

1981

4

66

11

2

15

53

4

1985

6

71

12

16

50

2

1989

17

1

63

11

14

37

22

1993

1

13

67

32

1

13

28

10

1997

9

65

11

6

25

23

25

1

2001

23

43

10

2

22

38

26

1

2005

15

61

11

10

11

23

38

2009

11

64

11

2

10

30

41

2013

7

55

10

1

9

10

48

29

2017

1

11

49

1

19

8

45

27

2021

8

13

48

3

28

1

8

3

36

21

Thành phần

Quốc hội gồm 169 đại biểu Quốc hội. Trong trường hợp một đại biểu Quốc hội không làm việc được thì một đại biểu dự khuyết sẽ thay thế thành viên đó. Đại biểu Quốc hội dự khuyết là ứng cử viên của cùng một đảng được liệt kê trên danh sách ngay sau ứng cử viên trúng cử vào Quốc hội trong cuộc bầu cử trước.

Trụ sở

Từ ngày 5 tháng 3 năm 1866, Quốc hội họp tại Nhà Quốc hội tại Oslo. Tòa nhà được kiến trúc sư người Thụy Điển Emil Victor Langlet thiết kế và được xây bằng gạch vàng với các nét trang trí và đế bằng đá granit xám nhạt. Thiết kế của Nhà Quốc hội lấy cảm hứng từ phong cách kiến trúc Pháp và Ý. Quốc hội đặt các văn phòng và phòng họp tại những tòa nhà gần đó vì Nhà Quốc hội không đủ diện tịch để chứa toàn bộ biên chế của Quốc hội. Những tòa nhà xung quanh cũng là nơi làm việc của nhân viên Quốc hội và các đại biểu Quốc hội.

Xem thêm

Danh sách chủ tịch Quốc hội Na Uy

Tham khảo

^ Rossvoll, Frank (1 tháng 1 năm 1966). “The history of the Norwegian parliament”. Scandinavian Economic History Review. 14 (1). doi:10.1080/03585522.1966.10407648. ISSN 0358-5522.
^ ^a ^b Keller, Helen; Sweet, Alec Stone (2008). A Europe of Rights: The Impact of the ECHR on National Legal Systems (bằng tiếng Anh). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-953526-2. Lỗi chú thích: Thẻ <ref> không hợp lệ: tên “ECHR” được định rõ nhiều lần, mỗi lần có nội dung khác
^ ^a ^b ^c ^d Tor Bomann-Larsen (14 tháng 3 năm 2014). “Stortinget hvitvasker sin krigshistorie”. Aftenposten. Lưu trữ bản gốc ngày 20 tháng 3 năm 2014. Truy cập ngày 24 tháng 3 năm 2014.
^ Political Systems Of The World Lưu trữ 23 tháng 9 năm 2016 tại Wayback Machine, J Denis Derbyshire and Ian Derbyshire, Allied Publishers, page 204
^ Lỗi chú thích: Thẻ <ref> sai; không có nội dung trong thẻ ref có tên Latham
^ Historical Dictionary of Norway Lưu trữ 22 tháng 4 năm 2016 tại Wayback Machine, Jan Sjåvik, Scarecrow Press, 2008, page 191
^ Chronicle of Parliamentary Elections Lưu trữ 23 tháng 9 năm 2016 tại Wayback Machine, Volume 43, International Centre for Parliamentary Documentation, 2009, page 192
^ “Legislation”. Stortinget (bằng tiếng Anh). 24 tháng 11 năm 2021. Truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2024.
^ "The Norwegian Constitution". The Storting information office. Retrieved on 12 April 2007. Lưu trữ 3 tháng 5 năm 2007 tại Wayback Machine
^ “Representanter og komiteer”. Stortinget (bằng tiếng Na Uy). 27 tháng 3 năm 2008. Lưu trữ bản gốc ngày 13 tháng 5 năm 2020. Truy cập ngày 17 tháng 5 năm 2020.
^ “Supervisory role”. Stortinget (bằng tiếng Anh). 15 tháng 10 năm 2024. Truy cập ngày 21 tháng 12 năm 2024.
^ Ryssevik, Jostein (2002). I samfunnet. Norsk politikk (bằng tiếng Na Uy). Oslo: Aschehoug. ISBN 978-82-03-32852-7.