Thảo luận:Ước Lễ

Thần tích làng Ước Lễ

Thần tích làng Ước Lễ Làng Ước Lễ, xã Tân Ước, huyện Thanh Oai - Hà Tây là một làng quê nhỏ bé thuần nông đặc trưng của một làng quê cổ đồng bằng Bắc bộ có một quần thể di tích lịch sử hàng ngàn năm. Trong đình làng còn lưu giữ được nhiều đồ thờ rất có giá trị. Đặc biệt có Thần tích làng Ước Lễ đã được phiên âm và dịch nghĩa. LỮ NAM ĐẾ SỰ TÍCH Thần tính Lữ Húy Gia, Ninh Sơn (Lê Trang Tôn đặc cải vi Yên Sơn huyện) Thiên Phúc nhân, sĩ Triệu Văn Vương, Chí Minh Vương tức vị, bái Thái phó. Sơ Minh Vương vi Thái tử, thời nhập chất ư Hán, cư Trường An, Thú Hàm Đan Cù Thị, sinh tử Hưng. Cập Minh Vương tức vị, nhân tàng Tiên đế tỷ, thượng thư ư Hán thỉnh lập Cù Thị vi hoàng hậu, Hưng vi thế tử. Hán sổ khiến sứ giả dụ Minh Vương nhập triều. Vương xưng bệnh bất triều, tòng tử Hưng lập tôn Cù Thị vi hoàng hậu. Nguyên Cù Thị vị giá Minh Vương thời, thường dữ Bá Lăng nhân An Quốc Thiếu Quý thông. Hán Vũ Đế Nguyên Đỉnh tứ niên, sử Thiếu Quý lai dụ Hưng cập Cù hậu nhập triều. Thiếu Quý chí, hậu dữ hậu tư thông. Quốc nhân tri chi, đa bất phụ Cù hậu. Hậu nộ dục ỷ Hán uy sổ khuyên Hưng, quần thần cầu nội phụ, tức nhân Hán sứ giả thượng ngôn thỉnh dĩ nội chư hầu tam tuế nhất triều. Hán đế hứa chi, tử Hưng dữ thừa tướng Lữ Gia ngân ấn. Thứ niên Hưng cập Cù hậu sức trị hành trang trọng bảo vi nhập triều. Kỳ thời, thừa tướng Lữ Gia niên lão, lịch tướng tam triều tôn tộc sĩ quan vi trưởng lại giả thất thập dư nhân, nam giai thượng công chúa, nữ giai giá Vương chi đệ tử. Cập Thương Ngô Tần vương hữu liên thân tể dã. Kỳ quốc trung thận trọng, quốc nhân tín chỉ, đa vi nhĩ mục giả đắc chúng tâm dũ ư vương. Gia sổ gián Hưng vật phụ, phất thính, nhân xưng bệnh bất kiến Hán sứ giả. Sứ giả giai chú ý Gia. Cù Hậu nãi trí tửu giới Hán sứ, âm mưu dục tru Gia. Sứ giả ẩm đại thần giai thị tọa ẩm. Sứ giả đông khanh, Cù nam khanh, Hưng dữ tiếng tương giai tây khanh. Gia đệ Lữ Cường vi tướng, tướng tốt cư cung ngoại hành tửu. Hậu vi Gia viết: ”Nam Việt nội phụ quốc chi lợi dã, nhi tướng quân bất cánh giả hà dã?” Dĩ ý kích Hán sứ. Sứ giả hồ nghi tướng cố, toại mạc cảm kháng. Gia kiến nhĩ mục phi thị, tức xuất. Hậu nộ dục túng Gia dĩ mâu. Hưng chỉ thị. Gia toại xuất, phận kỳ đệ binh nhưng tựu Sài Sơn Trúc Viên tư đệ, xưng bệnh bất kiến sứ giả. Hậu dục tru Gia, nhi lực bất năng. Hán Vũ Đế dĩ vi Hưng cập Cù thị dĩ nội phụ, độc Gia bất thính mệnh, bất túc hung binh, dục sử tương Trang Sâm dĩ nhị thiên binh vãng sứ. Trang Sâm viết: “Dĩ hảo vãng sổ nhân túc hĩ; dĩ vũ vãng nhị thiên nhân vô dĩ vi dã”. Tế Bắc tướng Hàn Thiên Thu phấn viết: “Di nhất khu khu chi Việt, hựu hữu Hưng cập Cù Thị nội vi ứng, nguyện đắc dũng sĩ tam bách nhân tất hoạch Gia dĩ báo”. Ư thị Hán sử Hàn Thiên Thu dữ Cù Hậu đệ Cù Lạc dĩ nhị thiên nhân vãng nhập cảnh. Thừa tướng Gia toại hạ lệnh quốc trung viết: “Triệu Vương niên thiếu, Cù Hậu bổn Hán nhân, hựu dữ Hán Vũ loạn, chuyên dục nội phụ tận trì tiên đế khí nhập hiến vu Hán dĩ tự mị, đa túng nhân hành chí Trường An lự mại dĩ vi đồng bộc, tự thủ nhất thời chi lợi, võ nguyện Triệu thị xã tắc vi vạn thế kế lự chi ý”. Nãi lữ kỳ đệ tướng tốt công, Hưng toại sát Hưng cập Cù Hậu tận sát Hán sứ, khiến nhân tiên thuyết Thương Ngô Tần vương cập chư quân ấp lập Minh Vương trưởng tử Vệ dương hầu Kiến Đức vi vương. Kiến Đức tức lập nhi Hàn Thiên Thu dẫn binh nhập cảnh, phá sổ tiểu ấp. Gia nãi khai đạo cấp thực, vị chí Phiên Ngung tứ thập lý, xuất binh kích Hàn Thiên Thu đẳng, diệt chi, sử hàm phong Hán sử tiết, trí tái thượng, nhân tích thạch vi môn, dĩ kháng. Hán Lâu Thuyền phát binh thủ yếu hại xứ, Hán sử Bác Đức, Dương Bộc Đẳng tương sổ vạn tiến binh phá thạch môn, bại chi. Kiến Đức cập Gia dữ sổ bách nhân dạ bôn nhập hải, dĩ thuyền tây khứ nhi Triệu dĩ vị Bác Đức, Dương Bộc đẳng sổ bình hĩ. Thế truyền dĩ vi Gia dữ chiếm Hán bất lợi, táng kỳ thủ, do kỳ mã bôn chí Thiên Bản huyện (kim vi Vụ Bản huyện) Đăng Ngỗi xã chư thôn phụ nữ giai ngôn: “Cổ kim khởi hữu vô thủ nhi sinh giả”. Toại truy mã nhi tử, nẫm trứ linh dị, lịch đại phong viết: “Lữ Nam đế cái biểu kỳ năng dữ bắc địch kháng dã”. Hậu nhân xung chi viết: “Độc bất Hán ấn vi vinh, xác nhiên cầu nội phụ vi bất tiện, bất khả vị phi trí. Tru Thiếu Quý diệt Thiên Thu hàm phong Hán tiết, cứ thủ yếu hại, lự Tiên vương chi phẫn ư cửu tuyền, bất khả vị phi dũng. Phế nhất quân lập nhất quân, duy tri sự Vũ đế tử tôn. Triệu thị xã tắc tử sinh dĩ chi hoàng tuất kỳ tha, bất khả vị phi nghĩa”. Tòng lai Bắc phương chi dân, tuế thời phụng tự, kỳ cổn vô bất linh nghiệm yên. Dịch nghĩa: SỰ TÍCH LỮ NAM ĐẾ Thần họ Lữ Húy Gia, người xã Thiên Phúc (nay đổi là Đa Phúc) huyện Ninh Sơn (đời Lê Trang Tôn đổi là Yên Sơn), làm quan triều Triệu Văn Vương, đến khi Minh Vương lên ngôi, ông được ban chức Thái phó. Lúc đầu, khi Minh Vương còn là Thái tử, vào làm con tin bên nhà Hán sống ở Trường An, lấy bà Cù Thị ở Hàm Đan, sinh được một người con trai tên là Hưng. Đến khi Minh Vương lên ngôi, nhân giữ bảo tỉ của Tiên đế, đã dâng thư cho nhà Hán xin lập bà họ Cù làm hoàng hậu, con trai Hưng làm Thái tử. Nhà Hán nhiều lần sai sứ giả dụ Minh Vương vào triều. Minh Vương đã cáo bệnh không chịu nghe theo. Đến khi con trai Hưng đã lập tôn bà họ Cù làm hoàng hậu. Nguyên khi bà họ Cù chưa lấy Minh Vương, bà thường đi lại với Thiếu Quý An Quốc người Bá Lăng. Năm Nguyên Đỉnh thứ 4 đời Vũ Đế nhà Hán đã sai Thiếu Quý đến dụ Hưng và hoàng hậu Cù Thị vào triều. Đến khi sang nước Việt, Thiếu Quý lại tư thông với bà. Người trong nước biết chuyện đó, nhiều người không ủng hộ. Cù Hậu tức giận, muốn dựa vào thế nhà Hán, nhiều lần khuyên Hưng và các quần thần qui phục. Thế rồi nhân sứ giả nhà Hán đến, liền dâng thư xin được theo qui chế đối với các nước chư hầu ba năm một lần triều cống, vua nhà Hán chấp thuận, liền ban ấn bạc cho Hưng và Thừa tướng Lữ Gia. Năm sau, Hưng và và Cù Hậu đã sắm sửa hành trang của cải châu báu đầy đủ để nhập triều. Lúc đó, Thừa tướng Lữ Gia tuổi đã cao, làm Thừa tướng trải qua ba triều, tôn tộc đều làm trưởng lại đại thần, tất cả hơn 70 người. Con trai thì lấy công chúa, con gái đều gả cho con em các nhà vương gia. Ngày ấy, họ Lữ giữ quyền rất lớn, người trong nước tin theo, còn lớn hơn cả người theo vua Triệu. Lữ Gia đã nhiều lần can ngăn Hưng không nên qui phục nhà Hán, nhưng Hưng không nghe, nên đã nhiều lần cáo bệnh không muốn gặp sứ giả. Sứ giả nhà Hán đều để ý đến Lữ Gia. Cù Hậu bèn bầy tiệc rượu mời sứ giả nhà Hán đến, âm mưu trừ khử Lữ Gia. Sứ giả đến uống rượu, các đại thần đều đến uống rượu. Sứ giả ngồi phía đông, Cù Hậu ngồi ở phía nam, Hưng và các tướng đều ngồi ở phía tây. Em trai Lữ Gia là Lữ Cường làm tướng, đem binh sĩ đến ngoài cung uống rượu. Cù Hậu nói với Lữ Gia rằng: “Nam Việt nội phục nhà Hán là có lợi, tướng quân không muốn là cớ làm sao?”. Nói vậy là có ý khích sứ giả nhà Hán, nhưng sứ giả hồ nghi không dám chống cự. Lữ Gia thấy sự việc không hay liền bỏ đi. Cù Hậu tức giận muốn cầm mâu đâm Lữ Gia, nhưng Hưng cản lại. Lữ Gia đi ra, sai em trai mang quân đến phủ đệ riêng ở Trúc Viên Sài Sơn, cáo bệnh không gặp sứ giả. Cù Hậu muốn giết Lữ Gia nhưng không giết nổi. Hán Vũ Đế cho rằng: “Hưng và Cù Hậu đã quy phục, chỉ còn Lữ Gia là không chịu nghe theo, nên không muốn mang quân sang đánh, muốn sai tướng là Trang Sâm mang 2000 quân đi sứ. Trang Sâm nói: “Nếu có ý tốt thì mang vài người là đủ, còn nếu dùng vũ lực mà đem 2000 người thì chẳng làm gì được”. Tướng ở Tế Bắc là Hàn Thiên Thu hăng hái nói rằng: “Chỉ có nước Nam Việt bé tí tẹo thế, lại có thêm Hưng và Cù Hậu làm nội ứng rồi, thì thần chỉ xin đem theo 300 dũng sĩ sang sẽ bắt được Lữ Gia đem về đền ơn vua”. Thế là nhà Hán liền cử Hàn Thiên Thu và em trai Cù Hậu là Cù Lạc đem 2000 quân sang đất Việt. Thừa tướng Lữ Gia liền ban lệnh cho dân cả nước rằng: “Vua Triệu nhỏ tuổi, Cù Hậu vốn là người Hán, đã từng dâm loạn với sứ nhà Hán, chỉ muốn nội phụ nhà Hán, lại mang tất cả bảo khí của Tiên Đế để sang cống vua Hán để lấy lòng, lại sai tôi tớ đem vàng bạc đến Trường An bán kiếm lời. Họ chỉ giữ mối lợi nhất thời, chẳng đoái hoài đến giang sơn xã tắc nhà Triệu”. Thế rồi sai tướng đến đánh, giết chết cả Hưng, Cù Hậu và sứ giả nhà Hán. Lại cho người đến nói với Tần Vương ở Thương Ngô, xin cho lập con cả của Triệu Minh Vương là Kiến Đức làm vua Nam Việt. Kiến Đức lên ngôi thì Hàn Thiên Thu đem quân đến xâm phạm bờ cõi, phá tan mấy làng ấp. Lữ Gia liền mở đường, cấp lương cho binh sĩ, đặt đồn lũy đến tận Phiên Ngung dài 40 dặm, đem quân đánh giết chết Hàn Thiên Thu, treo cờ tiết nhà Hán lên trên ải. Sau đó lại chất đá làm cửa, chống lại quân Hán. Nhà Hán sai Lâu Thuyền tướng quân đến chặn giữ các nơi hiểm yếu, lại sai bọn Lộ Bác Đức, Dương Bộc đem mấy vạn quân đến công phá cửa đá, đánh bại quân Việt. Kiến Đức và Lữ Gia đem mấy trăm quân đi thuyền chạy ra biển. Thế là nhà Triệu đã bị bọn Lộ Bác Đức, Dương Bộc dẹp yên. Tương truyền, Lữ Gia đánh nhau với quân Hán, bị thua lại bị quân Hán chém cụt đầu. Ngài vẫn ngồi trên lưng ngựa, chạy mãi đến địa giới xã Đăng Ngỗi huyện Thiên Bản (nay là huyện Vụ Bản), gặp đám phụ nữ đi qua, họ đều nói: “Xưa nay người không có đầu lại có thể sống được chẳng?”. Thế là Người liền ngã ngựa mà hóa. Ngài rất linh thiêng, các đời vua đều phong tặng, trong đó có ý tán thán rằng: “Lữ Nam Đế đã tỏ rõ tài năng dám chống lại nhà Hán”. Người đời sau từng ca ngợi: “Riêng một mình chẳng coi được ấn tín nhà Hán làm vinh hạnh, nên rõ ràng không thuận tiện cho kẻ quy phụ, thế thì há bảo là không trí được chăng? Chém Thiếu Quý diệt Thiên Thu bỏ cờ tiết nhà Hán, chiếm cứ nơi hiểm yếu, như thế há bảo rằng không dũng mãnh hay sao? Phế một vua lập một vua, chỉ biết thờ con cháu Vũ Đế, giữ gìn xã tắc nhà Triệu, sống chết vì đất nước, như thế há bảo rằng không có nghĩa được hay sao?”. Từ xưa đến nay nhân dân các nơi thờ phụng rất là tôn kính, hễ có cầu khấn điều gì đều rất linh nghiệm.

Thần tích làng Ước Lễ

Thần tích làng Ước Lễ
Làng Ước Lễ, xã Tân Ước, huyện Thanh Oai - Hà Tây là một làng quê nhỏ bé thuần nông đặc trưng của một làng quê cổ đồng bằng Bắc bộ có một quần thể di tích lịch sử hàng ngàn năm. Trong đình làng còn lưu giữ được nhiều đồ thờ rất có giá trị. Đặc biệt có Thần tích làng Ước Lễ đã được phiên âm và dịch nghĩa.
LỮ NAM ĐẾ SỰ TÍCH
Thần tính Lữ Húy Gia, Ninh Sơn (Lê Trang Tôn đặc cải vi Yên Sơn huyện) Thiên Phúc nhân, sĩ Triệu Văn Vương, Chí Minh Vương tức vị, bái Thái phó.
Sơ Minh Vương vi Thái tử, thời nhập chất ư Hán, cư Trường An, Thú Hàm Đan Cù Thị, sinh tử Hưng. Cập Minh Vương tức vị, nhân tàng Tiên đế tỷ, thượng thư ư Hán thỉnh lập Cù Thị vi hoàng hậu, Hưng vi thế tử. Hán sổ khiến sứ giả dụ Minh Vương nhập triều. Vương xưng bệnh bất triều, tòng tử Hưng lập tôn Cù Thị vi hoàng hậu. Nguyên Cù Thị vị giá Minh Vương thời, thường dữ Bá Lăng nhân An Quốc Thiếu Quý thông. Hán Vũ Đế Nguyên Đỉnh tứ niên, sử Thiếu Quý lai dụ Hưng cập Cù hậu nhập triều. Thiếu Quý chí, hậu dữ hậu tư thông. Quốc nhân tri chi, đa bất phụ Cù hậu. Hậu nộ dục ỷ Hán uy sổ khuyên Hưng, quần thần cầu nội phụ, tức nhân Hán sứ giả thượng ngôn thỉnh dĩ nội chư hầu tam tuế nhất triều. Hán đế hứa chi, tử Hưng dữ thừa tướng Lữ Gia ngân ấn. Thứ niên Hưng cập Cù hậu sức trị hành trang trọng bảo vi nhập triều. Kỳ thời, thừa tướng Lữ Gia niên lão, lịch tướng tam triều tôn tộc sĩ quan vi trưởng lại giả thất thập dư nhân, nam giai thượng công chúa, nữ giai giá Vương chi đệ tử. Cập Thương Ngô Tần vương hữu liên thân tể dã. Kỳ quốc trung thận trọng, quốc nhân tín chỉ, đa vi nhĩ mục giả đắc chúng tâm dũ ư vương. Gia sổ gián Hưng vật phụ, phất thính, nhân xưng bệnh bất kiến Hán sứ giả.
Sứ giả giai chú ý Gia. Cù Hậu nãi trí tửu giới Hán sứ, âm mưu dục tru Gia. Sứ giả ẩm đại thần giai thị tọa ẩm. Sứ giả đông khanh, Cù nam khanh, Hưng dữ tiếng tương giai tây khanh. Gia đệ Lữ Cường vi tướng, tướng tốt cư cung ngoại hành tửu.
Hậu vi Gia viết: ”Nam Việt nội phụ quốc chi lợi dã, nhi tướng quân bất cánh giả hà dã?” Dĩ ý kích Hán sứ. Sứ giả hồ nghi tướng cố, toại mạc cảm kháng.
Gia kiến nhĩ mục phi thị, tức xuất. Hậu nộ dục túng Gia dĩ mâu. Hưng chỉ thị. Gia toại xuất, phận kỳ đệ binh nhưng tựu Sài Sơn Trúc Viên tư đệ, xưng bệnh bất kiến sứ giả.
Hậu dục tru Gia, nhi lực bất năng. Hán Vũ Đế dĩ vi Hưng cập Cù thị dĩ nội phụ, độc Gia bất thính mệnh, bất túc hung binh, dục sử tương Trang Sâm dĩ nhị thiên binh vãng sứ.
Trang Sâm viết: “Dĩ hảo vãng sổ nhân túc hĩ; dĩ vũ vãng nhị thiên nhân vô dĩ vi dã”. Tế Bắc tướng Hàn Thiên Thu phấn viết: “Di nhất khu khu chi Việt, hựu hữu Hưng cập Cù Thị nội vi ứng, nguyện đắc dũng sĩ tam bách nhân tất hoạch Gia dĩ báo”. Ư thị Hán sử Hàn Thiên Thu dữ Cù Hậu đệ Cù Lạc dĩ nhị thiên nhân vãng nhập cảnh.
Thừa tướng Gia toại hạ lệnh quốc trung viết: “Triệu Vương niên thiếu, Cù Hậu bổn Hán nhân, hựu dữ Hán Vũ loạn, chuyên dục nội phụ tận trì tiên đế khí nhập hiến vu Hán dĩ tự mị, đa túng nhân hành chí Trường An lự mại dĩ vi đồng bộc, tự thủ nhất thời chi lợi, võ nguyện Triệu thị xã tắc vi vạn thế kế lự chi ý”. Nãi lữ kỳ đệ tướng tốt công, Hưng toại sát Hưng cập Cù Hậu tận sát Hán sứ, khiến nhân tiên thuyết Thương Ngô Tần vương cập chư quân ấp lập Minh Vương trưởng tử Vệ dương hầu Kiến Đức vi vương.
Kiến Đức tức lập nhi Hàn Thiên Thu dẫn binh nhập cảnh, phá sổ tiểu ấp. Gia nãi khai đạo cấp thực, vị chí Phiên Ngung tứ thập lý, xuất binh kích Hàn Thiên Thu đẳng, diệt chi, sử hàm phong Hán sử tiết, trí tái thượng, nhân tích thạch vi môn, dĩ kháng. Hán Lâu Thuyền phát binh thủ yếu hại xứ, Hán sử Bác Đức, Dương Bộc Đẳng tương sổ vạn tiến binh phá thạch môn, bại chi. Kiến Đức cập Gia dữ sổ bách nhân dạ bôn nhập hải, dĩ thuyền tây khứ nhi Triệu dĩ vị Bác Đức, Dương Bộc đẳng sổ bình hĩ.
Thế truyền dĩ vi Gia dữ chiếm Hán bất lợi, táng kỳ thủ, do kỳ mã bôn chí Thiên Bản huyện (kim vi Vụ Bản huyện) Đăng Ngỗi xã chư thôn phụ nữ giai ngôn: “Cổ kim khởi hữu vô thủ nhi sinh giả”. Toại truy mã nhi tử, nẫm trứ linh dị, lịch đại phong viết: “Lữ Nam đế cái biểu kỳ năng dữ bắc địch kháng dã”.
Hậu nhân xung chi viết: “Độc bất Hán ấn vi vinh, xác nhiên cầu nội phụ vi bất tiện, bất khả vị phi trí. Tru Thiếu Quý diệt Thiên Thu hàm phong Hán tiết, cứ thủ yếu hại, lự Tiên vương chi phẫn ư cửu tuyền, bất khả vị phi dũng. Phế nhất quân lập nhất quân, duy tri sự Vũ đế tử tôn. Triệu thị xã tắc tử sinh dĩ chi hoàng tuất kỳ tha, bất khả vị phi nghĩa”.
Tòng lai Bắc phương chi dân, tuế thời phụng tự, kỳ cổn vô bất linh nghiệm yên.
Dịch nghĩa:
SỰ TÍCH LỮ NAM ĐẾ
Thần họ Lữ Húy Gia, người xã Thiên Phúc (nay đổi là Đa Phúc) huyện Ninh Sơn (đời Lê Trang Tôn đổi là Yên Sơn), làm quan triều Triệu Văn Vương, đến khi Minh Vương lên ngôi, ông được ban chức Thái phó.
Lúc đầu, khi Minh Vương còn là Thái tử, vào làm con tin bên nhà Hán sống ở Trường An, lấy bà Cù Thị ở Hàm Đan, sinh được một người con trai tên là Hưng. Đến khi Minh Vương lên ngôi, nhân giữ bảo tỉ của Tiên đế, đã dâng thư cho nhà Hán xin lập bà họ Cù làm hoàng hậu, con trai Hưng làm Thái tử. Nhà Hán nhiều lần sai sứ giả dụ Minh Vương vào triều. Minh Vương đã cáo bệnh không chịu nghe theo. Đến khi con trai Hưng đã lập tôn bà họ Cù làm hoàng hậu. Nguyên khi bà họ Cù chưa lấy Minh Vương, bà thường đi lại với Thiếu Quý An Quốc người Bá Lăng.
Năm Nguyên Đỉnh thứ 4 đời Vũ Đế nhà Hán đã sai Thiếu Quý đến dụ Hưng và hoàng hậu Cù Thị vào triều. Đến khi sang nước Việt, Thiếu Quý lại tư thông với bà. Người trong nước biết chuyện đó, nhiều người không ủng hộ. Cù Hậu tức giận, muốn dựa vào thế nhà Hán, nhiều lần khuyên Hưng và các quần thần qui phục. Thế rồi nhân sứ giả nhà Hán đến, liền dâng thư xin được theo qui chế đối với các nước chư hầu ba năm một lần triều cống, vua nhà Hán chấp thuận, liền ban ấn bạc cho Hưng và Thừa tướng Lữ Gia. Năm sau, Hưng và và Cù Hậu đã sắm sửa hành trang của cải châu báu đầy đủ để nhập triều.
Lúc đó, Thừa tướng Lữ Gia tuổi đã cao, làm Thừa tướng trải qua ba triều, tôn tộc đều làm trưởng lại đại thần, tất cả hơn 70 người. Con trai thì lấy công chúa, con gái đều gả cho con em các nhà vương gia. Ngày ấy, họ Lữ giữ quyền rất lớn, người trong nước tin theo, còn lớn hơn cả người theo vua Triệu. Lữ Gia đã nhiều lần can ngăn Hưng không nên qui phục nhà Hán, nhưng Hưng không nghe, nên đã nhiều lần cáo bệnh không muốn gặp sứ giả.
Sứ giả nhà Hán đều để ý đến Lữ Gia. Cù Hậu bèn bầy tiệc rượu mời sứ giả nhà Hán đến, âm mưu trừ khử Lữ Gia. Sứ giả đến uống rượu, các đại thần đều đến uống rượu. Sứ giả ngồi phía đông, Cù Hậu ngồi ở phía nam, Hưng và các tướng đều ngồi ở phía tây. Em trai Lữ Gia là Lữ Cường làm tướng, đem binh sĩ đến ngoài cung uống rượu.
Cù Hậu nói với Lữ Gia rằng: “Nam Việt nội phục nhà Hán là có lợi, tướng quân không muốn là cớ làm sao?”. Nói vậy là có ý khích sứ giả nhà Hán, nhưng sứ giả hồ nghi không dám chống cự.
Lữ Gia thấy sự việc không hay liền bỏ đi. Cù Hậu tức giận muốn cầm mâu đâm Lữ Gia, nhưng Hưng cản lại. Lữ Gia đi ra, sai em trai mang quân đến phủ đệ riêng ở Trúc Viên Sài Sơn, cáo bệnh không gặp sứ giả.
Cù Hậu muốn giết Lữ Gia nhưng không giết nổi. Hán Vũ Đế cho rằng: “Hưng và Cù Hậu đã quy phục, chỉ còn Lữ Gia là không chịu nghe theo, nên không muốn mang quân sang đánh, muốn sai tướng là Trang Sâm mang 2000 quân đi sứ.
Trang Sâm nói: “Nếu có ý tốt thì mang vài người là đủ, còn nếu dùng vũ lực mà đem 2000 người thì chẳng làm gì được”. Tướng ở Tế Bắc là Hàn Thiên Thu hăng hái nói rằng: “Chỉ có nước Nam Việt bé tí tẹo thế, lại có thêm Hưng và Cù Hậu làm nội ứng rồi, thì thần chỉ xin đem theo 300 dũng sĩ sang sẽ bắt được Lữ Gia đem về đền ơn vua”. Thế là nhà Hán liền cử Hàn Thiên Thu và em trai Cù Hậu là Cù Lạc đem 2000 quân sang đất Việt.
Thừa tướng Lữ Gia liền ban lệnh cho dân cả nước rằng: “Vua Triệu nhỏ tuổi, Cù Hậu vốn là người Hán, đã từng dâm loạn với sứ nhà Hán, chỉ muốn nội phụ nhà Hán, lại mang tất cả bảo khí của Tiên Đế để sang cống vua Hán để lấy lòng, lại sai tôi tớ đem vàng bạc đến Trường An bán kiếm lời. Họ chỉ giữ mối lợi nhất thời, chẳng đoái hoài đến giang sơn xã tắc nhà Triệu”. Thế rồi sai tướng đến đánh, giết chết cả Hưng, Cù Hậu và sứ giả nhà Hán. Lại cho người đến nói với Tần Vương ở Thương Ngô, xin cho lập con cả của Triệu Minh Vương là Kiến Đức làm vua Nam Việt.
Kiến Đức lên ngôi thì Hàn Thiên Thu đem quân đến xâm phạm bờ cõi, phá tan mấy làng ấp. Lữ Gia liền mở đường, cấp lương cho binh sĩ, đặt đồn lũy đến tận Phiên Ngung dài 40 dặm, đem quân đánh giết chết Hàn Thiên Thu, treo cờ tiết nhà Hán lên trên ải. Sau đó lại chất đá làm cửa, chống lại quân Hán. Nhà Hán sai Lâu Thuyền tướng quân đến chặn giữ các nơi hiểm yếu, lại sai bọn Lộ Bác Đức, Dương Bộc đem mấy vạn quân đến công phá cửa đá, đánh bại quân Việt. Kiến Đức và Lữ Gia đem mấy trăm quân đi thuyền chạy ra biển. Thế là nhà Triệu đã bị bọn Lộ Bác Đức, Dương Bộc dẹp yên.
Tương truyền, Lữ Gia đánh nhau với quân Hán, bị thua lại bị quân Hán chém cụt đầu. Ngài vẫn ngồi trên lưng ngựa, chạy mãi đến địa giới xã Đăng Ngỗi huyện Thiên Bản (nay là huyện Vụ Bản), gặp đám phụ nữ đi qua, họ đều nói: “Xưa nay người không có đầu lại có thể sống được chẳng?”. Thế là Người liền ngã ngựa mà hóa. Ngài rất linh thiêng, các đời vua đều phong tặng, trong đó có ý tán thán rằng: “Lữ Nam Đế đã tỏ rõ tài năng dám chống lại nhà Hán”.
Người đời sau từng ca ngợi: “Riêng một mình chẳng coi được ấn tín nhà Hán làm vinh hạnh, nên rõ ràng không thuận tiện cho kẻ quy phụ, thế thì há bảo là không trí được chăng? Chém Thiếu Quý diệt Thiên Thu bỏ cờ tiết nhà Hán, chiếm cứ nơi hiểm yếu, như thế há bảo rằng không dũng mãnh hay sao? Phế một vua lập một vua, chỉ biết thờ con cháu Vũ Đế, giữ gìn xã tắc nhà Triệu, sống chết vì đất nước, như thế há bảo rằng không có nghĩa được hay sao?”.
Từ xưa đến nay nhân dân các nơi thờ phụng rất là tôn kính, hễ có cầu khấn điều gì đều rất linh nghiệm.