Anna Achmatowa

Anna Achmatowa
Achmatowa in 1922 (skildery deur Koezma Petrof-Wodkin)
Achmatowa in 1922 (skildery deur Koezma Petrof-Wodkin)
Beroep Digter, vertaler
Nasionaliteit Russies, Sowjet
Letterkundige beweging Akmeïsme
Eggenoot Nikolai Goemiljof (geskei)
Wladimir Sjileiko (geskei)
Nikolai Poenin (dood in strafkamp)
Kinders Ljef Goemiljof
Geboortenaam Anna Andrejewna Gorenko
Gebore 23 Junie [O.S. 11 Junie] 1889
Oorlede 5 Maart 1966

Anna Achmatowa (Russies en Oekraïens: А́нна Ахма́това;23 Junie [O.S. 11 Junie] 1889 – 5 Maart 1966) was ’n modernistiese digter in Rusland en die Sowjetunie. Sy is gebore as Anna Andrejewna Gorenko (Russies: А́нна Андре́евна Горе́нко; Oekraïens: А́нна Андрі́ївна Горе́нко) en het onder die skuilnaam Anna Achmatowa geskryf.

Achmatowa was een van Rusland se mees gerespekteerde skrywers.[1] Haar werk het gewissel van kort liriese gedigte tot ingewikkeld gestruktureerde siklusse soos Requiem (1935–1940), haar tragiese meesterstuk oor die Stalinistiese terreur. Haar styl, wat gekenmerk word deur spaarsame woordgebruik en emosionele selfbeheersing, was merkwaardig oorspronklik en anders as dié van haar tydgenote. Die sterk, helder vroulike stem het aanklank gevind by aanhangers van Russiese gedigte.[1] Haar werke kan in twee tydperke opgedeel word: dié van 1912 tot 1925 en dié van omstreeks 1936 tot met haar dood. Die twee periodes word geskei deur ’n dekade waarin sy min werk gelewer het.[1] Haar werk is veroordeel en gesensor deur Stalinistiese owerhede en dit is merkwaardig dat sy nie geëmigreer het nie, maar in Rusland gebly het as ooggetuie van die destydse gruweldade. Haar blywende temas sluit in meditasies oor herinneringe en tyd asook die probleme van lewe en skryf in die skadu van Stalinisme.

Primêre bronne met inligting oor Achmatowa se lewe is taamlik skaars omdat baie van die geskrewe rekords vernietig is tydens die oorlog, rewolusie en totalitêre regime. Sy was vir lang tydperke in amptelike onguns en baie van die mense na aan haar is in die gebeure ná die rewolusie dood.[2]

Vroeë lewe en familie

[wysig | wysig bron]

Achmatowa is gebore op Bolsjoi Fontan, naby die Swartsee-hawestad Odessa. Haar pa, Andrei Antonowitsj Gorenko, ’n staatsamptenaar, en haar ma, Inna Erazmowna Stogowa, het albei van die Russiese adel afgestam. Achmatowa het geskryf:

"Niemand in my groot familie het gedigte geskryf nie. Maar die eerste Russiese vrouedigter, Anna Boenina, was die tannie van my oupa Erasm Iwanowitsj Stogof. Die Stogofs was beskeie grondbesitters in die Mozjaisk-streek van die Moskou-provinsie. Hulle het daarheen getrek ná die oproer tydens die tyd van Posadnitsa Marfa. In Nowgorod was hulle ryker en het hulle groter aansien geniet. Khan Achmat, my voorvader, is een nag in sy tent deur ’n Russiese huurmoordenaar vermoor. Karamzin vertel vir ons dat dit die einde van die Mongoolse Juk in Rusland ingelui het. […] Dit is alom bekend dat hierdie Achmat ’n afstammeling van Djengis Khan was. In die 18de eeu het een van die Achmatof-prinsesse – Praskowja Jegorwna – met die ryk en bekende Simbirsk-grondeienaar Motowilof getrou. Jegor Motowilof was my oupagrootjie; sy dogter, Anna Jegorowna, was my ouma. Sy is dood toe my ma nege jaar oud was en ek is na haar genoem."[3]

Haar gesin het na Tsarskoje Selo naby Sint Petersburg getrek toe sy 11 maande oud was.[4] Sy het haar skoolloopbaan in Kiëf voltooi nadat haar ouers in 1905 geskei het. Sy het daarna regte aan die Universiteit van Kiëf studeer en ’n jaar later is sy na Sint Petersburg om letterkunde te studeer.[5]

Achmatowa het in haar laat tienerjare begin om gedigte te publiseer, hoewel geen van dié werk behoue gebly het nie.[6][7] Haar pa wou nie hê enige gedigte moes onder sy "respektabele" naam gepubliseer word nie en sy het haar ouma se van, Achmatowa, as ’n skuilnaam aangeneem.[8]

Anna Achmatowa en haar man Nikolai Goemiljof en seun Ljef Goemiljof, 1913

Op Kersaand van 1903 het sy die jong digter Nikolai Goemiljof ontmoet en hy het haar aangemoedig om te skryf. Hy het haar ook verskeie kere gevra om te trou. Op 17-jarige ouderdom het Achmatowa haar eerste gedig in sy tydskrif, Sirius, gepubliseer – die titel kan rofweg vertaal word as Aan sy hand is baie blink ringe (1907). Sy het dit onderteken "Anna G."[9] Sy het gou in die Sint Petersburgse kunskringe bekend geword en het gereeld voorlesings in die openbaar gedoen. In daardie jaar skryf sy sonder geesdrif aan ’n vriendin: “Hy is nou al drie jaar lief vir my, en ek glo dis my lot om sy vrou te wees. Ek weet nie of ek hom liefhet nie, maar dit voel vir my so.”[6] In April 1910 is sy in Kiëf met Goemiljof getroud, hoewel niemand in haar familie die troue bygewoon het nie. Die paartjie het hul wittebrood in Parys gehou, en daar het sy die Italiaanse kunstenaar Modigliani ontmoet en bevriend.

In laat 1910 het sy saam met digters soos Osip Mandelstam en Sergei Gorodetski die Digtersgilde gestig. Hulle het Akmeïsme (van die Latynse woord akme, wat "hoogtepunt" beteken) ontwikkel – hulle het hulle verset teen die Simbolisme en het in hul gedigte gestreef na helderheid. Akmeïsme is ontwikkel in dieselfde tyd as die Imagisme in Europa en die VSA.[10]

Tydens hul eerste jaar saam het Achmatowa geskryf haar man "het sy passie verloor" vir haar. Aan die einde van daardie jaar het hy op ’n reis van ses maande na Afrika vertrek.[9] In dié tyd het Achmatowa "haar eerste voorsmaak van roem" gehad. Sy het bekend geword, nie soseer vanweë haar skoonheid nie, maar eerder haar intense aantrekkingskrag en bekoring. Sy het die aandag getrek van baie mans, ook bekendes. Sy het Modigliani weer in Parys besoek waar hy minstens 20 skilderye van haar gemaak het, onder meer naakstudies.[9] Sy het later ’n affair begin met die Akmeïsme-digter Osip Mandelstam. Achmatowa se seun, Ljef, is in 1912 gebore en het later ’n bekende historikus geword.[11]

Die Silwer Era

[wysig | wysig bron]
Skildery van Achmatowa deur Olga Della-Vos-Kardovskaya, 1914

In 1912 het die Digtersgilde haar digbundel Aand (Wjetsjer) gepubliseer – die eerste van vyf in nege jaar.[12] Die boek het haar gevestig as ’n nuwe en opwindende nuwe skrywer.[13] Dit is ook in verskeie tale vertaal.

Haar tweede bundel, Bidsnoer (Tsjetki), het in Maart 1914 verskyn en het haar een van die gewildste digters van dié tyd gemaak.[14][15] In Gedig sonder ’n held, die langste en een van haar bekendste gedigte wat sy dekades later geskryf het, onthou sy dit as ’n geseënde tyd in haar lewe.[16] Sy het ook bevriend geraak met Boris Pasternak en gerugte het die ronde gedoen dat sy ’n verhouding met die invloedryke liriese digter Aleksander Blok het.[17][18] In Julie 1914 het Achmatowa geskryf:

"Skrikwekkende tye lê voor
Binnekort sal vars grafte die aarde bedek"

Op 1 Augustus het Duitsland oorlog teen Rusland verklaar, wat die "donker storm" vir Rusland ingelui het: die Eerste Wêreldoorlog, rewolusie, burgeroorlog en ’n totalitêre regering.[19] Dit was die einde van die Silwer Era.

Achmatowa het ’n verhouding met die mosaïekkunstenaar en digter Boris Anrep gehad; baie van haar gedigte in dié tyd gaan oor hom en hy het weer baie mosaïekwerke gemaak waarin sy voorkom. Sy het gedigte vir haar derde boek, Wit Swerm (Belaja Staja), in 1917 gekies.[20] Op die hoogtepunt van haar roem, in 1918, is sy van haar man geskei en teen sommige vriende se wense in met die bekende digter Wladimir Sjileiko getroud.[21][22] Sy het later affairs gehad met die teaterdirekteur Michail Zimmerman en komponis Arthur Lourié, wat baie van haar gedigte getoonset het.[23]

Die vervloekte jare

[wysig | wysig bron]

In 1921 is Achmatowa se eksman, Goemiljof, vervolg vir sy beweerde rol in ’n monargistiese sameswering teen die Bolsjewiste en op 25 Augustus is hy en 61 ander doodgeskiet. Volgens die historikus Rayfield was die moord op Goemiljof deel die staat se reaksie op die Kronstadt-rebellie. Die geheime diens, die Tsjeka, het Petrograd se intellektuele die skuld gegee vir die rebellie en ’n professor in aanhouding gedwing om die name van "samesweerders" bekend te maak. Baie van hulle, ook Goemiljof, is toe die doodstraf opgelê. Gorki en ander het daarteen geappelleer, maar teen die tyd dat Lenin verskeie van hulle begenadig het, was die mense reeds geskiet.[24] Dae daarna het Achmatowa geskryf:

Terreur betas alle dinge in die donker,
Lei maanlig na die byl.
Daar's ’n onheilspellende klop agter die muur:
’n Spook, ’n dief of ’n rot . . .[25]

Die moorde het ’n groot invloed op die Russiese intelligentsia gehad, die Akmeïste vernietig en ’n stigma laat kleef aan Achmatowa en haar seun, Ljef (by Goemiljof). Ljef is in die latere vervolgings van die 1930's gearresteer omdat hy Goemiljof se seun was.[26] Uit ’n Marxistiese oogpunt is Achmatowa se poësie beskou as die weerspieëling van "vroulike" beuselagtighede, en nie in ooreenstemming met die nuwe rewolusionêre politiek van die tyd nie.[21] Sy is deur die staat aangeval, asook deur voormalige ondersteuners en vriende. Haar werk is deur ’n partybesluit van 1925 nie-amptelik verbied en sy kon nie haar werk gepubliseer kry nie. Sy het egter aanhou skryf. Sy het beroemde oorsese skrywers se werk vertaal en akademiese verhandelings geskryf oor Poesjkin en Dostojefski. Baie mense in die Sowjetunie en oorsee het egter gedink sy is dood.[21][25] Sy het min kos en feitlik geen geld gehad nie, en haar seun is verbied om te studeer.[25] Die landwye repressie en vervolgings het ’n verwoestende uitwerking op haar Sint Petersburgse vriendekring, kunstenaars en intellektuele gehad. Haar goeie vriend Mandelstam is verban en toe na die Goelag gestuur, waar hy sou sterf. Van haar digtersvriende het selfmoord gepleeg – ook haar suster, Marina Tswetajewa, wat ook ’n digter was. Achmatowa het net-net daarin geslaag om nie gearresteer te word nie, hoewel haar seun verskeie kere deur die Stalinistiese regering in hegtenis geneem is en van teenrewolusionêre bedrywighede aangekla is.[27] Sy sou soms ure in toue staan om vir hom kospakkies af te lewer of sy saak te bepleit.

Achmatowa is later getroud met ’n kunstenaar en ou vriend, Nikolai Poenin, en het tot in 1935 by hom gebly. Hy is ook herhaaldelik gearresteer en is eindelik in 1953 in die Goelag dood.[28][29] Haar tragiese siklus Requiem dokumenteer haar persoonlike ondervinding van hierdie tyd; terwyl sy geskryf het, "het ’n honderd miljoen stemme" geskree deur haar "gefolterde mond".

Sewentien maande lank het ek gepleit
dat jy mag huis toe kom.
Het ek my voor die laksman se voete neergewerp.
My angs, o my seun.
En ek kan nie verstaan nie.
Alles is nou ewige verwarring.
Wie's die monster, en wie's die man?
Hoe lank voor die teregstelling?
(in Afrikaans vertaal uit A.S. Kline se Engelse 2005-vertaling van Requiem).

Vanaf 1939: Die Ontdooiing

[wysig | wysig bron]

In 1939 het Stalin die publikasie van ’n versameling gedigte, Uit ses boeke, goedgekeur. Dit is egter na slegs ’n paar maande onttrek en die boeke verpulp.[30] In 1993 het dit bekend geword dat die owerhede haar woonstel afgeluister, haar permanent dopgehou en gedetailleerde rekords oor haar gehou het – dit het ingesluit 900 bladsye van "veroordelings, verslae oor telefoongesprekke, aanhalings uit haar werk en bekentenisse van mense na aan haar".[31] Hoewel haar stem amptelik stil was, is haar werk steeds in die geheim gepubliseer (samizdat). Dit is langs nie-amptelike kanale versprei en in die Goelag gelees.[32][33]

Tydens die Tweede Wêreldoorlog was Achmatowa getuie van die 900 dae lange Beleg van Leningrad (voor 1914 en nou weer Sint Petersburg). In 1940 het Achmatowa aan haar Gedig sonder ’n held begin werk. Sy het 20 jaar lank daaraan gewy en dit beskou as die grootste werk van haar lewe – sy het dit "gedikteer in die geheue van vriende en medeburgers in Leningrad tydens die beleg".[34] Sy is in die lente van 1942 na Tsjistopol verban en daarna saam met ander kunstenaars soos Sjostakowitsj na die groener, veiliger Tasjkent in Oezbekistan.[35] In dié tyd was sy ernstig siek aan tifus. Met haar terugkeer na Leningrad in Mei 1944 het sy geskryf hoe ontstellend dit is om " ’n verskriklike spook te vind wat voorgee om my stad te wees".

As ’n prop my gefolterde mond sou snoer,
waardeur ’n honderd miljoen mense skree,
laat hulle dan vir my bid, soos ek vir hulle bid
(in Afrikaans vertaal uit Kunitz en Hayward se Engelse 1998-vertaling van Requiem).

In haar latere werk het sy wegbeweeg van romantiese temas na komplekse en filosofiese werke, en van haar meer patriotiese gedigte het die voorblad van Prawda gehaal.[36] Sy is egter steeds gekritiseer en dopgehou en sy is verban uit die Sowjet-skrywersunie.[37]

Achmatowa se seun is einde 1949 weer in hegtenis geneem en tot 10 jaar in ’n Siberiese strafkamp gevonnis.[37] Sy het ’n groot deel van die volgende paar jaar daaraan gewy om hom vrygelaat te kry en het selfs ’n openlik propagandistiese gedig, Tot lof van vrede, gepubliseer waarin sy Stalin en sy regering steun.[38] Ljef het tot in 1956 in die Goelag gebly, tot ’n hele ruk ná Stalin se dood, voor hy vrygelaat is.[38] Bayley suggereer dat haar pro-Stalinistiese werk ook haar eie lewe kon gespaar het; Achmatowa het dit egter nooit self erken nie.[35][38] In 1951 is sy weer tot die skrywersunie toegelaat en haar gedigte het in 1956 weer begin verskyn. In dié jaar is haar seun vrygelaat – ’n bitter man omdat hy geglo het sy ma het meer in haar gedigte belanggestel as in hom en dat sy nie hard genoeg probeer het om hom vrygelaat te kry nie.[39] Achmatowa se Gedigte (Stichotworenija) is in 1958 gepubliseer en Gedigte 1909–1960 (Stichotworenija 1909–1960) in 1961.[38] Die loop van die tyd (Beg wremeni), ’n versameling gedigte van 1909 tot 1965, is in 1965 gepubliseer. Dit was feitlik ’n volledige versameling van haar werk, hoewel die verdoemende Requiem nie daarin verskyn nie.

Laaste jare

[wysig | wysig bron]

In die laaste jare van haar lewe het sy steeds in Leningrad gewoon, vertaalwerk gedoen, Poesjkin nagevors en gedigte geskryf.[40] Hoewel haar werk steeds gesensor is, het sy tyd bestee aan die herskryf van werk wat tydens die vervolgings vernietig of verbied is of wat haar seun se lewe in die Goelag sou bedreig, soos die verlore, halfoutobiografiese toneelstuk Enûma Elish.[41]

Sy het talle jong digters gementor. Een van hulle, Joseph Brodsky, wat in 1963 in hegtenis geneem en aangehou is, sou in 1987 die Nobel-prys vir letterkunde wen.[6] Vir haar 75ste verjaardag in 1964 is ’n nuwe versameling van haar werk gepubliseer.[42] Sy is toegelaat om te reis, onder meer om ’n eredoktersgraad van die Universiteit van Oxford te ontvang. Haar Requiem is eindelik in 1963 in München in Russies gepubliseer.

In November 1965, kort ná haar besoek aan Oxford, het Achmatowa ’n hartaanval gekry en is sy in die hospitaal opgeneem. Sy is op 5 Maart oorlede.

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Harrington (2006) p11
  2. ↑ Wells (1996) p2
  3. ↑ Polivanov (1994) p6-7
  4. ↑ Harrington (2006) p13
  5. ↑ Wells (1996) p4
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Martin (2007) p2
  7. ↑ Wells (1996) p3
  8. ↑ Anderson (2004)
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Martin (2007) p3
  10. ↑ Wells (1996) p8
  11. ↑ Harrington (2006) p14
  12. ↑ Nota: Dit het vinnig uitverkoop en verskeie goeie resensies gekry.
  13. ↑ Harrington (2006) p. 15
  14. ↑ Wells (1996) p. 6
  15. ↑ Nota: Duisende vroue het haar styl nagevolg en gedigte geskryf "ter ere van Achmatowa". Daarvan het sy gesê: "Ek het vroue leer praat, maar weet nie hoe om hulle stil te kry nie."
  16. ↑ Nota: Gedig sonder ’n held is geïnspireer deur Poesjkin se Ewgeni Onegin
  17. ↑ Wells (1996) p10
  18. ↑ Poets.org Biog. URL besoek 2010-08-15
  19. ↑ Martin (2007) p. 5
  20. ↑ Nota: In Februarie van dié jaar het die rewolusie in Sint Petersburg (toe Petrograd) begin; soldate het op betogers geskiet, en ander het gestaak. In ’n stad sonder enige elektrisiteit of rioolstelsel, met min kos en water, was siekte en hongersnood die inwoners se voorland. Haar vriende het om haar gesterf en talle ander het ’n veiliger heenkome in Europa en Amerika gaan soek – ook Anrep, wat na Engeland gevlug het. Achmatowa het besluit om in Rusland te bly.
  21. ↑ 21,0 21,1 21,2 Harrington (2006) p16
  22. ↑ Wells (1996) p11
  23. ↑ Feinstein (2005) p83
  24. ↑ Rayfield, Donald (2004) Stalin and his Hangmen. Random House. p117
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Martin (2007) p7
  26. ↑ Kunitz and Hayward, Max (1973) p15-16
  27. ↑ Harrington (2006) p17
  28. ↑ "N. N. (Nikolai Nikolaevich) Punin Diaries". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Januarie 2008. Besoek op 3 Januarie 2012.
  29. ↑ Nota: Hul huis aan die Fontanka-rivier in Sint Petersburg is nou ’n Achmatowa-museum.
  30. ↑ Harrington (2006) p18
  31. ↑ Rappaport, Helen (2002) Joseph Stalin: a biographical companion. ABC-CLIO p2 ISBN 1-57607-208-8
  32. ↑ James (2007) Slate Magazine
  33. ↑ Booker, M. K (2005) Encyclopaedia of Literature and Politics:Censorship, Revolution, and Writing Vol. 1 A-G. Greenwood p21 ISBN 0-313-32939-7
  34. ↑ Martin (2007) p10
  35. ↑ 35,0 35,1 Bayley, John (1984) Selected Essays Cambridge University Press. "The greatness of Akhmatova: Requiem and Poem Without a Hero translated by DM Thomas". pp140-142 ISBN 0-521-27845-7
  36. ↑ Wells (1996) p18
  37. ↑ 37,0 37,1 Martin (2007) p11
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 Wells (1996) p21
  39. ↑ Martin (2007) p12
  40. ↑ Wells (1996) p22
  41. ↑ Nota: "Enûma Elish" is die openingswoorde van ’n Babiloniese skeppingsmite.
  42. ↑ Harrison, Salisbury (1965) Britannica Book of the Year 1965. Encyclopaedia Britannica, p502

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • Akhmatova, Anna, Vert. Kunitz, Staney en Hayward, Max (1998) Poems of Akhmatova. Houghton Mifflin ISBN 0-395-86003-2
  • Akhmatova, Anna (1989) Vert. Mayhew and McNaughton. Poem Without a Hero & Selected Poems. Oberlin College Press ISBN 0-932440-51-7
  • Akhmatova, Anna 1992) Vert. J. Herschemeyer The Complete Poems of Anna Akhmatova. Ed. R. Reeder, Boston: Zephyr Press; (2000)
  • Feinstein, Elaine. (2005) Anna of all the Russias: A life of Anna Akhmatova. Londen: Weidenfeld & Nicolson, ISBN 0-297-64309-6; Alfred A. Knopf, (2006) ISBN 1-4000-4089-2
  • Harrington, Alexandra (2006) The poetry of Anna Akhmatova: living in different mirrors. Anthem Press ISBN 978-1-84331-222-2
  • Martin, Eden (2007) Collecting Anna Akhmatova. The Caxtonian Vol. 4 April 2007 Journal of the Caxton Club. URL besoek op 2010-05-31
  • Polivanov, Konstantin (1994) Anna Akhmatova and Her Circle, University of Arkansas Press.
  • Reeder, Roberta. (1994) Anna Akhmatova: Poet and Prophet. New York: Picador ISBN 0-312-13429-0
  • Reeder, Roberta. (1997) Anna Akhmatova: The Stalin Years Journal article by Roberta Reeder; New England Review, Vol. 18, 1997
  • Wells, David (1996) Anna Akhmatova: Her Poetry Berg Publishers ISBN 978-1-85973-099-7

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Wikiquote het 'n versameling aanhalings deur of oor Anna Achmatowa.