Cholera
|
|
Vrywaring: Die mediese inligting verskaf op Wikipedia dien slegs as 'n riglyn en dra geen waarborg van feitelike korrektheid nie. Enige vrae of klagtes oor u persoonlike gesondheid behoort na 'n dokter verwys te word. |
| Cholera | ||
| Klassifikasie en eksterne bronne | ||
| ||
| Cholera-bakterieë onder 'n mikroskoop. | ||
| ICD-10 | A00 | |
| ICD-9 | 001 | |
| DiseasesDB | 29089 | |
| MedlinePlus | 000303 | |
| eMedicine | med/351 | |
| MeSH | D002771 | |
 Mediese waarskuwing
| ||
Cholera is 'n infeksie van die dunderm deur die bakterie Vibrio cholerae. Daar is verskillende vibrio-bakterieë, waarvan die meeste die ingewande aantas. V. cholerae veroorsaak egter epidemiese cholera. Die kiem produseer 'n gifstof, 'n enterotoksien, wat veroorsaak dat die dunderm groot hoeveelhede vloeistowwe, soute en minerale afskei, wat dan aanleiding gee tot waterige diarree. In sommige pasiënte is die simptome minder ernstig, maar in ernstige gevalle veroorsaak cholera lewensbedreigende ontwatering en sterftes.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Die cholerakiem is in 1883 ontdek deur die beroemde Duitse bakterioloog Robert Koch. Vandag is cholera 'n sprekende voorbeeld van 'n siekte wat voorkom kan word mits daar gehou word by openbaregesondheidsriglyne soos die voorsiening van skoon water en toereikende rioolgeriewe.
In Amerika en die Europese nywerheidslande was cholera endemies in die 1800's, maar dit is vandag byna heeltemal uitgewis deur moderne riool- en waterbehandelingsmetodes.
Gebiede met 'n hoë cholerarisiko is Meksiko, Suid-Amerika, die Indiese subkontinent, dele van Asië en Afrika. Afrika word trouens die afgelope twintig jaar reeds deur 'n cholera-epidemie geteister, met gereelde uitbrake van die siekte in veral die lande van Suider-Afrika. In Suid-Afrika het daar byvoorbeeld in die middel van Augustus 2000 'n cholera-epidemie in KwaZulu-Natal uitgebreek wat binne minder as twee maande meer as 4 000 mense aangetas en 31 sterftes veroorsaak het.
Cholera-epidemies breek ook dikwels uit tydens oorloë, ná 'n natuurramp of in vlugtelingkampe waar daar onvoldoende skoon water en sanitasiegeriewe is. In 1994 is nie minder nie as 400 000 gevalle van cholera uit 94 verskillende lande by die Wêreldgesondheidsorganisasie aangemeld.
In ontwikkelende lande veroorsaak cholera vandag nog epidemies wat dekades lank kan voortduur. In 1961 het daar byvoorbeeld 'n pandemie in Asië ontstaan wat Suid-Amerika eers in 1991 bereik het. Die siekte is veral endemies in tropiese gebiede gedurende die reënseisoen.
Oordrag
[wysig | wysig bron]Cholera word nie direk van een persoon na 'n ander oorgedra nie, en die risiko om by 'n geïnfekteerde persoon "aan te steek" is dus uiters gering. 'n Mens kry cholera wanneer jy water drink of vis, skulpvis of ander kos eet wat besmet is met die fekalieë van 'n cholerapasiënt. Die siekte kan soos 'n veldbrand versprei in gebiede met swak sanitasie en onbehandelde fekale afvalprodukte, byvoorbeeld wanneer rou riool direk gestort word in riviere of in water waaruit seekos afkomstig is.
Mense wat in choleragebiede woon, ontwikkel 'n sekere mate van weerstand teen die bakterieë. Besoekers of toeriste in hierdie gebiede het nie dieselfde weerstand nie en kan makliker siek word as hulle aan gekontamineerde kos of drinkwater blootgestel word.
Simptome
[wysig | wysig bron]Cholera-infeksie veroorsaak dikwels baie ligte simptome of hoegenaamd geen simptome nie, maar ongeveer een uit elke twintig pasiënte ontwikkel 'n ernstige infeksie wat gekenmerk word deur aanhoudende waterige diarree, braking, dors en spierkrampe. In sulke pasiënte gee die vinnige verlies van liggaamsvog aanleiding tot ontwatering en skok. Sonder behandeling kan die persoon binne ure sterf.
Diagnose
[wysig | wysig bron]Ernstige cholera word gewoonlik van ander maagaandoenings onderskei as gevolg van die groot volume waterige diarree ("ryswater"-diarree) wat dit veroorsaak. Die kenmerkende geboë kommavorm van die Vibrio-bakterie kan soms mikroskopies in 'n stoelgangmonster opgespoor word, maar die siekte word meestal gediagnoseer deur middel van 'n stoelgangkultuur wat in die laboratorium gekweek word.
Behandeling
[wysig | wysig bron]Cholera kan eenvoudig en doeltreffend behandel word deur onmiddellik die verlies aan liggaamsvloeistowwe en soute weens die diarree te vervang. Daar is verskeie droë rehidrasiemengsels kommersieel beskikbaar. Hierdie mengsels bevat die regte hoeveelhede natrium, kalium, chloried, bikarbonaat en glukose, en die WGO stel dit in groot hoeveelhede in die ontwikkelende, hoërisiko-lande beskikbaar. Dit word met water gemeng en in groot hoeveelhede gedrink.
In ernstige gevalle word die rehidrasiemiddels binne-aars toegedien. By onmiddellike rehidrasie sterf minder as een persent van pasiënte met ernstige cholera, terwyl 50 persent van cholerapasiënte sterf as die siekte nie behandel word nie. Antibiotika kan die lengte en erns van die siekte verminder, maar dit is nie voldoende om lewensbedreigende ontwatering te voorkom nie.
Voorbeelde van antibiotika-behandeling is soos volg: Tetrasikliene word as primêre middel gebruik ten spyte van weerstandige V. Cholera spesies. Volgens sensitiwiteit-kwekings mag Ko-trimoksasool, Eritromisien, Doksisiklien, Chloramfenikol of Furasolidoon ook gebruik word.
Immunisasie
[wysig | wysig bron]Daar is 'n inspuiting teen cholera beskikbaar, maar dit bied net ongeveer 50 persent-beskerming vir 'n kort periode (drie tot ses maande). Die ontdekking dat V. cholerae 'n gifstof afskei het aanleiding gegee tot die ontwikkeling van 'n nuwe, baie meer doeltreffende mondelinge entstof wat binnekort in Europa en Kanada vrygestel gaan word.
Die nuwe entstof kan veral van nut wees vir mediese personeel en mense wat in endemiese gebiede moet werk, maar dit is nog nie duidelik of dit vir besoekers aan endemiese gebiede van nut gaan wees nie.
Voorkoming
[wysig | wysig bron]Die beheer en voorkoming van cholera in ontwikkelende lande is een van die ernstige gesondheidsprobleme waarmee gesondheidsinstansies en owerhede wêreldwyd te kampe het. Cholera kan in werklikheid net doeltreffend voorkom word wanneer mense toegang het tot skoon, behandelde drinkwater en sanitasie- en behandelingsgeriewe vir die hantering van fekale afvalprodukte.
Volgens 'n WGO-skatting het 78 persent van bevolkings in ontwikkelende lande nie toegang tot skoon water nie, terwyl 85 persent nie toegang het tot toilette of doeltreffende fekale-afvalverwydering nie. Mense wat in gebiede met 'n hoë cholerarisiko woon, kan voorsorgmaatreëls tref deur alle drinkwater te kook of 'n teelepel kommersiële bleikmiddel by elke 25 liter water te voeg, voedsel deeglik te kook en warm te eet, en vars of rou groente en vrugte wat moontlik met gekontamineerde water in aanraking was, te vermy.
Besoekers aan hoërisiko-gebiede word aangeraai om slegs behandelde of gebottelde water te drink, of vloeistowwe soos tee en koffie wat met kookwater gemaak word. Voedsel moet deeglik gekook en geëet word terwyl dit nog warm is. Rou of halfgaar vis of skulpvis, sowel as slaai en rou groente, moet vermy word. Skilvrugte moet deur die eter self geskil word en kos en drinkgoed moet liefs nie by straathandelaars gekoop word nie.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Cholera.
