Deneb

Deneb
Deneb in die sterrebeeld Swaan (rooi omsirkel).
Deneb in die sterrebeeld Swaan (rooi omsirkel).
Sterrebeeld Swaan
Bayer-naam Alpha Cygni
Spektraaltipe A2 Ia[1]
Soort Superreus
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 20h 41m 25.9s
Deklinasie +45° 16′ 49″
Skynmagnitude (m) 1,25
Absolute magnitude (M) −8,38[2]
B-V-kleurindeks  0,09[3]
U-B-kleurindeks  -0,23[3]
Besonderhede
Massa (M☉) 19 ± 4[2]
Radius (R☉) 203
Ligsterkte (L☉) 196 000
Temperatuur (K) 8 525
Afstand (ligjaar) 2 600
Eienskappe
Veranderlikheid Alpha Cygni-veranderlike
Ander name
50 Cyg, Arided, Aridif, Gallina, Arrioph, HR 7924, BD +44°3541, HD 197345, SAO 49941, FK5: 777, HIP 102098
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

Deneb, of Alpha Cygni, is die helderste ster in die sterrebeeld Swaan (Cygnus) en een van die hoeksterre van die Winterdriehoek. Dit is die 19de helderste ster in die naghemel, met ’n skynbare magnitude van 1,25. Dit is ’n blouwitsuperreus. Deneb se presiese afstand (en dus helderheid) is moeilik om te bepaal, maar dit is tussen 54 000 en 196 000 keer so helder as die Son.

Sigbaarheid

[wysig | wysig bron]
Die Winterdriehoek.

Deneb is een van die hoekpunte van ’n asterisme wat in die Suidelike Halfrond die Winterdriehoek genoem word (en in die Noordelike Halfrond die "Somerdriehoek"). Dit is min of meer in die vorm van ’n regte driehoek en die ander twee hoeksterre is Vega in die sterrebeeld Lier en Altair in die Arend.[4]

Eienskappe

[wysig | wysig bron]
Deneb se plek bo in die middel van die HR-diagram.

Deneb se presiese afstand van die Aarde af is nog onseker. Die huidige raming van sowat 2 600 ligjare is met verskeie metodes bepaal en dit verskil aansienlik van die vorige Hipparcos-parallaksmeting wat die afstand op sowat 1 550 ligjare raam.[5][6] Die Gaia-satelliet behoort afstandsmetings van minstens twee magnitude-ordes betroubaarder as Hipparcos te gee en baie soortgelyke vrae te beantwoord, maar dit sal nie Deneb self meet nie.[7]

Selfs wanneer die laagste ramings as korrek aanvaar word, is Deneb steeds die helderste en verste ster met ’n skynbare magnitude van helderder as 1,5 en die verste van die 30 helderste sterre van die Aarde af. Volgens sy temperatuur en ligsterkte is die ster se deursnee moontlik 100 tot 200 keer dié van die Son.[8] Sy massa is sowat 20 sonmassas.[8][9] Dit is een van die grootste wit sterre bekend.

Deneb is ’n blouwit ster van spektraaltipe A2Ia, met ’n oppervlaktemperatuur van 8 500 kelvin. Sedert 1943 dien sy spektrum as een van die stabiele ankerpunte waarvolgens ander sterre geklassifiseer word.[1] Dit is die prototipe van die veranderlike sterre bekend as Alpha Cygni-veranderlikes. Sy oppervlak ondergaan nieradiale skommelings wat veroorsaak dat sy helderheid en spektraaltipe effens wissel.

Omdat Deneb so ’n groot, warm ster is, sal hy ’n kort bestaan hê en binne ’n paar miljoen jaar as ’n supernova ontplof. Die waterstoffusie in sy kern het waarskynlik reeds opgehou. Dit was moontlik ’n O-tipe ster terwyl dit in die hoofreeks was en het daarna begin uitsit en ’n superreus geword. Namate dit bly uitsit, sal dit deur die spektraaltipes F, G, K en M gaan.[2]

Deneb se sterwind veroorsaak dat dit massa verloor teen sowat 8×10−7 M☉ per jaar – honderdduisend keer soveel as die Son.[8]

Name

[wysig | wysig bron]

Die ster se Bayer-naam is "Alpha Cygni" en sy Flamsteed-naam "50 Cygni". Die tradisionele naam, "Deneb", is afgelei van die Arabiese dhaneb, "stert", van die frase ذنب الدجاجة, Dhanab ad-Dajājah, of "stert van die hen".[10]

In 2016 het die Internasionale Astronomiese Unie se sternaamwerkgroep (WGSN) die naam "Deneb" vir die ster goedgekeur.[11]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 Garrison, R.F. (1993). "Anchor Points for the MK System of Spectral Classification". Bulletin of the American Astronomical Society. 25: 1319. Bibcode:1993AAS...183.1710G. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Junie 2019. Besoek op 4 Februarie 2012.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Schiller, F.; Przybilla, N. (2008). "Quantitative spectroscopy of Deneb". Astronomy & Astrophysics. 479 (3): 849–858. arXiv:0712.0040. Bibcode:2008A&A...479..849S. doi:10.1051/0004-6361:20078590.
  3. ↑ 3,0 3,1 Ducati, J.R. (2002). "VizieR Online Data Catalog: Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system". CDS/ADC Collection of Electronic Catalogues. 2237: 0. Bibcode:2002yCat.2237....0D.
  4. ↑ Pasachoff, J.M. (2000). A Field Guide to Stars and Planets (4th uitg.). Houghton Mifflin. ISBN 0-395-93431-1.
  5. ↑ Perryman, M.A.C. (1997). "The Hipparcos Catalogue". Astronomy and Astrophysics. 323: L49–L52. Bibcode:1997A&A...323L..49P.
  6. ↑ Perryman, M. (2010). The Making of History's Greatest Star Map. Springer-Verlag. doi:10.1007/978-3-642-11602-5. ISBN 978-3-642-11601-8.
  7. ↑ Turon, C.; Luri, X.; Masana, E. (2012). "Building the cosmic distance scale: From Hipparcos to Gaia". [astro-ph.IM]. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 "Deneb by Jim Kaler at astro.uiuc.edu". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Desember 2008. Besoek op 3 April 2015.
  9. ↑ "Deneb at domeofthesky.com". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Desember 2012. Besoek op 3 April 2015.
  10. ↑ Allen, R. H. (1963). Star Names: Their Lore and Meaning (Reprint uitg.). Dover Publications. p. 195. ISBN 0-486-21079-0.
  11. ↑ "Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1" (PDF). Besoek op 28 Julie 2016.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]