Don Mattera

Don Mattera in 2007

Donato Francisco Mattera, OBG (30 November 1935 – 18 Julie 2022), beter bekend as Don Mattera, was 'n Suid-Afrikaanse digter en skrywer.

Lewensloop

[wysig | wysig bron]

Gebore in 1935 in Western Native Township (nou Westbury), Johannesburg, Unie van Suid-Afrika, het Mattera grootgeword in Sophiatown,[1] op daardie stadium 'n lewendige sentrum van Suid-Afrikaanse kultuur. Sy diverse erfenis is afgelei van sy Italiaanse oupa, Khoisan/Xhosa-ouma en Tswana-ma.[2]

In sy outobiografie Memory Is the Weapon skryf hy: "Sophiatown het ook sy skoonheid gehad; skilderagtig en intiem soos die meeste ghetto's ... Herehuise en oulike kothuise ... het langs mekaar gestaan met geroeste hout-en-ysterhutte, toegesluit in 'n broederlike omhelsing van vuilheid en misdade... Die rykes en die armes, die uitbuiters en die uitgebuites, almal saamgebind in 'n kleurvolle stof wat ras- of klasstrukture geïgnoreer het." Hierdie "veelrassige weefsel" het nie ooreenstem met die separatistiese beleid van apartheid nie en dus is die voorstad vernietig en die mense met geweld verwyder."

Mattera se oupa, Paolo Mattera,[3] was 'n Italiaanse immigrant wat met 'n Xhosa-vrou van die Oos-Kaap getrou het. Hulle het na Johannesburg verhuis, waar Mattera se pa gebore is. Hy is destyds as 'n Italianer geklassifiseer. Onder die apartheidstelsel is Mattera as 'n "Kleurling" geklassifiseer. Hierdie groep was die laaste wat met geweld uit Sophiatown gesit is; hulle is na die nabygeleë voorstede Westbury, Newclare en Bosmont geneem. Hy was trots op sy erfenis en het homself as Italiaans beskou.[4]

Mattera is deur sy grootouers aangeneem en na 'n Katolieke kosskool in Durban gestuur. Hy het teruggekeer na Johannesburg toe hy 14 was en toe sy opleiding voortgesit in Pageview, 'n ander voorstad wat onder apartheid gely het toe die inwoners weer gedurende die 1960's met geweld verwyder is.

Hy het toe polities aktief geword. As gevolg van hierdie aktiwiteite is hy van 1973 tot 1982 verban en het hy drie jaar onder huisarres deurgebring. Hy is aangehou, sy huis is oorval en hy is meer as een keer gemartel. In hierdie tyd het hy 'n stigterslid van die Swartbewussynsbeweging geword en by die ANC-jeugliga aangesluit. Hy het gehelp om die Unie van Swart Joernaliste sowel as die Kongres van Suid-Afrikaanse Skrywers te stig. Hy het ook by die Nasionale Forum aangesluit, wat gekant was teen wat dit na verwys het as die "rasse-eksklusiwiteit" van die United Democratic Front. [5]

Hy het daarna as 'n joernalis gewerk by The Sunday Times, The Sowetan en die Weekly Mail (nou bekend as die Mail and Guardian).[5] Hy was ook 'n direkteur van die swart bewussyn uitgewery Skotaville.[2]

Mattera, wat in die 1970's tot die Islam-geloof bekeer het,[6][7] was diep betrokke by die gemeenskap, met 'n spesiale belangstelling in jongmense en die rehabilitasie van oud-gevangenes.[8]

Nalatenskap

[wysig | wysig bron]

In Januarie 2020 is die Don Mattera Legacy Foundation in Eldorado Park geloods, ten einde "te verseker dat Mattera se nalatenskap relevant bly vir die huidige sowel as toekomstige geslagte om die geweldige opoffering en bydrae wat hy namens die geklassifiseerde 'kleurlinge' gemaak het te erken en te waardeer op die gebied van letterkunde kuns, joernalistiek en die bevryding van Suid-Afrika."[9][10][11]

Bibliografie

[wysig | wysig bron]
  • Memory is the Weapon, Ravan Press, 1987, ISBN 0-86975-325-8
  • Gone with the Twilight: A Story of Sophiatown, Zed Books (1987), ISBN 0-86232-747-4 (uitgegee in die VSA as Sophiatown: Coming of Age in South Africa)
  • The Storyteller, Justified Press, 1989, ISBN 0-947451-16-1
  • The Five Magic Pebbles (illustrated by Erica & Andries Maritz), Skotaville, 1992 ISBN 0-947479-71-6

Toneelstukke

[wysig | wysig bron]
  • Streetkids, "Kagiso Sechaba", Apartheid in the Court of History, en One Time Brother, wat verbied was in 1984.

Digbundels

[wysig | wysig bron]

Kortverhale

[wysig | wysig bron]
  • "Afrika Road"

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Alvarez-Pereyre, Jacques, "Does it Mattera? Matter About Don" Geargiveer 18 Julie 2022 op Wayback Machine, Kunapipi, 2(1), 1980.
  2. ↑ 2,0 2,1 "Donato Franscesco Mattera", Honorary Degree Citation, University of the Witwatersrand, Johannesburg, 2009.
  3. ↑ "Don Mattera honoured", eNCA, 1 Februarie 2020.
  4. ↑ Pavitska Badasie, "Profiling Don Mattera, A man with great history" Geargiveer 26 Augustus 2014 op Wayback Machine, DevTerms, 21 Maart 2011.
  5. ↑ 5,0 5,1 "Don Mattera", South African History Online.
  6. ↑ Tahir Fuzile T. Sitoto, "On Africana/Islamica Existential Thought: Don Mattera and the Question of Transcendence", 2018, bl. 14. Thesis Presented for the Degree of DOCTOR OF PHILOSOPHY in the Department of Religious Studies, Faculty of Humanities, University of Cape Town.
  7. ↑ Nicole Itano, "In South Africa, many blacks convert to Islam", Christian Science Monitor, 10 Januarie 2002.
  8. ↑ "Don Mattera". Interview by Madi Gray, The Nordic Africa Institute, 9 April 2006.
  9. ↑ Ebrahim Harvey, "Mattera snub by ANC government is too sad for words", Sowetan Live, 16 Januarie 2020.
  10. ↑ Promise Marupeng, "Family and friends launch a foundation to honour legendary Mattera", Sowetan Live, 30 Januarie 2020.
  11. ↑ Itumeleng Mafisa, "Iconic SA poet Don Mattera praised", Sowetan Live, 3 Februarie 2020.
  12. ↑ Don Mattera, "Four Poems", African Writing Online.