Eugène Terre’Blanche

Eugène Terre’Blanche
Leier van die Afrikaner Weerstandsbeweging
Ampstermyn 1973 – 1997
Opgevolg deur	Steyn van Ronge[1][2]
Ampstermyn 2008 – 2010
Persoonlike besonderhede
Gebore	31 Januarie 1941 Ventersdorp, Unie van Suid-Afrika
Sterf	3 April 2010 (op 69) Ventersdorp, Suid-Afrika
Politieke party	AWB
Eggenoot/-note	Martie Terre’Blanche
Kind(ers)	1 dogter, Bea Terre’Blanche
Religie	Afrikaanse Protestantse Kerk (APK)

Eugène Ney Terre’Blanche (gebore Maandag 31 Januarie 1941 op Ventersdorp – oorlede aldaar op 3 April 2010) was ’n Boere-Afrikaner wat die Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB) gestig het. Hy was tot sy dood president van die hergeaktiveerde organisasie en het aanhou staan vir ’n Afrikanertuisland in Suid-Afrika.

Agtergrond

Terre’Blanche is vernoem na Michel Ney (1769–1815), ’n getroue veldheer van Napoleon Bonaparte. Sy voorsate kom uit Frankryk. Nadat die Terre’Blanche’e hulle in Suid-Afrika gevestig het, het sy oupa, Etienne Terre’Blanche, by die Kaapse Rebelle aangesluit wat uit die Kaapkolonie onder Britse bewind aan die kant van die ZAR en OVS gaan veg het. Terre’Blanche se pa De Villebois-Mareuil Terre’Blanche was ’n kommandant in die Suid-Afrikaanse Weermag (SAW) en was bevelvoerder van die Weermag in Ventersdorp. Sy ma was Anna Francina Terre’Blanche, gebore Lourens.

Eugène Terre’Blanche het sy skoolopleiding ontvang aan die Laerskool Ventersdorp en die Hoër Volkskool Potchefstroom, waar hy in 1962 gematrikuleer het. Op hoërskool stig hy ’n jeugkultuurorganisasie genaamd Jong Afrikanerharte, wat die Boerekultuur en -waardes bevorder het. Hy blink ook uit in rugby as kaptein van die eerste span en verteenwoordig die Wes-Transvaal.^[3]

Terre’Blanche het na aanleiding van sy talent vir drama en poësie toekennings vir beste skrywer, akteur en regisseur vir sy opvoering Iewers langs die pad van die Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging ontvang.^[3] In die 1970’s skryf hy ’n drama oor die geskiedenis van die Boere getiteld Sybrand die Watermaker wat goeie resensies ontvang het en vir ’n aantal jare voorgeskryf is vir skole.^[3]

Na sy skoolopleiding sluit hy by die Suid-Afrikaanse Polisie (SAP) aan en doen as adjudant-offisier diens in Suidwes-Afrika (vandag Namibië) in die berede eenheid. Daarna word Terre’Blanche in die Staatspresidentswag, wat beskerming aan alle kabinetslede verleen het, opgeneem. Die destydse Staatspresident was John Vorster. Tydens sy jare in die polisie was Terre’Blanche voorsitter van die polisie se kultuurgroep en het hy aan verskeie opvoerings deelgeneem.^[3]

Nadat hy uit die polisie bedank het, het Terre’Blanche vir ’n tyd lank by die Rondalia-vakansieoord gewerk. Hy het ook, nadat hy Jan Groenewald, wat later onderleier van die AWB was, ontmoet het, by die Herstigte Nasionale Party aangesluit en in die 1970-verkiesing in die kiesafdeling Heidelberg gestaan. Terre’Blanche se lidmaatskap van die HNP is beëindig nadat Jaap Marais, leier van die HNP, te hore gekom het dat Terre’Blanche ’n lid van die AWB is terwyl hy ’n partyorganiseerder vir die HNP was, omdat Marais die twee organisasies as mededingers gesien het. Hierop verhuis Terre’Blanche na Brits waar hy as versekeringsagent gewerk het.^[3]

Stigting van die AWB

Die AWB-vlag

Terre’Blanche het egter na sy onsuksesvolle poging om tot die Parlement verkies te word, besluit dat die Westminister politieke stelsel tekortkominge het en politieke partye tweespalt tussen Afrikaners aanmoedig. Hy kom ook tot die gevolgtrekking dat ’n Boerevolkstaat, gebaseer op die Boererepublieke, nagestreef moet word.

Die Afrikaner Weerstandsbeweging (AWB) word gevolglik op 7 Julie 1973 in ’n motorhuis in Heidelberg met nog ses geesgenote gestig. Die doel was egter nie om by partypolitiek betrokke te raak nie, maar om ’n weerstands- en bevrydingsbeweging te stig ten einde ’n partylose Volkstaat daar te stel. Die AWB beoog dat die Boerevolkstaat deur ’n verkose President gelei sal word en die regering saamgestel sal wees uit spesialisverteenwoordigers uit verskeie beroepsgroeperings. Swart volkere in Suid-Afrika sal hul eie grondgebied ontvang en alleen seggenskap hê in ’n soewereine staat.

Op 28 Maart 1979 teer en veer Terre’Blanche en nog twaalf AWB-lede professor Floors van Jaarsveld, ’n historikus verbonde aan die Universiteit van Pretoria. Dit gebeur kort voor Van Jaarsveld ’n lesing sou aanbied oor die afdwingbaarheid van die Sondagklousule by Geloftedag by die Universiteit van Suid-Afrika (UNISA). Daarin wou Van Jaarsveld God se hand tydens die Slag van Bloedrivier bevraagteken. Die insident het die AWB oornag bekendheid laat verwerf. Terre’Blanche en dertien ander lede word aangekla van onder meer die aanranding van prof. Van Jaarsveld, betreding van Universiteitseiendom, crimen injuria en kwaadwillige saakbeskadiging tenopsigte van prof. Van Jaarsveld se klere en die universiteit se mat. Tien lede, insluitend Terre’Blanche word skuldig bevind op die laaste twee aanklagte terwyl die aanklagte teen die ander drie teruggetrek is.^[4] Tydens sy verskyning in die hof het Terre’Blanche gesê dat hy geweier is om vir die kongres te registreer en dat hy daarom nie sy standpunt kon stel nie; hy het ook gesê dat die teer-en-veer-voorval nie om prof. Van Jaarsveld as persoon gehandel het nie, maar uitsluitlik om die skending van Geloftedag. Die straf wat Terre’Blanche opgelê is, was ’n boete van R600 (in 1979) of 300 dae tronkstraf vir laster teen prof. Van Jaarsveld. Fondse ter betaling van die boetes is spoedig ingesamel en by die hof betaal.^[4]

Steunbasis van die AWB groei

In 1979 was Terre’Blanche ook betrokke by die ontwrigting van ’n Nasionale Party-vergadering in Fochville waar dr. Andries Treurnicht die gehoor toegespreek het. Terre’Blanche se versoek dat ’n nuwe voorsitter vir die vergadering gekies word, is afgewys en die polisie is gevra om die oproermakers te verwyder.^[4] In die media is die AWB, hoofsaaklik vanweë die ooreenkoms in leierskapstyl en embleem, as Nazi’s uitgebeeld, terwyl Terre’Blanche as Adolf Hitler se verpersoonliking beskou word. Dit word hoofsaaklik gedoen vanweë sy ongelooflike oratoriese vermoëns, wat in die middel 1980’s groot gehore regoor die land gelok het met hom as spreker. Die AWB groei in hierdie tyd ook baie sterk, soos gedemonstreer deur twee toesprake twee jaar uit mekaar aan die Randse Afrikaanse Universiteit waar hy by die eerste in 1979 ’n vyandige gehoor toegespreek het in teenstelling met ’n simpatieke gehoor tydens die tweede toespraak in 1981^[4]; hoewel die militêre styl van die organisasie baie Afrikaners afskrik. Die AWB het tot 70 000 lede gehad in hierdie tydperk.

In Desember 1982 word Terre’Blanche en nog agt AWB-lede gearresteer na ’n klopjag deur die polisie waarin wapenopslagplekke op die plaas van sy broer, Andries gevind is. In Julie 1983 word hy en drie ander AWB-lede aangekla vir handelinge in stryd met die Wet op Terrorisme, terrorisbedrywighede en ander klagtes met betrekking tot die besit van onwettige wapentuig. Hy word in Oktober 1983 skuldig bevind en tot twee jaar gevangenisstraf gevonnis, wat opgeskort word vir vyf jaar. Na die skeuring in die Nasionale Party, wat uitgeloop het op die stigting van die Konserwatiewe Party, en wat ook ’n skeuring in die Broederbond tot gevolg gehad het, is die Afrikaner Volkswag op 5 Mei 1984 gestig deur prof. Carel Boshoff. Tydens die stigtingsplegtigheid het Terre’Blanche, asook Jaap Marais van die HNP en dr. Andries Treurnicht van die KP, toesprake gelewer waar Terre’Blanche wye mediadekking geniet het, veral weens sy voordrag van ’n gedig tydens ’n kultuurtussenspel.^[5] Later in 1984 het Terre’Blanche ’n versoek tot president PW Botha gerig om hom te spreek. Die versoek was onsuksesvol en Botha het Terre’Blanche in ’n brief beledig nadat Terre’Blanche gesien het dat die versoek op dowe ore val.^[5]

Die AWB het verdere bekendheid verwerf deur die Minister van Buitelandse Sake, Pik Botha op 22 Mei 1986 te verhoed om in Pietersburg (vandag Polokwane) ’n politieke vergadering te laat hou. Die ontperking van die African National Congress en die begin van onderhandelinge tot ’n veelrassige staat, lei tot nog AWB optrede, hierdie keer tot binne-in die Wêreld Handelsentrum in Kempton Park op 25 Junie 1993. By dié veelpartykonferensie bars AWB-lede met geweld in en ontwrig die verrigtinge.

Terre’Blanche het die einde van die apartheidsbeleid as ’n uitlewering van die Afrikaner aan die kommunisme gesien en gedreig met burgeroorlog indien president F.W. de Klerk die mag aan die ANC sou oorhandig. Dit lei tot De Klerk se aandrang om ’n politieke vergadering in Terre’Blanche se tuisdorp, Ventersdorp, te hou. Die AWB probeer die vergadering ontwrig en in die geweld tussen die polisie en AWB-ondersteuners, word AWB-lede doodgeskiet.

AWB verloor steun

Met die oorgang tot die nuwe bestel in die begin van 1994, weier die president van Bophuthatswana, Lucas Mangope, om by Suid-Afrika heringelyf te word. Mangope vra hulp van Afrikanerorganisasies en AWB-lede daag sonder uitnodiging op. In die daaropvolgende geweld word Mangope gedwing om van onafhanklikheid afstand te doen, maar ’n TV-span neem die moord op drie AWB-lede af wat tereggestel word deur ’n Bophuthatswana-weermaglid nadat hulle gewond is. Dié voorval het die einde van die AWB se gewapende stryd ingelui, hoewel die AWB op verkiesingsdag, 27 April 1994, bomme geplant het om die verkiesing te probeer ontwrig. Dit was egter onsuksesvol en die AWB en Terre’Blanche het baie steun verloor.

Terre’Blanche het aan die einde van die 1980’s reeds begin steun verloor na ’n intieme verhouding met ’n Engelstalige joernalis, Jani Allan, terwyl baie AWB-lede bedank het as gevolg van beweerde drankmisbruik deur Terre’Blanche. Die AWB en Terre’Blanche se agteruitgang is egter in Junie 1997 verseël toe Terre’Blanche tot ses jaar in die tronk gevonnis is nadat ’n petroljoggie en ’n plaaswerker ernstig deur hom aangerand is. Terre’Blanche was slegs een van drie blankes in die Rooigrondgevangenis naby Mafikeng waar hy aangehou is. Hy is eers in Junie 2004 vrygelaat. In die gevangenis het hy ’n wedergebore Christen geword en na sy vrylating standpunt teen geweld ingeneem. Met sy dood was hy steeds leier van die AWB.

Dood

Terre’Blanche is op 3 April 2010 op sy plaas sowat 10 km van Ventersdorp deur plaaswerkers vermoor. Hy is net na 18:00 met ’n kapmes en ’n knopkierie in sy slaap aangeval.^[6] Niks is gesteel nie.^[7] ’n Week na sy dood het bewerings aan die lig gekom dat hy seks met een van die verdagtes gehad het. Volgens berigte is ’n gebruikte kondoom in die kamer waar hy vermoor is gevind,^[8] maar dit is later deur die Polisie ontken.^[9][10]

Hy is op 9 April 2010 vanuit die AP kerk Ventersdorp begrawe.

Op 22 Mei 2012 word Chris Mahlangu, op die aanklagte van moord en roof skuldig bevind. Sy medepligtige, Patrick Ndlovu, is van moord vrygespreek, maar op die aanklag van huisbraak skuldig bevind.^[11]

Verwysings

1. AWB kondig nuwe leier aan Geargiveer 10 April 2010 op Wayback Machine, Nuus24, besoek op 6 April 2010.
2. Ontmoet die nuwe AWB leier Geargiveer 18 April 2010 op Wayback Machine, koerant.co.za, besoek op 6 April 2010.
3. Kemp, Arthur (2012). "Hoofstuk een: Die stigting". Oorwinning of geweld: die verhaal van die AWB van Suid-Afrika (in Engels) (3de uitg.). Ostara Publications.
4. Kemp, Arthur (2012). "Hoofstuk twee: Die teer-en-veer-party". Oorwinning of geweld: die verhaal van die AWB van Suid-Afrika (in Engels) (3de uitg.). Ostara Publications.
5. Kemp, Arthur (2012). "Hoofstuk drie: Die regse opkoms". Oorwinning of geweld: die verhaal van die AWB van Suid-Afrika (in Engels) (3de uitg.). Ostara Publications.
6. http://www.spitsnieuws.nl/archives/buitenland/2010/04/proapartheidpoliticus_luguber.html^{[dooie skakel]}
7. Eugene Terre’Blanche op sy plaas vermoor Geargiveer 5 April 2010 op Wayback Machine, Nuus24, besoek op 3 April 2010.
8. http://www.eyewitnessnews.co.za/articleprog.aspx?id=36882 Geargiveer 15 April 2010 op Wayback Machine Ooggetuienuus, besoek op 10 April 2010
9. "Geen kondoom gevind – polisie" (html). sapa.org.za. Besoek op 10 April 2010.^{[dooie skakel]}
10. (en) "Police: condom found at ET mudrer scene a lie" (html). thestar.co.za. Besoek op 10 April 2010.
11. ET-saak: Tiener van moord vrygespreek Geargiveer 25 Mei 2012 op Wayback Machine, Nuus24, 22 Mei 2012

Eksterne skakels

• Biografie op die AWB se webwerf Geargiveer 14 Januarie 2010 op Wayback Machine