Francis Drake

Sir Francis Drake
Sir Francis Drake in Buckland-abdy 16de eeu, olie op doek, deur Marcus Gheeraerts die jongere
Bynaam(e)	El Draque (Spaans), Draco (Latyn, "die draak")
Geboortedatum	ca 1540
Geboorteplek	Tavistock, Devon, Engeland
Sterfdatum	28 Januarie 1596 (85 jaar oud)
Sterfplek	Portobelo, Colón, Panama
Lojaliteit	Engeland
Diens/Tak	Engelse Vloot
Jare in diens	1563–1596
Rang	Vise-Admiraal
Poste beklee	Golden Hind (voorheen bekend as Pelican) Bonaventure Revenge
Veldslae/oorloë	Anglo–Spaanse Oorlog Slag van Gravelines

Sir Francis Drake (circa 1540 - 28 Januarie 1596) was 'n Engelse Admiraal en ontdekkingsreisiger wat grootliks verantwoordelik is vir die tradisies van die Britse Vloot. Hy het veral bekend geword vir sy vaart om die wêreld.

Hy is gebore naby Tavistock, Devon as die seun van landbouer. Sy pa het later 'n priester geword in Londen. Dit is waar hy sy Protestantse sieninge gekry het wat hom gedryf het in sy gevegte teen die Spanjaarde. Die Drakes was familie van die ryker Hawkins-familie wat in Plymouth woonagtig was.

Na sy eerste tog oor die Atlantiese Oseaan was hy in bevel geplaas van 'n skip in die eskader van John Hawkins wat betrokke was in die slawehandel tussen Afrika en die Spaanse kolonies in die Wes-Indiese Eilande. Hierdie tog eindig in 'n tragedie toe die Spanjaarde die Engelse aanval by Veracruz aan die ooskus van Meksiko. Wraakgedagtes was Hawkins se dryfkrag toe hy as tesourier by die Britse Vloot begin werk het en Drake as privaat skeepseienaar begin werk het.

Vaart om die wêreld

Drake tree op as seerower vir die volgende paar jaar in die Karibiese See waar hy op die Spaanse handel jag maak. Hy verower Nombre de Dios in sentraal Panama. Die woning was geag die skatkis van die wêreld te wees. Hy val ook die muiltreine aan wat silwer van Peru na Panama vervoer. Hierdie dade bring hom onder die aandag van koningin Elizabeth I en 'n paar van haar bewonderaars naamlik Lord Burghley en die Sekretaris van die Staat, Sir Francis Walsingham.

Hulle, tesame met 'n paar ander besigheidsmanne, finansieer sy tog om die wêreld wat in 1577 begin. Daar word aanvaar dat die doelwit van die tog was om die Suidelike kontinent te vind. Die tog word die winsgewendste tog ooit met 'n dividend van £47 vir elke £1 geïnvesteer.

Drake se vlagskip was die Golden Hind van 100 ton, die voormalige Pelican. Hy was vergesel deur vier kleiner skepe wat nooit die tog voltooi het nie. Nadat die tog begin het probeer van sy bemanning muit by die kus van Argentinië, hy los die probleem op waartydens hy een van sy offisiere Thomas Doughty teregstel. Hy seil die Stille Oseaan binne deur die Straat van Magellaan.

Die wind waai hom suidwaarts tot by 'n lengtegraad van 57° en as gevolg hiervan ontdek hy die Drakedeurgang tussen Tierra del Fuego en Antarktika. Hy het waarskynlik nooit Kaap Hoorn gesien nie. Op sy tog noordwaarts beroof hy verskeie skepe langs die kus van Chili en Peru. Hy het vermoedelik omgedraai naby Vancouver as gevolg van slegte weer en naby die San Francisco aan land gegaan om sy skepe te herstel.

Hy het hierdie plek New Albion genoem en dié plek is in 1936 geïdentifiseer toe 'n bronsplaat met datum van 17 Junie 1579 daar gevind is, ongeveer 48 km noord van Golden Gate. Op die plaat staan geskryf dat hy die land namens koningin Elizabeth annekseer. Vandaar het hy oor die Stille Oseaan gevaar en speserye en kruie by die Molukke gekoop en teruggekeer na Engeland waar hy arriveer in 1580.

Sy vaart om die wêreld het gewys dat Engeland besig was om as internasionale seemag te verrys. Hy is tot ridder geslaan. Met sy gedeelte van die wins het hy Buckland Abbey naby Plymouth gekoop. Dit is tans die Drakemuseum.

Oorlog met Spanje

Gedurende 1585 het Drake 'n amfibiese Mag na die Wes-Indiese Eilande geneem en dit het die oorlog met Spanje openbaar gemaak. Sy taktiese meesterskap lei daartoe dat hy Santo Domingo (Hispaniola), Cartagena (kus van Colombia) en St. Augustine in Florida verower. Voordat hy terugkeer na Engeland in 1586 gaan haal hy Sir Walter Raleigh se setlaars by Roanoke, Virginië wat op daardie stadium onder beheer van Ralph Lane was.

Die Spanjaarde se planne om Engeland in te val met 'n armada was reeds ver gevorder. Drake word gestuur na Cadiz, aan die Atlantiese kus van Spanje, naby Gibraltar, om die Spaanse skepe aan te val. Hy slaag daarin om baie van die skepe te kelder met 'n verrassende, uitdagende aanval. Op pad terug verower hy die S. Felipe, 'n skip vol speserye ter waarde van £114,000. Sy deel was £18,235.

As die land se voorste seeman was die verwagting dat Drake in bevel sou wees van die vloot te Plymouth. Koningin Elizabeth het egter anders besluit en Lord Howard van Effingham in bevel geplaas. Sy het gevoel dat as gevolg van Drake se onafhanklike temperament en swak agtergrond hy nie geskik was vir die pos nie. Drake was Howard se taktiese raadgewer. Sy planne om die Spaanse kus aan te val was te laat goedgekeur en op 19 Junie 1588 word die Britse Vloot verras met die verskyning van die Spaanse Armada in die Engelse Kanaal.

Drake was besig om rolbal te speel toe hy ingelig word van die Armada se verskyning. Volgens oorlewering was sy antwoord: There's time to finish the game and beat the Spaniards too!.

Die Engelse Vloot span hulle seile, verlaat die hawe en begin hulle week lange agtervolging van die Armada. Drake was in bevel van die vloot in die Revenge van 450 ton toegerus met 50 kanonne. Hy verlaat egter sy posisie om die beskadigde Spaanse skip Rosario oor te neem wat hy wel doen en neem haar na Dartmouth. Daar is 'n waarskynlikheid dat dit Drake se plan was om by Calais die Spaanse skepe, wat voor anker gelê het, met vuurbote aan te val. Die volgende dag tydens die Slag van Gravelines het Drake 'n vername rol gespeel in die oorwinning oor die Spanjaarde. Dit was die Britse Vloot se eerste groot oorwinning waar kanonaksie eerder as om bote te stormloop die botoon gevoer het.

Drake se operasie in 1589 om die oorblyfsels van die Spaanse Armada by Corunna aan te val, was 'n mislukking as gevolg swak logistiek. Daar was ongeveer 10 000 ongevalle as gevolg van slegte vloeistof en siektes. As gevolg van die mislukking is Drake vir 'n paar jaar geïgnoreer deur die vloot. Hy word in die tyd die Burgemeester van Plymouth en verteenwoordig hulle in die parlement.

In 1595 word hy en Sir John Hawkins opgeroep om gesamentlik as bevelvoerders op te tree op 'n veldtog na die Wes-Indiese Eilande. Hierdie veldtog was ook 'n mislukking omrede die Spaanse verdediginglinies te sterk was. Hawkins sterf in Puerto Rico en Drake sterf aan koors by Porto Bello in Panama. Die bekende Admiraal en ontdekkingsreisiger, wat ook berug was as seerower of vrybuiter, se stoflike oorskot is in 'n loodkis geplaas en ter see begrawe. 'n Onbekende Engelse digter het van hom geskryf:

"Die golwe het sy doodskleed geword; maar groter as die oseaan is sy roem."

Bronne

• Swart, Marius J.: Nogtans leiers. Kaapstad: Nasou, 1969.
• Collier's Encyclopedia, Crowell-Collier Educational Corporation, Volume 8, Bladsy 379.
• Kennis, 1980, vol 3, bl. 454-455, ISBN 0 7981 0825 8