Jupiter

Hierdie artikel handel oor die planeet Jupiter. Vir ander betekenisse van die naam, sien Jupiter (dubbelsinnig).
Jupiter   ♃
Die planeet Jupiter
Jupiter in natuurlike kleur, soos in April 2014 afgeneem deur die Hubble-ruimteteleskoop.
Wentelbaaneienskappe[1]
Epog J2000
Afelium 816,363 Gm (5,4570 AE)
Perihelium 740,595 Gm (4,9506 AE)
Halwe lengteas 778,479 Gm (5,2038 AE)
Wentelperiode
  • 11,862 jaar
  • 4 332,59 dae
  • 10 476,8 Jupitersondae[2]
Sinodiese periode 398,88 dae
Gem. omwentelingspoed 13,07 km/s
Gem. anomalie 20,020°[3]
Baanhelling
Lengteligging van stygende nodus 100,464°
Tyd van periastron 21 Januarie 2023[4]
Periheliumhoek 273,867°[3]
Natuurlike satelliete 95 (soos in 2023)
Fisiese eienskappe
Gem. radius 69 911 km
10,973 R⊕
Radius by ewenaar 69,911 km
11,209 R🜨
Radius na pole 66,854 km
10,517 R🜨
Oppervlakte 6,1469×1010 km2
120,4 van die Aarde s'n
Volume 1,4313×1015 km3
1,321 van die Aarde s'n
Massa 1,8982×1027 kg
  • 317,8 van die Aarde s'n
  • 1/1047 van die Son s'n[5]
Gem. digtheid 1 326 kg/m3
Oppervlak-
aantrekkingskrag		 24,79 m/s2[1]
2,528 g
Ontsnapping-
snelheid		 59,5 km/s[1]
Sideriese
rotasieperiode		 9,925 h[6]
(9 h 55 m 30 s)
Rotasiespoed
by ewenaar		 12,6 km/s
45 300 km/h
Ashelling 3,13°[1]
Regte styging van noordpool 268,057°
(17 h 52 min 14 s)
Deklinasie 64,496°
0,343 (geometries)
0,52 (Bond)[1]
Oppervlak-temp.
   1 bar level
   0,1 bar
mingem.maks
165 K[1]
112 K[1]
Skynmagnitude -1,6 tot -2,94[1]
Hoekgrootte 29,8" — 50,1"[1]
Atmosfeer
Oppervlakdruk 20-200 kPa[7]
Samestelling 89,8±2,0% Waterstof

10,2±2,0% Helium
~0,3% Metaan
~0,026% Ammoniak
~0,003% Waterstofdeuteried
0,0006% Etaan

0,0004% Water

Jupiter is die vyfde planeet van die Son af en die grootste in die Sonnestelsel. Dit is 'n gasreus met 'n massa van meer as twee en 'n half keer dié van al die ander planete in die Sonnestelsel saam, maar effens kleiner as 'n duisendste van die Son se massa. Jupiter is die helderste natuurlike voorwerp in die Aarde se naglug naas die Maan en Venus, en dit word reeds sedert die voorgeskiedenis waargeneem. Dit is genoem na die Romeinse god Jupiter, die koning van die gode.

Jupiter bestaan hoofsaaklik uit waterstof, maar helium beslaan 'n kwart van sy massa en 'n tiende van sy volume. Dit het waarskynlik 'n rotsagtige kern van swaarder elemente,[8] maar ontbreek, nes die ander gasreuse in die Sonnestelsel, 'n goed gedefinieerde soliede oppervlak. Die voortdurende sametrekking van Jupiter se binnekant wek meer hitte op as wat dit van die Son kry. Vanweë sy vinnige rotasie is Jupiter se vorm 'n afgeplatte sferoïde: Dit het 'n effense maar merkbare uitstulping om sy ewenaar. Die buitenste atmosfeer is verdeel in 'n reeks bande in sy breedte, met onstuimigheid en storms aan die grense tussen hulle. 'n Prominente gevolg hiervan is die Groot Rooi Vlek, 'n reusestorm wat minstens sedert 1831 sigbaar is.

Jupiter word omring deur 'n dowwe planetêre ringstelsel en 'n kragtige magnetosfeer. Sy magnetiese stert is byna 800 miljoen km (5,3 AE) lank en strek amper tot by Saturnus se wentelbaan. Jupiter het 95 bekende mane en moontlik meer, insluitende die vier groot mane van Galilei wat in 1610 deur Galileo Galilei ontdek is: Io, Europa, Ganumedes en Kallisto. Io en Europa is omtrent so groot soos die Aarde se Maan, Kallisto is amper so groot soos die planeet Mercurius en Ganumedes is groter.

Pioneer 10 was die eerste ruimtetuig wat Jupiter besoek het. Sy naaste afstand aan die planeet was in Desember 1973.[9] Verskeie robottuie het Jupiter sedertdien besoek, onder meer die Pioneer- en Voyager-verbyvlugsendings van 1973 tot 1979, en later die Galileo-wenteltuig in 1995.[10] In 2007 het die New Horizons die planeet besoek en sy swaartekrag gebruik om sy spoed te verhoog en sy baan aan te pas op sy vlug na Pluto.

Die laaste tuig wat Jupiter besoek het, is Juno, wat in Julie 2016 in 'n wentelbaan om die planeet gegaan het.[11][12] Toekomstige teikens in die Jupiter-stelsel wat besoek sal word, sluit moontlik in die ysbedekte vloeistofoseaan van Europa.[13]

Naam en simbool

[wysig | wysig bron]

In beide die Griekse en Romeinse beskawing is die planeet na die hoofgod van die panteon genoem: Zeus vir die Grieke en Jupiter vir die Romeine. Die Internasionale Sterrekundige Vereniging (IAU) het die naam Jupiter in 1976 as die naam vir die planeet aanvaar. Die IAU noem nuut ontdekte mane van Jupiter na sy mitologiese minnaresse, minnaars en afstammelinge.[14] Die simbool vir die planeet, ♃, kom van die Griekse letter zeta met 'n horisontale streep (Ƶ) as 'n afkorting vir "Zeus".[15][16]

Die argaïese naam Jove word sedert omstreeks die 14de eeu as 'n poëtiese naam vir Jupiter gebruik.[17] Die Romeine het die vyfde dag van die week diēs Iovis ("Jove se Dag") genoem na die planeet.[18] In die Germaanse mitologie word Jupiter gelykgestel aan die dondergod Thor, van waar die Afrikaanse naam Donderdag kom vir die Romeinse dies Jovis.[19] Jovian is in Engels die adjektiewe vorm van Jupiter.

Vorming en migrasie

[wysig | wysig bron]

Jupiter is vermoedelik die oudste planeet in die Sonnestelsel.[20] Huidige modelle van die vorming van ons stelsel dui daarop dat Jupiter min of meer by die sneeulyn gevorm het: 'n afstand van die Son af waar die temperatuur laag genoeg is dat vlugtige stowwe soos water kan kondenseer om vastestowwe te vorm.[21] Die planeet het 'n groot vloeibare kern begin vorm en toe sy gasatmosfeer versamel. As gevolg daarvan moes die kern gevorm het voordat die sonnewel ná 10 miljoen jaar heeltemal opgebreek het. Oor sowat 'n miljoen jaar het Jupiter se atmosfeer geleidelik uitgesit totdat die massa omtrent 20 keer dié van die Aarde was. Die omwentelende massa het 'n gaping in die sonnewel geskep, en daarna het die planeet stadigaan oor 3-4 miljoen jaar gegroei tot 50 aardmassas.[20]

Volgens een hipotese het Jupiter rofweg 3,5 AE (520 miljoen km) van die Son af begin vorm. Namate die jong planeet massa vergaar het, het 'n wisselwerking met die gasskyf wat om die Son gewentel het en 'n baanresonansie met Saturnus daartoe gelei dat hy na binne migreer het.[21][22]

Vergelyking in grootte met die Aarde

Dit het die wentelbane van verskeie superaardes wat nader aan die Son gewentel het, versteur en veroorsaak dat hulle vernietigend bots. Saturnus sou later ook na binne begin migreer het, baie vinniger as Jupiter, totdat die twee planete vasgevang is in 'n resonansie van 3:2 by ongeveer 1,5 AE (220 miljoen km) van die Son af. Dit het die rigting van migrasie verander en veroorsaak dat hulle weg van die Son af en uit die binneste Sonnestelsel migreer het na hulle huidige posisies.[23] Dit alles het oor 'n tydperk van 3-6 miljoen jaar plaasgevind, met die finale migrasie van Jupiter wat oor verskeie honderdduisende jare geskied het.[22][24] Jupiter se migrasie uit die binneste Sonnestelsel het die binneplanete, onder meer die Aarde, eindelik in staat gestel om uit die rommel te vorm.[25]

Daar is verskeie probleme met dié hipotese. Die gevolglike tydskale vir die vorming van die aardplanete stem blykbaar nie ooreen met hulle gemete elementêre samestelling nie.[26] Jupiter sou waarskynlik in 'n wentelbaan nader aan die Son gegaan het as dit deur die sonnewel migreer het.[27] Sommige mededingende modelle van die vorming van die Sonnestelsel voorspel die vorming van Jupiter met wentelbaaneienskappe naby aan dié van vandag.[28] Ander modelle voorspel dat Jupiter verder weg gevorm het, soos 18 AE (2,7 miljard km) van die Son af.[29][30]

Gebaseer op Jupiter se samestelling, is daar navorsers wat reken die planeet het baie ver van die Son af gevorm,[31][32] tot 40 AE (6 miljard km) weg. Die planeet sou daarna nader migreer het tot by sy huidige posisie. Dié migrasie na binne sou oor rofweg 700 000 jaar plaasgevind het,[29][30] in 'n epog sowat 2-3 miljoen jaar nadat die planeet begin vorm het. In dié model sou Saturnus, Uranus en Neptunus selfs verder van die Son af gevorm het, en sou Saturnus ook na binne migreer het.

Fisiese eienskappe

[wysig | wysig bron]

Jupiter is 'n gasreus, wat hoofsaaklik uit gas en vloeistof bestaan, eerder as uit soliede materiaal. Dit is die grootste planeet in die Sonnestelsel, met 'n deursnee van 142 984 km by sy ewenaar.[33] Sy gemiddelde digtheid is 1,326 g/cm3, min of meer dieselfde as dié van stroop,[34] en laer as dié van die vier aardplanete.[35][36]

Samestelling

[wysig | wysig bron]

Die volume van Jupiter se boonste atmosfeer bestaan uit sowat 90% waterstof en 10% helium. Omdat heliumatome 'n groter massa het as waterstofatome, is die massa van Jupiter se atmosfeer omtrent 24% helium.[37] Die atmosfeer bevat spoorhoeveelhede metaan-, waterdamp-, ammoniak- en silikongebaseerde samestellings. Daar is ook klein hoeveelhede koolstof, etaan, waterstofsulfied, neon, suurstof, fosfien en swael. Die heel buitenste laag van die atmosfeer bevat kristalle van bevore ammoniak. Deur middel van infrarooi- en ultravioletmetings is ook spoorhoeveelhede benseen en ander koolwaterstowwe ontdek.[38]

Jupiter se binnekant bevat swaarder materiale – volgens massa is dit rofweg 71% waterstof, 24% helium en 5% ander elemente.[39][40]

Die atmosferiese proporsies van waterstof en helium is naby die teoretiese samestelling van die oorspronklike sonnewel. Neon in die boonste atmosfeer is net 20 dele per miljoen volgens massa, wat omtrent 'n tiende van die hoeveelheid in die Son is.[41] Helium is ook net sowat 80% van die Son se heliumsamestelling. Dié uitputting is as gevolg van 'n neerslag van dié elemente as heliumryke druppels, 'n proses wat binne-in die planeet plaasvind.[42][43]

Gebaseer op spektroskopie, het Saturnus vermoedelik dieselfde samestelling as Jupiter, maar die ander reuseplanete, Uranus en Neptunus, het relatief minder waterstof en helium en relatief meer van die volgende meeste elemente, insluitende suurstof, koolstof, stikstof en swael.[44] Dié twee planete is bekend as ysreuse, want die meeste van hulle vlugtige samestellings is in 'n vastestofvorm.

Grootte en massa

[wysig | wysig bron]
Jupiter met een van sy mane, Europa, links.

Jupiter se massa is 2,5 keer dié van al die ander planete in die Sonnestelsel saam. Dit is so groot dat die massamiddelpunt met die Son buite die oppervlak van die Son lê, sowat 1,068 sonradiusse van die Son se middelpunt af.[45] Jupiter is veel groter as die Aarde, maar aansienlik minder dig: sy volume is 1 321 keer die Aarde s'n, maar sy massa is net 318 aardmassas.[1][46]:6 Jupiter se radius is omtrent 'n tiende van die Son s'n,[47] maar sy massa is 'n duisendste sonmassa. Die meeteenheid "Jupitermassa" (ook MJ of MJUP) word dikwels gebruik om die massa van ander voorwerpe te beskryf, veral eksoplanete en bruindwerge. Die eksoplaneet HD 209458 b het byvoorbeeld 'n massa van 0,69 MJ.[48]

Teoretiese modelle dui aan dat as Jupiter 'n massa van 40% groter gehad het, die binnekant so saamgepers sou gewees het dat sy volume sou afgeneem het ondanks die groter hoeveelheid materie.[49] Hoewel Jupiter se massa 75 keer so groot sou moes gewees het om waterstof te verbrand en 'n ster te word,[50] het die kleinste rooidwerg dalk 'n radius van net effens groter as Saturnus.[51]

Jupiter straal meer hitte uit as wat dit van die Son ontvang vanweë sy sametrekkende binnekant.[52]:30[53] Dié proses veroorsaak dat Jupiter met sowat 1 mm per jaar krimp.[54][55] Toe Jupiter gevorm het, was dit warmer en sy deursnee omtrent twee keer so groot soos nou.[56]

Interne struktuur

[wysig | wysig bron]

Voor die vroeë 21ste eeu het die meeste wetenskaplikes een van twee scenario's voorgestel vir die vorming van Jupiter. As die planeet aanvanklik materiaal aangetrek het as 'n soliede liggaam, sou dit bestaan het uit 'n digte kern, 'n omringende laag vloeibare metallieke waterstof (met 'n bietjie helium) wat omtrent 80% van die planeet se radius dek,[57] en 'n buitenste atmosfeer van hoofsaaklik molekulêre waterstof.[55] As die planeet egter regstreeks uit die gasagtige planetêre newel ineengestort het, sal dit na verwagting geen kern hê nie en tot in die middel bestaan uit al hoe digter vloeistowwe (hoofsaaklik molekulêre en metallieke waterstof).

'n Diagram van Jupiter, sy binnekant, oppervlak, ringe en binnemane.

Data van Juno het getoon Jupiter het 'n baie uitgespreide kern wat met sy binneste mantel meng.[11][58][59] Dit is dalk veroorsaak deur 'n botsing met 'n planeet van sowat 10 aardmassas 'n paar miljoen jaar ná Jupiter se vorming, wat 'n aanvanklik soliede kern sou versteur het.[60]

Die kern strek na raming oor sowat 30-50% van die planeet se radius en bevat swaar elemente met 'n gesamentlike massa van 7-25 keer dié van die Aarde.[61]

Buite die laag metallieke waterstof lê 'n deursigtige binneste atmosfeer van waterstof. By dié diepte is die druk en temperatuur bo molekulêre waterstof se kritieke druk van 1,3 MPa en kritieke temperatuur van 33 K (-240,2 °C).[62] In dié toestand is daar geen afsonderlike vloeistof- en gasfases nie – waterstof is glo in 'n superkritieke vloeistoftoestand.

Die waterstof- en heliumgas wat van die wolklaag af ondertoe strek, verander geleidelik in 'n vloeistof in dieper lae, en lyk waarskynlik amper soos 'n oseaan van vloeibare waterstof en ander superkritieke vloeistowwe.[63][64] Fisiek raak die gas al hoe warmer en digter namate die diepte toeneem.[65]

Reënagtige druppels helium en neon val neer deur die laer atmosfeer, en put die hoeveelheid van dié elemente in die boonste atmosfeer uit.[66] Berekenings dui daarop dat heliumdruppels by 'n radius van 60 000 km (11 000 km onder die bokant van die wolke) van metallieke waterstof skei en weer by 50 000 km (22 000 km onder die wolke) meng.[67] 'n Reënval van diamante is al voorgestel, nes op Saturnus[68] en die ysreuse Uranus en Neptunus.[69]

Die temperatuur en druk in Jupiter neem geleidelik toe na die binnekant, want die hitte van planetêre formasie kan net deur konveksie ontsnap.[43] By 'n oppervlakdiepte waar die atmosferiese drukvlak 1 bar (0,10 MPa) is, is die temperatuur sowat 165 K (-108 °C). Die streek van superkritieke waterstof verander geleidelik van 'n molekulêre tot 'n metallieke vloeistof en strek oor 'n drukomvang van 50-400 GPa met temperature van onderskeidelik 5 000 - 8 400 K (4 730 - 8 130 °C). Die temperatuur van Jupiter se verdunde kern is na raming 20 000 K (19 700 °C), met 'n druk van sowat 4 000 GPa.[70]

Atmosfeer

[wysig | wysig bron]

Jupiter se atmosfeer strek tot 'n diepte van 3 000 km onder die wolklae.[70]

Wolklae

[wysig | wysig bron]
Jupiter se suidpool.
Jupiter se suidelike storms.

Jupiter is deurgaans bedek met wolke van ammoniakkristalle, wat dalk ook ammoniumwaterstofsulfied bevat.[71] Die wolke is geleë in die tropopouse van die atmosfeer (net bo die troposfeer) en vorm bande by verskillende breedteliggings, wat bekend is as tropiese streke. Dié word onderverdeel in ligter "sones" en donkerder "gordels". Die wisselwerkings tussen dié botsende sirkulasiepatrone veroorsaak storms en onstuimigheid. Windsnelhede tot 100 m/s ((360 km/h) is algemeen in die straalstrome.[72] Die sones verskil van jaar tot jaar in breedte, kleur en intensiteit, maar het stabiel genoeg gebly dat wetenskaplikes name aan hulle gegee het.[46]:6

Die wolklaag is sowat 50 km diep en bestaan uit minstens twee dekke ammoniakwolke: 'n smal, deursigtiger streek bo en 'n dikker onderdek. Daar kan 'n dun laag waterwolke onder die ammoniakwolke wees, wat aangedui word deur weerligflitse wat in die atmosfeer waargeneem word.[73] Dié elektriese ontladings kan tot duisend keer so sterk as weerlig op Aarde wees.[74] Die waterwolke veroorsaak vermoedelik donderstorms op dieselfde manier as op aarde: deur hitte wat van die binnekant af opstyg.[75] Die Juno-sending het "vlak weerlig" onthul wat ontstaan uit ammoniakwaterwolke redelik hoog op in die atmosfeer.[76]

In die boonste atmosfeer is ook weerligflitse van omtrent 1,4 millisekondes waargeneem. Hulle is bekend as "elfies" en lyk blou of pienk vanweë die waterstof.[77][78]

Die oranje en bruin kleure in Jupiter se wolke word veroorsaak deur opwellende samestellings wat van kleur verander wanneer hulle blootgestel word aan die ultraviolet lig van die Son. Die presiese samestelling is onseker, maar die stowwe is vermoedelik fosfor, swael of moontlik koolwaterstowwe.[52]:39[79] Dié kleurryke samestellings, bekend as "chromofore", meng met die warmer wolke van die laer dek. Die ligkleurige sones word gevorm wanneer stygende konveksieselle kritalliserende ammoniak vorm wat die chromofore verberg.[80]

Jupiter se klein ashelling bring mee dat die planeet se pole altyd minder sonstraling as die ewenaarstreek kry. Konveksie in die binnekant van die planeet vervoer energie na die pole, en balanseer die temperature in die wolklaag uit.[46]:54

Die Groot Rooi Vlek en ander draaikolke

[wysig | wysig bron]
Die Groot Rooi Vlek van naby afgeneem deur Juno (April 2018).

Die bekendste verskynsel op Jupiter is die Groot Rooi Vlek,[81] 'n langdurige antisikloniese storm by 22° suid van die ewenaar. Dit bestaan sover bekend reeds sedert 1831,[82] en moontlik sedert 1665.[83][84] Op beelde van die Hubble-ruimteteleskoop kan tot twee "rooi vlekke" naby die Groot Rooi Vlek gesien word.[85][86] Die storm is sigbaar met aardgebaseerde teleskope met 'n lensopening van 12 cm of groter.[87] Die ovaal voorwerp draai antikloksgewys, met 'n rotasieperiode van omtrent ses dae.[88] Die maksimum hoogte van die storm is sowat 8 km bo die bokant van die omringende wolke.[89] Die vlek se samestelling en die bron van sy rooi kleur is onseker, hoewel 'n moontlike verduideliking fotogedissosieerde ammoniak is wat met etyn reageer.[90]

Die Groot Rooi Vlek is groter as die Aarde.[91] Volgens wiskundige modelle is die storm stabiel en sal dit 'n permanente verskynsel bly.[92] Die grootte het egter aansienlik afgeneem sedert dit ontdek is. In aanvanklike waarnemings in die laat 1800's is bereken dit is sowat 41 000 km lank. Teen die Voyager-verbyvlug van 1979 was die storm 23 300 km lank en sowat 13 000 km breed.[93] Volgens waarnemings deur Hubble in 1995 het die lengte afgeneem tot 20 950 km en in 2009 was dit 17 910 km lank. In 2015 was die storm sowat 16 500 by 10 940 km,[93] en het die lengte met sowat 930 km per jaar afgeneem.[91][94] In Oktober 2021 het Juno die diepte van die Groot Rooi Vlek op 300-500 km gemeet.[95]

Die vorming van Ovaal BA uit drie wit ovale.

Juno-sendings het getoon daar is verskeie polêre sikloongroepe by Jupiter se pole. Die noordelike groep bevat nege siklone, met 'n grote in die middel en agt ander daaromheen, terwyl die suidelike weergawe ook 'n sentrale sikloon het, maar deur vyf groot storms en 'n kleiner een omring word.[96][97]

Dié poolstrukture word deur onstuimigheid in die planeet se atmosfeer veroorsaak en kan vergelyk word met Saturnus se seshoek by sy noordpool.

In 2000 het 'n atmosferiese verskynsel in die suidelike halfrond gevorm wat soortgelyk aan die Groot Rooi Vlek is, maar kleiner. Dit is geskep deurdat kleiner, wit ovaalvormige storms verenig het om 'n enkele storm te vorm – die drie kleiner ovale is in 1939-'40 gevorm. Die verenigde verskynsel is "Ovaal BA" genoem.

Dit het intussen in intensiteit afgeneem en van wit in rooi verander, en word nou die "Klein Rooi Vlek" genoem.[98][99]

In April 2017 is 'n "Groot Koue Vlek" in Jupiter se termosfeer by sy noordpool ontdek. Die verskynsel is 24 000 km lank, 12 000 km breed en 200 °C kouer as die omringende streke. Hoewel die storm op kort termyn in grootte en intensiteit wissel, bly dit al 15 jaar lank op dieselfde plek in die atmosfeer. Dit kan gevorm word deur die wisselwerkings tussen gelaaide deeltjies wat van Io af kom en die sterk magneetveld van Jupiter, wat lei tot 'n herverspreiding van hittevloei.[100]

Magnetosfeer

[wysig | wysig bron]
Auroras op die noord- en suidpool (animasie).
Auroras op die noordpool (Hubble).
Infrarooi aansig van suiderligte.

Jupiter se magneetveld is die sterkste van al die planete in die Sonnestelsel,[80] met 'n dipoolmoment van 0,4170 mT (millitesla) wat 'n hellingshoek van 10,31° tot die rotasiepool het. Die sterkte van die oppervlakmagneetveld wissel van 0,2 mT tot 2 mT.[101] Dié veld word vermoedelik geskep deur werwelstrome van geleidingsmateriale in die kern van vloeibare metallieke waterstof. By sowat 75 Jupiterradiusse van die planeet af skep die wisselwerking van die magnetosfeer met die sonwind 'n boogskok. Om Jupiter se magnetosfeer is 'n magnetopouse, wat geleë is by die binnekant van 'n magnetoskild – 'n streek tussen die magnetopouse en die boogskok. Die sonwind reageer met dié streke en verleng die magnetosfeer aan Jupiter se lykant (die kant afgekeer van die windrigting) tot amper by Saturnus se wentelbaan. Die wentelbane van Jupiter se grootste vier mane is almal binne die magnetosfeer, wat hulle teen die sonwind beskerm.[52]:69

Die vulkane op die maan Io werp groot hoeveelhede swaeldioksied uit, wat 'n gastorus al langs die wentelbaan van die maan vorm. Die gas word geïoniseer in Jupiter se magnetosfeer en skep swael- of suurstofione. Hulle, saam met waterstofione wat in Jupiter se atmosfeer ontstaan, vorm 'n plasmaplaat in Jupiter se ewenaarvlak. Die plasma in die plaat roteer saam met die planeet en verwring die dipoolmagneetveld in dié van 'n magnetoskyf. Elektrone in die plasmaplaat skep 'n sterk radiohandtekening, met kort, gesuperponeerde uitbarstings in die omvang van 0,6-30 MHz wat van die Aarde af waargeneem kan word.[102][103] Terwyl Io deur dié torus beweeg, skep die wisselwerking plasmagolwe wat geïoniseerde materie tot in Jupiter se poolstreke dra. As gevolg hiervan word radiogolwe geskep deur 'n siklotronmasermeganisme, en die energie word uitgestuur met 'n keëlvormige oppervlak langs. Wanneer die Aarde deur dié keël beweeg, kan radio-emissies van Jupiter af dié van die Son af oorskry.[104]

Platetêre ringe

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Jupiter se ringe.

Jupiter het 'n dowwe planetêre ringstelsel wat uit drie segmente saamgestel is: 'n binneste torus van deeltjies bekend as die halo, 'n relatief helder hoofring en 'n buitenste fyn ring.[105] Dié ringe bestaan oënskynlik uit stof, terwyl Saturnus se ringe uit ys bestaan.[52]:65 Die hoofring bestaan waarskynlik uit materiaal wat van die mane Adrastea en Metis afkomstig is en deur die planeet se sterk swaartekraginvloed na Jupiter aangetrek word. Nuwe materiaal word deur bykomende botsings bygevoeg.[106]

Op dieselfde manier skep die mane Tebe en Amaltea vermoedelik twee afsonderlike komponente van die stowwerige fyn ring.[106] Daar is bewyse van 'n vierde ring wat kan bestaan uit botsingstukke van Amaltea af wat al langs die maan se wentelbaan voorkom.[107]

Wentelbaan en rotasie

[wysig | wysig bron]
Die wentelbane van Jupiter en die ander buiteplanete.

Jupiter is die enigste planeet in die Sonnestelsel waarvan die massamiddelpunt buite die Son lê, al is dit net met 7% van die Son se radius.[108][109] Die gemiddelde afstand tussen Jupiter en die Son is 778 miljoen km (5,2 AE) en die planeet voltooi elke 11,86 jaar 'n omwenteling. Dit is sowat twee vyfdes van Saturnus se wentelperiode, en dit vorm amper 'n baanresonansie.[110]

Jupiter se wentelvlak het 'n baanhelling van 1,30° in vergelyking met die Aarde. Omdat die wentelbaan se eksentrisiteit 0,049 is, is Jupiter net meer as 75 miljoen km nader aan die Son met perihelium as met afelium.[1]

Jupiter se ashelling is relatief klein, net 3,13°, en sy seisoene is dus onbeduidend in vergelyking met dié van die Aarde en Mars.[111]

Jupiter se rotasie is die vinnigste van al die planete in die Sonnestelsel. Dit voltooi 'n rotasie in effens minder as 10 uur en dit veroorsaak 'n uitstulping by die ewenaar wat maklik deur 'n amateurteleskoop gesien kan word. Omdat Jupiter nie 'n soliede liggaam is nie, ondergaan sy boonste atmosfeer differensiële rotasie. Die rotasie van sy poolatmosfeer is sowat 5 minute langer as dié van sy ewenaaratmosfeer.[112]

Waarneming

[wysig | wysig bron]
Jupiter en die vier mane van Galeilei, soos gesien deur 'n amateurteleskoop (Io was voor Jupiter en kon nie gesien word nie).

Jupiter is gewoonlik die vierde helderste natuurlike voorwerp in die lug (naas die Son, Maan en Venus),[80]hoewel Mars soms helderder as Jupiter kan lyk. Na gelang van Jupiter se posisie ten opsigte van die Aarde, wissel sy visuele magnitude van -2,94 by opposisie tot -1,66 tydens konjunksie met die Son.[113] Sy gemiddelde skynbare magnitude is -2,2. Sy skynbare grootte wissel ook van 50,1 tot 30,5 boogsekondes.[1] Gunstige opposisies is wanneer Jupiter deur sy perihelium beweeg en dit nader aan die Aarde is.[114] Naby opposisie sal dit lyk of Jupiter in 'n skynbare retrograde beweging gaan vir 'n tydperk van sowat 121 dae voordat dit weer prograad beweeg.[115]

Omdat Jupiter se wentelbaan buite dié van die Aarde lê, sal die fasehoek van die planeet soos van die Aarde af gesien altyd minder as 11,5° wees; Jupiter lyk dus altyd byna ten volle verlig wanneer dit deur aardgebaseerde teleskope beskou word. Dit was net tydens ruimtetuigsendings na Jupiter dat sekeluitsigte van die planeet verkry is.[116]

'n Klein teleskoop sal gewoonlik Jupiter se vier mane van Galilei en die prominente wolkgordels oor sy atmosfeer wys. 'n Groot teleskoop met 'n lensopening van 10,16-15,24 cm sal Jupiter se Groot Rooi Vlek wys as dit na die Aarde gedraai is.[117][118]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]
[wysig | wysig bron]
'n Model in Almagest van die beweging van Jupiter (☉) relatief tot die Aarde (🜨).

Waarnemings van Jupiter het minstens in die Babiloniese tyd van die 7de tot 8ste eeu v.C. begin.[119] Die antieke Chinese het dit as die Suì-ster (Suìxīng, 歲星) geken en het hulle siklus van 12 aardtakke gebaseer op die benaderde getal jare wat dit duur vir Jupiter om om die Son te wentel. Teen die 4de eeu v.C. het dié waarnemings ontwikkel tot die Chinese diereriem,[120] en elke jaar is verbind met 'n ster en god wat die streek teenoor Jupiter se posisie in die naglug beheer. Dié oortuigings bestaan steeds in Taoïstiese godsdienspraktyke en in die 12 diere van die Oos-Asiatiese diereriem. Die Chinese historikus Xi Zezong het beweer die antieke Chinese sterrekundige Gan De[121] het 'n klein ster aangemeld "in alliansie" met die planeet.[122] Dit kan dui op die waarneming van een van Jupiter se mane met die blote oog. As dit waar is, het dit gebeur byna twee millenniums voor Galileo se ontdekking van die grootste mane.[123][124]

In 'n verslag van 2016 is berig die trapesiumreël is voor 50 v.C. deur die Babiloniërs gebruik om Jupiter se snelheid met die sonnebaan langs te bepaal.[125] In sy werk Almagest van die 2de eeu het die Hellenistiese sterrekundige Ptolemaeus 'n geosentriese planetêre model gekonstrueer wat gebaseer is op leisirkels en episiklusse om weereens Jupiter se beweging relatief tot die Aarde te bereken; hy het Jupiter se wentelperiode om die Aarde as 4 332,38 dae, of 11,86 jaar, aangegee.[126]

Grondgebaseerde teleskope

[wysig | wysig bron]
Galileo se oorspronklike aantekeninge oor sy waarnemings van Jupiter se mane.

In 1610 het die Italiaan Galileo Galilei die grootste vier mane van Jupiter (nou bekend as die mane van Galilei) met 'n teleskoop ontdek. Dit was sover bekend die eerste waarneming van die mane van 'n planeet buiten die Aarde. Net 'n dag daarna het Simon Marius onafhanklik mane om Jupiter ontdek, hoewel hy sy ontdekking eers in 1614 in 'n boek gepubliseer het.[127] Sy name vir die mane word egter vandag steeds gebruik: Io, Europa, Ganumedes en Kallisto. Die ontdekking was 'n groot pluspunt ten gunste van Copernicus se heliosentriese teorie van die beweging van die planete; Galileo se steun aan Copernicus se teorie het daartoe gelei dat hy deur die Inkwisisie verhoor en skuldig bevind is.[128]

Jupiter soos in infrarooi gesien deur die James Webb-ruimteteleskoop, 14 Julie 2022.

In die 1660's het Giovanni Cassini 'n nuwe teleskoop gebruik om vlekke en kleurryke bande in Jupiter se atmosfeer te ontdek, om waar te neem dat die planeet afgeplat lyk en om sy rotasieperiode te beraam.[129] In 1692 het Cassini opgelet die atmosfeer ondergaan differensiële rotasie.[130]

Die Groot Rooi Vlek is dalk al in 1664 deur Robert Hooke en in 1665 deur Cassini waargeneem, hoewel dit betwis word. Die Duitse apteker en sterrekundige Heinrich Schwabe het in 1831 die eerste bekende tekening gemaak om besonderhede van die vlek te wys.[131]

Beide Giovanni Borelli en Cassini het tabelle opgestel oor die beweging van Jupiter se mane, wat mense in staat gestel het om presiese voorspellings te maak van wanneer hulle voor of agter die planeet gaan wees. Teen die 1670's het Cassini waargeneem dat wanneer Jupiter aan die ander kant van die Son as die Aarde is, dié verskynsels elke keer sowat 17 minute later gebeur as wat verwag is. Ole Rømer het afgelei dat lig nie so vinnig beweeg dat dit oombliklik gesien word nie ('n afleiding wat Cassini vroeër verwerp het),[40] en die tydsverskil is gebruik om die ligsnelheid te beraam.[132][133]

In 1892 het E.E. Barnard 'n vyfde maan van Jupiter in Kalifornië waargeneem. Dit is later Amaltea genoem.[134] Dit was die laaste planetêre maan wat direk deur 'n visuele waarneming met 'n teleskoop ontdek is.[135] Nog agt mane is ontdek voor die verbyvlug van Voyager 1 in 1979.

In 1932 het Rupert Wildt absorpsielyne van ammoniak en metaan in Jupiter se spektra waargeneem.[136] Drie lank bestaande antisikloniese verskynsels, wat "wit ovale" genoem word, is in 1938 waargeneem. Hulle het dekades lank apart gebly in die atmosfeer; hulle het soms na aan mekaar gekom, maar nooit saamgesmelt nie. In 1998 het twee van hulle eindelik saamgesmelt en in 2000 het hulle die derde een geabsorbeer. Dit is nou bekend as "Ovaal BA".[137]

Ruimteteleskope

[wysig | wysig bron]

Op 14 Julie 2022 het Nasa beelde van Jupiter beskikbaar gestel, insluitende in infrarooi, wat deur die James Webb-ruimteteleskoop (JWRT) geneem is.[138]

Radioteleskope

[wysig | wysig bron]
Jupiter en sy stralingsgordels in radio.

In 1955 het Bernard Burke en Kenneth Franklin ontdek Jupiter straal uitbarstings van radiogolwe uit by 'n frekwensie van 22,2 MHz.[52]:36 Die periode van dié uitbarstings het ooreengestem met die rotasie van die planeet, en hulle het dié inligting gebruik om 'n akkurater waarde vir Jupiter se rotasieperiode te bereken. Radio-uitbarstings van Jupiter kom in twee vorme voor: lang uitbarstings (of L-uitbarstings), wat verskeie sekondes duur, en kort uitbarstings (of S-uitbarstings) wat korter as 'n honderdste van 'n sekonde duur.[139]

Wetenskaplikes het drie soorte radioseine ontdek wat van Jupiter af kom:

  • Dekametriese radio-uitbarstings (met 'n golflengte van tiene meters) wissel met Jupiter se rotasie en word beïnvloed deur die wisselwerking van Io met Jupiter se magneetveld.[140]
  • Desimetriese radio-emissies (met golflengtes wat in sentimeter gemeet word) is in 1959 die eerste keer waargeneem, deur Frank Drake en Hein Hvatum.[52]:36 Die oorsprong van dié sein is 'n torusvormige gordel om Jupiter se ewenaar wat straling skep van elektrone wat in Jupiter se magneetveld versnel word.[141]
  • Termiese straling word geskep deur hitte in Jupiter se atmosfeer.[52]:43

Verkenning

[wysig | wysig bron]

Jupiter word deur outomatiese ruimtetuie besoek sedert 1973, toe Pioneer 10 naby genoeg aan die planeet verbygevlieg het om onthullings oor sy eienskappe en verskynsels terug te stuur Aarde toe.[142][143] Baie energie is nodig vir sendings na Jupiter, en swaartekragslingers kan gebruik word om die nodige energie te verminder.[144]

Verbyvlugte

[wysig | wysig bron]
Ruimtetuig Naaste aan
planeet 		Afstand
Pioneer 10 3 Desember 1973 130 000 km
Pioneer 11 4 Desember 1974 34 000 km
Voyager 1 5 Maart 1979 349 000 km
Voyager 2 9 Julie 1979 570 000 km
Ulysses 8 Februarie 1992[145] 408 894 km
4 Februarie 2004[145] 120 000 000 km
Cassini 30 Desember 2000 10 000 000 km
New Horizons 28 Februarie 2007 2 304 535 km

Van 1973 af het verskeie ruimtetuie verbyvlugmaneuvers uitgevoer wat hulle binne waarnemingsafstand van Jupiter gebring het. Die Pioneer-sendings het die eerste nabyskote van Jupiter se atmosfeer en verskeie van sy mane geneem. Hulle het ontdek die stralingsvelde naby die planeet is baie sterker as wat verwag is, maar albei tuie het in dié omgewing oorleef. Hulle bane is gebruik om die massaramings van die Jupiter-stelsel te redefinieer. Radioverduisterings deur die planeet het gelei tot beter metings van Jupiter se deursnee en die mate van afplatting by die pole.[46]:47[146]

Ses jaar later het die Voyager-sendings die mens se begrip van die mane van Galilei grootliks verbeter en Jupiter se ringe ontdek. Hulle het ook bevestig dat die Groot Rooi Vlek antisiklonies is. 'n Vergelyking van foto's het gewys die vlek het van kleur verander sedert die Pioneer-sendings: Dit het van oranje in donkerbruin verander. 'n Torus van geïoniseerde atome is met Io se wentelbaan langs ontdek, en daar is gevind dit kom van uitbarstende vulkane op die maan se oppervlak. Toe Voyager 1 agter Jupiter verbyvlieg, het dit weerligflitse in die atmosfeer aan die nagkant ontdek.[46]:87[147]

Die volgende tuig wat verby Jupiter gevlieg het, was die sonondersoektuig Ulysses. In Februarie 1992 het dit verby die planeet gevlieg om in 'n poolwentelbaan om die Son te kom. Tydens die verbyvlug het die tuig Jupiter se magnetosfeer ondersoek, hoewel dit nie kameras gehad het om die planeet af te neem nie. Die tuig het ses jaar later weer by Jupiter verbygevlieg, dié keer veel verder.[145]

In 2000 het Cassini verby Jupiter gevlieg op pad na Saturnus en hoërresolusiefoto's verskaf.[148]

Die New Horizons het in 2007 by Jupiter verbygevlieg vir 'n swaartekragslinger op pad na Pluto.[149] Die tuig se kameras het die plasmauitset van vulkane op Io gemeet en al vier mane van Galilei in besonderhede bestudeer.[150]

Ander sendings

[wysig | wysig bron]
Galileo word gereed gekry, 2000.

Die eerste ruimtetuig wat om Jupiter gewentel het, was die Galileo-tuig, wat die planeet op 7 Desember 1995 bereik het.[151] Dit was meer as sewe jaar lank in 'n wentelbaan en het verskeie verbyvlugte uitgevoer van al die mane van Galilei en Amaltea. Die tuig het ook die impak van die komeet Shoemaker-Levy 9 waargeneem toe dit in 1994 teen die planeet bots. Sommige doelwitte van die sending is in die wiele gery deur 'n fout met een van Galileo se antennes.[152]

In Julie 1995 is 'n atmosfeerondersoektuig van die wenteltuig af losgelaat, en dit het Jupiter se atmosfeer op 7 Desember binnegegaan.[151] Dit het teen sowat 2 575 km/h deur 150 km van die atmosfeer met 'n valskerm geval[151] en 57,6 minute lank data versamel voordat dit verwoes is.[153] Die wenteltuig self het dieselfde lot getref toe dit op 21 September 2003 met opset teen die planeet laat bots is. Nasa het die tuig vernietig om enige moontlikheid uit te skakel dat dit teen die maan Europa, wat dalk lewe huisves, kan bots en dit besmet.[152]

Data van dié sending het onthul waterstof beslaan tot 90% van Jupiter se atmosfeer.[151] Die aangetekende temperatuur was hoër as 300 °C en die windsnelheid wat gemeet is, meer as 644 km/h voordat die tuig verdamp het.[151]

Juno word getoets, 2011.

Nasa se Juno-ruimtetuig het op 4 Julie 2016 by Jupiter aangekom met die doel om die planeet in besonderhede te ondersoek uit 'n poolwentelbaan. Die aanvanklike doel was dit dit in 20 maande 37 keer om Jupiter vlieg.[154][11][155] Gedurende die sending sal die tuig aan hoë vlakke straling van Jupiter se magnetosfeer af blootgestel word, en dit kan veroorsaak dat sekere instrumente ophou werk.[156] Op 27 Augustus 2016 het die tuig sy eerste verbyvlug van Jupiter uitgevoer en die eerste foto's nog van die planeet se noordpool teruggestuur.[157]

Juno het 12 wentelbane voor die beplande tyd voltooi, wat in Julie 2018 was.[158] In Junie dié jaar het Nasa die sending tot in Julie 2021 verleng, en in Januarie van dié jaar is die sending verleng tot September 2025, met vier verbyvlugte van mane: een van Ganumedes, een van Europa en twee van Io.[159][160] Wanneer Juno die einde van sy sending bereik, sal dit 'n beheerde botsing teen Jupiter se atmosfeer uitvoer en disintegreer. Dit sal verhoed dat die tuig teen een van die mane bots.[161][162]

Mane

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Jupiter se natuurlike satelliete.

Jupiter het 95 bekende mane,[163] en dié getal sal heel moontlik in die toekoms styg namate beter instrumente uitgevind word.[164] Van hulle het 79 'n deursnee van minder as 10 km.[163]

Die grootste vier mane is Io, Europa, Ganumedes en Kallisto, wat saam as die mane van Galilei bekend is. Hulle is op 'n donker aand deur 'n verkyker van die Aarde af sigbaar.[165]

Mane van Galilei

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Mane van Galilei.

Die mane wat deur Galileo ontdek is – Io, Europa, Ganumedes en Kallisto – is van die grootstes in die Sonnestelsel. Drie van die mane – Io, Europa en Ganumedes – is in 'n baanresonansie: vir elke vier wentelbane van Io om Jupiter voer Europa presies twee uit en Ganumedes presies een. Dié resonansie veroorsaak dat die drie groot mane se swaartekrageffekte hulle wentelbane in ovaal vorms verwring, want elke maan kry 'n ekstra pluk van sy bure by dieselfde punt van sy wentelbaan. Die getykrag van Jupiter probeer hulle wentelbane daarenteen rond maak.[166]

Die eksentrisiteit van die mane se wentelbane veroorsaak dat hulle vorms voortdurend verander: Jupiter se swaartekrag rek hulle uit as hulle naby die planeet kom en laat hulle toe om weer rond te word wanneer hulle wegbeweeg. Die weerstand van dié vormveranderings wek hitte op in die binnekant van die mane.[167] Dit is die duidelikste te sien in die vulkaanuitbarstings van Io (wat aan die sterkste getykragte onderwerp is)[167] en in 'n mindere mate in die geologiese jong voorkoms van Europa se oppervlak, wat daarop dui dat materiaal die maan se oppervlak onlangs herbedek het.[168]

Die mane van Galilei, as 'n persentasie van die Aarde se Maan
Naam Deursnee Massa Wentelradius Wentelperiode
km % kg % km % dae %
Io 3 643 105 8,9×1022 120 421 700 110 1,77 7
Europa 3 122 90 4,8×1022 65 671 034 175 3,55 13
Ganumedes 5 262 150 14,8×1022 200 1 070 412 280 7,15 26
Kallisto 4 821 140 10,8×1022 150 1 882 709 490 16,69 61
Die mane van Galilei. Van links, in die volgorde van toenemende afstand van Jupiter af, is Io, Europa, Ganumedes en Kallisto.
Die mane van Galilei. Van links, in die volgorde van toenemende afstand van Jupiter af, is Io, Europa, Ganumedes en Kallisto.
Die mane van Galilei. Van links, in die volgorde van toenemende afstand van Jupiter af, is Io, Europa, Ganumedes en Kallisto

Klassifikasie

[wysig | wysig bron]

Jupiter se mane is tradisioneel opgedeel in vier groepe van vier elk, gebaseer op eenderse wentelelemente.[169] Dié prentjie is ingewikkelder gemaak deur die ontdekking van talle klein buitemane sedert 1999. Jupiter se mane word tans verdeel in verskeie verskillende groepe, hoewel verskeie mane nie deel van enige groep is nie.[170]

Die agt binneste, reëlmatige mane wat almal byna ronde wentelbane naby die vlak van Jupiter se ewenaar het, het vermoedelik saam met die planeet gevorm, terwyl die ander mane onreëlmatige mane is en vermoedelik aangetrekte asteroïdes of fragmente van aangetrekte asteroïdes is. Die onreëlmatige mane in elke groep kan 'n gemeenskaplike oorsprong hê, miskien 'n groter maan of aangetrekte liggaam wat opgebreek het.[171][172]

Reëlmatige mane
Binnegroep Die binnegroep van vier klein mane het almal 'n deursnee van minder as 200 km, 'n wentelradius van minder as 200 000 km en 'n baanhelling van minder as 'n halwe graad.
Mane van Galilei[173] Dié vier mane, wat deur Galileo Galilei ontdek is, wentel tussen 400 000 en 2 000 000 km van Jupiter af, en is van die grootste mane in die Sonnestelsel.
Onreëlmatige mane
Himalia-groep 'n Groep mane wat dig bymekaar is met wentelbane van 11 000 000 tot 12 000 000 km van Jupiter af.[174]
Ananke-groep Dié groep, wat in retrograde wentelbane is, het taamlik vae grense, gemiddeld 21 276 000 km van Jupiter af met 'n gemiddelde baanhelling van 149 grade.[172]
Karme-groep 'n Taamlik afsonderlike, retrograde groep gemiddeld 23 404 000 km van Jupiter af met 'n gemiddelde baanhelling van 165 grade.[172]
Pasifaë-groep 'n Verstrooide en skaars afsonderlike retrograde groep wat al die buitemane insluit.[175]

Wisselwerking met die Sonnestelsel

[wysig | wysig bron]

As die grootste van die Son se agt planete het Jupiter se swaartekraginvloed die Sonnestelsel help vorm. Buiten Mercurius s'n, lê die wentelbane van die stelsel se planete nader aan Jupiter se wentelvlak as die Son se ewenaarvlak. Die Kirkwoodgapings in die asteroïdegordel word hoofsaaklik deur Jupiter veroorsaak,[176] en die planeet was dalk verantwoordelik vir die Groot Bombardement in die binneste Sonnestelsel se geskiedenis.[177]

Benewens sy mane, beheer Jupiter se swaartekragveld talle asteroïdes by sy Lagrange-punte wat die planeet vooruitgaan en volg in sy wentelbaan om die Son. Hulle is bekend as die trojane en word opgedeel in die Griekse en Trojaanse kamp ter ere van die Ilias. Die eerste een, 588 Achilles, is in 1906 deur Max Wolf ontdek; sedertdien is nog meer as 2 000 ontdek.[178] Die grootste een is 624 Hektor.[179]

Die Jupiter-familie word gedefinieer as komete met 'n kleiner halwe lengteas as Jupiter; die meeste kortperiodekomete val in dié groep. Lede van die Jupiter-familie ontstaan vermoedelik in die Kuipergordel buite Neptunus se wentelbaan. As hulle naby Jupiter kom, word hulle versteur en gaan hulle in wentelbane met 'n kleiner periode, wat dan gesirkuleer word deur gereelde swaartekragwisselwerkings met die Son en Jupiter.[180]

Die bruin merke dui aan waar die komeet Shoemaker-Levy 9 se stukke teen Jupiter gebots het.

Botsings

[wysig | wysig bron]

Jupiter is al die Sonnestelsel se stofsuier genoem[181] vanweë sy enorme swaartekrag en ligging naby die binneste Sonnestelsel. Daar is meer botsings, soos deur komete, teen hom as teen enige ander planeet in die Sonnestelsel.[182] Jupiter ondervind byvoorbeeld 200 keer soveel botsings deur asteroïdes en komete as die Aarde.[151]

In die verlede het wetenskaplikes gedink Jupiter het die binneste Sonnesteldel gedeeltelik beskerm teen 'n bombardement van komete.[151] Rekenaarsimulasies in 2008 wys egter Jupiter veroorsaak nie 'n afname van komete deur die binneste Sonnestelsel nie, want sy swaartekrag versteur hulle wentelbane na binne amper net soveel keer as wat dit hulle aantrek of afstoot.[183] Dié onderwerp is steeds omstrede onder wetenskaplikes omdat sommige glo Jupiter trek komete van die Kuipergordel na die Aarde, terwyl ander glo Jupiter beskerm die Aarde teen die Oortwolk.[184]

In Julie 1994 het die komeet Shoemaker-Levy 9 teen Jupiter gebots.[185][186] Die botsings is goed dopgehou deur sterrewagte oor die wêreld heen, insluitende die Hubble-ruimteteleskoop en Galileo-ruimtetuig.[187][188][189][190] Die gebeure is wyd in die media gedek.[191]

Galery

[wysig | wysig bron]
  • Infrarooibeeld van Jupiter, afgeneem deur die Gemini-Noord-teleskoop in Hawaii op 11 Januarie 2017.
    Infrarooibeeld van Jupiter, afgeneem deur die Gemini-Noord-teleskoop in Hawaii op 11 Januarie 2017.
  • Jupiter in sigbare lig afgeneem deur Hubble, 11 Januarie 2017.
    Jupiter in sigbare lig afgeneem deur Hubble, 11 Januarie 2017.
  • Ultravioletfoto van Jupiter, op 11 Januarie 2017 deur Hubble afgeneem.[192]
    Ultravioletfoto van Jupiter, op 11 Januarie 2017 deur Hubble afgeneem.[192]
  • Jupiter en Europa afgeneem toe die planeet 653 miljoen kilometer van die Aarde af was. Hubble, 25 Augustus 2020.[193]
    Jupiter en Europa afgeneem toe die planeet 653 miljoen kilometer van die Aarde af was. Hubble, 25 Augustus 2020.[193]

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Williams, David R. (23 Desember 2021). "Jupiter Fact Sheet". Nasa. Besoek op 13 Oktober 2017.
  2. ↑ Seligman, Courtney. "Rotation Period and Day Length". Besoek op 13 Augustus 2009.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Simon, J. L.; Bretagnon, P.; Chapront, J.; Chapront-Touzé, M.; Francou, G.; Laskar, J. (Februarie 1994). "Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets". Astronomy and Astrophysics. 282 (2): 663–683. Bibcode:1994A&A...282..663S.
  4. ↑ "HORIZONS Planet-center Batch call for January 2023 Perihelion". ssd.jpl.nasa.gov (Perihelion for Jupiter's planet-centre (599) occurs on 2023-Jan-21 at 4.9510113au during a rdot flip from negative to positive). Nasa/JPL. Besoek op 7 September 2021.
  5. ↑ "Astrodynamic Constants". JPL Solar System Dynamics. 27 Februarie 2009. Besoek op 8 Augustus 2007.
  6. ↑ Seidelmann, P. K.; Abalakin, V. K.; Bursa, M.; Davies, M. E.; de Burgh, C.; Lieske, J. H.; Oberst, J.; Simon, J. L.; Standish, E. M.; Stooke, P.; Thomas, P. C. (2001). "Report of the IAU/IAG Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements of the Planets and Satellites: 2000" (in Engels). HNSKY Planetarium Program. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020. Besoek op 2 Februarie 2007.{{cite web}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  7. ↑ (en) Anonymous (Maart 1983). "Probe Nephelometer". Galileo Messenger. NASA/JPL (6). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Julie 2009. Besoek op 12 Februarie 2007.
  8. ↑ Saumon, D.; Guillot, T. (2004). "Shock Compression of Deuterium and the Interiors of Jupiter and Saturn". The Astrophysical Journal. 609 (2): 1170–1180. arXiv:astro-ph/0403393. Bibcode:2004ApJ...609.1170S. doi:10.1086/421257. S2CID 119325899.
  9. ↑ "In Depth | Pioneer 10". NASA Solar System Exploration. Besoek op 9 Februarie 2020.
  10. ↑ "Exploration | Jupiter". NASA Solar System Exploration. Besoek op 9 Februarie 2020.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Chang, Kenneth (5 Julie 2016). "NASA's Juno Spacecraft Enters Jupiter's Orbit". The New York Times. Besoek op 5 Julie 2016.
  12. ↑ Chang, Kenneth (30 Junie 2016). "All Eyes (and Ears) on Jupiter". The New York Times. Besoek op 1 Julie 2016.
  13. ↑ Chang, Kenneth (14 Junie 2021). "Mushballs and a Great Blue Spot: What Lies Beneath Jupiter's Pretty Clouds – NASA's Juno probe is beginning an extended mission that may not have been possible if it hadn't experienced engine trouble when it first arrived at the giant planet". The New York Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Desember 2021. Besoek op 16 Junie 2021.
  14. ↑ "Naming of Astronomical Objects". International Astronomical Union. Besoek op 23 Maart 2022.
  15. ↑ Jones, Alexander (1999). Astronomical papyri from Oxyrhynchus. pp. 62–63. ISBN 9780871692337.
  16. ↑ Maunder, A. S. D. (Augustus 1934). "The origin of the symbols of the planets". The Observatory. 57: 238–247. Bibcode:1934Obs....57..238M.
  17. ↑ Harper, Douglas. Jove. Besoek op 22 Maart 2022. {{cite book}}: |work= ignored (hulp)
  18. ↑ Falk, Michael (June 1999), "Astronomical Names for the Days of the Week", Journal of the Royal Astronomical Society of Canada 93: 122–133, Bibcode: 1999JRASC..93..122F, http://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/1999JRASC..93..122F, besoek op 18 November 2020 
  19. ↑ Falk, Michael; Koresko, Christopher (2004). "Astronomical Names for the Days of the Week". Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. 93: 122–133. arXiv:astro-ph/0307398. Bibcode:1999JRASC..93..122F. doi:10.1016/j.newast.2003.07.002. S2CID 118954190.
  20. ↑ 20,0 20,1 Kruijer, Thomas S.; Burkhardt, Christoph; Budde, Gerrit; Kleine, Thorsten (Junie 2017). "Age of Jupiter inferred from the distinct genetics and formation times of meteorites". Proceedings of the National Academy of Sciences. 114 (26): 6712–6716. Bibcode:2017PNAS..114.6712K. doi:10.1073/pnas.1704461114. PMC 5495263. PMID 28607079.
  21. ↑ 21,0 21,1 Bosman, A. D.; Cridland, A. J.; Miguel, Y. (Desember 2019). "Jupiter formed as a pebble pile around the N2 ice line". Astronomy & Astrophysics. 632: 5. arXiv:1911.11154. Bibcode:2019A&A...632L..11B. doi:10.1051/0004-6361/201936827. S2CID 208291392. L11.
  22. ↑ 22,0 22,1 Walsh, K. J.; Morbidelli, A.; Raymond, S. N.; O'Brien, D. P.; Mandell, A. M. (2011). "A low mass for Mars from Jupiter's early gas-driven migration". Nature. 475 (7355): 206–209. arXiv:1201.5177. Bibcode:2011Natur.475..206W. doi:10.1038/nature10201. PMID 21642961. S2CID 4431823.
  23. ↑ Batygin, Konstantin (2015). "Jupiter's decisive role in the inner Solar System's early evolution". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112 (14): 4214–4217. arXiv:1503.06945. Bibcode:2015PNAS..112.4214B. doi:10.1073/pnas.1423252112. PMC 4394287. PMID 25831540.
  24. ↑ Haisch Jr., K. E.; Lada, E. A.; Lada, C. J. (2001). "Disc Frequencies and Lifetimes in Young Clusters". The Astrophysical Journal. 553 (2): 153–156. arXiv:astro-ph/0104347. Bibcode:2001ApJ...553L.153H. doi:10.1086/320685. S2CID 16480998.
  25. ↑ Fazekas, Andrew (24 Maart 2015). "Observe: Jupiter, Wrecking Ball of Early Solar System". National Geographic. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Maart 2017. Besoek op 18 April 2021.
  26. ↑ Zube, N.; Nimmo, F.; Fischer, R.; Jacobson, S. (2019). "Constraints on terrestrial planet formation timescales and equilibration processes in the Grand Tack scenario from Hf-W isotopic evolution". Earth and Planetary Science Letters. 522 (1): 210–218. arXiv:1910.00645. Bibcode:2019E&PSL.522..210Z. doi:10.1016/j.epsl.2019.07.001. PMC 7339907. PMID 32636530. S2CID 199100280.
  27. ↑ D'Angelo, G.; Marzari, F. (2012). "Outward Migration of Jupiter and Saturn in Evolved Gaseous Disks". The Astrophysical Journal. 757 (1): 50 (23 pp.). arXiv:1207.2737. Bibcode:2012ApJ...757...50D. doi:10.1088/0004-637X/757/1/50. S2CID 118587166.
  28. ↑ D'Angelo, G.; Weidenschilling, S. J.; Lissauer, J. J.; Bodenheimer, P. (2021). "Growth of Jupiter: Formation in disks of gas and solids and evolution to the present epoch". Icarus. 355: 114087. arXiv:2009.05575. Bibcode:2021Icar..35514087D. doi:10.1016/j.icarus.2020.114087. S2CID 221654962.
  29. ↑ 29,0 29,1 Pirani, S.; Johansen, A.; Bitsch, B.; Mustill, A.J.; Turrini, D. (Maart 2019). "Consequences of planetary migration on the minor bodies of the early solar system". Astronomy & Astrophysics. 623: A169. arXiv:1902.04591. Bibcode:2019A&A...623A.169P. doi:10.1051/0004-6361/201833713.
  30. ↑ 30,0 30,1 "Jupiter's Unknown Journey Revealed". ScienceDaily. Lund University. 22 Maart 2019. Besoek op 25 Maart 2019.
  31. ↑ Öberg, K.I.; Wordsworth, R. (2019). "Jupiter's Composition Suggests its Core Assembled Exterior to the N_{2} Snowline". The Astronomical Journal. 158 (5). arXiv:1909.11246. doi:10.3847/1538-3881/ab46a8. S2CID 202749962.
  32. ↑ Öberg, K.I.; Wordsworth, R. (2020). "Erratum: "Jupiter's Composition Suggests Its Core Assembled Exterior to the N2 Snowline"". The Astronomical Journal. 159 (2): 78. doi:10.3847/1538-3881/ab6172. S2CID 214576608.
  33. ↑ Denecke, Edward J. (7 Januarie 2020). Regents Exams and Answers: Earth Science—Physical Setting 2020. Barrons Educational Series. p. 419. ISBN 978-1-5062-5399-2.
  34. ↑ Swarbrick, James (2013). Encyclopedia of Pharmaceutical Technology. Vol. 6. CRC Press. p. 3601. ISBN 9781439808238. Syrup USP (1.31 g/cm3)
  35. ↑ Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). Allen's Astrophysical Quantities. Springer. pp. 295–296. ISBN 978-0-387-98746-0.
  36. ↑ Polyanin, Andrei D.; Chernoutsan, Alexei (18 Oktober 2010). A Concise Handbook of Mathematics, Physics, and Engineering Sciences. CRC Press. p. 1041. ISBN 978-1-4398-0640-1.
  37. ↑ Guillot, Tristan; Gautier, Daniel; Hubbard, William B (Desember 1997). "NOTE: New Constraints on the Composition of Jupiter from Galileo Measurements and Interior Models". Icarus. 130 (2): 534–539. arXiv:astro-ph/9707210. Bibcode:1997Icar..130..534G. doi:10.1006/icar.1997.5812. S2CID 5466469.
  38. ↑ Kim, S. J.; Caldwell, J.; Rivolo, A. R.; Wagner, R. (1985). "Infrared Polar Brightening on Jupiter III. Spectrometry from the Voyager 1 IRIS Experiment". Icarus. 64 (2): 233–248. Bibcode:1985Icar...64..233K. doi:10.1016/0019-1035(85)90201-5.
  39. ↑ Gautier, D.; Conrath, B.; Flasar, M.; Hanel, R.; Kunde, V.; Chedin, A.; Scott N. (1981). "The helium abundance of Jupiter from Voyager". Journal of Geophysical Research. 86 (A10): 8713–8720. Bibcode:1981JGR....86.8713G. doi:10.1029/JA086iA10p08713. hdl:2060/19810016480. S2CID 122314894.
  40. ↑ 40,0 40,1 Kunde, V. G.; et al. (10 September 2004). "Jupiter's Atmospheric Composition from the Cassini Thermal Infrared Spectroscopy Experiment". Science. 305 (5690): 1582–1586. Bibcode:2004Sci...305.1582K. doi:10.1126/science.1100240. PMID 15319491. S2CID 45296656. Besoek op 4 April 2007.
  41. ↑ Niemann, H. B.; Atreya, S. K.; Carignan, G. R.; Donahue, T. M.; Haberman, J. A.; Harpold, D. N.; Hartle, R. E.; Hunten, D. M.; Kasprzak, W. T.; Mahaffy, P. R.; Owen, T. C.; Spencer, N. W.; Way, S. H. (1996). "The Galileo Probe Mass Spectrometer: Composition of Jupiter's Atmosphere". Science. 272 (5263): 846–849. Bibcode:1996Sci...272..846N. doi:10.1126/science.272.5263.846. PMID 8629016. S2CID 3242002.
  42. ↑ von Zahn, U.; Hunten, D. M.; Lehmacher, G. (1998). "Helium in Jupiter's atmosphere: Results from the Galileo probe Helium Interferometer Experiment". Journal of Geophysical Research. 103 (E10): 22815–22829. Bibcode:1998JGR...10322815V. doi:10.1029/98JE00695.
  43. ↑ 43,0 43,1 Stevenson, David J. (Mei 2020). "Jupiter's Interior as Revealed by Juno". Annual Review of Earth and Planetary Sciences. 48: 465–489. Bibcode:2020AREPS..48..465S. doi:10.1146/annurev-earth-081619-052855. S2CID 212832169. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Mei 2020. Besoek op 18 Maart 2022.
  44. ↑ Ingersoll, A. P.; Hammel, H. B.; Spilker, T. R.; Young, R. E. (1 Junie 2005). "Outer Planets: The Ice Giants" (PDF). Lunar & Planetary Institute. Besoek op 1 Februarie 2007.
  45. ↑ MacDougal, Douglas W. (2012). "A Binary System Close to Home: How the Moon and Earth Orbit Each Other". Newton's Gravity (in Engels). Springer New York. pp. 193–211. ISBN 978-1-4614-5443-4.
  46. ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 Burgess, Eric (1982). By Jupiter: Odysseys to a Giant. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-05176-7.
  47. ↑ Shu, Frank H. (1982). The physical universe: an introduction to astronomy. Series of books in astronomy (12th uitg.). University Science Books. p. 426. ISBN 978-0-935702-05-7.
  48. ↑ Schneider, Jean (2009). "The Extrasolar Planets Encyclopedia: Interactive Catalogue". Paris Observatory.
  49. ↑ Seager, S.; Kuchner, M.; Hier-Majumder, C. A.; Militzer, B. (2007). "Mass-Radius Relationships for Solid Exoplanets". The Astrophysical Journal. 669 (2): 1279–1297. arXiv:0707.2895. Bibcode:2007ApJ...669.1279S. doi:10.1086/521346. S2CID 8369390.
  50. ↑ Burrows, Adam; Hubbard, W. B.; Lunine, J. I.; Liebert, James (Julie 2001). "The theory of brown dwarfs and extrasolar giant planets". Reviews of Modern Physics. 73 (3): 719–765. arXiv:astro-ph/0103383. Bibcode:2001RvMP...73..719B. doi:10.1103/RevModPhys.73.719. S2CID 204927572.
  51. ↑ von Boetticher, Alexander; Triaud, Amaury H. M. J.; Queloz, Didier; Gill, Sam; Lendl, Monika; Delrez, Laetitia; Anderson, David R.; Collier Cameron, Andrew; Faedi, Francesca; Gillon, Michaël; Gómez Maqueo Chew, Yilen; Hebb, Leslie; Hellier, Coel; Jehin, Emmanuël; Maxted, Pierre F. L.; Martin, David V.; Pepe, Francesco; Pollacco, Don; Ségransan, Damien; Smalley, Barry; Udry, Stéphane; West, Richard (Augustus 2017). "The EBLM project. III. A Saturn-size low-mass star at the hydrogen-burning limit". Astronomy & Astrophysics. 604: 6. arXiv:1706.08781. Bibcode:2017A&A...604L...6V. doi:10.1051/0004-6361/201731107. S2CID 54610182. L6.
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 52,3 52,4 52,5 52,6 Elkins-Tanton, Linda T. (2011). Jupiter and Saturn (revised uitg.). New York: Chelsea House. ISBN 978-0-8160-7698-7.
  53. ↑ Irwin, Patrick (2003). Giant Planets of Our Solar System: Atmospheres, Composition, and Structure. Springer Science & Business Media. p. 62. ISBN 9783540006817.
  54. ↑ Irwin, Patrick G. J. (2009) [2003]. Giant Planets of Our Solar System: Atmospheres, Composition, and Structure (Second uitg.). Springer. p. 4. ISBN 978-3-642-09888-8..
  55. ↑ 55,0 55,1 Guillot, Tristan; Stevenson, David J.; Hubbard, William B.; Saumon, Didier (2004). "Chapter 3: The Interior of Jupiter". In Bagenal, Fran; Dowling, Timothy E.; McKinnon, William B. (reds.). Jupiter: The Planet, Satellites and Magnetosphere. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81808-7.
  56. ↑ Bodenheimer, P. (1974). "Calculations of the early evolution of Jupiter". Icarus. 23. 23 (3): 319–325. Bibcode:1974Icar...23..319B. doi:10.1016/0019-1035(74)90050-5.
  57. ↑ Smoluchowski, R. (1971). "Metallic interiors and magnetic fields of Jupiter and Saturn". The Astrophysical Journal. 166: 435. Bibcode:1971ApJ...166..435S. doi:10.1086/150971.
  58. ↑ Wall, Mike (26 Mei 2017). "More Jupiter Weirdness: Giant Planet May Have Huge, 'Fuzzy' Core". space.com. Besoek op 20 April 2021.
  59. ↑ Weitering, Hanneke (10 Januarie 2018). "'Totally Wrong' on Jupiter: What Scientists Gleaned from NASA's Juno Mission". space.com. Besoek op 26 Februarie 2021.
  60. ↑ Liu, S. F.; Hori, Y.; Müller, S.; Zheng, X.; Helled, R.; Lin, D.; Isella, A. (2019). "The formation of Jupiter's diluted core by a giant impact". Nature. 572 (7769): 355–357. arXiv:2007.08338. Bibcode:2019Natur.572..355L. doi:10.1038/s41586-019-1470-2. PMID 31413376. S2CID 199576704.
  61. ↑ Wahl, S. M.; Hubbard, William B.; Militzer, B.; Guillot, Tristan; Miguel, Y.; Movshovitz, N.; Kaspi, Y.; Helled, R.; Reese, D.; Galanti, E.; Levin, S.; Connerney, J. E.; Bolton, S. J. (2017). "Comparing Jupiter interior structure models to Juno gravity measurements and the role of a dilute core". Geophysical Letters. 44 (10): 4649–4659. arXiv:1707.01997. Bibcode:2017GeoRL..44.4649W. doi:10.1002/2017GL073160.
  62. ↑ Trachenko, K.; Brazhkin, V. V.; Bolmatov, D. (Maart 2014). "Dynamic transition of supercritical hydrogen: Defining the boundary between interior and atmosphere in gas giants". Physical Review E. 89 (3): 032126. arXiv:1309.6500. Bibcode:2014PhRvE..89c2126T. doi:10.1103/PhysRevE.89.032126. PMID 24730809. S2CID 42559818. 032126.
  63. ↑ "A Freaky Fluid inside Jupiter?". Nasa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Desember 2021. Besoek op 8 Desember 2021.
  64. ↑ "Nasa System Exploration Jupiter". Nasa. Besoek op 8 Desember 2021.
  65. ↑ Guillot, T. (1999). "A comparison of the interiors of Jupiter and Saturn". Planetary and Space Science. 47 (10–11): 1183–1200. arXiv:astro-ph/9907402. Bibcode:1999P&SS...47.1183G. doi:10.1016/S0032-0633(99)00043-4. S2CID 19024073.
  66. ↑ Lodders, Katharina (2004). "Jupiter Formed with More Tar than Ice" (PDF). The Astrophysical Journal. 611 (1): 587–597. Bibcode:2004ApJ...611..587L. doi:10.1086/421970. S2CID 59361587. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 12 April 2020.
  67. ↑ S. Brygoo et al. 'Evidence of hydrogen−helium immiscibility at Jupiter-interior conditions.' Nature. Vol. 593, 27 Mei 2021, p. 517. doi:10.1038/s41586-021-03516-0.
  68. ↑ Kramer, Miriam (9 Oktober 2013). "Diamond Rain May Fill Skies of Jupiter and Saturn". Space.com. Besoek op 27 Augustus 2017.
  69. ↑ Kaplan, Sarah (25 Augustus 2017). "It rains solid diamonds on Uranus and Neptune". The Washington Post. Besoek op 27 Augustus 2017.
  70. ↑ 70,0 70,1 Guillot, Tristan; Stevenson, David J.; Hubbard, William B.; Saumon, Didier (2004). "The interior of Jupiter". In Bagenal, Fran; Dowling, Timothy E.; McKinnon, William B. (reds.). Jupiter. The planet, satellites and magnetosphere. Cambridge planetary science. Vol. 1. Cambridge, UK: Cambridge University Press. p. 45. Bibcode:2004jpsm.book...35G. ISBN 0-521-81808-7.
  71. ↑ Loeffler, Mark J.; Hudson, Reggie L. (Maart 2018). "Coloring Jupiter's clouds: Radiolysis of ammonium hydrosulfide (NH4SH)" (PDF). Icarus. 302: 418–425. Bibcode:2018Icar..302..418L. doi:10.1016/j.icarus.2017.10.041. Besoek op 25 April 2022.
  72. ↑ Ingersoll, Andrew P.; Dowling, Timothy E.; Gierasch, Peter J.; Orton, Glenn S.; Read, Peter L.; Sánchez-Lavega, Agustin; Showman, Adam P.; Simon-Miller, Amy A.; Vasavada, Ashwin R. (2004). Bagenal, Fran; Dowling, Timothy E.; McKinnon, William B. (reds.). "Dynamics of Jupiter's Atmosphere" (PDF). Jupiter. The Planet, Satellites and Magnetosphere. Cambridge planetary science. Cambridge, VK: Cambridge University Press. 1: 105–128. ISBN 0-521-81808-7. Besoek op 8 Maart 2022.
  73. ↑ Aglyamov, Yury S.; Lunine, Jonathan; Becker, Heidi N.; Guillot, Tristan; Gibbard, Seran G.; Atreya, Sushil; Bolton, Scott J.; Levin, Steven; Brown, Shannon T.; Wong, Michael H. (Februarie 2021). "Lightning Generation in Moist Convective Clouds and Constraints on the Water Abundance in Jupiter". Journal of Geophysical Research: Planets. 126 (2). arXiv:2101.12361. Bibcode:2021JGRE..12606504A. doi:10.1029/2020JE006504. S2CID 231728590. e06504.
  74. ↑ Watanabe, Susan, red. (25 Februarie 2006). "Surprising Jupiter: Busy Galileo spacecraft showed jovian system is full of surprises". NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Oktober 2011. Besoek op 20 Februarie 2007.
  75. ↑ Kerr, Richard A. (2000). "Deep, Moist Heat Drives Jovian Weather". Science. 287 (5455): 946–947. doi:10.1126/science.287.5455.946b. S2CID 129284864. Besoek op 26 April 2022.
  76. ↑ Becker, Heidi N.; Alexander, James W.; Atreya, Sushil K.; Bolton, Scott J.; Brennan, Martin J.; Brown, Shannon T.; Guillaume, Alexandre; Guillot, Tristan; Ingersoll, Andrew P.; Levin, Steven M.; Lunine, Jonathan I.; Aglyamov, Yury S.; Steffes, Paul G. (2020). "Small lightning flashes from shallow electrical storms on Jupiter". Nature. 584 (7819): 55–58. Bibcode:2020Natur.584...55B. doi:10.1038/s41586-020-2532-1. ISSN 0028-0836. PMID 32760043. S2CID 220980694.
  77. ↑ Giles, Rohini S.; Greathouse, Thomas K.; Bonfond, Bertrand; Gladstone, G. Randall; Kammer, Joshua A.; Hue, Vincent; Grodent, Denis C.; Gérard, Jean-Claude; Versteeg, Maarten H.; Wong, Michael H.; Bolton, Scott J.; Connerney, John E. P.; Levin, Steven M. (2020). "Possible Transient Luminous Events Observed in Jupiter's Upper Atmosphere". Journal of Geophysical Research: Planets. 125 (11): e06659. arXiv:2010.13740. Bibcode:2020JGRE..12506659G. doi:10.1029/2020JE006659. S2CID 225075904. e06659.
  78. ↑ Greicius, Tony, red. (27 Oktober 2020). "Juno Data Indicates 'Sprites' or 'Elves' Frolic in Jupiter's Atmosphere". NASA. Besoek op 30 Desember 2020.
  79. ↑ (2006) "A Spectroscopic Search for Jupiter's Chromophores"., American Astronomical Society. 
  80. ↑ 80,0 80,1 80,2 Gierasch, Peter J.; Nicholson, Philip D. (2004). "Jupiter". World Book @ NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Januarie 2005. Besoek op 10 Augustus 2006.
  81. ↑ Chang, Kenneth (13 Desember 2017). "The Great Red Spot Descends Deep into Jupiter". The New York Times. Besoek op 15 Desember 2017.
  82. ↑ Denning, William F. (1899). "Jupiter, early history of the great red spot on". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 59 (10): 574–584. Bibcode:1899MNRAS..59..574D. doi:10.1093/mnras/59.10.574.
  83. ↑ Kyrala, A. (1982). "An explanation of the persistence of the Great Red Spot of Jupiter". Moon and the Planets. 26 (1): 105–107. Bibcode:1982M&P....26..105K. doi:10.1007/BF00941374. S2CID 121637752.
  84. ↑ Oldenburg, Henry, red. (1665–1666). "Philosophical Transactions of the Royal Society". Project Gutenberg. Besoek op 22 Desember 2011.
  85. ↑ Wong, M.; de Pater, I. (22 Mei 2008). "New Red Spot Appears on Jupiter". HubbleSite. Nasa. Besoek op 12 Desember 2013.
  86. ↑ Simon-Miller, A.; Chanover, N.; Orton, G. (17 Julie 2008). "Three Red Spots Mix It Up on Jupiter". HubbleSite. NASA. Besoek op 26 April 2015.
  87. ↑ Covington, Michael A. (2002). Celestial Objects for Modern Telescopes. Cambridge University Press. p. 53. ISBN 978-0-521-52419-3.
  88. ↑ Cardall, C. Y.; Daunt, S. J. "The Great Red Spot". University of Tennessee. Besoek op 2 Februarie 2007.
  89. ↑ Jupiter, the Giant of the Solar System. 1979. p. 5. {{cite book}}: |work= ignored (hulp)
  90. ↑ Sromovsky, L. A.; Baines, K. H.; Fry, P. M.; Carlson, R. W. (Julie 2017). "A possibly universal red chromophore for modeling colour variations on Jupiter". Icarus. 291: 232–244. arXiv:1706.02779. Bibcode:2017Icar..291..232S. doi:10.1016/j.icarus.2016.12.014. S2CID 119036239.
  91. ↑ 91,0 91,1 White, Greg (25 November 2015). "Is Jupiter's Great Red Spot nearing its twilight?". Space.news. Besoek op 13 April 2017.
  92. ↑ Sommeria, Jöel; Meyers, Steven D.; Swinney, Harry L. (25 Februarie 1988). "Laboratory simulation of Jupiter's Great Red Spot". Nature. 331 (6158): 689–693. Bibcode:1988Natur.331..689S. doi:10.1038/331689a0. S2CID 39201626.
  93. ↑ 93,0 93,1 (March 2015) "Dramatic Change in Jupiter's Great Red Spot" in 46th Lunar and Planetary Science Conference. March 16–20, 2015. The Woodlands, Texas... 
  94. ↑ Doctor, Rina Marie (21 Oktober 2015). "Jupiter's Superstorm Is Shrinking: Is Changing Red Spot Evidence Of Climate Change?". Tech Times. Besoek op 13 April 2017.
  95. ↑ Grush, Loren (28 Oktober 2021). "NASA's Juno spacecraft finds just how deep Jupiter's Great Red Spot goes". The Verge (in Engels). Besoek op 28 Oktober 2021.
  96. ↑ Adriani, A.; Mura, A.; Orton, G.; Hansen, C.; Altieri, F.; Moriconi, M. L.; Rogers, J.; Eichstädt, G. (Maart 2018). "Clusters of cyclones encircling Jupiter's poles". Nature. 555 (7695): 216–219. Bibcode:2018Natur.555..216A. doi:10.1038/nature25491. PMID 29516997. S2CID 4438233.
  97. ↑ Starr, Michelle (13 Desember 2017). "NASA Just Watched a Mass of Cyclones on Jupiter Evolve Into a Mesmerising Hexagon". Science Alert.
  98. ↑ Steigerwald, Bill (14 Oktober 2006). "Jupiter's Little Red Spot Growing Stronger". NASA. Besoek op 2 Februarie 2007.
  99. ↑ Wong, Michael H.; de Pater, Imke; Asay-Davis, Xylar; Marcus, Philip S.; Go, Christopher Y. (September 2011). "Vertical structure of Jupiter's Oval BA before and after it reddened: What changed?" (PDF). Icarus. 215 (1): 211–225. Bibcode:2011Icar..215..211W. doi:10.1016/j.icarus.2011.06.032. Besoek op 27 April 2022.
  100. ↑ Stallard, Tom S.; Melin, Henrik; Miller, Steve; Moore, Luke; O'Donoghue, James; Connerney, John E. P.; Satoh, Takehiko; West, Robert A.; Thayer, Jeffrey P.; Hsu, Vicki W.; Johnson, Rosie E. (10 April 2017). "The Great Cold Spot in Jupiter's upper atmosphere". Geophysical Research Letters. 44 (7): 3000–3008. Bibcode:2017GeoRL..44.3000S. doi:10.1002/2016GL071956. PMC 5439487. PMID 28603321.
  101. ↑ Connerney, J. E. P.; Kotsiaros, S.; Oliversen, R. J.; Espley, J. R.; Joergensen, J. L.; Joergensen, P. S.; Merayo, J. M. G. (26 Mei 2017). "A New Model of Jupiter's Magnetic Field From Juno's First Nine Orbits" (PDF). Geophysical Research Letters (in Engels). 45 (6): 2590–2596. Bibcode:2018GeoRL..45.2590C. doi:10.1002/2018GL077312.
  102. ↑ Brainerd, Jim (22 November 2004). "Jupiter's Magnetosphere". The Astrophysics Spectator. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Januarie 2021. Besoek op 10 Augustus 2008.
  103. ↑ "Receivers for Radio JOVE". NASA. 1 Maart 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Januarie 2021. Besoek op 9 September 2020.
  104. ↑ Phillips, Tony; Horack, John M. (20 Februarie 2004). "Radio Storms on Jupiter". NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Februarie 2007. Besoek op 1 Februarie 2007.
  105. ↑ Showalter, M. A.; Burns, J. A.; Cuzzi, J. N.; Pollack, J. B. (1987). "Jupiter's ring system: New results on structure and particle properties". Icarus. 69 (3): 458–498. Bibcode:1987Icar...69..458S. doi:10.1016/0019-1035(87)90018-2.
  106. ↑ 106,0 106,1 Burns, J. A.; Showalter, M. R.; Hamilton, D. P.; Nicholson, P. D.; de Pater, I.; Ockert-Bell, M. E.; Thomas, P. C. (1999). "The Formation of Jupiter's Faint Rings". Science. 284 (5417): 1146–1150. Bibcode:1999Sci...284.1146B. doi:10.1126/science.284.5417.1146. PMID 10325220. S2CID 21272762.
  107. ↑ Fieseler, P. D.; Adams, O. W.; Vandermey, N.; Theilig, E. E.; Schimmels, K. A.; Lewis, G. D.; Ardalan, S. M.; Alexander, C. J. (2004). "The Galileo Star Scanner Observations at Amalthea". Icarus. 169 (2): 390–401. Bibcode:2004Icar..169..390F. doi:10.1016/j.icarus.2004.01.012.
  108. ↑ Herbst, T. M.; Rix, H.-W. (1999). "Star Formation and Extrasolar Planet Studies with Near-Infrared Interferometry on the LBT". In Guenther, Eike; Stecklum, Bringfried; Klose, Sylvio (reds.). Optical and Infrared Spectroscopy of Circumstellar Matter. ASP Conference Series. Vol. 188. San Francisco, Calif.: Astronomical Society of the Pacific. pp. 341–350. Bibcode:1999ASPC..188..341H. ISBN 978-1-58381-014-9.
  109. ↑ MacDougal, Douglas W. (16 Desember 2012). Newton's Gravity: An Introductory Guide to the Mechanics of the Universe. Springer New York. p. 199. ISBN 978-1-4614-5444-1.
  110. ↑ Michtchenko, T. A.; Ferraz-Mello, S. (Februarie 2001). "Modeling the 5:2 Mean-Motion Resonance in the Jupiter–Saturn Planetary System". Icarus. 149 (2): 77–115. Bibcode:2001Icar..149..357M. doi:10.1006/icar.2000.6539.
  111. ↑ "Interplanetary Seasons". Science@NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Oktober 2007. Besoek op 20 Februarie 2007.
  112. ↑ Ridpath, Ian (1998). Norton's Star Atlas (19th uitg.). Prentice Hall. ISBN 978-0-582-35655-9.
  113. ↑ Mallama, A.; Hilton, J. L. (2018). "Computing Apparent Planetary Magnitudes for The Astronomical Almanac". Astronomy and Computing. 25: 10–24. arXiv:1808.01973. Bibcode:2018A&C....25...10M. doi:10.1016/j.ascom.2018.08.002. S2CID 69912809.
  114. ↑ Rogers, John H. (20 Julie 1995). "Appendix 3". The giant planet Jupiter. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-41008-3.
  115. ↑ Price, Fred W. (26 Oktober 2000). The Planet Observer's Handbook. Cambridge University Press. p. 140. ISBN 9780521789813.
  116. ↑ Fimmel, Richard O.; Swindell, William; Burgess, Eric (1974). "8. Encounter with the Giant". Pioneer Odyssey (Hersien uitg.). NASA History Office. Besoek op 17 Februarie 2007.
  117. ↑ Chaple, Glenn F. (2009). Jones, Lauren V.; Slater, Timothy F. (reds.). Outer Planets. Greenwood Guides to the Universe. ABC-CLIO. p. 47. ISBN 9780313365713.
  118. ↑ North, Chris; Abel, Paul (31 Oktober 2013). The Sky at Night: How to Read the Solar System. Ebury Publishing. p. 183. ISBN 978-1-4481-4130-2.
  119. ↑ Sachs, A. (2 Mei 1974). "Babylonian Observational Astronomy". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 276 (1257): 43–50 (see p. 44). Bibcode:1974RSPTA.276...43S. doi:10.1098/rsta.1974.0008. JSTOR 74273. S2CID 121539390.
  120. ↑ Dubs, Homer H. (1958). "The Beginnings of Chinese Astronomy". Journal of the American Oriental Society. 78 (4): 295–300. doi:10.2307/595793. JSTOR 595793.
  121. ↑ Chen, James L.; Chen, Adam (2015). A Guide to Hubble Space Telescope Objects: Their Selection, Location, and Significance. Springer International Publishing. p. 195. ISBN 9783319188720.
  122. ↑ Seargent, David A. J. (24 September 2010). "Facts, Fallacies, Unusual Observations, and Other Miscellaneous Gleanings". Weird Astronomy: Tales of Unusual, Bizarre, and Other Hard to Explain Observations. Astronomers' Universe. pp. 221–282. ISBN 978-1-4419-6424-3.
  123. ↑ Xi, Z. Z. (1981). "The Discovery of Jupiter's Satellite Made by Gan-De 2000 Years Before Galileo". Acta Astrophysica Sinica. 1 (2): 87. Bibcode:1981AcApS...1...85X.
  124. ↑ Dong, Paul (2002). China's Major Mysteries: Paranormal Phenomena and the Unexplained in the People's Republic. China Books. ISBN 978-0-8351-2676-2.
  125. ↑ Ossendrijver, Mathieu (29 Januarie 2016). "Ancient Babylonian astronomers calculated Jupiter's position from the area under a time-velocity graph". Science. 351 (6272): 482–484. Bibcode:2016Sci...351..482O. doi:10.1126/science.aad8085. PMID 26823423. S2CID 206644971.
  126. ↑ Pedersen, Olaf (1974). A Survey of the Almagest. Odense University Press. pp. 423, 428. ISBN 9788774920878.
  127. ↑ Pasachoff, Jay M. (2015). "Simon Marius's Mundus Iovialis: 400th Anniversary in Galileo's Shadow". Journal for the History of Astronomy. 46 (2): 218–234. Bibcode:2015AAS...22521505P. doi:10.1177/0021828615585493. S2CID 120470649.
  128. ↑ Westfall, Richard S. "Galilei, Galileo". The Galileo Project. Rice University. Besoek op 10 Januarie 2007.
  129. ↑ O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (April 2003). "Giovanni Domenico Cassini". University of St. Andrews. Besoek op 14 Februarie 2007.
  130. ↑ Atkinson, David H.; Pollack, James B.; Seiff, Alvin (September 1998). "The Galileo probe Doppler wind experiment: Measurement of the deep zonal winds on Jupiter". Journal of Geophysical Research. 103 (E10): 22911–22928. Bibcode:1998JGR...10322911A. doi:10.1029/98JE00060.
  131. ↑ Murdin, Paul (2000). Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics. Bristol: Institute of Physics Publishing. ISBN 978-0-12-226690-4.
  132. ↑ Brown, Kevin (2004). "Roemer's Hypothesis". MathPages. Besoek op 12 Januarie 2007.
  133. ↑ Bobis, Laurence; Lequeux, James (Julie 2008). "Cassini, Rømer, and the velocity of light". Journal of Astronomical History and Heritage. 11 (2): 97–105. Bibcode:2008JAHH...11...97B.
  134. ↑ Tenn, Joe (10 Maart 2006). "Edward Emerson Barnard". Sonoma State University. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 September 2011. Besoek op 10 Januarie 2007.
  135. ↑ "Amalthea Fact Sheet". NASA/JPL. 1 Oktober 2001. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 November 2001. Besoek op 21 Februarie 2007.
  136. ↑ Dunham Jr., Theodore (1933). "Note on the Spectra of Jupiter and Saturn". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 45 (263): 42–44. Bibcode:1933PASP...45...42D. doi:10.1086/124297.
  137. ↑ Youssef, A.; Marcus, P. S. (2003). "The dynamics of jovian white ovals from formation to merger". Icarus. 162 (1): 74–93. Bibcode:2003Icar..162...74Y. doi:10.1016/S0019-1035(02)00060-X.
  138. ↑ Chang, Kenneth (15 Julie 2022). "NASA Shows Webb's View of Something Closer to Home: Jupiter - The powerful telescope will help scientists make discoveries both within our solar system and well beyond it". The New York Times. Besoek op 16 Julie 2022.
  139. ↑ Weintraub, Rachel A. (26 September 2005). "How One Night in a Field Changed Astronomy". NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Julie 2011. Besoek op 18 Februarie 2007.
  140. ↑ Garcia, Leonard N. "The Jovian Decametric Radio Emission". NASA. Besoek op 18 Februarie 2007.
  141. ↑ Klein, M. J.; Gulkis, S.; Bolton, S. J. (1996). "Jupiter's Synchrotron Radiation: Observed Variations Before, During and After the Impacts of Comet SL9". Conference at University of Graz. NASA: 217. Bibcode:1997pre4.conf..217K. Besoek op 18 Februarie 2007.
  142. ↑ "The Pioneer Missions". Nasa. 26 Maart 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Junie 2011. Besoek op 26 Februarie 2021.
  143. ↑ "NASA Glenn Pioneer Launch History". Nasa – Glenn Research Center. 7 Maart 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Julie 2017. Besoek op 22 Desember 2011.
  144. ↑ Wong, Al (28 Mei 1998). "Galileo FAQ: Navigation". Nasa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Januarie 1997. Besoek op 28 November 2006.
  145. ↑ 145,0 145,1 145,2 Chan, K.; Paredes, E. S.; Ryne, M. S. (2004). "Ulysses Attitude and Orbit Operations: 13+ Years of International Cooperation". Space OPS 2004 Conference. American Institute of Aeronautics and Astronautics. doi:10.2514/6.2004-650-447.
  146. ↑ Lasher, Lawrence (1 Augustus 2006). "Pioneer Project Home Page". NASA Space Projects Division. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Januarie 2006. Besoek op 28 November 2006.
  147. ↑ "Jupiter". NASA/JPL. 14 Januarie 2003. Besoek op 28 November 2006.
  148. ↑ Hansen, C. J.; Bolton, S. J.; Matson, D. L.; Spilker, L. J.; Lebreton, J.-P. (2004). "The Cassini–Huygens flyby of Jupiter". Icarus. 172 (1): 1–8. Bibcode:2004Icar..172....1H. doi:10.1016/j.icarus.2004.06.018.
  149. ↑ "Pluto-Bound New Horizons Sees Changes in Jupiter System". Nasa. 9 Oktober 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 November 2020. Besoek op 26 Februarie 2021.
  150. ↑ "Pluto-Bound New Horizons Provides New Look at Jupiter System". Nasa. 1 Mei 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Desember 2010. Besoek op 27 Julie 2007.
  151. ↑ 151,0 151,1 151,2 151,3 151,4 151,5 151,6 How the Universe Works 3. Vol. Jupiter: Destroyer or Savior?. Discovery Channel. 2014.
  152. ↑ 152,0 152,1 McConnell, Shannon (14 April 2003). "Galileo: Journey to Jupiter". NASA/JPL. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 November 2004. Besoek op 28 November 2006.
  153. ↑ Magalhães, Julio (10 Desember 1996). "Galileo Probe Mission Events". NASA Space Projects Division. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Januarie 2007. Besoek op 2 Februarie 2007.
  154. ↑ Goodeill, Anthony (31 Maart 2008). "New Frontiers – Missions – Juno". NASA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2007. Besoek op 2 Januarie 2007.
  155. ↑ "Juno, NASA's Jupiter probe". The Planetary Society. Besoek op 27 April 2022.
  156. ↑ Jet Propulsion Laboratory (17 Junie 2016). "NASA's Juno spacecraft to risk Jupiter's fireworks for science". phys.org. Besoek op 10 April 2022.
  157. ↑ Firth, Niall (5 September 2016). "NASA's Juno probe snaps first images of Jupiter's north pole". New Scientist. Besoek op 5 September 2016.
  158. ↑ Clark, Stephen (21 Februarie 2017). "NASA's Juno spacecraft to remain in current orbit around Jupiter". Spaceflight Now. Besoek op 26 April 2017.
  159. ↑ Agle, D. C.; Wendel, JoAnna; Schmid, Deb (6 Junie 2018). "NASA Re-plans Juno's Jupiter Mission". NASA/JPL. Besoek op 5 Januarie 2019.
  160. ↑ Talbert, Tricia (8 Januarie 2021). "NASA Extends Exploration for Two Planetary Science Missions". NASA. Besoek op 11 Januarie 2021.
  161. ↑ Dickinson, David (21 Februarie 2017). "Juno Will Stay in Current Orbit Around Jupiter". Sky & Telescope. Besoek op 7 Januarie 2018.
  162. ↑ Bartels, Meghan (5 Julie 2016). "To protect potential alien life, NASA will destroy its $1 billion Jupiter spacecraft on purpose". Business Insider. Besoek op 7 Januarie 2018.
  163. ↑ 163,0 163,1 Sheppard, Scott S. "Moons of Jupiter". Earth & Planets Laboratory. Carnegie Institution for Science. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 April 2019. Besoek op 20 Desember 2022.
  164. ↑ Greenfieldboyce, Nell (9 Februarie 2023). "Here's why Jupiter's tally of moons keeps going up and up". NPR. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 Maart 2023. Besoek op 29 Maart 2023.
  165. ↑ Carter, Jamie (2015). A Stargazing Program for Beginners. Springer International Publishing. p. 104. ISBN 978-3-319-22072-7.
  166. ↑ Musotto, S.; Varadi, F.; Moore, W. B.; Schubert, G. (2002). "Numerical simulations of the orbits of the Galilean satellites". Icarus. 159 (2): 500–504. Bibcode:2002Icar..159..500M. doi:10.1006/icar.2002.6939. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Augustus 2011. Besoek op 1 Augustus 2022.
  167. ↑ 167,0 167,1 Lang, Kenneth R. (3 Maart 2011). The Cambridge Guide to the Solar System. Cambridge University Press. p. 304. ISBN 978-1-139-49417-5.
  168. ↑ McFadden, Lucy-Ann; Weissmann, Paul; Johnson, Torrence (2006). Encyclopedia of the Solar System. Elsevier Science. p. 446. ISBN 978-0-08-047498-4.
  169. ↑ Kessler, Donald J. (Oktober 1981). "Derivation of the collision probability between orbiting objects: the lifetimes of jupiter's outer moons". Icarus. 48 (1): 39–48. Bibcode:1981Icar...48...39K. doi:10.1016/0019-1035(81)90151-2. Besoek op 30 Desember 2020.
  170. ↑ Hamilton, Thomas W. M. (2013). Moons of the Solar System. SPBRA. p. 14. ISBN 978-1-62516-175-8.
  171. ↑ Jewitt, D. C.; Sheppard, S.; Porco, C. (2004). Bagenal, F.; Dowling, T.; McKinnon, W. (reds.). Jupiter: The Planet, Satellites and Magnetosphere (PDF). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81808-7. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 26 Maart 2009.
  172. ↑ 172,0 172,1 172,2 Nesvorný, D.; Alvarellos, J. L. A.; Dones, L.; Levison, H. F. (2003). "Orbital and Collisional Evolution of the Irregular Satellites" (PDF). The Astronomical Journal. 126 (1): 398–429. Bibcode:2003AJ....126..398N. doi:10.1086/375461.
  173. ↑ Showman, A. P.; Malhotra, R. (1999). "The Galilean Satellites". Science. 286 (5437): 77–84. Bibcode:1999Sci...296...77S. doi:10.1126/science.286.5437.77. PMID 10506564. S2CID 9492520.
  174. ↑ Sheppard, Scott S.; Jewitt, David C. (Mei 2003). "An abundant population of small irregular satellites around Jupiter" (PDF). Nature. 423 (6937): 261–263. Bibcode:2003Natur.423..261S. doi:10.1038/nature01584. PMID 12748634. S2CID 4424447. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 13 Augustus 2006.
  175. ↑ Nesvorný, David; Beaugé, Cristian; Dones, Luke; Levison, Harold F. (Julie 2003). "Collisional Origin of Families of Irregular Satellites" (PDF). The Astronomical Journal. 127 (3): 1768–1783. Bibcode:2004AJ....127.1768N. doi:10.1086/382099.
  176. ↑ Ferraz-Mello, S. (1994). "Kirkwood Gaps and Resonant Groups" in Asteroids, Comets, Meteors 1993: Proceedings of the 160th Symposium of the International Astronomical Union, held in Belgirate, Italy, June 14–18, 1993, International Astronomical Union. Symposium no. 160., Kluwer Academic Publishers. 
  177. ↑ Kerr, Richard A. (2004). "Did Jupiter and Saturn Team Up to Pummel the Inner Solar System?". Science. 306 (5702): 1676. doi:10.1126/science.306.5702.1676a. PMID 15576586. S2CID 129180312.
  178. ↑ "List Of Jupiter Trojans". IAU Minor Planet Center. Besoek op 24 Oktober 2010.
  179. ↑ Cruikshank, D. P.; Dalle Ore, C. M.; Geballe, T. R.; Roush, T. L.; Owen, T. C.; Cash, Michele; de Bergh, C.; Hartmann, W. K. (Oktober 2000). "Trojan Asteroid 624 Hektor: Constraints on Surface Composition". Bulletin of the American Astronomical Society. 32: 1027. Bibcode:2000DPS....32.1901C.
  180. ↑ Quinn, T.; Tremaine, S.; Duncan, M. (1990). "Planetary perturbations and the origins of short-period comets". Astrophysical Journal, Part 1. 355: 667–679. Bibcode:1990ApJ...355..667Q. doi:10.1086/168800.
  181. ↑ "Caught in the act: Fireballs light up Jupiter". ScienceDaily. 10 September 2010. Besoek op 26 April 2022.
  182. ↑ Nakamura, T.; Kurahashi, H. (1998). "Collisional Probability of Periodic Comets with the Terrestrial Planets: An Invalid Case of Analytic Formulation". Astronomical Journal. 115 (2): 848–854. Bibcode:1998AJ....115..848N. doi:10.1086/300206.
  183. ↑ Horner, J.; Jones, B. W. (2008). "Jupiter – friend or foe? I: the asteroids". International Journal of Astrobiology. 7 (3–4): 251–261. arXiv:0806.2795. Bibcode:2008IJAsB...7..251H. doi:10.1017/S1473550408004187. S2CID 8870726.
  184. ↑ Overbye, Dennis (25 Julie 2009). "Jupiter: Our Comic Protector?". The New York Times. Besoek op 27 Julie 2009.
  185. ↑ "In Depth | P/Shoemaker-Levy 9". NASA Solar System Exploration. Besoek op 3 Desember 2021.
  186. ↑ Howell, Elizabeth (24 Januarie 2018). "Shoemaker-Levy 9: Comet's Impact Left Its Mark on Jupiter". Space.com (in Engels). Besoek op 3 Desember 2021.
  187. ↑ information@eso.org. "The Big Comet Crash of 1994 – Intensive Observational Campaign at ESO". www.eso.org (in Engels). Besoek op 3 Desember 2021.
  188. ↑ "Top 20 Comet Shoemaker-Levy Images". www2.jpl.nasa.gov. Besoek op 3 Desember 2021.
  189. ↑ information@eso.org. "Comet P/Shoemaker-Levy 9 "Gang Of Four"". www.spacetelescope.org (in Engels). Besoek op 3 Desember 2021.
  190. ↑ Savage, Donald; Elliott, Jim; Villard, Ray (30 Desember 2004). "Hubble Observations Shed New Light on Jupiter Collision". nssdc.gsfc.nasa.gov. Besoek op 3 Desember 2021.
  191. ↑ "NASA TV Coverage on Comet Shoemaker-Levy". www2.jpl.nasa.gov. Besoek op 3 Desember 2021.
  192. ↑ "By Jove! Jupiter Shows Its Stripes and Colors". NOIRLab. National Science Foundation. 11 Mei 2021. Besoek op 17 Junie 2021.
  193. ↑ "Hubble Finds Evidence of Persistent Water Vapour Atmosphere on Europa". ESA Hubble. European Space Agency. 14 Oktober 2021. Besoek op 26 Oktober 2021.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]