Kopersteentydperk
| Deel van ’n reeks oor die |
| Wêreldgeskiedenis en voorgeskiedenis |
|---|
| ↑ Voor Homo (Plioseen-epog) |
| Voorgeskiedenis (drietydperkstelsel) |
|
| Aangetekende geskiedenis |
|
| ↓ Toekoms (Holoseen-epog) |
Die Kopersteentydperk, ook bekend as die Kopertydperk of Eneolitikum (van die Latynse aeneus, "van koper"), is ’n argeologiese tydperk wat navorsers nou beskou as deel van die groter Neolitikum (die laaste deel van die Steentydperk). Vroeëre geleerdes het dit omskryf as ’n oorgangstydperk tussen die Neolitikum en Bronstydperk.
Koper het in die Kopersteentydperk die metaalwerktegnologie oorheers. Dit is dus die tyd voor die ontdekking dat die byvoeging van tin by koper brons tot gevolg het, ’n allooimetaal wat harder en sterker as enige van die twee komponente is.
Die argeologiese terrein Belovode, op die Rudnikberg in Serwië, het die oudste bewyse ter wêreld van kopersmelting by hoë temperature, van omstreeks 5000 v.C.[1][2] Die oorgang van die Kopertydperk tot die Bronstydperk in Europa het geskied van die laat 5de tot die laat 3de millennium v.C. In die antieke Nabye Ooste het die Kopertydperk min of meer in dieselfde tyd begin en ’n millennium geduur voordat die vroeë Bronstydperk begin het.
Nabye Ooste
[wysig | wysig bron]Die gebruik van metallurgie kon eerste in die Vrugbare Halfmaan voorgekom het. Die vroegste gebruik van lood, op die terrein Yarim Tepe in Irak uit die laat Neolitikum, is hier aangeteken.
Kopersmelting op dié terrein dateer van min of meer dieselfde tyd (kort ná 6000 v.C.), hoewel dit lyk of die gebruik van lood kopersmelting voorafgegaan het. Vroeë metallurgie het ook voorgekom op die nabygeleë terrein Tell Maghzaliyah – waarskynlik selfs vroeër. Geen erdewerk word hier aangetref nie.
Die Timnavallei in Israel bevat bewyse van kopermynbou in 7000-5000 v.C. Die oorgang van die Neolitikum na die Kopertydperk in die Midde-Ooste word gekenmerk deur ’n afname in die verkryging en gebruik van grondstowwe van ’n hoë gehalte. Dié drastiese verandering kom deur die hele streek voor, insluitende die Teheranvlakte in Iran. Hier dui ’n ontleding van ses argeologiese terreine op ’n duidelike afname nie net in grondstowwe nie, maar ook in die estetiese variasie van die steenartefakte. Fazeli et al. gebruik dit as bewys van die afname in vaardigheid met klip vanweë ’n toename in die maak van kopergereedskap.[3]
Europa
[wysig | wysig bron]’n Argeologiese terrein in Serwië bevat die vroegste betroubaar gedateerde bewyse van kopergereedskap, omstreeks 7 500 jaar gelede. Dié vonds in Junie 2010 verleng die bekende rekord van kopersmelting met sowat 800 jaar. Dit laat dit ook lyk of kopersmelting in aparte dele van Asië en Europa ontstaan het en nie op een plek, van waar dit versprei het, nie.[2]
’n Koperbyl wat by Prokuplje in Serwië ontdek is, dui op die gebruik van metaal in Europa sowat 7 500 jaar gelede, veel vroeër as wat aanvanklik geglo is.[4] Kennis oor die gebruik van koper was blykbaar veel algemener as die metaal self: In die Europese Gevegsbylkultuur is steenbyle gebruik wat op koperbyle geskoei was, selfs met gietmerke wat in die klip uitgekalwe is.[5]
Ötzi die Ysman, wat in 1991 in die Ötztal-Alpe ontdek is en wie se oorskot van omstreeks 3300 v.C. dateer, is met ’n koperbyl by hom gevind.
Voorbeelde van terreine uit die Kopertydperk sluit in Vila Nova de São Pedro en Los Millares op die Iberiese Skiereiland.[6] Erdewerk van die Beaker-kultuur wat op albei terreine ontdek is, dateer uit verskeie eeue nadat koperbewerking hier begin het. Dit lyk of die Beaker-kultuur koper- en bronstegnologie deur Europa versprei het, saam met Indo-Europese tale.[7]
In Brittanje is koper tussen die 25ste en 22ste eeu v.C. gebruik, maar sommige argeoloë erken nie ’n Briste Kopersteentydperk nie omdat vervaardiging en gebruik op ’n klein skaal voorgekom het.[8]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ "Serbian site may have hosted first copper makers". UCL.ac.uk. UCL Institute of Archaeology. 23 September 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Maart 2017. Besoek op 22 April 2017.
- ↑ 2,0 2,1 Bruce Bower (17 Julie 2010). "Serbian site may have hosted first copper makers". ScienceNews. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Mei 2013. Besoek op 22 April 2017.
- ↑ Fazeli, H.; Donahue, R.E.; Coningham, R.A.E. (2002). "Stone Tool Production, Distribution and Use during the Late Neolithic and Chalcolithic on the Tehran Plain, Iran". Iran: Journal of the British Institute of Persian Studies. 40: 1–14. doi:10.2307/4300616. JSTOR 4300616.
- ↑ "argiefkopie". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Februarie 2019. Besoek op 15 April 2021.
- ↑ Evans, John (1897). The Ancient Stone Implements, Weapons and Ornaments of Great Britain. London: Longmans, Green, and Company. p. 197.
- ↑ Hogan, C. Michael (2007) Los Silillos, The Megalithic Portal, red. A. Burnham [1]
- ↑ D.W.Anthony, The Horse, the Wheel and Language: How Bronze-Age riders from the Eurasian steppes shaped the modern world (2007).
- ↑ Miles, The Tale of the Axe, pp. 363, 423, n. 15
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Kopersteentydperk.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
