Kultusrolprent

’n Kultusrolprent of kultusfliek is ’n rolprent wat ’n kultusaanhang gekry het. Hulle is bekend vir hul getroue, passievolle aanhangers, ’n subkultuur wat dit oor en oor kyk, aanhalings uit die fliek gebruik en gehoordeelname.[1] Inklusiewe definisies sluit groot alteljeeproduksies in, veral lokettreffers,[2] terwyl eksklusiewe definisies meer fokus op obskure prente wat mense se sienings uitdaag – flieks wat nie hoofstroomgehore lok nie. Dit is nie altyd maklik om te bepaal wat ’n kultusfliek is en wat nie, want dit word vir ’n groot verskeidenheid prente gebruik.[1] Die term word lank reeds gebruik, maar het in die 1970's algemeen gewild geword.

What are the requirements for transforming a book or movie into a cult object? The work must be loved, obviously, but this is not enough. It must provide a completely furnished world so that its fans can quote characters and episodes as if they were aspects of the fan's private sectarian world, a world about which one can make up quizzes and play trivia games so that the adepts of the sect recognize through each other a shared expertise.

“
”
– Umberto Eco, "Casablanca: Cult Movies and Intertextual Collage," 1984[3]

Die oorsprong van kultusprente lê in omstrede en verbode rolprente wat deur getroue aanhangers in die kringloop gehou word. Soms kry ’n prent wat herontdek word, ’n kultusaanhang dekades ná die oorspronklike uitreiking. Ander kultusflieks word intussen gewild of herwaardeer as klassieke prente; daar is nie ooreenstemmigheid of sulke gewilde en aanvaarde prente steeds kultusflieks is nie. Ná hul mislukking by die loket word sommige kultusflieks gewild op betaalkanale of tuisvideo's. Ander het hul eie rolprentfeeste tot gevolg. Kultusflieks kan ook byval vind by ’n spesifieke subkultuur en hul eie subkultuur vorm. Sommige se aanhang word ook bepaal deur demografie.

Kultusflieks verbreek dikwels kulturele taboes en bevat soms oormatige gebruik van geweld, bloed, seksualiteit, vloekwoorde of ’n kombinasie daarvan. Dit kan lei tot omstredenheid, sensuur en selfs ’n verbod. Daar kan teenstand wees as ’n fliek wat nie ’n sekere mate van omstredenheid veroorsaak het nie, bemark word as ’n kultusfliek. Hoofstroomprente en groot lokettreffers kry ook soms ’n kultusaanhang soortgelyk aan minder bekende flieks; aanhangers van dié prente lê gewoonlik nadruk op die nis-aantrekkingskrag daarvan en verwerp die gewilder aspekte.

Sedert die laat 1970's het kultusflieks al hoe gewilder geword. Prente wat eens beperk was tot ’n obskure kultusaanhang, kan nou ’n hoofstroomprent word, en die wys van kultusflieks kan winsgewend wees. ’n Té breë gebruik van die term het omstredenheid veroorsaak omdat sommige mense voel dit het ’n betekenislose beskrywing geword[4] wat op enige prent toegepas word wat net effens vreemd of onkonvensioneel is;[5] ander beskuldig Hollywood-ateljees daarvan dat hulle probeer om kultusflieks kunsmatig te skep of die term gebruik as ’n bemarkingstegniek. Rolprente word soms as ’n "kits-kultustreffer" beskryf nog voordat hulle uitgereik word. Ander prente het ’n enorme, vinnige kultusaanhang gekry danksy die sosiale media.

Oorsig

[wysig | wysig bron]
Charlie Chaplin en Jackie Coogan in The Kid (1921).

Kultusflieks bestaan sedert die begindae van rolprente. Die resensent Harry Allan Potamkin spoor hulle terug tot in die Frankryk van die 1910's en die prente van akteurs en regisseurs soos Pearl White, William S. Hart en Charlie Chaplin.[6] Nosferatu (1922) was ’n aanpassing van Bram Stoker se boek Dracula wat sonder die nodige toestemming gemaak is. Stoker se weduwee het die vervaardigingsmaatskappy gedagvaar, wat daartoe gelei het dat die maatskappy bankrot gespeel het. Alle bekende eksemplare van die fliek is vernietig en Nosferatu het ’n vroeë kultusfliek geword danksy die verspreiding van onwettige smokkelkopieë.[7] Die akademikus Chuck Kleinhans het gemeen die Marx-broers het ook vroeë kultusprente gemaak.[8] Sommige klassieke prente uit die Goue Era van Hollywood was eers kultusflieks. The Night of the Hunter (1955) was jare lank ’n kultusfliek voordat dit herwaardeer is as ’n belangrike en invloedryke klassieke prent.[9] Hoewel sommige resensente gemaan het teen die verdeling van rolprente in "hoër en laer kulture", het Amerikaanse prente gou in streng genres verval; Europese rolprente het die grense van eenvoudige definisies geskuif en ’n groot invloed op Amerikaanse kultusflieks gehad.[10]

Moderne kultusflieks het ontstaan uit die teenkultuur- en ondergrondse rolprente van die 1960's wat gewild was onder mense wat Hollywood se hoofstroomprente verwerp het. Rolprentfeeste waarop sulke flieks vertoon is, het gelei tot die ontstaan van "middernagflieks" in Amerika (kultusflieks en prente met ’n lae gradering wat om middernag vertoon is, óf in teaters óf op televisie). Dit het ’n groot kultusaanhang gekry.[11] Dié prente het later gewilder onder hoofstroomgehore geword en het ’n hoogtepunt bereik met die uitreiking van The Rocky Horror Picture Show (1975). Eindelik het die opkoms van tuisvideo's kultusflieks op die kantlyn geskuif en baie regisseurs het hulle daarna weer gewend tot onafhanklike of ondergrondse prente.[12]

Tuisvideo's het nuwe lewe geblaas in loketmislukkings danksy mondelinge aanbeveling en die oormatige vertoon daarvan op Amerikaanse kabeltelevisie, en hulle het ’n kultusaanhang gekry.[13]Die prent The Beastmaster (1982) het, ondanks die feit dat dit by die loket misluk het, een van die prente geword wat die meeste op kabeltelevisie gewys is[14][15] en het so ’n kultusprent geword.[1]

Julianne Moore en Jeff Bridges in 2011 op die Lebowski Fest.

’n Onsuksesvolle prent van ’n groot ateljee, soos The Big Lebowski (1998) wat deur Universal Studios versprei is, kan ook ’n kultusfliek word deur heruitreikings. Hulle kan selfs verskeie kere heruitgereik word en so eindelik ’n aanhang kry. Prente soos The Big Lebowski kan met vuil taal en dwelms hoofstroomgehore en resensente afsit, maar ’n kultusaanhang kry onder meer liberale gehore.[16]

Rolprentmakers en rolprente self wat in hul eie land geïgnoreer word, kan kultusstatus in ’n ander land kry en dit kan mense in hul eie land verbaas.[17] Mad Max (1979) was ’n internasionale treffer – behalwe in Amerika,[18] waar dit ’n obskure kultusprent geword het. Resensente het dit geïgnoreer en dit was jare lank net in ’n oorgeklante weergawe beskikbaar. Dit het egter internasionaal meer as $100 miljoen gemaak.[19][20] Buitelandse prente kan gewilde genres beïnvloed, soos Japannese gruwelflieks, wat aanvanklik ’n kultusgunsteling in Amerika was.[21]

Ondanks hul twyfelagtige aard kan kultusflieks van hul akteurs sterre maak. Nes met kultusprente is geloofwaardigheid ’n belangrike aspek van die akteurs se gewildheid.[22] Dit kan egter ook daartoe lei dat akteurs daarna net dieselfde soort rolle kry. Tim Curry het moeilik rolle gekry ná The Rocky Horror Picture Show, hoewel hy as ’n veelsydige akteur beskou word.[23] Mary Woronov, wat bekend is vir haar omstrede rolle in kultusprente, het later na hoofstroomflieks oorgeslaan. Van haar is verwag om die elemente van haar kultusflieks binne die perke van hoofstroomrolprente te herskep. Ondanks die komplekse gender-dekonstruksies van haar Andy Warhol-prente, het sy net rolle van lesbiërs en oorheersende vroue gekry.[24] Sylvia Kristel het ná haar rol in Emmanuelle (1974) agtergekom sy sy word sterk verbind met die fliek en die seksuele bevryding van die 1970's. Sy kon daarna nie werk in hoofstroomprente kry nie. Ondanks haar geweldige gewildheid en kultusaanhang, sal sy net ’n voetnoot kry in die meeste geskiedenisbeskrywings van die Europese rolprentbedryf, as sy enigsins genoem word.[25]

Regisseurs kan dieselfde pad loop. Leonard Kastle, die regisseur van The Honeymoon Killers (1969), het daarna nie ’n enkele prent gemaak nie. Ondanks sy kultusaanhang kon hy nie finansiering vir nog ’n draaiboek kry nie.[26]

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Haigh, Ian (3 Mei 2010). "What Makes a Cult Film?". BBC News Magazine (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 November 2019. Besoek op 17 April 2013.
  2. ↑ Dowling, Stephen (17 Oktober 2003). "When a Cult Film's Not a Cult Film". BBC News (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Oktober 2019. Besoek op 19 April 2013.
  3. ↑ Dwight Garner (29 Desember 2009). "Dissertations on His Dudeness". The New York Times. Besoek op 6 Augustus 2012.
  4. ↑ Palopoli, Steve (25 Julie 2002). "The Last Cult Picture Show". Metro Silicon Valley (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020. Besoek op 27 April 2013.
  5. ↑ Martin, Adrian (2008). "What's Cult Got to Do with It? In Defense of Cinephile Elitism." Cineaste , Winter 2008, 34 (1)
  6. ↑ Potamkin, Harry Allen (2007). "Film Cults". In Mathijs, Ernest; Mendik, Xavier (reds.). The Cult Film Reader. McGraw-Hill International. p. 26. ISBN 978-0-335-21923-0.
  7. ↑ Hall, Phil (26 Oktober 2007). "The Bootleg Files: "Nosferatu"". Film Threat (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 29 April 2013.
  8. ↑ Church, David; Hills, Matt; Hunter, I. Q.; Kleinhans, Chuck; Koven, Mikel J.; Mathijs, Ernest; Rosenbaum, Jonathan; Weinstock, Jeffrey Andrew (2008). "Cult Film: A Critical Symposium (webweergawe)". Cineaste. 34 (1). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Augustus 2013. Besoek op 9 Mei 2013.
  9. ↑ Ventura, Elbert (9 November 2010). "The Greatest One-Off in Movie History". Slate. Besoek op 24 April 2013.
  10. ↑ Betz, Mark (2003). "Art, Exploitation, and Underground". In Jancovich, Mark; Reboll, Antionio Lázaro; Stringer, Julian; Willis, Andy (reds.). Defining Cult Movies: the Cultural Politics of Oppositional Taste. Manchester: Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-6631-3.
  11. ↑ Patterson, John (1 Maart 2007). "The Weirdo Element". The Guardian (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Julie 2019. Besoek op 27 April 2013.
  12. ↑ Mathijs, Ernest; Sexton, Jamie (2011). "Cult Movie Contexts: Midnight Movies". Cult Cinema. Malden, MA: John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-9643-0.
  13. ↑ Kirkland, Bruce (8 April 2013). "Cult Movies Are All But Dead". Toronto Sun (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 27 April 2013.
  14. ↑ Browne, David (10 September 1993). "Dar He Goes Again". Entertainment Weekly (187). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Mei 2013. Besoek op 6 Mei 2013.
  15. ↑ Hicks, Chris (28 Augustus 1991). ""Beastmaster" Actor Has Kept Busy". Deseret News (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 November 2018. Besoek op 6 Mei 2013.
  16. ↑ Klinger, Barbara. "Becoming Cult: The Big Lebowski, Replay Culture and Male Fans" (PDF). University of Oregon. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 9 Oktober 2022. Besoek op 11 Mei 2013.
  17. ↑ Stanley, Alessandra (21 Oktober 1990). "Can 50 Million Frenchmen Be Wrong?". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Junie 2009. Besoek op 3 Junie 2013.
  18. ↑ Smith, Richard Harland. "Mad Max". Turner Classic Movies. Besoek op 17 Mei 2013.
  19. ↑ Berardinelli, James. "Mad Max". Reelviews (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 17 Mei 2013.
  20. ↑ Barra, Allen (15 Augustus 1999). "FILM; A Road Warrior Is Still on a Roll". The New York Times. Besoek op 17 Mei 2013.
  21. ↑ "Hollywood Takes a Chance on J-Horror Films". Baltimore Sun (in Engels). Knight Ridder. 23 Junie 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Oktober 2018. Besoek op 20 Mei 2013.
  22. ↑ Egan, Kate; Thomas, Sarah (2012). "Introduction". Cult Film Stardom: Offbeat Attractions and Processes of Cultification. Palgrave Macmillan. pp. 1–2, 7. ISBN 978-1-137-29177-6.
  23. ↑ Davis, Sandi (20 Desember 2002). "Animated Roles Help Actor Skip Stereotype". The Oklahoman (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016. Besoek op 4 Junie 2013.
  24. ↑ Harris, Will (7 September 2012). "Cult Film Staple Mary Woronov on Andy Warhol, Roger Corman, and Being Typecast". The A.V. Club (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Januarie 2017. Besoek op 5 Junie 2013.
  25. ↑ Wimmer, Leila (2012). "Chapter 11: Forever Emmanuelle: Sylvia Kristel and Soft-Core Cult Stardom". In Egan, Kate; Thomas, Sarah (reds.). Cult Film Stardom: Offbeat Attractions and Processes of Cultification. Houndsmills, Basingstoke, Hampshire New York: Palgrave Macmillan. p. 197. ISBN 978-0-230-29369-4.
  26. ↑ Grimes, William (21 Mei 2011). "Leonard Kastle, Composer and Filmmaker, Dies at 82". The New York Times. Besoek op 14 Junie 2013.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]