Malusi Gigaba

Malusi Gigaba
Malusi Gigaba in 2016
Minister van Binnelandse Sake
Ampstermyn 26 Februarie 2018 – 13 November 2018
President	Cyril Ramaphosa
Voorafgegaan deur	Ayanda Dlodlo
Opgevolg deur	Blade Nzimande (wnd.)
Minister van Finansies
Ampstermyn 31 Maart 2017 – 27 Februarie 2018
President	Jacob Zuma Cyril Ramaphosa
Voorafgegaan deur	Pravin Gordhan
Opgevolg deur	Nhlanhla Nene
Minister van Binnelandse Sake
Ampstermyn 25 Mei 2014 – 31 Maart 2017
President	Jacob Zuma
Voorafgegaan deur	Naledi Pandor
Opgevolg deur	Hlengiwe Mkhize
Minister van Openbare Ondernemings
Ampstermyn 1 November 2010 – 25 Mei 2014
President	Jacob Zuma
Voorafgegaan deur	Barbara Hogan
Opgevolg deur	Lynne Brown
Adjunkminister van van Binnelandse Sake
Ampstermyn 29 April 2004 – 1 November 2010
President	Thabo Mbeki Kgalema Motlanthe Jacob Zuma
Opgevolg deur	Fatima Chohan
Persoonlike besonderhede
Gebore	31 Augustus 1971 (1971-08-31) (53 jaar oud) Eshowe, Suid-Afrika[1]
Politieke party	African National Congress (sedert 1990) Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party (tot 1990)
Alma mater	Universiteit van Durban-Westville

Knowledge Malusi Nkanyezi Gigaba (gebore 30 Augustus 1971 Eshowe) is 'n voormalige kabinetslid van Suid-Afrika. Hy was voorheen die Minister van Finansies, die jongste minister wat die amp beklee het. President Jacob Zuma het hom op 30 Maart 2017 as opvolger van Pravin Gordhan aangestel. Hy is op 26 Februarie 2018 deur president Cyril Ramaphosa weer in sy vorige portefeulje as Minister van Binnelandse Sake heraangestel.

Hy het 'n B-graad in Opvoedkunde en 'n meerstersgraad in die sosiale wetenskappe. Hy het 14 jaar lank in 'n regeringspos gedien. In 1990 het hy by die ANC-jeugliga aangesluit en ses jaar later het hy die liga se president geword, vir 8 jaar lank. Hy was 'n lid van die parlement en is in November 2010 deur president Zuma as Minister van Openbare Ondernemings aangestel. Hy probeer sonder sukses om die Suid-Afrikaanse Lugdiens te hervorm en in 2014 word hy die Minister van Binnelandse Sake.^[2]

Sy aanstelling as Minister van Finansies is met wantroue deur die internasionale bankwêreld begroet. Die Suid-Afrikaanse rand het met 4% geval en S&P Global het Suid-Afrika se kredietgradering op 3 April 2017 van BBB- na BB+ verlaag, wat gewoonlik met rommelstatus aangedui word. Die rand het hierna nog 'n verdere 2% verloor.^[3]

Gigiaba het op 13 November 2018 as Minister van Binnelandse Sake en ook as parlementslid bedank, nadat sy seksuele skandes op die lappe gekom het. Vervolgens is Blade Nzimande vir 10 dae as waarnemende Minister van Binnelandse Sake aangestel.^[4] Hy is weer opgevolg deur Siyabonga Cwele.

Omstredenheid

Bankrekening in Doebai

Staatsveiligheidsagente het 'n geheimsinnige buitelandse bankrekening wat in Malusi Gigaba (as minister van binnelandse sake) se naam geopen is, ondersoek. Die rekening is geopen in Doebai, die Verenigde Arabiese Emirate, toe Gigaba nog minister van openbare ondernemings was.^[5]

Gigaba het glo aan staatsveiligheidsagente gesê dat die rekening sonder sy medewete deur een van sy amptenare geopen is. Maar mense in die bankwese en sekuriteit het aangedui dat dit moeilik is, indien nie onmoontlik nie, om 'n buitelandse bankrekening in 'n persoon se naam sonder sy medewete te open, en dat dit op bedrog neerkom. Gigaba se woordvoerder ontken enige verband met die rekening of kennis van die ondersoek.^[6]

Visumregulasies

Sy reputasie is getaan toe hy in Binnelandse Sake moeilike reëls geïmplementeer het vir ouers wat met kinders reis. Dit het tot kommer oor 'n moontlike verswakking in die toerismebedryf in Suid-Afrika gelei.^[5]

Voor die aankondiging van die visumregulasies het toeriste-aankomste in Suid-Afrika geleidelik toegeneem. In 2011, 2 176 719 aankomelinge, in 2012, 2 505 763 aankomelinge ('n groei van 15,1%), en in 2013, 2 660 631 aankomelinge (groei van 6,1%). Maar dit het skielik verander in die derde kwartaal van 2014 - die vereiste vir die aanvra van 'n visumaansoek het in Junie 2014 in werking getree. Sedertdien was daar 'n stelselmatige afname in toeriste-aankomste. Van September - Desember 2014 was toeriste van Brasilië 37% laer, China 46,9% laer en Indië 14,4% laer, wat voortgeduur het tot in 2015. Die data van Statistiek SA in Junie 2015 het getoon dat die oorsese aankomings 13% laer was. Op dieselfde tyd het aankomste in Suid-Afrika se mededingers verbeter. Volgens SA Toerisme het R7,51 miljard se inkomste aan die land verlore gegaan.^[7]

Staatskaping

Die sleutelpunt in die Staatskapingprojek was die aanstelling van Malusi Gigaba as Minister van Openbare Ondernemings, wat 'n skuiwergat in die Wet op Openbare Finansiële Bestuur benut het. Dit het dit moontlik gemaak om die verkrygingsprosedures van staatsbeheerde ondernemings (SBE's) te manipuleer ten gunste van geselekteerde kontrakteurs wat gesanksioneer is deur die Gupta-netwerk. Hiermee het die 'hergebruik' van SBE's as voertuie vir plundering begin.^[8]

Transnet

Die knoeiery sluit in die aanstelling op die Transnet-raad van Iqbal Sharma, 'n Essa- en Gupta-vriend, en Brian Molefe, nou 'n bekende Gupta-vriend, in 2011 as uitvoerende hoof van Transnet.

Gigaba wou na bewering Sharma as raadvoorsitter aanstel, maar dit is deur sy kabinetskollegas verwerp. Sharma is toe aangestel as voorsitter van die komitee vir verkryging en verkope, 'n nuwe struktuur om toesig te hou oor groot verkrygings.

In Julie 2012 het Transnet sy tender vir 1 064 vraglokomotiewe uitgereik; 599 elektries en die res diesel. Dit sluit tenders van R25 miljard in wat deur Molefe afgeteken is en aan CSR (China South Rail) toegeken is.^[9] CSR het op sy beurt Tequesta Group Ltd, 'n Gupta-gekoppelde doponderneming, R5,3 miljard aan konsultasiefooie betaal.^[10]

Eskom

Toe Gigaba in 2009 as minister van openbare ondernemings aangestel was, het Eskom R19,6 miljard kontant gehad, was daar geen rede om bekommerd te wees oor likiditeit nie. Toe hy in 2014 Eskom verlaat het, het Eskom die regering gesmeek om geld.

Een van sy eerste besluite was die omkeering van 'n beslissing oor die verkryging waarop die uitvoerende bestuur en direksie van Eskom afgetrek het - die vervanging van Koeberg-stoomopwekkers. Kort voor lank het hy Eksom se raad geslyp en ingestem tot aanstellings van nuwe mense, waarvan die meeste geen ervaring in die korporatiewe of elektrisiteitsektor gehad het nie, en dan die raad met Gupta-sakevennote, hul familielede of hul vrouens gepak het. Dit sluit in die voormalige Oakbay-direkteur Mark Pamensky, Mosebenzi Zwane, minister van minerale bronne, se adviseur Kuben Moodley, en Nazia Carrim, die vrou van 'n familielid van die nabye Gupta-medewerker Salim Essa. Met die bestuur van Eskom wat aldus "gevange" geneem is en nuwe doelwitte gegee is, was daar in die volgende periode 'n opskerping van groot korrupsie, met die Guptas wat die ingewikkelde onderneming van makelaars en geldwassery bestuur het.^[11]

Die mees gewaagde voorbeelde is Eskom se fasilitering en finansiering van die Guptas se verkryging van Glencore se Optimum Coal Holdings. Hierdie skema het reeds onder Gigaba begin toe die steenkoolmynboukundige Glencore na 'besigheidsredding' gedryf is. Maar dit was toe Molefe, uitvoerende hoof van Eskom, saam met Singh, Koko en Zwane, minister van myne, wat die vaslegging moontlik gemaak het.

Terwyl Glencore afgeskud is, het die Guptas se Tegeta voordeel getrek uit 'n Eskom-waarborg (R1,6 miljard), 'n stewige en ongewone vooruitbetaling (R600  miljoen) en bykomende winsgewende steenkoolkontrakte wat hulle in staat gestel het om Optimum te koop. Verdere gevalle van steenkoolkontrakte wat deur Gupta bevoordeel is en die uitbuiting van groot steenkoolmynmaatskappye is aan die lig gebring in die ondersoekverslag van die Parlement wat op 28 November 2018 gepubliseer is.^[12][13].

Die gevolgtrekkings in die verslag sluit in:

3.10.15: Die komitee bevind dat die uitvoerende regeringstak wat deur die twee voormalige ministers, Gigaba en Brown, verteenwoordig is, grof nalatig was in die uitvoering van sy verantwoordelikheid as die enigste aandeelhouer van Eskom.^[13]

en

4.11.4: Die komitee beveel aan dat die twee voormalige ministers van Openbare Ondernemings, Gigaba en Brown, moet voorleggings aan die Zondo-kommissie doen om insigte te deel oor die rolle wat hulle as aandeelhouersverteenwoordigers gespeel het gedurende die tydperk van korrupsie en korporatiewe vangs wat by Eskom gefloreer het.^[13]

Suid-Afrikaanse Lugdiens (SAA)

In 2012 het Gigaba die steun vir 'n ommekeer-strategie vir SAA wat deur die destydse raadsvoorsitter Cheryl Carolus voorgestel is, vertraag, wat die lugdiens finansiële skade berokken het. Nadat Carolus bedank het, het Gigaba Vuyisile Kona as waarnemende uitvoerende hoof en raadvoorsitter teruggebring na 'n vergadering in die Guptas se Saxonwold-woning met Rajesh Gupta, Duduzane Zuma, en Ace Magashule se seun Tshepiso.^[11]

Gedurende 2017 is die Suid-Afrikaanse Lugdiens van 'n bedrag van R5 miljard vrygestel, insluitend 'n gedeelte van R3 miljard wat bedoel was om SAA se skuld by Citibank te vereffen. Nog 'n betaling van R5 miljard aan SAA moes einde Maart 2018 betaal word, 'n maand nadat Gigaba die BTW-verhoging aangekondig het.

Die rede vir hierdie duur mislukkings in die SBE's is swak korporatiewe bestuur, wat aan die lig gekom het toe minister Gigaba aan die stuur van die departement van openbare ondernemings was. Swak begrip van die toesighoudende rol van die regering as 'n aandeelhouer, 'n gebrek aan strategiese perspektief en die afwesigheid van 'n ontwikkelingsgedagtegang is ander faktore wat effektiewe bestuur van SBE's ondermyn het.^[14]

Verwysings

1. "Who's who: Malusi Gigaba". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Mei 2017. Besoek op 7 April 2017.
2. "Who is Malusi Gigaba? Meet the new finance minister". eNCA (in Engels). 31 Maart 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Desember 2018. Besoek op 30 Desember 2019.
3. "South Africa's credit rating cut to junk". BBC News (in Engels). 3 April 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Augustus 2019. Besoek op 30 Desember 2019.
4. "Omstrede minister Gigaba bedank". Maroela Media. 13 November 2018. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 April 2020. Besoek op 30 Desember 2019.
5. Pillay, Verashni (30 Maart 2017). "Malusi Gigaba: The Young Lion From Eshowe". HuffPost (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Julie 2018. Besoek op 30 Desember 2019.
6. Letsoalo, Matuma; Pillay, Verashni (25 Julie 2018). "The mystery Gigaba bank account". The M&G Online (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Desember 2019. Besoek op 30 Desember 2019.
7. "Toerisme aankomstdata" (PDF) (in Engels). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 25 Mei 2018.
8. Munusamy, Ranjeni (25 Mei 2017). "Betrayal of the Promise: The Anatomy of State Capture". Daily Maverick (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Desember 2019. Besoek op 30 Desember 2019.
9. Hofstatter, Stephan (1 Augustus 2018). "Transnet overpaid R509m in train deal". BusinessLIVE (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Desember 2019. Besoek op 30 Desember 2019.
10. "EXCLUSIVE: Gupta-linked train company in R5bn rip-off". News24 (in Engels). 23 Maart 2018. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Desember 2019. Besoek op 30 Desember 2019.
11. "Is Gigaba Mr State Capture?". News24 (in Engels). 28 Mei 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Desember 2019. Besoek op 30 Desember 2019.
12. Eberhard, Anton; Godinho, Catrina (12 September 2017). "How corrupt power captured Eskom and helped pull the plug on growth". BusinessLIVE (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Desember 2019. Besoek op 30 Desember 2019.
13. "Final Report - Eskom Inquiry 2018" (PDF) (in Engels). 28 November 2018. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 25 September 2019.
14. Qobo, Mzukisi (27 Februarie 2018). "Governance of State-owned Enterprises: Reforming the unreformable?". Daily Maverick (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Desember 2019. Besoek op 30 Desember 2019.

Eksterne skakels

• Malusi Gigaba op People's Assembly