Mis (musiek)

Missa Virgo paren Christi deur Jacobus Barbireau.

Die mis (Latyn: missa), ’n tipe heilige musikale komposisie, is ’n toonsetting (gewoonlik vir koor en soliste) van die vasgestelde gedeeltes van die Eucharistiese liturgie (hoofsaaklik die Katolieke Kerk se Heilige Sakrament van die Altaar, en die Anglikaanse Nagmaal en Lutherse Kerk se Nagmaal). Die meeste misse is toonsettings van die Latynse liturgie van die Rooms-Katolieke Kerk, maar daar is 'n groeiende aantal misse (veral in niekatolieke lande) wat in ander tale as Latyn gekomponeer word. Daar is byvoorbeeld baie misse (dikwels genoem "Communion services", of "nagmaaldienste") vir die Kerk van Engeland wat op Engelse tekste getoonset is. Toonsettings van die mis neem ook hul naam uit die Rooms-Katolieke liturgie, wat ook na "mis" verwys.

Misse kan onbegeleid (a cappella) wees – dit wil sê sonder onafhanklike instrumentale beleiding – of dit kan deur obbligato-instrumente en selfs ’n volledige orkes begelei word. Verskeie misse, veral latere misse, is nooit bedoel om tydens ’n werklike mis uitgevoer te word nie, byvoorbeeld J.S. Bach se mis in B-mineur.

Die struktuur van die mis

Daar word ’n onderskeid getref tussen tekste wat in elke mis voorkom (die ordinarium, oftewel "gewoonlik"), en tekste wat afhangend van die geleentheid bygevoeg word (die proprium, oftewel "gepas").^[1] Die Trentse mis (ook as die tradisionele Latynse mis of Usus Antiquitor bekend) dien as voorbeeld:

Ordinarium	Proprium
	Introit
Kyrie
Gloria
	Trapgesang met ’n alleluia of tractus (sekwent)
Credo
	Offertorium
Sanctus, insluitend die Benedictus en Hosanna
Agnus Dei
	Kommunie
Ite, missa est of Benedicamus

Orde

’n Missa tota ("volledige mis") bestaan uit ’n toonsetting van die vyf afdelings van die ordinarium, naamlik:

I. Kyrie

'n Kyrie eleison gesing in Gregoriaanse gelyksang.

In die Trentse mis is die Kyrie die eerste gesonge gebed van die gewone mis. Dit is gewoonlik (maar nie altyd nie) deel van enige toonsetting van die mis. Kyrie-bewegings het dikwels ’n ternêre (ABA-) musikale struktuur wat die simmetriese struktuur van die teks weerspieël. Toonsettings volg style wat wissel van Gregoriaanse gelyksang tot Folk.

Van die 226 gelyste Gregoriaanse gelyksangmelodieë verskyn 30 in die Liber Usualis. In wat as die vroegste weergawes beskou word, word dieselfde melodie agt keer herhaal, gevolg deur ’n variasie daarop vir die laaste (negende) herhaling (formeel dus aaa aaa aaa). Hierdie herhalings word aangedui deur die Romeinse nommers "iij" (vir drie keer) en "ij" (vir twee keer). Die Kyrie vir die requiemmis in die Liber Usualis volg hierdie struktuur. Latere Kyries volg meer ingewikkelde patrone, soos AAA BBB AAA, AAA BBB CCC, en so meer. Let daarop dat die laaste lyn bykans altyd op die een of ander wyse aangepas word; in sommige gevalle is dit omdat dit makliker tot die Gloria lei. In vorms sowel met as sonder die presiese herhalings het die meeste Kyries in die Liber Usualis ’n afsluitingsfrase wat in bykans al die reëls van die teks gebruik word. Dit balanseer die teks as 't ware omdat elke lyn met dieselfde woord eindig, naamlik "eleison".

Vanweë die kort aard van die teks word die Kyrie dikwels baie melismaties getoonset. Dit het latere komponiste aangemoedig om trope daaruit te maak deur óf woorde by die melisma te voeg óf die melisma uit te brei. Om die waarheid te sê, is dit weens die laatheid van die meeste Kyries nie altyd duidelik of ’n bepaalde Kyrie-melodie of die skynbaar getroopte teks eerste was nie; Dit kan net so maklik wees dat ’n sillabiese liedjie vir 'n Kyrie-vers in ’n melisma omskep word. In sommige gevalle interpoleer verse Latynse teks tussen elke "Kyrie" (of "Christe") en "eleison".

Die inleidingswoorde “Kýrie Eléison” uit die Kyriale-mis XI, Orbis Factor.

Omdat die Kyrie die eerste item is in toonsettings van die gewone mis, en die tweede in die requiemmis (of dodemis, die enigste propriummis wat gereeld deur die eeue getoonset is), het bykans elkeen van die duisende komponiste wat oor die eeue heen die orde van die mis getoonset het, ’n Kyrie daarby ingesluit.

Kyrie-bewegings volg dikwels ’n struktuur wat die bondigheid en simmetrie van die teks weerspieël. Verskeie volg ’n ternêre (of ABA-) vorm wat as die drievoudige Kyrie bekend staan (en waar beide verskynings van die frase "Kyrie eleison" identies of byna identies is), en ’n kontrasterende drieledige kyrie (waar die twee verskynings van die frase "Kyrie eleison" uit identiese of nouverwante materiaal bestaan wat ’n raamwerk om ’n kontrasterende "Christe eleison"-afdeling vorm). Die AAABBBCCC-vorm word ook algemeen gebruik, wat as die negevoudige Kyrie bekend staan. Mozart het byvoorbeeld die Kyrie- en Christe-tekste in sy requiemmis as twee temas van ’n dubbelfuga getoonset.

Die woorde van die Kyrie is die enigste woorde in die Latynse mis wat nie in Latyn is nie – dit is in der waarheid Grieks.

II. Gloria

Die Gloria is ’n feestelike gedeelte wat God die Vader en Christus prys.

In toonsettings van die mis (gewoonlik in Engels) wat vir die Kerk van Engeland se Book of Common Prayer-liturgie saamgestel is, is die Gloria gewoonlik die laaste beweging omdat dit in hierdie posisie in die teks vir die diens voorkom. In "Order One" van die nuwer Common Worship-liturgie is dit egter tot die vroeër plek in die diens herstel.

III. Credo (geloofsbelydenis)

Die Credo, 'n toonsetting van die Niceense Geloofsbelydenis, is die langste teks van ’n getoonsette mis.

Organiseerders van internasionale feesvieringe soos Wêreldjeugdag is voorheen deur Rome aangemoedig om vergaderings aan die Latynse gelyksang van die Onse Vader en die Credo bekend te stel, spesifiek Credo III (17de eeu, Vyfde Modus) van die Missa de Angelis. Die doel hiermee is om ’n samehorigheidsgevoel onder gelowiges te skep omdat almal op dié wyse die gebed van Jesus en die gedeelde geloof in ’n universele kerk in dieselfde taal sing.

IV. Sanctus en Benedictus

Die Sanctus is ’n doksologie (lofsang) wat die Drie-eenheid prys. ’n Wisselvorm kom in Lutherse toonsettings van die Sanctus voor. Hoewel die meeste liedtoonsettings die tweedepersoonsvoornaam behou, word die tweedepersoonsvoornaamswoord in ander toonsettings na dié van die derde persoon verander. Dit is veral opmerklik in J.S. Bach se Mis in B-mineur, waar die teks "gloria ejus" ("sy glorie") verander is na "gloria tua" (u glorie). Felix Mendelssohn se toonsetting van Heilig! (Duitse Sanctus) van sy Duitse liturgie gebruik ook die derde persoon.

Die Benedictus is ’n voortsetting van die Sanctus. Die woorde "(h)osanna in excelsis" word ná die Benedictus-gedeelte herhaal, dikwels met musiekmateriaal wat identies is aan dié wat ná die Sanctus gebruik word, of baie nou verwant.

In Gregoriaanse gelyksang is die Sanctus (saam met die Benedictus) volledig in sy plek in die mis gesing. Soos wat komponiste egter met meer versierde toonsettings van die Sanctus vorendag gekom het, het die musiek meestal só lank aangehou dat dit tot met die wyding van die brood en wyn gestrek het. Omdat dit die belangrikste deel van die mis geag word, het komponiste begin om die musiek ná die Sanctus te onderbreek om die wyding ongehinderd te laat voortgaan, waarna die musiek weer hervat is. Dié praktyk is vir 'n tyd lank in die 20ste eeu verbied.

V. Agnus Dei

Die Agnus Dei is ’n toonsetting van die liturgie van die Lam van God, wat die teensang "miserere nobis" ("ontferm U oor ons") bevat en twee keer herhaal, en daarna "dona nobis pacem" ("gee ons vrede") een keer aan die einde.

In ’n requiemmis word die woorde "miserere nobis" met die woorde "dona eis requiem" ("gee aan hulle rus") vervang, terwyl "dona nobis pacem" vervang word met "dona eis requiem sempiternam" ("gee aan hulle ewige rus").

Kort en plegtige misse

Daar is ’n paar bykomende terme oor toonsettings van die mis wat aandui of dit al vyf gewone dele van die ordinarium-mis insluit, en of die mis vir uitsonderlike feesgeleenthede bedoel is.

Missa brevis

Die missa brevis (letterlik: kort mis) kan, afhangende van tydperk en konvensies, verwys na die toonsetting van 'n ondergroep van die vyf gewone dele van die mis (byvoorbeeld ’n mis wat slegs die Kyrie en Gloria bevat), óf na ’n mis wat al vyf dele bevat, maar baie kort is in terme van uitvoeringstyd, óf na ’n mis wat nie so veel van vokale en orkestrale kragte gebruik maak as in die geval van die Napolitaanse mis nie.

'n Missa longa ("lang mis") kan as die teenoorgestelde van ’n missa brevis beskou word as daar na die tydsduur van die mis verwys word.

Missa solemnis

'n Missa solemnis dui op ’n plegtige mis, gewoonlik vir spesiale feesgeleenthede en met uitgebreide stem- en orkeskragte. In dié sin word missa brevis soms gebruik om die teenoorgestelde van ’n missa solemnis aan te dui.

Missa brevis et solemnis

Die missa brevis et solemnis (sowel kort as plegtig) is ’n uitsonderlike formaat, want die beste voorbeelde kom uit die Salzburg-era van aartsbiskop Hieronimus Colloredo, hoewel vroeëre voorbeelde bestaan. Mozart het dit soos volg in ’n brief van 1776 beskryf (die aartsbiskop na wie hy hier verwys, is Colloredo):

"Ons kerkmusiek is heeltemal anders as dié van Italië, omdat 'n mis met die volledige Kyrie, Gloria, die Credo, die kerksonata, die offertorium of motet, die Sanctus en die Agnus Dei nie langer as ’n driekwart uur mag duur nie. Dit is selfs van toepassing op die mees plegtige mis wat die aartsbiskop homself self spreek. Spesiale studie word vir hierdie tipe komposisie vereis, veral as die mis 'n volledige stel instrumente moet hê – trompette, tromme en so meer."

Die beskrywing "brevis et solemnis" is van toepassing op verskeie van die misse wat Mozart tussen 1775 en 1780 in Salzburg gekomponeer het. Die Swaeltjiemis word as eerste van sy soort vir dié komponis beskou.

Tong-in-die-kies (en nie aan die Weense tradisie getrou nie) het Gioachino Rossini een van sy laaste komposisies, 'n mis, as sowel "petite" ("klein") as "solennelle" ("plegtig") beskryf. In hierdie geval verwys "klein" eerder na die beskeie instrumentele kragte wat vir die uitvoering daarvan benodig word, en "plegtig" na die tydsduur, hoewel latere kommentators die komposisie as "nóg klein, nóg plegtig" sou beskryf.^[2]

Ander tipes misse met minder as vyf van die gewone dele van die ordinarium-mis

Tydens die Vas- (in Latyn: Quadragesima) en Adventtyd (in Latyn: Adventus) word die Gloria nie gesing nie. Die woorde Missa (in) tempore (Adventus et) Quadragesimae ("’n mis vir die tydperk van (Advent en) Vastyd") dui dus op ’n toonsetting van die mis sonder die Gloria. Michael Haydn het ’n mis in D-mineur, die Missa tempore Quadragesimae, gekomponeer vir die beskeie kragte van koor en orrel.

Missa senza credo ("mis sonder ’n Credo") dui op ’n toonsetting van die gewone dele van die mis, met die uitsondering van die Credo.

’n Missa ferialis ('n weeksdagmis) laat sowel die Gloria as die Credo weg.

Ander dele

Die sesde en laaste gedeelte van die Ordinariummis (óf die Ite, missa est, óf – in die geval van misse sonder die Gloria – die Benedicamus Domino) word gewoonlik nie as ’n deel van die missamestelling beskou nie. In ’n Trentse mis word dié deel van die ordinarium gewoonlik gepraat of gesing op ’n Gregoriaanse melodie wat in die Roomse misboek voorsien word, hoewel daar vroeë polifoniese toonsettings vir die Deo gratias-respons is, byvoorbeeld Guillaume de Machaut se Messe de Nostre Dame, asook vir die Benedicamus Domino, byvoorbeeld in Magnus Liber Organi.

Die Proprium van die mis word gewoonlik nie as deel van 'n mis self getoonset nie (buiten in die geval van 'n requiemmis), maar kan as motette of ander musikale komposisies weergegee word. Sommige miskomposisies, byvoorbeeld Rossini se Petite Messe Solennelle, bevat egter dele van die Proprium-gedeelte. Sommige miskomposisies bestaan selfs geheel en al uit sulke toevoegings: Schubert se Deutsche Messe, ’n stel van agt psalms en ’n epiloog, is ’n voorbeeld hiervan.

Suiwer instrumentale komposisies kan ook deel wees van 'n miskomposisie, byvoorbeeld ’n sonata da chiesa, soms met ’n liturgiese funksie, soos Mozart se kerksonatas .

Proprium (Trentse mis)

In ’n liturgiese mis is daar ander afdelings wat gesing kan word, dikwels in Gregoriaanse gelyksang. Hierdie gedeeltes, die Proprium-gedeelte van die mis, verander volgens die dag en seisoen van die kerkkalender, of volgens spesiale omstandighede van die mis. Die gedeeltes van die Proprium-gedeelte van die mis sluit in die Introit, trapgesang, (H)Alleluia of Tractus (afhangende van die tyd van die jaar), offertorium en Kommunie.

Die Ordinarium- en Proprium-afdelings van ’n spesifieke liturgiese mis word nie tipies in dieselfde toonsetting getoonset nie. Die een groot uitsondering op hierdie reël is die dodemis of requiem.

Ander denominasies

Ná die uitdeel van die Sakrament is dit gebruiklik in Luterse kerke om die <i>Nunc dimittis</i> te sing.

Toonsettings

Middeleeue

Die vroegste toonsettings van die mis is Gregoriaanse gelyksang. Die verskillende dele van die Ordinarium is op verskillende tye by die liturgie ingesluit, met die Kyrie waarskynlik die eerste (miskien so vroeg as die 7de eeu). Die Credo was die laaste (dit het eers in 1014 deel van die Roomse mis geword).^[3]

Vroeg in die 14de eeu het komponiste begin om polifoniese toonsettings van die afdelings van die Ordinarium te komponeer. Dis onbekend wat die rede vir hierdie oplewing in belangstelling was, maar daar word voorgestel dat daar ’n tekort aan nuwe musiek was omdat komponiste toenemend aangetrokke was tot sekulêre musiek, en algemene belangstelling om kerkmusiek te komponeer, het getaan.^[4] Die onveranderlike deel van die mis, die Ordinarium, sou dan musiek hê wat heeltyd uitgevoer kon word.

Twee manuskripte uit die 14de eeu, die Ivrea-kodeks en die Apt-kodeks, is die primêre bronne vir polifoniese toonsettings van die Ordinarium. Stilisties is hierdie toonsettings soortgelyk aan sowel die motette as die sekulêre musiek van die tyd, met ’n driestemtekstuur wat deur die hoogste stem oorheers word. Die meeste van hierdie musiek is aan die pouslike hof in Avignon gekomponeer of versamel.

Verskeie anonieme voltooide misse uit die 14de eeu bestaan nog, insluitend die Doornik-mis; afwykings in styl dui egter daarop dat die verskillende bewegings van hierdie misse deur verskeie komponiste geskryf is en later deur skrifgeleerdes in ’n enkele stel saamgestel is. Die eerste volledige mis waarvan die komponis geïdentifiseer kan word, was die Messe de Nostre Dame ("mis van ons dame") deur Guillaume de Machaut uit die 14de eeu.

Renaissance

Die toonsetting van die Ordinarium van die mis was die belangrikste grootskaalse Renaissance-musiekvorm. Die vroegste volledige toonsettings dateer uit die 14de eeu, met die bekendste voorbeeld die Messe de Nostre Dame van Guillaume de Machaut. Individuele bewegings van die mis en veral gepaarde bewegings (soos Gloria-Credo-pare, of Sanctus-Agnus Dei-pare) was algemeen in die 14de en vroeë 15de eeu. Die norm teen die middel van die 15de eeu was egter volledige misse deur ’n enkele komponis, en dié vorm van die mis was die hooffokus van kerkmusiekkomponiste, met al die moontlikhede van ’n grootskaalse struktuur inherent tot 'n meervoudigebewegingsformaat. Dit sou nie oorskadu word tot die koms van die motet en verwante vorme wat in die eerste dekades van die 16de eeu gewild geword het nie.

Die meeste 15de-eeuse misse is gebaseer op ’n cantus firmus, gewoonlik van ’n Gregoriaanse gelyksang, en meestal vir die tenoorparty gekomponeer. Die cantus firmus word soms ook gelyktydig in ander stemme gebruik deur middel ’n verskeidenheid kontrapuntale tegnieke. Later in die eeu het komponiste soos Guillaume Dufay, Johannes Ockeghem en Jacob Obrecht ook sekulêre liedjies as cantus firmi ingespan. Dié praktyk is met min kontroversie aanvaar, totdat die Konsilie van Trent dit in 1562 verbied het. In die besonder word die lied L'homme Armé ("die gewapende man") in dié tyd met komponiste verbind: Meer as 40 afsonderlike mistoonsettings bestaan wat op dié melodie gebaseer is, onder meer dié van Palestrina.

Ander tegnieke om die sikliese mis – wat in die begin van die 16de eeu ontwikkel het – te organiseer, sluit die parafrasietegniek in, waarin die cantus firmus uitgewerk en versier is, asook die parodietegniek, waar verskeie stemme van ’n polifoniese bron – nie net een nie – in die tekstuur van die mis geïnkorporeer is. Dié twee tegnieke vervang die cantus firma-tegniek as die tegnieke van keuse in die 16de eeu. Palestrina op sy eie het 51 parodiemisse gekomponeer.

Nog ’n tegniek wat gebruik is om die bewegings van ’n mis te organiseer, was die kanon. Die vroegste misse wat op kanons gebaseer is, is Johannes Ockeghem se Missa prolationum, waarin elke beweging ’n proporsiekanon op ’n vrylik gekomponeerde melodie is, asook die Missa L'homme armé van Guillaume Faugues, wat ook heeltemal kanonies is maar die bekende melodie L'homme armé dwarsdeur gebruik. Pierre de La Rue het vier verskillende kanoniese misse gekomponeer wat op gelyksang gebaseer is. Een van Joskin des Prez se latere misse, die Missa ad fugam, is heeltemal kanonies en van geleende materiaal vry.^[5]

Die Missa sinus nominee (letterlik "mis sonder ’n naam") verwys na ’'n mis wat vrylik met nuwe materiaal gekomponeer is. Soms is hierdie misse na iets of iemand anders vernoem, soos Palestrina se beroemde Missa Papae Marcelli (die Pous Marcellus-mis), en soms is hulle kanoniese massas, soos in Josquin se Missa sinus nomine. .

Verskeie bekende en invloedryke misse is deur Josquin des Prez gekomponeer. Hy was die invloedrykste komponis uit die middel-Renaissance. Aan die einde van die 16de eeu het prominente verteenwoordigers van a cappella- korale kontrapunt die Engelsman William Byrd ingesluit, asook die Kastiliaan Tomás Luis de Victoria en die Romeinse Giovanni Pierluigi da Palestrina, wie se Mis vir Pous Marcellus soms beskou word as die stuk musiek wat polifonie van die sensuur van die Konsilie van Trent gered het. In Palestrina se leeftyd het die meeste komponiste buite Rome ander vorme as primêre kreatiewe uitlaatklep vir kerkmusiek gebruik, hoofsaaklik die motet en die geestelike madrigale; komponiste van die Venesiese Skool het die moontlikhede van dié nuwe vorme verkies. Ander komponiste, soos Orlande de Lassus, wat in München ver buite bereik van die konserwatiewe invloed van die Konsilie van Trent gewerk het, het daarmee volgehou om parodiemisse op sekulêre liedjies te baseer. Monteverdi het misse in die antico-styl gekomponeer: Die Missa in illo tempore is in 1610 gepubliseer; ’n Messa a 4 da cappella in 1641 as deel van Selva morale e spirituale saam met enkele bewegings van die mis in die concertato-styl. 'n Ander Messa a 4 da cappella is ná sy dood in 1650 gepubliseer.

Van die Barok tot die Romantiek (Rooms-Katolieke en Lutherse tradisies)

In die vroeë Barok-era het komponiste stilistiese veranderinge begin aanbring, wat gelei het tot toenemende verskille tussen misse wat heeltemal op die tradisionele polifoniese wyse (stile antico) gekomponeer is en waarvan die vernaamste vooruitgang die gebruik van die basso continuo en die geleidelike aanvaarding van ’n wyer harmoniese klankskat was, en die mis in die moderne styl met solostemme en instrumentele obligatos. Die Lutheraan Michael Praetorius het ’n mis vir dubbelkoor in die ou styl gekomponeer, wat hy in 1611 in die Missodia Sionia – die versameling kerkmusiek vir die Latynse mis – gepubliseer het. Komponiste soos Henri Dumont (1610–1684) het voortgegaan om gelyksangkomposisies te skryf, anders as vroeëre Gregoriaanse gelyksang en meer ornaat.^[6]

'n Verdere uiteenlopendheid het ontstaan tussen die feestelike missa solemnis en die missa brevis, 'n meer kompakte toonsetting. Komponiste soos Johann Joseph Fux het in die 18de eeu voortgegaan om die stile antico-mis te ontwikkel, wat geskik was vir gebruik op weeksdae en by tye wanneer georkestreerde misse nie prakties of geskik was nie – in die 16de-eeuse Duitsland het die Ceciliaanse beweging dié tradisie lewend gehou. František Brixi, wat by die Praagse katedraal gewerk het, het sy Missa aulica, 'n missa brevis in C vir vier stemme, trompette, viool en continuo gekomponeer, "cantabile", maar met solostemme wat net kort stukkies binne koorbewegings sing. Die Italiaanse styl het georkestreerde misse ontwikkel vir soliste, koor en obbligato-instrumente. Dit het na die Duitssprekende Katolieke lande noord van die Alpe versprei, met instrumente wat kleur verskaf en dialoë tussen solo stemme en kore wat kenmerkend van die 18de-eeuse Weense styl sou word. Die sogenaamde Napolitaanse of cantata-misstyle het ook baie invloed op miskomposisies van die 18de eeu gehad, met kort afdelings as selfstandige solo-arias en kore in 'n verskeidenheid van style.^[7]

Die Weense mis van die 18de eeu kombineer opera-elemente van die kantatamis met tendense in die simfonie en konsert om koorbewegings te skep. Die grootskaalse misse van die eerste helfte van die eeu het steeds die Gloria en Credo in kleiner bewegings verdeel, anders as die korter misse vir gewone kerke. Verskeie Mozart-misse is in missa brevis-vorm, asook sommige van Haydn se vroeë misse. Latere misse, veral dié van Haydn, volg simfoniese strukture met lang seksies wat in minder bewegings verdeel is – soos 'n simfonie gestruktureer, met soliste wat as 'n ensemble gebruik word eerder as individue. Die onderskeid tussen konsertmisse en dié wat vir liturgiese gebruik bedoel is, het ook met verloop van die 19de eeu vergroot.^[7]

Groot werke

Ná die Renaissance het die mis al minder as sentrale genre vir enige komponis opgetree, hoewel die befaamste werke van die Barok-, Klassieke en Romatiese era steeds toonsettings van die Ordinarium-mis is. Verskeie van die beroemdste misse uit die Romantiek is requiemmisse; een van die beroemdstes dié van Brahms, Ein Deutsches Requeim ("'n Duitse requiem"), wat op die komponis se eie keuse van Bybelse tekste gebaseer is, eerder as die toonsetting van 'n standaardliturgie.

Die volgende misse is onder meer in hierdie era gekomponeer:

• Messa Concertata deur Cavalli (1656)
• Mis vir dubbelkoor, van Missodia Sionia, deur Michael Praetorius (1611)
• Requiem deur Jean Gilles
• Missa assumpta est Maria: Missa sex vocibus cum simphonia H 11 & H 11 a (1699?) deur Marc-Antoine Charpentier, en 11 ander misse.
• Missa Scala Aretina deur Francesc Valls (Barcelona, 1702)
• Mis in B-mineur en vier ander misse deur J.S. Bach
• Hoogmisse deur die Tsjeggiese Barokkomponis Jan Dismas Zelenka
• 18 misse deur W.A. Mozart, insluitend die Groot Mis in C-mineur (1782) en Requiem
• Mis vir dubbelkoor en dubbelorkes deur Henry Desmarest
• Requiemmis deur André Campra (1723)
• Requiem deur François-Joseph Gossec (1760)
• 14 misse deur Joseph Haydn, insluitend die Missa in angustiis (Nelson-mis) en die Missa in tempori belli (Oorlogsmis)
• Mis in C-majeur en Missa solemnis in D-majeur deur Beethoven
• Mis in G-majeur en vyf ander deur Schubert
• Missa Choralis en Hongaarse Kroningsmis deur Liszt
• Requiem deur Hector Berlioz (1837)
• Mis in D-mineur, Mis in E-mineur en Mis in F-mineur deur Bruckner
• Requiem deur Camille Saint-Saëns (1878)
• St. Cecilia Mass en 13 ander deur Gounod
• Messa deur Puccini
• Petite messe solennelle (1863) deur Gioachino Rossini
• Mis in D-mineur, op. 10 (1866) deur John Knowles Paine
• Requiem deur Gabriel Faure
• Requiem deur Giuseppe Verdi
• Requiem in B-mol-mineur (1890) deur Antonín Dvořák
• Mis in D-majeur, op. 86 (1887) deur Antonín Dvořák

20ste en 21ste eeu

Teen die einde van die 19de eeu het komponiste begin om moderne elemente met die eienskappe van Renaissance-polifonie en -gelyksang te kombineer, wat die 20ste eeuse komponiste steeds beïnvloed het – heel moontlik aangevuur deur die dokument Tra le sollecitudini (1903) van Pous Pius X. Die herlewing van die korale viering van die Anglikaanse Nagmaal in die laat 18de eeu het 'n tydperk ingelui van verskeie liturgiese toonsettings van die mis in Engels, veral vir koor en orrel. Die beweging vir liturgiese hervorming het ook tot hersiene vorme van die mis gelei, wat dit meer funksioneel gemaak het deur die gebruik van 'n verskeidenheid toeganklike style, populêr en etnies, asook deur nuwe metodes soos 'n refrein en antwoord om gemeentelike deelname te bevorder. Die mis in musikale vorm het nietemin volgehou om buite die mure van die kerk te gedy, soos dit blyk uit die vele 21ste eeuse misse wat hieronder gelys word en wat vir konsertsale eerder as vir dienste volgens die Roomse rite gekomponeer is.

Musiekhervormings van Pius X

Pous Pius X se Tra le sollecitudini het baie regulasies ingestel om die liturgiese musiek van die mis in die vroeë 20ste eeu te hervorm. Hy was van mening dat sommige misse wat deur komponiste ná die Renaissance gekomponeer is te lank is en eerder vir die konsertsaal as die kerk bedoel is. Hy het hom primêr vir Gregoriaane gelyksang en polifonie beywer. Hy is hoofsaaklik deur die werk van die Abdij van Solesmes beïnvloed. Van die reëls wat hy uiteengesit het, sluit die volgende in:

• dat enige mis op 'n geïntegreerde wyse gekomponeer word, nie deur verskillende komposisies vir verskillende dele saam te stel nie;
• dat alle slaginstrumente verbied moet word;
• dat die klavier eksplisiet verbied word;
• dat die eeue-oue praktyk van alternatim tussen koor en orrel onmiddellik beëindig word;
• dat die koor ideaalgesproke slegs uit manlike sangers moet bestaan; en
• dat die gemeente ideal gesien geleer moet word om die verskillende modusse van Gregoriaanse gelyksang saam met die koor te sing.

Dié regulasies dra vandag min of geen gewig nie, veral na afloop van die wysigings deur Vatikaan II. Heel onlangs het pous Benedictus XVI 'n terugkeer na gelyksang as primêre musiek van die liturgie bepleit, aangesien dit uitdruklik in die dokumente van Vatikaan II, spesifiek Sacrosanctum Concilium 116, genoem word.^[8]

20ste eeu

In die 20ste eeu het komponiste voortgegaan om misse te komponeer, maar in 'n selfs groter verskeidenheid van style, vorme en funksies as voorheen.

• Requiemmis deur Herbert Howells
• Requiem deur Maurice Durufle
• Mis in G deur Francis Poulenc
• Messe solennelle deur Jean Langlais
• Die glagolitiese mis (1926) deur Leoš Janáček
• Mis in G-mineur deur Ralph Vaughan Williams
• Mis, op. 130 vir koor en koperblasers deur Joseph Jongen (1945)
• Mis deur Igor Stravinsky
• Mis deur Leonard Bernstein
• Die Oorlogsrequiem deur Benjamin Britten
• Requiem vir sopraan en mezzosopraan, gemengde koor en orkes (1963–65) deur György Ligeti
• Requiem deur Andrew Lloyd Webber
• Mis in F-mineur deur The Electric Prunes
• Mis deur David Maslanka
• Die Berlynse Mis en Missa Syllabica deur Arvo Pärt
• Mis deur Frank Martin
• 'n Simfoniese Mis deur George Lloyd
• Missa Laudate Pueri deur Bertold Hummel^[9]
• Mass of the Children, Requiem en Gloria deur John Rutter
• Mass to Hope deur Dave Brubeck
• Misa Criolla deur Ariel Ramírez
• Misa deur Rodrigo Prats
• New Plainsong Mass deur David Hurd
• Mass in Honor of St. Cecilia deur Lou Harrison
• African Sanctus deur David Fanshawe
• Poolse Requiem deur Krzysztof Penderecki
• Missa Luba deur Guido Haazen
• Missa supra Parsifal (1985) deur Dimitri Aguero^[10]

21ste eeu

• Missa Latina: pro Pace deur Roberto Sierra
• Missa pro Pace (mis vir vrede) deur Kentaro Sato
• The Armed Man: A Mass for Peace deur Karl Jenkins
• Son of God-mis deur James Whitbourn
• Missa Carolae (mis van Kersliedjies) deur James Whitbourn
• Bright Mass with Canons deur Nico Muhly
• Misa flamenca deur Paco Peña
• Mis (2000) deur James MacMillan
• Misa de San Isidro (2001) deur Dieter Lehnhoff
• Requiem (2001–2002) deur Christopher Rouse
• Missa brevis deur Douglas Knehans
• Missa Gongso vir koor en gamelan deur Neil Sorrell
• Missa concertante (2008) deur Marcus Paus
• Messe brève: "Acclamez le Seigneur!" vir koor en orrel (2011) deur Jean Huot;
• Street Requiem (vir diegene wat op straat gesterf het) vir koor en orkes deur Kathleen McGuire, Jonathon Welch en Andy Payne (2014)^[11]
• Messe de la Miséricorde divine vir koor en orrel (2015) deur Jean Huot;^[12]
• Missa Papae Francisci (2015) deur Ennio Morricone ^[13]

Misse wat vir die Anglikaanse liturgie gekomponeer is

Dié werke staan dikwels as "Nagmaaldienste" bekend en verskil nie net omdat dit op Engelse woorde getoonset is nie,^[1] maar ook – soos hierbo genoem – omdat die Gloria gewoonlik die laaste beweging vorm. Soms neem die Kyrie-beweging die vorm aan van gesonge antwoorde op die Tien Gebooie, 1 tot 9 gevolg deur die woorde "Lord, have mercy upon us and incline our hearts to keep this law", en die tiende deur "Lord, have mercy upon us and write all these thy laws in our hearts, we beseech thee". Aangesien die tekste van die Benedictus en die Agnus Dei nie in die liturgie van die 1662 Book of Common Prayer voorkom nie, ontbreek hierdie bewegings dikwels in sommige vroeëre Anglikaanse toonsettings. Charles Villiers Stanford het 'n Benedictus en Agnus Dei in die sleutel van F-majeur gekomponeer en afsonderlik gepubliseer om sy toonsetting in C te voltooi.

Weens hervormings in die Anglikaanse liturgie word die bewegings nou gewoonlik in dieselfde volgorde gesing as wat hulle in die Rooms-Katolieke mis gesing word, wat volgens sommige die musikale integriteit van die toonsetting kompromitteer. Toonsettings van die Credo vir koor, die langste beweging, word egter bitter min in Anglikaanse katedrale uitgevoer.

Bekende Anglikaanse toonsettings van die mis wat in baie Engelse katedrale gehoor kan word, is:

• Darke in F
• Darke in E
• Darke in A-mineur
• Ireland in C
• Stanford in C en F
• Stanford in B-mol
• Stanford in A
• Sumsion in F
• Oldroyd, Mass of the Quiet Hour
• Jackson in G
• Howells, Collegium Regale
• Leighton in D
• Noble in B-mineur
• Harwood in A-mol
• Wood in die frigiese modus

Sien ook

• Alternatim

Verwysings

1. Mass: Music (11 October 2007). URL besoek op 20 April 2018.
2. La Petite Messe Solennelle de Rossini… Geargiveer 4 Mei 2015 op Wayback Machine in Le petit journal, 10 April 2014
3. Harvard Dictionary of Music, p. 472.
4. Lockwood, "Mass", Grove (1980).
5. Bloxham, p. 196
6. Benjamin van Wye, Review of Marc-Antoine Charpentier, Messe pour le Port-Royal, in Journal of Seventeenth-Century Music 1999 Geargiveer 19 Julie 2011 op Wayback Machine
7. Roche, Elizabeth and Alex Lingas. "Mass". The Oxford Companion to Music. Ed. Alison Latham. Oxford Music Online.
8. Constitution on the Sacred Liturgy Sacrosanctum Concilium
9. http://www.bertoldhummel.de/english/commentaries/opus_98B.html
10. http://www.spectable.com/concert-chorale-le-bon-temperament/327442/359962
11. https://streetrequiem.teamapp.com
12. http://www.diosher.org/file/pdf/ensemble/Web_Ensemble_Vol_46_no_1_janv._2015^{[dooie skakel]}
13. http://www.rai5.rai.it/articoli/missa-papae-francisci-morricone/30466/default.aspx

Eksterne skakels

• Johann Sebastian Bach se Mis in B-mineur