Moskou

Moskou Москва
Kaart	Wapen



	Vlag


Land	Rusland
Federale distrik	Sentraal-Rusland
Ekonomiese streek	Sentraal
Federale subjek	Federale stad
Koördinate	55°45′N 37°37′O / 55.750°N 37.617°O / 55.750; 37.617
Stigting (eerste verwysing)	1147
Stadstatus	1147
Oppervlakte:
- Totaal	2 561,5 vk km
Hoogte bo seevlak	156 m
Bevolking:
- Totaal (2018)	12 506 468
- Bevolkingsdigtheid	4 882/km²
Tydsone	UTC +3 (MSK)
Klimaat
- Tipe	Kontinentaal-gematig
- Gemiddelde jaarlikse temperatuur	5,0 °C^[1]
- Gem. temp. Januarie/Julie	–9,3 / 18,1 °C
- Gemiddelde jaarlikse neerslae	688 mm
Burgemeester	Sergei Sobjanin
Amptelike webwerf	http://www.mos.ru/

Moskou (Russies: Москва, Moskva, [mɐˈskva], luister (hulp·inligting)) is die hoofstad en die politieke, kulturele en ekonomiese sentrum van die Russiese Federasie. Die stad, wat in die middel van die Europese deel van Rusland in die heuwelland van die Moskwa-rivier geleë is, is met 'n bevolking van 12,5 miljoen in die stadsgebied (soos in 2018) en meer as 15 miljoen (of 'n tiende van die totale Russiese bevolking) in die metropolitaanse gebied en 'n oppervlakte van 2 561,5 vierkante kilometer die grootste stad van die land en ook van Europa. Na sy bewoners word in Afrikaans as Moskouers of Moskowiete verwys.

Die eerste verwysing na Moskou kom in 'n kroniek uit die jaar 1147 voor. Met die ontstaan van 'n Russiese Ryk omstreeks 1300, waarvan Moskou in die 15de eeu die hoofstad geword het, het Moskou vinnig tot die beduidendste metropool in Rusland gegroei. Selfs nadat die administratiewe sentrum van Rusland deur Pieter die Grote in 1712 na Sint Petersburg verskuif is, is Russiese heersers steeds in Moskou gekroon en het die stad die ekonomiese en geestelike spilpunt van Rusland gebly. Die Russies-Ortodokse patriarg het sy setel sedert 1598 in Moskou.

Die stadskern word gevorm deur die Kremlin-vesting uit die 15de en 16de eeu en Rooiplein (wat in 1990 tot wêrelderfenisgebied verklaar is), met die Lenin-mausoleum, die 16de eeuse Sint Basilius-katedraal met sy nege koepels, die afdelingswinkel GUM (1888–1893) en die Historiese Museum wat tussen 1878 en 1883 ontstaan het. Moskou het in 1918 die hoofstad van die Russiese Sosialistiese Federale Sowjetrepubliek (RSFSR) geword, daarna tussen 1922 en 1991 as administratiewe sentrum van die Sowjetunie gedien en in 1991 hoofstad van die Russiese Federasie geword.

Die Moskouse stadsgebied het vanuit die Kremlin as politieke magsentrum in konsentriese kringe uitgebrei – volgens die behoeftes van 'n Europese vestingstad wat met stadsmure en versterkings teen potensiële invallers beskerm is. Terwyl stedelike nedersettings in 18de eeuse Europa dikwels ingrypend verander is deur nuwe vorme van stadsbeplanning, is Moskou hoegenaamd nie geraak deur hierdie soort eksperimente nie.

So word Rooiplein omsluit deur die historiese stadskern, moderne strate (Russies "prospekte") en ringstrate met nuwe woonkwartiere (waarby hierdie kringpaaie soos die huidige Tuinring vroeëre stadsmure en versterkings vervang het). Die Nowodewitsji-klooster, wat in die 16de en 17de eeu in die Barokstyl uitgevoer en in 2004 as wêrelderfenisgebied gelys is, is suidwes van die middestad geleë. Die moderne sakesentrum van Moskou het wes van die Kremlin ontstaan; sy argitektuur word oorheers deur 'n groot aantal wolkekrabbers en ander kantoorgeboue, waaronder die Federatsija-toring wat in 2007 as die hoogste wolkekrabber in Europa voltooi is.

Die binnestad van Moskou is oorspronklik deur 'n aantal voorstede omring, waaronder die ou koopmanskwartier Kitai-gorod (tans die setel van Russiese regeringsinstellings), Beli Gorod (wat na sy wit palisademuur genoem is) en Semljanoi Gorod (na sy ou grondwalle genoem). Die groot stadsbrande wat Moskou in 1552 en 1812 (ná die verowering deur Franse troepe onder Napoleon Bonaparte) verwoes het, het sy vinnige groei nouliks belemmer.

Die Moskouse Danilof-klooster uit die 13de eeu dien as setel van die Russies-Ortodokse patriarg. As die leidende opvoedkundige sentrum van die Russiese Federasie beskik Moskou naas die Akademie van Wetenskappe oor vyf ander vakgebonde akademies, sowat 200 navorsingsinstitute op alle wetenskaplike terreine, ruim 80 tersiêre instellings (waaronder die bekende Moskouse Staatsuniversiteit, ook bekend as die Lomonosof-universiteit, wat in 1755 gestig is) asook talle biblioteke (waaronder die Russiese Staatsbiblioteek).

Die Moskouse museums bevat van die beduidendste kunsskatte ter wêreld. Die bekendste museums sluit in die Poesjkin-museum vir Beeldende Kunste (wat hom onder meer op Wes-Europese skilderkuns toespits) en die Tretjakof-galery met Russiese kuns. Ander beduidende instellings is die Gorki-, Tsjegof-, Lenin-, Tolstoi-, Andrei Roebljof-, die Historiese en Politegniese Museum asook die Museum vir Kuns en Kultuur van die Nabye-Ooste.

Die lang lys kulturele instellings in Moskou word aangevul deur sowat dertig teaters (waaronder die bekende Bolsjoi-teater), rolprentateljees, beduidende uitgewerye, radio- en televisie-uitsaaiers, skouterreine, 'n diere- en 'n botaniese tuin, groot stadsparke soos Gorki-park en sportstadions. Moskou was die gasheerstad van die XXIIste Olimpiese Somerspele 1980. Tans lok die stad jaarliks sowat vyf miljoen besoekers.

Moskou het tot die beduidendste Russiese nywerheidstad ontwikkel. Die belangrikste nywerheidsektore sluit die vervaardiging van motorvoertuie en treinwaens, elektrotegniese en meganiese aanlegte, staal- en metaalvervaardiging, poligrafiese, chemiese, hout-, en tekstielfabrieke, asook voedselverwerking en 'n ruolieraffinadery in. 'n Kernkragsentrale voorsien elektrisiteit aan die metropool. Aardgas word deur pyplyne uit die uitginningsgebiede van Saratof, Stafropol in die Koebanstreek en Dasjawa in Oekraïens-Galisië na Moskou vervoer. Moskou is daarnaas die finansiële sentrum van Rusland – meer as 1 000 bank- en sowat 60 versekeringsmaatskappye het hul hoofkwartiere in die stad.

Geografie

Moskou lê in die westelike, Europese deel van die Russiese Federasie, in die heuwelland tussen die riviere Oka en Wolga en teen die soms steil oewers van die naamgewende Moskwa-rivier wat as takrivier van die Oka in die Wolga uitmond. Die Moskwa vloei met sy kronkelende rivierbed oor 'n lengte van tagtig kilometer deur Moskou en bereik 'n breedte van tussen 120 en 200 meter. Die Moskou-Wolga-kanaal, wat in 1937 geopen is, verbind die Russiese hoofstad oor 'n lengte van 128 kilometer met die Iwankowo-dam en die Wolga.

Die ringvormige hoofpad van 109 kilometer, wat die stad sedert 1962 omsluit, dien ook as stadsgrens. Sowat 'n derde van Moskou se oppervlakte van meer as duisend vierkante kilometer is groen gebiede en parke. Daar is meer as 200 voetgangerlane, en 150 plekke waar fietse gehuur mag word om Moskou te verken.

Klimaat

Moskou maak deel uit van die koel-gematigde kontinentale klimaatsone. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur is 5,0 °C, die gemiddelde jaarlikse reënval 688 millimeter. Julie is met 'n gemiddelde van 92 millimeter die natste maand van die jaar, Maart met 34 millimeter die droogste.

Tydens die winter daal die temperature gewoonlik tot –12° tot –15 °C, met uiterstes van minder as –20 °C. Aangesien humiditeitsvlakke gematig is en sterk koue winde nie dikwels waai nie, is die aanvoelbare temperatuur dikwels hoër. In Januarie 2006 laat 'n ysige koue oostewind temperature in Moskou binne enkele ure van 0 °C tot –22 °C daal, met uiterstes wat snags al tot –42 °C gedaal het. Dit is een van die laagste temperature wat ooit gemeet is. Lae klere en 'n kopbedekking word in elk geval gedurende die wintermaande benodig.

Die somers in Moskou is warm en sonnig, met uiterstes van meer as 38 °C.

Weergegewens vir Moskou
Maand	Jan	Feb	Mar	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	Jaar
Gemiddelde maksimum (°C)	−4,8	−4,1	2,2	10,9	18,2	21,9	24,2	21,9	15,3	8,2	0,6	−3,5	9,2
Gemiddelde temperatuur (°C)	−6,7	−6,6	−1,0	6,7	13,2	17,2	19,5	17,4	11,5	5,6	–1,0	–5,2	5,9
Gemiddelde minimum (°C)	−8,5	−9,0	−4,2	2,5	8,1	12,6	14,9	13,0	7,8	3,1	−2,6	−6,9	2,6

Neerslag (mm)	42	36	34	44	51	75	94	77	65	59	58	56	691
Sonskynure (u/d)	1,0	2,5	4,1	5,7	8,5	9,2	8,8	7,6	4,8	2,5	1,1	0,6	4,7
Reëndae (d)	11	8	8	9	8	11	12	10	11	10	12	12	122
Humiditeit (%)	85	83	78	71	64	67	72	77	81	83	86	87	77,8
Bron: WeatherOnline (1985–2014),^[3] WetterKontor GmbH (1961–1990)^[4]

Administrasie

Moskou is die administratiewe setel van die Moskou-oblast, wat uit die metropolitaanse gebied van Moskou sonder die stad self bestaan. Moskou vorm 'n selfstandige administratiewe eenheid (subjek) van die federale distrik Sentraal-Rusland.

Terwyl die Moskou-oblast in 39 rajons (distrikte) verdeel is, bestaan die stad Moskou uit tien distrikte en altesaam 123 stadswyke, wat ook rajons genoem word. Talle stadswyke bestaan dikwels uit twee of meer kleiner historiese, nie-amptelike kwartiere.

Elkeen van die tien administratiewe distrikte beskik oor 'n parlement met elf verkose afgevaardigdes en oor 'n prefek, wat deur die burgemeester van Moskou benoem word en aan hom verantwoording moet doen. Op 1 Julie 2012 is met die inlywing van dele van die Moskou-oblast in die suidweste 'n nuwe administratiewe distrik, Nieu-Moskou, geskep.

Administratiewe distrik	Russiese naam	Inwoners (2010)
Noorde (2)	Северный	1 114 607
Noordooste (3)	Северо-восточный	1 366 303
Noordweste (9)	Северо-западный	924 419
Ooste (4)	Восточный	1 459 051
Selenograd (10)	Зеленоградский	223 902
Suide (6)	Южный	1 703 892
Suidooste (5)	Юго-восточный	1 313 848
Suidweste (7)	Юго-западный	1 366 282
Weste (8)	Западный	1 299 337
Sentrum (1)	Центральный	742 689
Nowomoskowsky (11)	Новомосковский	144 231
Troitsky (12)	Троицкий	90 815

Geskiedenis

Visies op Moskou

*Kom na my toe, broer, na Moskou...*
Hierdie skriftelike uitnodiging deur prins Joeri Dolgoroeki van Soezdal, die stigter van Moskou, in 1147 gerig aan sy bondgenoot prins Swjatoslaf, is die eerste historiese verwysing na Moskou

Moskou speel eeue lank 'n oorheersende rol in die Russiese geskiedenis. "Wanneer hy na Moskou kyk, voel elke Russiese mens dat dit sy moeder is", aldus die Russiese skrywer Leo Tolstoi in sy meesterwerk Oorlog en Vrede, "elke buitelander wat haar aanskou moet, selfs al is hy onbewus van haar betekenis as moederstad, haar vroulike karakter waarneem." Inderdaad beskryf digters en skrywers Moskou dikwels as 'n stad met 'n vroulike karakter, en as die middelpunt van die gesinslewe.^[5] Die stad teen die Moskwa bestaan al nege eeue, en in talle legendes, liedere en sages besing die Russiese volk sy prag en grootte.

Oorsprong

Een sage beweer dat die grootprins Joeri Dolgoroeki (1090–1157) 'n stad van hout laat oprig en dit na die Moskwa-rivier genoem het. Die eerste skriftelike verwysing na Moskou dateer uit die jaar 1147, wat derhalwe as die stigtingsjaar beskou word. Artefakte van die oudste menslike nedersettings in die gebied wat by argeologiese uitgrawings gevind is, is egter al sowat 5 000 jaar oud. Hulle bevestig dat die eerste inwoners van die gebied jagters en versamelaars was. Omstreeks 950 n.C. het twee Slawiese stamme, Wjatitsji en Kriwitsji, hulle hier gevestig. Moontlik het die Wjatitsji die kern van Moskou se oerbevolking gevorm.^[6]

In 1156 is die eerste houtversterking rondom die Kremlin opgerig, wat as beskerming vir die vinnig groeiende stad gedien het. Desondanks het die Mongole in 1238 daarin geslaag om Moskou in te neem en dit aan die brand te steek.

In 1263 het Moskou 'n vorstedom geword. Die Tataarse khan het die Moskouse grootprins in die eerste helfte van die 14de eeu as die heerser van Rusland erken, alhoewel hy aan die Tatare belastingpligtig gebly het. Moskou het in hierdie tydperk tot 'n stad van 30 000 inwoners gegroei.

Met die oorwinning oor die Tatare in die Slag van Koelikowo op 8 September 1380 het Moskou onder sy heerser grootprins Dmitri Donskoi sy politieke, ekonomiese en militêre stelling gevestig. Tog is die land nog steeds deur die Mongoolse Goue Horde oorheers, wat Moskou in 1382 opnuut geplunder en aan die brand gesteek het. Eers in 1480 het Moskou daarin geslaag om die Tataarse juk af te skud en die hoofstad van die Russiese Ryk te word.

Die Moskouse grootprins Iwan die Grote (1440–1505), wat vanaf 1462 geregeer het, het tien jaar ná sy troonbestyging met die Bisantynse prinses Sofia (Zoë) Palaiologos, 'n niggie van die laaste Oos-Romeinse keiser Konstantyn XI Palaiologos, getrou en die Bisantynse outokratiese staatsidee en sy simbole oorgeneem: die dubbelarend en die hofseremonies. Die groot getal Bisantynse vlugtelinge, wat hulle ná die val van Konstantinopel in Rusland gevestig het, het bygedra tot die nuwe sakrale konsep van Moskou as die opvolger van Bisantium, die "Derde Rome", en die sentrum van die Christelik-ortodokse geloof. Ou legendes beweer dat Moskou se stadshorison deur die koepels van "veertig keer veertig" kerkgeboue oorheers sou word en dat die stad, net soos die eerste Rome aan die Tiber, op sewe heuwels sou ontstaan het – in elk geval 'n oordrywing. Daar was en is minder kerke, en of Moskou se hoër geleë terrein op plekke werklik as heuwels beskryf kan word, bly omstrede.

Die Derde Rome

In teenstelling met die Latynse Wes-Europa, waar vanaf die 17de eeu 'n onderskeiding tussen kerk en staat gemaak is (tot die punt waar kerkgemeenskappe as privaat verenigings beskou is), het die Russiese staatswese die eenheid van wêreldlike gesag en Russies-Ortodokse Staatskerk nog eeue lank bewaar, waarby die Russiese tsaar as onbetwiste primaat erken is.^[7]

Die jong Russiese staat is in hierdie opsig veral tydens die regentskap van Iwan IV – wat in Wes-Europa die bynaam "die Verskriklike" ontvang het, in Rusland egter "die Strenge" (Grosny) genoem word – die grondslag gelê vir hierdie ontwikkeling en het belangrike staatkundige hervormings, waardeur die invloed van die Bojare-adellikes teruggedring is, reeds die nuwe konsep en staatsidee weerspieël – hulle is in 'n sakrale konteks geplaas waar hulle as Goddelike wil bekendgemaak kon word en deur ampsdraers van die Ortodokse Kerk gesteun is.

Die leerstelling van Moskou as Derde Rome, soos geformuleer deur Filofei, 'n monnik van Pskof in die noordweste van Rusland, het sentraal gestaan in Iwan IV se nuwe ryksgedagte:

Want twee Romes het geval, maar die derde (naamlik Moskou) staan steeds, en daar sal geen vierde wees nie.

Die groei van Moskou

Tydens die laaste twee dekades van die 15de eeu het die uitbou van die Kremlin begin, terwyl 'n groot aantal ambagsmanne en koopmans hulle in Moskou gevestig het. Die stad se inwonertal het vinnig die 100 000-kerf verbygesteek en – ná 'n laaste Tataarse aanval in die jaar 1591 – omstreeks 1600 die bou van 'n nuwe ringmuur noodsaaklik gemaak. Tussen 1605 en 1612 is Moskou deur die Poolse en Wit-Russiese adel oorheers.

Terwyl die eerste laken-, papier-, glas- en teëlnywerhede en ook die eerste kruitmeule ontstaan het, het sosiale spanning in Rusland begin opbou. Die boere van die Wolga- en Dongebied, bekend as die Kosakke, het in 1667 in opstand teen hulle onderdrukking gekom. Hul aanvoerder Stepan Rasin is in 1671 op die Rooiplein van Moskou tereggestel.

In 1687 is die eerste tersiêre onderwysinstelling in Rusland, die "Slawies-Griekse Akademie", geopen. In 1703 het die eerste Russiese koerant, Wedomosti, verskyn. Alhoewel tsaar Pieter die Grote (1672–1725) die nuutgestigte Sint Petersburg in 1712 tot die nuwe Russiese hoofstad verklaar het (en sowat 50 000 van Moskou se destyds 200 000 inwoners as administratiewe en ander personeel na die nuwe tsaresetel moes verhuis), het Moskou steeds as die ekonomiese, kulturele en wetenskaplike sentrum van Rusland gefungeer sodat daar in sekere sin twee Russiese hoofstede bestaan het. In 1755 is die eerste Russiese universiteit in Moskou geopen. Vir baie Russiese adellikes, wat om een of ander rede die hoofse lewe in Sint Petersburg liefs vermy het, was Moskou en sy omgewing (waar hulle gerieflike paleise immers reeds geleë was) die voorkeurplek om die lang en koue wintermaande deur te bring en vriende met dinees, partytjies en dansaande te onthaal – 'n atmosfeer wat treffend in Leo Tolstoi se historiese roman Oorlog en Vrede beskryf word.^[8]

Die literêre en wetenskaplike lewe in Moskou het tydens die 18de eeu 'n nuwe hoogtepunt bereik. Skrywers soos Alexander Soemarokof, Denis Fonwisin, Nikolai Karamsin (1766–1826) en baie ander was net soos die groot Russiese wetenskaplike Michail Lomonosof in Moskou werksaam. Rusland het in hierdie tydperk sy eerste groot bydraes tot die kulturele wêrelderfenis gelewer.

Napoleon Bonaparte se mars teen Moskou het tot 'n groot ramp vir sowel die Russiese hoofstad asook Napoléon se "Groot Leër" gelei. Moskou se inwoners het uit die stad gevlug nadat hulle dit self aan die brand gesteek het. Twee derdes van die stad se geboue is deur die brand vernietig. Die Franse leër het 'n verlate en verwoeste stad verower en is deur honger en winterkoue gedwing om terug te keer. Die terugtog het met die ondergang van die leër geëindig.

In die lente van 1813 het die grootskaalse heropbou van Moskou begin. Die stad het vinnig oorkant die ou stadsmure gegroei en is teen die middel van die 19de eeu deur nuwe paaie en spoorweë met die ander groot stede van Rusland verbind. Die eerste elektriese trems het in 1890 gery. By die eerste sensus op 28 Januarie 1897 was daar een miljoen inwoners in die stad, en hierdie syfer het verdubbel tot twee miljoen in 1914.

Die laaste dekades van die 19de eeu is deur sosiale spanning gekenmerk. Die opheffing van die lyfeienskap in 1861 en die groei van die ligte nywerhede het tienduisende landlose boere na Moskou gelok waar hulle as loonarbeiders 'n heenkome probeer vind het. In 1898 is die Sosiaal-Demokratiese Werkersparty van Rusland in Moskou gestig.

Die kommunistiese magsoorname

Die Russiese Rewolusie van die jare 1905 tot 1907 het Moskou in Desember 1905 bereik, toe die arbeiders van politieke massastakings na 'n gewapende opstand begin oorgaan het. Die chaotiese toestande, wat die ekonomiese lewe en voorsiening van Moskou met lewensmiddele en ander goedere tydens die Eerste Wêreldoorlog begin ontwrig het, het die spanning steeds verder verskerp. Tsaar Nikolaas II (1868–1918) is ná die rewolusie van Februarie 1917 van die troon gedwing. Lenin (1870–1924) het in dieselfde jaar die Oktoberrewolusie in Sint Petersburg aangevoer. Dit sou tot die burgeroorlog van die jare 1917 tot 1922 en uiteindelik ook tot die kommunistiese magsoorname van die Bolsjewiste in Rusland lei.

Op 12 Maart 1918 is Moskou tot hoofstad van Rusland verklaar, die regeringsetel is na die Kremlin verskuif. Hier is op 22 Desember 1922 die Unie van Sosialistiese Sowjetrepublieke (Sowjetunie) gestig. Met die einde van die burgeroorlog het in 1925 die opknapping van Moskou se woonkwartiere begin. Talle krotbuurte aan die buitewyke van die stad is verwyder en deur nuwe woonstelle vir Moskou se armes vervang. In 1926 het Moskou se bevolking weer die tweemiljoenkerf verbygesteek.

In 1935 het die stadshernuwing begin wat deur Josef Stalin beplan is. Nuwe ringstrate, brûe en moltreinlyne is gebou en die Moskou-Wolga-kanaal geopen. Tegelykertyd is talle historiese geboue gesloop en deur oorgroot Sowjet-spoggeboue vervang. Sowat 200 000 konstruksiewerkers – oorwegend politieke gevangenes – was in die hoofstad werksaam.

Die volledige sloping van die historiese stadskern is net danksy die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog gestaak. Selfs die gebou wat die hoogste ter wêreld moes wees, die "Paleis van die Sowjets" met 'n hoogte van 415 meter, is nie voltooi nie. Die Katedraal van Christus die Verlosser is op 5 Desember 1931 opgeblaas om deur die reusagtige Politieke en Kulturele Forum vervang te word, wat die superioriteit van die Sowjet-maatskaplike model sou versinnebeld. Net die fondament van die gebou is voltooi, en die projek is ná die einde van die oorlog gestaak.

Die Groot Vaderland-oorlog

Ná die aanval van die Duitse Weermag op 22 Junie 1941 het die Duitsers op 30 September met hulle militêre offensief teen Moskou begin. Sowat tagtig divisies met duisende tenks en honderde vliegtuie is ingespan om die Russiese hoofstad te verower. Adolf Hitler het aangekondig dat hy die parade van sy troepe in Moskou persoonlik sou lei. Die parade, wat inderdaad in daardie jaar in Moskou plaasgevind, was egter die tradisionele militêre parade van die Sowjet-weermag.

Op 15 November het die tweede Duitse offensief begin waartydens enkele voorstede in die suide ingeneem is. Die Sowjet-leër het die offensief op 5 Desember 1941 met 'n teenaanval beantwoord en die Duitse troepe is 100 tot 300 kilometer teruggedring. Die Duitse Lugmag het 10 000 aanvalle teen Moskou beplan, tog sou die meeste bomwerpers die stad nooit bereik nie. In die Slag van Moskou het 250 000 Duitse soldate gesneuwel, terwyl die gesneuweldes en gewondes onder die Sowjet-troepe sowat 700 000 getel het. Die Duitse troepe het hier die eerste groot neerlaag in die oorlog gely.

Die Slag aan die Wolga tussen Julie 1942 en Februarie 1943 was die begin van die neerlaag van die Duitse Weermag in die Sowjetunie. Op 24 Junie 1945 is die Sowjet-oorwinning met 'n militêre parade op die Rooiplein in Moskou gevier.

Die ontwikkeling ná die Tweede Wêreldoorlog

Ná die oorlog het die heropbou van Moskou begin. In 1947 is die besluit geneem om in agt stadsbuurte met die oprigting van wolkekrabbers te begin. Weens die sloping van talle kerke en katedrale en die groter getal verdiepings van nuwe geboue het Moskou se bekende stadshorison nie net verdwyn nie, maar hy het ook baie van sy vernaamste bakens verloor. Die Sowjet-leierskap het daarop aangedring dat nuwe wolkekrabbers nie as weergawes van buitelandse geboue beplan sou word nie, maar eerder die tradisies van die Russiese argitektuur moes volg.

Ná Stalin se afsterwe in 1953 is die boubedrywighede versterk. In 1970 was daar reeds sewe miljoen inwoners in die stad. Moskou het in 1980 as die gasheerstad van die Olimpiese Somerspele opgetree. Die Katedraal van Christus die Verlosser is hierna herbou en op 16 Augustus 2000 heropen.

Ná 'n reeks terreuraanvalle soos dié op 'n musiekteater in 2002 en op die moltreinstelsel in 2004 is veiligheidsmaatreëls verskerp.

Moskva-Siti

Sowat vier kilometer van die Kremlin af is Moskva-Siti, die grootste destydse bouterrein in Europa, in die Presnenski-distrik in 'n rivierlaagte langs die Moskwa-oewer geleë. Planne om 'n Russiese weergawe van Manhattan te skep, dagteken reeds uit die negentigerjare van die 20ste eeu, maar hulle is weens 'n tekort aan geld nie onmiddellik uitgevoer nie. Ná 'n ekonomiese opbloei en grootskaalse private beleggings is die eerste wolkekrabber in 2001 voltooi. Tans is talle projekte aan die gang om in die groot vraag na kantoorruimte te voorsien. Die gebouekompleks is teen 'n koste van meer as twaalf miljard Amerikaanse dollar opgerig.

Ook die hoogste kantoorgebou in Europa, Federatsija (Afrikaans: Federasie), maak deel uit van die projek. Die gebou is ontwerp deur die argitekte Sergej Tchoban (Berlyn) en Peter Schweger (Hamburg) en bestaan uit twee torings met respektiewelik 93 verdiepings (met 'n hoogte van 354 meter) en 63 verdiepings (met 'n hoogte van 242 meter). Die twee torings word deur 'n naaldvormige hysbakskag van staal en glas met mekaar verbind. Die fondament vir die wolkekrabber met 'n hoogte van 448 meter (insluitende sy antenne) is op 9 Februarie 2005 gelê. Die wolkekrabber met 'n kantoorruimte van 341 000 vierkante meter, wat ook luukse woonstelle en 'n hotel (wat oor twaalf verdiepings uitgestrek sal wees) huisves, is in 2013 voltooi. Die boonste verdiepings bestaan uit twee glaskoepels. Die boukoste van die projek het sowat 500 miljoen VSA-$ beloop.

Die Triomf-paleis (Russies: Триумф-Палас) met 'n hoogte van 264,1 meter het enkele jaar lank die rekord as hoogste gebou in Moskou gehou. Die bekende Britse argitek sir Norman Foster se nuwe wolkekrabber met 'n hoogte van 612 meter, die Russia Tower ("Rusland-toring"), sou ná sy voltooiing in 2012 ook die hoogste in Europa gewees het. Boubedrywighede is nogtans in 2006 weens finansiële moeilikhede gestaak. In 2016 is besluit om 'n laer wolkekrabber met 'n hoogte van 360 meter op te rig. Die projek is tans nog nie verwesenlik nie.

Uitbreiding van die stadsgebied in 2012

Op 1 Julie 2012 is twee distrikte van die Moskou-oblast, Troitsk en Nowomoskowski, met 'n oppervlakte van 1 480 km² en 'n bevolking van sowat 233 000 by die Moskouse stadsgebied ingesluit. Volgens planne van die Russiese regering sal nie net sowat 2,5 miljoen inwoners van die middestad in nuwe woonstelle in hierdie suid-westelike gebied hervestig word nie, maar daar word ook beplan om regeringsdepartemente na die nuwe stadsdeel te verskuif.^[9] 'n Nuwe finansiële sentrum en kantore sal sowat een miljoen nuwe werkgeleenthede bied. Op die lang termyn sal die Russiese hoofstad tot 'n mega-metropool met 20 miljoen bewoners groei.

Dit was een van die gasheerstede tydens beide die FIFA Sokker-Konfederasiebeker in 2017 en FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 2018.

Demografie

Bevolkingsamestelling

Alhoewel die lae geboortekoers die huidige bevolking van die Russiese Federasie van 143,8 miljoen jaarliks met 0,5 persent of 700 000 laat krimp, toon Moskou nog steeds 'n aansienlike bevolkingsaanwas, veral danksy die binnelandse migrasie. Dit is veral onwettige inwoners wat nie die amptelike registrasieprosedure volg nie – mense wat woonplekke elders in die land het, mag langer as 90 dae in Moskou bly sonder om amptelik geregistreer te word nie. 'n Binnelandse paspoortstelsel is ingestel om binnelandse migrasie te beperk.

Russe uit ander landsdele en buitelandse migrante word veral deur Moskou se hoë ekonomiese groeikoers van tot by 20 persent en hoër lone en salarisse gelok, terwyl die res van die land meesal stagneer. Moskouers mag hulself in verskillende opsigte as bevoorregtes beskou. Hierdie ontwikkeling is te danke aan die sterk maatskaplike polarisasie oor die afgelope jare. Terwyl sowat vyf persent van die Moskouse bevolking vanweë hul buitengewone inkomste as nuwe bolaag van die samelewing beskou word (na hierdie elite word ook verwys as "Nuwe Russe" of swetskije ljoedi – "Mense in die lig"). Desondanks deel ook ander Moskowiete in die nuwe welvaart, soos uit die statussimbole van die bestendig groeiende middelklas blyk: gerieflike woonstelle en ingevoerde sedanmotors.

Die Russiese hoofstad huisves tradisioneel klein minderheidsgroepe immigrante en tydelike inwoners van dwarsoor die wêreld, insluitende oorsese studente en sakemanne. Die grootste etniese gemeenskappe is egter Tatare, Oekraïners en Wit-Russe.

Godsdiens

Moskou is die setel van die Russies-Ortodokse Kerk. Die plaaslike Danilof-klooster dien as die ampswoning van dié kerk se patriarg. Daar is tans meer as 300 kerkgeboue in die Moskouse stadsgebied, waaronder die grootste Russies-Ortodokse kerkgebou – die Christus die Verlosser-katedraal.

Met meer as twee miljoen gelowiges huisves die Russiese hoofstad daarnaas ook 'n relatief groot Islamitiese gemeenskap. In September 2015 het die grootste moskee in Europa in Moskou se middestad sy deure geopen. Dit het ná tien jaar se boutyd sy historiese voorloper uit die vroeë 19de eeu vervang en is twintig keer so groot as die ou moskee, met plek vir 10 000 gelowiges.^[10]

Behuising

Woonstelle in munisipale toringblokke, waarin 'n groot persentasie van Moskowiete gedurende die Sowjet-tydperk tradisioneel gehuisves is, is op 'n gegewe tydstip in die 1990's geprivatiseer. Gewoonlik is die woonstelle deur die owerheid aan die destydse huurders geskenk. Nogtans het baie huurders geskroom om hierdie "staatsgeskenk" te aanvaar – baie van die woonstelblokke is in 'n slegte toestand. Herstelwerk, opknapping of modernisering is buite die finansiële bereik van laer inkomstegroepe. Ook word eienaars van hierdie privaat wonings deur gentrifikasie bedreig. Dikwels moet ou woonstelblokke plek maak vir nuwe luukse projekte. Die bedrag, wat as skadeloosstelling aan vorige eienaars betaal word, is dikwels betreklik laag.

Nuwe woonstelle word byna uitsluitlik vir kopers opgerig wat self daarin wil woon; huurders sonder kapitaal is aangewese op die privaat mark waar hulle min beskerming geniet en moontlik ook nie as kiesers kan registreer nie. In Augustus 2017 is danksy die inisiatief van burgemeester Sergei Sobjanin 'n wetsontwerp aanvaar waarvolgens tot 2023 altesaam 5 171 woonstelgeboue nuut opgerig of gerenoveer sal word. Renovasiewerk sal op Sowjet-Russiese woonstelblokke fokus wat in die 1950's en 1960's met voorafvervaardigde bouelemente gebou is. Met 4,96 miljoen vierkante meter woonruimte, wat nuut voltooi is, is in 2019 'n nuwe rekord in Moskou (binne die huidige stadsgrense) behaal – en 'n styging van 40 persent teenoor die vorige jaar.^[11]

Passasiers van vliegtuie, wat vertroud is met die Sowjet-Russiese Moskou, sal die stadsrand van die huidige metropool nie maklik herken nie. In die oorspronklike groen gordel met datsja's of klein naweekhuisies is nuwe breë snelweë en paaie aangelê wat die middestad met nuwe luukse eiendomsprojekte – villa's en ander gesofistikeerde enkelgesinshuise – verbind wat op baie plekke opgerig word.

Ekonomie

Moskou is die ekonomiese sentrum van die Russiese Federasie en lewer 12,5 persent van die land se bruto geografiese produk asook sowat 'n kwart van die totale staatsinkomste. Die nywerheid steun veral op die masjienbou, elektriese, motor-, ligte, swaar, bou-, chemiese en petrochemiese nywerhede. Die stad is ook 'n sentrum van die konvensionele en hoë-tegnologiese wapennywerheid.

Sowat tagtig persent van Rusland se finansiële potensiaal en twee derdes van die buitelandse beleggings is in die stad gekonsentreer. So het byvoorbeeld meer as 3 000 Duitse ondernemings filiale in die Russiese hoofstad geopen. 1 200 banke, meer as 60 assuransiemaatskappye en dosyne beurse het hulle hoofkwartiere in die hoofstad. Moskou beskik oor 18 000 handelsondernemings, restourante en diensbedrywe. 9 000 kleinsakeondernemings en sowat 150 markte verskaf werkgeleenthede aan een miljoen mense.

Die ekonomiese hervormings in die tydperk van die perestrojka lei in die tagtigerjare tot 'n ernstige krisis in die stad en die res van die land. Die nywerheidsproduksie in Moskou neem in daardie periode met sowat dertig persent af. Die negatiewe gevolge van die ekonomiese agteruitgang is in Moskou deur die gunstige ontwikkeling van die kleiner ondernemings minder dramaties.

Die werkloosheidsyfer was in 2005 net twee persent; veral arm burgers en werknemers sonder opleiding vind moeilik toegang tot die arbeidsmark, terwyl gekwalifiseerdes steeds gesog is. Die minimumloon van Moskouse werknemers is 720 roebel (158 rand), die gemiddelde loon 13 038 roebel (2 868 rand) per maand. Lone in die res van die land is aansienlik laer.

Die lewenstandaard van die Moskouse bevolking het in die laaste dekade merkbaar verbeter. Moskou, wat aan die begin van die negentigerjare nog een van die goedkoopste metropole ter wêreld was, word tans onder die heel duurste gereken. Tussen vyf en tien persent van die plaaslike bevolking word as welgesteld beskou – dit wil sê sowat een miljoen mense beskik oor 'n hoë koopkrag. Veertig persent of vier miljoen inwoners word by die nuwe middelstand gereken.

Infrastruktuur

Digitalisering

In 2018 het die McKinsey Global Institute (MGI) in vyftig metropole op aarde 'n ondersoek gedoen oor "intelligente stede en digitale oplossings vir 'n leefbare toekoms". Moskowiete was bo aan die ranglys van stedelike bevolkings wat digitale dienste, soos aangebied deur die stadsregering, as deel van hul daaglikse lewe aanvaar het. Na Londen is Moskou daarnaas die metropool met die meeste toepassings wat deur die administrasie beskikbaar gestel word om intelligente oplossings vir vraagstukke te vind (soos byvoorbeeld in verband met vervoer en verkeersopeenhopings). So kan stadsbewoners in Moskou motors, fietse en parkeerplekke per tafelrekenaar- of slimfoon-toepassing deel.

Volgens die MGI-ondersoek het die digitalisering van die stedelike lewe positiwe uitwerking op baie lewensterreine. So word die getal stefgetalle met tussen agt en tien persent verminder (byvoorbeeld deur verkorte reaksie-tye van ambulanse in noodgevalle), die gemiddelde pendelaarsverkeer met tussen 15 en 20 persent en die vrystelling van kweekhuisgasse met tussen tien en 15 persent.^[12]

Met hul persoonlike rekening op die webtuiste mos.ru het Moskowiete in 2018 toegang tot 222 stedelike dienste gehad. 75 persent van Moskou se bewoners het in 2017 gebruik gemaak van die webtuiste wat 259 miljoen aansoeke ontvang het. So het ouers per elektroniese skooldagboek toegang tot hul kind se skooluitslae, terwyl pasiënte 'n afspraak kan maak by 'n geneeskundige. Volgens Moskou se adviseur vir strategieë en innovasies, Andrei Beloserof, beskik 72 persent van Moskowiete oor 'n slimfoon en het 99 persent toegang tot die internet – dit is van die hoogste persentasies in Europa.

Kultuur en besienswaardighede

Teater

Die Bolsjoi-teater ("Groot teater") is die bekendste teater in Moskou en bied sy opvoerings sedert die jaar 1776 aan. In daardie jaar ken die tsaar aan prins Pieter Oeroessof die eksklusiewe reg toe om teateropvoerings aan te bied. Die eerste akteurs is lyfeienes van die prins.

Aanvanklik word 'n private huis vir die opvoerings gebruik. Eers in 1780 het die eerste teatergebou ontstaan waar tydens die 18de eeu veral die operas van Russiese komponiste, dramas en ballette opgevoer is.

In 1805 is die teater deur 'n brand vernietig. Twintig jaar later het die huidige Bolsjoi-teater volgens planne van die argitek Ossip Bowe ontstaan. Die heropening het op 18 Januarie 1825 met die proloog "Die triomf van die muses" en musiek van Aleksei Werstofski en Aleksander Aljabjef plaasgevind.

Na 'n tweede brand in 1853 is die gebou deur die argitek Albert Cavos in 'n weelderige styl herstel wat tot vandag toe bewaar is. Die buitengewone argitektuur in die boustyl van die Russiese klassisisme maak van die Bolsjoi een van die mooiste teaters ter wêreld.

Tans is sowat 900 akteurs, dansers, sangers en musikante by die Bolsjoi werksaam. Die Bolsjoi-ballet staan wêreldwyd bekend as een van die oudste en beste balletgeselskappe. Die sterre van die Bolsjoi is meesal op wêreldwye toernooie en word nie dikwels in Moskou aangetref nie.

Museums

Moskou beskik oor 'n groot aantal museums. Die Poesjkin-museum vir Beeldende Kunste spits hom toe op die antieke kultuurgeskiedenis en renaissance en vertoon 'n groot versameling skilderye van oorwegend Wes-Europese kunstenaars.

Die Tretjakof-galery is die grootste museum van die nasionale Russiese kuns met meer as 100 000 skilderye, grafieke en beelde wat tussen die 11de eeu en vandag ontstaan het. Die Russiese koopman Pawel Michailowitsj Tretjakof (1832–1898) is die stigter van die galery, wat in 1902 – vier jaar na sy dood – geopen is. Tretjakof begin as 'n toegewyde versamelaar in 1856 om die werke van destydse Russiese kunstenaars aan te koop. In 1892 het sy versameling, wat ook ikone insluit, tot sowat 2 000 stukke gegroei. In daardie jaar skenk hy sy versameling aan die stad Moskou.

Na Tretjakof se dood is die museum deur die stadsdoema (stadsregering) beheer, en baie van die doema se lede is self kunstenaars soos byvoorbeeld Ilja Ostroechof. Na die Oktober-rewolusie van 1917 kry die galery nasionale status. In die tydperk tussen 1920 en 1930 is die versamelings van baie ander museums na die Tretjakof-galery oorgedra.

Teen die middel van die dertigerjare is die galery weens die bestendige gebrek aan ruimte aansienlik vergroot. Die galerye het in die laat 20ste eeu nog steeds groot skare besoekers gelok en is in die tagtiger- en negentigerjare nog 'n keer uitgebou. 'n Afdeling vir moderne kuns is in 1985 geopen.

Die Borodino-panorama-museum het 'n panoramiese uitbeelding van die "Slag van Borodino", wat deur Franz Robaut (1856–1928) geskep is.

Die voormalige Andronnikof-klooster oos van die stadskern huisves die museum van die skilder Andrei Roebljof (1360–1430). Hierdie meester van die Russiese ikoonskildery en grondlegger van die Moskouse Skool in die skilderykuns het hier in die 15de eeu as 'n monnik geleef. Die museum vertoon ikone uit die tydperk van die 14de tot 17de eeu.

Die Kremlin

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Moskouse Kremlin.

Die Kremlin is die oudste en belangrikste historiese en argitektoniese monument in Moskou en versinnebeeld al eeue lank Rusland se mag. Die indrukwekkende gebouekompleks en sy versterkings is in die 12de eeu in die stadsentrum opgerig en in 1812 deur Napoleon Bonaparte se troepe verwoes. Die kompleks is later herbou. Vandag dien dit as die setel van die Russiese president. Die dik mure en negentien torings, wat in die 15de eeu opgerig is, het tot vandag bewaar gebly.

Die oudste geboue is die Maria-Ontslapings-katedraal uit die jaar 1479, die Verkondigings-katedraal uit die jaar 1489 en die Aartsengel-katedraal, wat in 1509 opgerig is, die Fasettepaleis (1491) en die kloktoring van Iwan die Grote (1508) met 'n hoogte van 80 meter.

Latere byvoegings is die Kerk van die Twaalf Apostels, die Paleis van die Patriarge, die Terem-paleis (17de eeu), die Tuighuis van 1737 en die Senaatsgebou (1787). Laasgenoemde het tussen 1918 en 1922 as die privaat woning en kantoor van Lenin gedien.

Die gebou van die wapenmagasyn (1851) huisves 'n unieke museum met versamelings van ou wapens en oorlogstrofeë, garderobes van die tsare, ordetekens, troonsetels, koetse en ander kosbare voorwerpe van die Russiese en buitelandse kunshandwerk, wat in die geskiedenis van Rusland 'n belangrike rol speel.

Naby die kloktoring word die tsarekanon en die tsareklok vertoon, twee buitengewone voorbeelde van die Russiese ystergieterskuns van die 16de tot 18de eeu.

Die Kremlin spog met die wêreld se grootste klok en swaarste kanon, wat egter albei nooit gebruik is nie.

Die moderne Kongrespaleis is in 1961 op die Kremlin se terrein opgerig. Die groot saal van die paleis bied sitplekke vir 6 000 kongresgangers.

Rooiplein

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Rooiplein.

Vlakby die Kremlin lê Rooiplein, Moskou se hoofplein, met Wladimir Lenin se praalgraf. Die naam van die plein is afgelei van die Russiese Krasnaja plosjtsjad en het geen politieke betekenis – byvoorbeeld uit die tyd van die Sowjetunie – nie. Dit verwys ook nie na die kleur van die mure en torings van die Kremlin nie, wat tot in die 19de eeu wit was. Die naam dagteken uit die 16de eeu en beteken "Mooi plein". Alhoewel die Russiese woord krasnaja in daardie tyd "mooi" beteken het, is sy moderne betekenis "rooi". Die plein se naam word dus in ander tale as "Rooiplein" vertaal.

Digby die plein lê 'n aantal grafte. Die muur van die Kremlin bevat die urne met die as van bekende persoonlikhede uit die politieke, wetenskaplike en kulturele lewe van Rusland, onder meer dié van Josef Stalin en die ruimtevaarder Joeri Gagarin.

Rooiplein se belangrikste geboue is die Sint Basilius-katedraal, wat in 1561 opgerig is, en die monument van Koezma Minin, 'n aanvoerder van die burgermag van Nizjni Nowgorod en prins Dmitri Pozjarski (1578–1642), albei helde van die vryheidsoorlog teen die Poolse magte teen die begin van die 17de eeu. Die monument is in 1818 geskep deur Iwan Petrowitsj Martos (1754–1835).

In die Aleksander-tuin teen die Kremlinmuur lê die graf van die Onbekende Soldaat, 'n monument wat in 1967 ter ere van die gesneuweldes van die Tweede Wêreldoorlog opgerig is.

Naby die Kremlin en die Rooipein het sommige van Moskou se oudste steenhuise in die Kitai-gorod (ou stadskern) bewaar gebly, waaronder geboue van die ou tsarehof, wat uit die tydperk tussen die 16de en 18de eeu dateer, die huis van die bojaar Romanof, die Anna-kerk uit die 15de eeu en 'n aantal ander historiese kerke en huise.

Twerskajastraat

Twerskajastraat is Moskou se hoofstraat – soos sy naam aandui, lei dit na die stad Twer noord van die hoofstad en verder na Sint Petersburg. Die straat is in die dertiger- en veertigerjare van die 20ste eeu vergroot en met nuwe huise bebou. Vandag is dit 'n sentrum van luukse hotelle, kroeë, restourante en winkels.

Die belangrikste historiese geboue is die Raadsaal van Moskou, wat in 1782 deur die argitek Matwei Fjodorowitsj Kasakof (1893–1930) opgerig is. Die monument van die stadstigter Joeri Dolgoroeki staan teenoor die raadsaal. By die kruising met die Breëstraat- en Tuinring rig die beeldhouer Aleksander Opekoesjin in 1880 'n standbeeld van die Russiese digter Aleksander Poesjkin op. 'n Tweede standbeeld van Aleksander Kibalnikof uit die jaar 1958 is ter ere van die digter Wladimir Majakofski (1893–1950) opgerig.

Die Breëstraat- en Tuinring

Die Moskouse stadsmuur uit die laat 16de eeu met 'n lengte van nege kilometer en dertig wagtorings het lankal verdwyn en is deur 'n pragtige ringstraat, die Breëstraat-ring, vervang.

Oorkant die stadsmuur lê oorspronklik 'n tweede verdedigingswal met paalskanse en houttorings, wat eweneens vervang is deur 'n straatring, die sogenaamde Tuinring. Die Komsomolskaja-plein is een van die besigste pleine in Moskou met drie pragtige spoorwegstasies, wat deur bekende argitekte ontwerp is.

Die Leningrad-stasie is deur Konstantin Ton beplan en in 1851 voltooi. Fjodor Schechtel bou in 1904 die Jaroslaf-stasie, terwyl Aleksei Wiktorowitsj Sjtsjoessef se Kazan-stasie in die jaar 1926 geopen is. Die Klubgebou is 'n ander werk van Sjtsjoessef. Die Leningrad-hotel met 28 verdiepings volgens 'n ontwerp van die argitek Leonid Poljakof is in 1953 geopen.

Moderne argitektuur

Die Hotel Oekraina, die gebou van die Russiese departement van buitelandse sake en die Lomonosof-universiteit ('n gebouekompleks met meer as 45 000 kamers) is almal uitstekende voorbeelde van die boustyl van die sosialistiese klassisisme. Daar is altesaam sewe wolkekrabbers, wat in hierdie argitektoniese styl opgerig is en in die volksmond ook as "Stalin se sewe susters" of "Stalinvingers" bekend staan.

Die televisietoring in Ostankino is in die jare 1960 tot 1967 opgerig en die tweede hoogste ter wêreld. Die toring beskik oor 'n uitkykpunt, wat egter na 'n brand in Augustus 2000 gesluit is.

Wetenskap en hoër onderwys

Moskou is 'n eersterangse internasionale sentrum van wetenskap, navorsing en hoër onderwys. 80 hoëronderwysinstellings met 380 vakrigtings en sowat 250 000 studente word aangevul deur meer as 1 000 navorsingsinstitute. Moskou se 4 000 biblioteke beskik oor sowat 400 miljoen boeke en ander dokumente.

Die Lomonosof-universiteit is die oudste en grootste universiteit in Rusland met 30 000 studente. Die universiteit is op inisiatief van die Russiese wetenskaplike Michail Lomonosof op 25 Januarie 1755 deur keiserin Elisabeth gestig.

Ander belangrike instellings is die Tegnologiese Staatsuniversiteit Stankin, die Tegniese Staatsuniversiteit en die Mynbouskool.

Vervoer

Vanweë sy sentrale ligging het Moskou tot die middelpunt van die pad-, spoor-, skeeps- en lugvervoernetwerk in die Europese deel van die Russiese Federasie ontwikkel. 'n Stelsel van kanale verbind die stad as grootste binnelandse seehawe in Rusland met vyf seë – die Witsee, Oossee, Swartsee, See van Azof en die Kaspiese See. Moskou word derhalwe ook die "Hawe van vyf Seë" genoem.

Die stad beskik oor drie internasionale lughawens: Wnoekowo (VKO, geopen in 1941 en sowat 30 km suidwes van Moskou naby die gelyknamige nedersetting geleë), Sjeremetjewo (SVO, geopen in 1960 en sowat 30 km vanaf Moskou naby die gelyknamige nedersetting geleë) en Domodedowo (DME, geopen in 1964 en sowat 35 km oos van die middestad geleë). 'n Vierde internasionale lughawe is in 2016 naby Zjoekofski, 36 km suidoos van die Moskou se middestad, geopen. Die oudste Moskouse passasierslughawe Bikowo (1933) hanteer uitsluitlik binnelandse vlugte.

Die uitgestrekte padnetwerk lei tot die ringsnelweg rondom Moskou met 'n lengte van 110 kilometer. Die hoofvervoermiddel in Moskou is die Moskouse metro wat vanaf 1935 in die Sowjet-pronkstyl gebou is en oor 'n totale lengte van 293 kilometer strek.

Openbare vervoer

Moskou se openbare vervoerstelsel bestaan uit 'n netwerk van moltreine, stedelike spoorlyne, 'n eenspoortreinlyn, busse en trolliebusse, trems en sogenaamde "marsjroetkis" – minibusse wat deur 'n wit strepie gekenmerk is en tot elf passasiers kan vervoer. Behalwe vir die moltreinnetwerk, wat deur die selfstandige onderneming Moskou Metro bedryf word, en stadstreine, wat deel uitmaak van die Russiese Spoorweë se nasionale spoornetwerk, val die openbare vervoerstelsel van Moskou sedert 1958 binne die verantwoordelikheid van Mosgortrans (Мосгортранс), 'n munisipale onderneming.

Moskouse Metro

Die bou van 'n moltreinnetwerk volges die Londense voorbeeld is reeds in die 1870's oorweeg, maar eers in 1902 is nog onder die Tsaristiese bewind met werklike beplanning begin. Die voorstelle het teenkanting deur die Russies-Ortodokse Kerk en argeoloë uitgelok. Vir kerklede was grond onder katedrale en kerke heilig, terwyl argeoloë daarop gewys het dat argeologiese skatte deur die boubedrywighede vernietig sou kon word.

So is die nuwe ondergrondse vervoerstelsel eers in die Stalintydperk verwesenlik. Moskou se moltrein, wat algemeen as Moskouse Metro bekend staan, is op 15 Mei 1935 as een van die diepste ondergrondse treinstelsels (met destyds tien stasies en 'n netwerk van twaalf kilometer) plegtig geopen. Die Duitse dramatikus Bertolt Brecht, wat destyds 'n besoek aan die Sowjet-Russiese hoofstad gebring het, het die opening van die moltreinstelsel as 'n "oorwinning van sosialistiese estetiek" beskryf.^[13] Inderdaad was Moskou se metro met sy paleisagtige stasies een van die belangrikste prestige-projekte van die Sowjetunie. In die volgende jare was 76 000 werkers besig met die verdere uitbou van die stelsel.

Die netwerk word voortdurend uitgebrei om tred te hou met groeiende passasiersgetalle. Met intussen twaalf lyne, 222 stasies en 'n totale netwerk van 381 kilometer is dit tans een van die besigste moltreinstelsels ter wêreld wat daagliks tot nege miljoen passasiers vervoer – met een trein elke vyftig sekondes op die hooflyne tydens spitsure. Alle lyne is chronologies volgens die datum van hul voltooiing en inwyding genommer.

Die Londense moltreinnetwerk (London Underground) het as voorbeeld gedien toe in die laat 19de eeu eerste bouplanne vir 'n ondergrondse treinstelsel in Moskou ontwerp is. Die projek is aanvanklik deur die Russiese parlement, die Doema, verwerp vanweë die hoë boukoste wat daaraan verbonde was. Die planne is eers ná die Eerste Wêreldoorlog en die Oktoberrewolusie hervat en verwesenlik.

Stasies binne die sentrale ring is meer as net infrastrukturele geboue – hulle het simboliese waarde as "tempels van vooruitgang" gehad.^[14] Gedurende die Stalin-tydperk is hulle in die styl van die Sosialistiese klassisisme ontwerp en van versierings voorsien wat aan verskillende Russiese streke ontleen is. Die bekendste stasies – Majakofskaja (1938–1939), Komsomolskaja (1952), Kiëfskaja (1954), Nowoslobodskaja (1950) en Plosjtsjad Revoloetsii (1939) – lyk met hulle marmerdekor, mosaïeke en standbeelde op klein paleise.

Komsomolskaja, wat benede die gelyknamige plein geleë is, is een van die indrukwekkendste voorbeelde van hierdie ondergrondse boukuns. Hier is alle pilare met marmer beklee, terwyl elegante ligkrone die nodige beligting verskaf. Vir Majakofskaja, wat deel uitmaak van die oudste metrolyn, is twee soorte Italiaanse marmer ingevoer om pilare en mure te versier. 'n Halfedelsteen, rodoniet, skep hier 'n besondere atmosfeer met sy rooi en perskleurige kleurskakerings. Die bekende Russiese kunstenaar Aleksander Deinka het vir die hoofstasiesaal 33 mosaïeke geskep wat "'n Dag onder die Sowjet-hemel" uitbeeld. 'n Kopie van die Majofskaja-stasie is by die wêreldtentoonstelling in New York vertoon. In die Plosjtsjad Revoloetsii-stasie wys bronsstandbeelde die weg na Rooiplein. 'n Museum oor die geskiedenis van die Moskouse Metro is by die ingang van die Sportifnaja-stasie geleë.

Die vier roltrappe in die Park Pobedy-stasie is die langstes ter wêreld met 126 meter. Stasies is opsetlik diep ondergronds aangelê om in oorlogstye as skuilplek teen lugaanvalle te kan dien.

In 2011 het die Moskouse stadsregering sy ambisieuse planne vir die modernisering en uitbreiding van die Metro-netwerk bekend gestel. 'n Beraamde 562 miljard roebel is tot 2017 in die projek belê en die eerste vier nuwe lyne is reeds in laat 2012 geopen. Om druk op die Metro te verminder, is daarnaas 'n nuwe bogrondse kringlyn-spoorweg in 2016 geopen. Die trein- en moltreinnetwerk word aangevul deur die eenspoortrein Moscow Monorail wat oor 'n afstand van vyf kilometer loop en as lyn 13 in die Metro-netwerk geïntegreer is. Metro-passasiers het gratis toegang tot die internet.

Lughawens

Sjeremetjewo

Sjeremetjewo, die tweede besigste lughawe in die Russiese Federasie na Domodedowo, is die hoofbestemming vir die meeste vlugte vanuit die Verenigde State (insluitende vlugte van Delta Airlines en sy kodedelingsvennoot Aeroflot). Aeroflot bied steeds regstreekse vlugte vanuit New York se John F. Kennedy-lughawe aan nadat Delta Airlines hierdie diens gestaak het en Moskou tans met een tussenlanding in Parys-Charles de Gaulle of Amsterdam bedien word.

Die lughawe is daarnaas die hoofspilpunt vir Aeroflot se binnelandse vlugte wat hoofsaaklik deur die nuwe Terminaal D gehanteer word. Die lughawe word deur die Aeroexpress-treindiens met die Moskouse Beloroeski-treinstasie verbind. Die treinrit neem sowat 35 minute.

Toerisme- en gasvryheidsbedryf

Hotelle

Die hotelbedryf het met die politieke omwenteling ingrypende verandering ondergaan en is grotendeels herontwikkel volgens westerse standaarde, insluitende tophotelle uit die Sowjettyd soos die "Hotel Goue Ring", terwyl talle luukse hotelle dwarsoor die stadsgebied nuut ontstaan het. Nogtans was en is daar 'n tekort aan akkommodasiegeriewe in die middel- en lae pryssegment.^[16]

Internasionale verhoudings

Susterstede

Vennootskappe

Voormalige susterstede

Brno, Tsjeggië (beëindig weens die Russiese inval in Oekraïne, 2022)^[54]
Düsseldorf, Duitsland (opgeskort weens die Russiese inval in Oekraïne, 2022)^[55]^[56]
Kijif, Oekraïne^[57]
Warskou, Pole (beëindig weens die Russiese inval in Oekraïne, 2022)^[58]

Verwysings

↑ (de) www.klimadiagramme.de: Moskau
↑ (de) merian.de: Moskau – Dynamische Hauptstadt Europas. Besoek op 12 Desember 2019
↑ (en) "Moscow (156 m)". WeatherOnline. Besoek op 30 April 2015.
↑ (de) "Das Klima in Moskau (Moskva)". WetterKontor GmbH. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Oktober 2011. Besoek op 30 April 2015.
↑ (en) Caroline Brooke: Moscow. A Cultural History. New York, NY: Oxford University Press 2006, bl. xxi
↑ (de) www.moskau.ru: Geschichte Moskaus – Vom Dorf zur Metropole Geargiveer 24 Mei 2012 op Wayback Machine
↑ (de) Heinz Schilling: Siedler Geschichte Europas: Die neue Zeit. Vom Christenheitseuropa zum Europa der Staaten. 1250 bis 1750. Berlin: Siedler 1999, bl. 176
↑ (en) Brooke (2006), bl. xxi
↑ (de) www.handelsblatt.com, 3 Augustus 2011: Mega-Metropole Moskau wird massiv vergrößert. Besoek op 18 Februarie 2016
↑ (de) "23 September 2015: Moskau erhält größte Moschee Europas". moskau.ru. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 April 2016. Besoek op 18 Februarie 2016.
↑ (de) "OWC Außenwirtschaft, 23 Januarie 2020: Wohnungsbau in Moskau erreicht neuen Rekord". owc.de. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 April 2020. Besoek op 15 Maart 2020.
↑ (de) Russia Beyond, 5 Julie 2018: Digitale Innovationen in Europa: Moskau als Vorreiter bestätigt. Besoek op 27 Februarie 2020
↑ (de) Gisbert Mrozek: Marco Polo Moskau – Reisen mit Insider-Tipps. 13de uitgawe. Ostfildern: Mairdumont 2014, bl. 103
↑ (de) Informationen zur politischen Bildung/izpb 322, nommer 2/2014: Sowjetunion I: 1917–1953. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung/bpb 2014, bl. 50
↑ (de) Süddeutsche Zeitung, 2 Julie 2007: Hotel Ukraina in Moskau – Stalins alte Fassade. Besoek op 27 Januarie 2020
↑ (de) DuMont Reiseführer Moskau. Derde volledig hersiene uitgawe. Ostfildern: DuMont Reiseverlag 2014, bl. 25
↑ ^17,0 ^17,1 (ru) "Есть ли побратимы у Актау и других городов Казахстана". Tumba. 4 Mei 2019. Besoek op 20 November 2020.
↑ (en) "Sister Cities of Ankara". Ankara. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 April 2013. Besoek op 2 Februarie 2020.
↑ (az) "Bakının qardaşlaşdığı şəhərlər – SİYAHI". Modern.az. 16 Februarie 2016. Besoek op 26 Junie 2020.
↑ (en) "Moscow". Bangkok Metropolitan Administration. Besoek op 11 November 2020.
↑ (en) "Sister Cities". Beijing. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Februarie 2020. Besoek op 2 Februarie 2020.
↑ (de) "Städtepartnerschaften". Berlyn. Besoek op 2 Februarie 2020.
↑ (ro) "Cu cine este înfrăţit Bucureştiul?". Adevărul. 21 Februarie 2011. Besoek op 3 Februarie 2020.
↑ (es) "Convenios Internacionales". Buenos Aires. Besoek op 14 Februarie 2020.
↑ (en) "Sister Cities". Chicago Sister Cities. Besoek op 2 Februarie 2020.
↑ (es) "Ciudades Hermanas de Cusco". Asociación de Agencias de Turismo del Cusco. Besoek op 18 Februarie 2020.
↑ (ar) "بحضور عمدة مدينة فرانكفورت إزاحة الستار عن النصب التذكاري". Ministerie van Klimaatsverandering en Omgewing van die Verenigde Arabiese Emirate. 9 Maart 2014. Besoek op 16 Februarie 2021.
↑ (az) "Gədəbəy şəhəri ilə ABŞ-ın Oklahoma şatatının Stilluater (Stillwater) şəhəri arasında qardaşlaşma memorandumu imzalanıb". Azerbaijan News. 9 November 2019. Besoek op 26 Junie 2020.
↑ (vi) "Các địa phương kết nghĩa với TPHCM". Foreign affairs in Ho Chi Minh City. Besoek op 13 April 2020.
↑ (en) "Djarot to visit Moscow to extend sister city agreement". The Jakarta Post. 2 Augustus 2017. Besoek op 13 April 2020.
↑ (uk) "Міста-партнери". Charkif. Besoek op 5 Februarie 2020.
↑ (en) "Intercity cooperation". Mestna občina Ljubljana. Besoek op 2 Februarie 2020.
↑ (en) "Indulge Your Wanderlust With A Trip To London's Twin Cities". Secret London. 8 Oktober 201. Besoek op 30 April 2020.
↑ (en) "Manila, Bacoor sign sister city accord". Manila Bulletin. 16 Augustus 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2020. Besoek op 18 Februarie 2020.
↑ (en) "Twin-cities celebrate India-Russia connect". Russia Beyond. 26 Januarie 2012. Besoek op 18 Februarie 2020.
↑ (cz) "Partnerská města HMP". Praag. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Junie 2013. Besoek op 2 Februarie 2020.
↑ (en) Justin Corfield (2013). "Sister Cities". Historical Dictionary of Pyongyang. Londen: Anthem Press. p. 196. ISBN 978-0-85728-234-7.
↑ (en) "About city". Guilan University of Medical Sciences. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2017. Besoek op 18 Junie 2020.
↑ (is) "Minnisblað" (PDF). Reykjavik. 14 September 2018. p. 3. Besoek op 11 Junie 2020.
↑ (en) "Riga Twin Cities". Riga. Besoek op 30 November 2020.
↑ (en) "Sister and Friendship Cities". Seoel metropolitaanse regering. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Mei 2009. Besoek op 30 November 2020.
↑ (et) "Tallinna suhted teiste linnadega". Tallinn. Besoek op 3 Februarie 2020.
↑ (ru) "Ну, здравствуй, брат! Города-побратимы Ташкента". The Voice of Tashkent. 10 November 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2016. Besoek op 15 November 2020.
↑ (fa) "گذری بر خواهرخوانده تهران در شرق اروپا". Iranian Students' News Agency. 21 Maart 2018. Besoek op 18 Junie 2020.
↑ (en) "Sister Cities(States) of Tokyo". Tokio metropolitaanse regering. Besoek op 12 Februarie 2020.
↑ (mn) "Улаанбаатар хоттой ах, дүү хотууд". Barilga. Besoek op 11 November 2020.
↑ (lt) "Miestai partneriai". Vilnius. Besoek op 3 Februarie 2020.
↑ (en) Bangkok metropolitaanse administrasie; City of Moscow (19 Junie 1997). "Protocol of friendly ties between the cities of Bangkok and Moscow" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 5 Augustus 2019. Besoek op 3 Augustus 2016.
↑ (pt) "Acordos de Cooperação e/ou Amizade". Lissabon. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2020. Besoek op 3 Februarie 2020.
↑ (en) "Agreements with cities". Madrid. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Junie 2020. Besoek op 3 Februarie 2020.
↑ (he) "ערים שותפות". Tel Aviv. Besoek op 12 Februarie 2020.
↑ (fr) "Coopération internationale". Tunis. Besoek op 5 Februarie 2020.
↑ (en) "Partner cities". Jerewan. Besoek op 3 Februarie 2020.
↑ (en) "Brno Ends Partnerships With Russian Cities". Besoek op 6 Maart 2022.
↑ (de) "Düsseldorf legt Städtepartnerschaft mit Moskau auf Eis".
↑ (de) "Weltweite Kontakte: Türöffner für Bürger, Wirtschaft und Kultur". Düsseldorf. Besoek op 3 Februarie 2020.
↑ (en) "Kyiv and Moscow – no longer twin cities". QHA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Desember 2021. Besoek op 22 Desember 2021.
↑ (pl) "Rada Warszawy: najważniejszym zadaniem jest stworzyć uchodźcom drugi dom". Besoek op 6 Maart 2022.

Eksterne skakels

(ru) Amptelike webwerf

Argitektuur

Toerisme

(en) Toerisme-inligting oor Moskou op Wikivoyage

Openbare vervoer

Staptoere

(en) YouTube.com: Good Walkers – 'n Nagtelike staptoer deur die (sneeuvrye) Moskouse middestad, van Twerskaja-straat tot Twerskoi- en Nikitsi-laan – Kersfees 2019

Dag- en weekblaaie

(de) Moskauer Deutsche Zeitung
(en) The Moscow Times

[1] (de) www.klimadiagramme.de: Moskau

[2] (de) merian.de: Moskau – Dynamische Hauptstadt Europas. Besoek op 12 Desember 2019

[3] (en) "Moscow (156 m)". WeatherOnline. Besoek op 30 April 2015.

[4] (de) "Das Klima in Moskau (Moskva)". WetterKontor GmbH. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Oktober 2011. Besoek op 30 April 2015.

[5] (en) Caroline Brooke: Moscow. A Cultural History. New York, NY: Oxford University Press 2006, bl. xxi

[6] (de) www.moskau.ru: Geschichte Moskaus – Vom Dorf zur Metropole Geargiveer 24 Mei 2012 op Wayback Machine

[7] (de) Heinz Schilling: Siedler Geschichte Europas: Die neue Zeit. Vom Christenheitseuropa zum Europa der Staaten. 1250 bis 1750. Berlin: Siedler 1999, bl. 176

[8] (en) Brooke (2006), bl. xxi

[9] (de) www.handelsblatt.com, 3 Augustus 2011: Mega-Metropole Moskau wird massiv vergrößert. Besoek op 18 Februarie 2016

[10] (de) "23 September 2015: Moskau erhält größte Moschee Europas". moskau.ru. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 April 2016. Besoek op 18 Februarie 2016.

[11] (de) "OWC Außenwirtschaft, 23 Januarie 2020: Wohnungsbau in Moskau erreicht neuen Rekord". owc.de. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 April 2020. Besoek op 15 Maart 2020.

[12] (de) Russia Beyond, 5 Julie 2018: Digitale Innovationen in Europa: Moskau als Vorreiter bestätigt. Besoek op 27 Februarie 2020

[13] (de) Gisbert Mrozek: Marco Polo Moskau – Reisen mit Insider-Tipps. 13de uitgawe. Ostfildern: Mairdumont 2014, bl. 103

[14] (de) Informationen zur politischen Bildung/izpb 322, nommer 2/2014: Sowjetunion I: 1917–1953. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung/bpb 2014, bl. 50

[15] (de) Süddeutsche Zeitung, 2 Julie 2007: Hotel Ukraina in Moskau – Stalins alte Fassade. Besoek op 27 Januarie 2020

[16] (de) DuMont Reiseführer Moskau. Derde volledig hersiene uitgawe. Ostfildern: DuMont Reiseverlag 2014, bl. 25

[Kasakstan-17] 17,0 ^17,1 (ru) "Есть ли побратимы у Актау и других городов Казахстана". Tumba. 4 Mei 2019. Besoek op 20 November 2020.

[18] (en) "Sister Cities of Ankara". Ankara. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 April 2013. Besoek op 2 Februarie 2020.

[19] (az) "Bakının qardaşlaşdığı şəhərlər – SİYAHI". Modern.az. 16 Februarie 2016. Besoek op 26 Junie 2020.

[20] (en) "Moscow". Bangkok Metropolitan Administration. Besoek op 11 November 2020.

[21] (en) "Sister Cities". Beijing. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Februarie 2020. Besoek op 2 Februarie 2020.

[22] (de) "Städtepartnerschaften". Berlyn. Besoek op 2 Februarie 2020.

[23] (ro) "Cu cine este înfrăţit Bucureştiul?". Adevărul. 21 Februarie 2011. Besoek op 3 Februarie 2020.

[24] (es) "Convenios Internacionales". Buenos Aires. Besoek op 14 Februarie 2020.

[25] (en) "Sister Cities". Chicago Sister Cities. Besoek op 2 Februarie 2020.

[26] (es) "Ciudades Hermanas de Cusco". Asociación de Agencias de Turismo del Cusco. Besoek op 18 Februarie 2020.

[27] (ar) "بحضور عمدة مدينة فرانكفورت إزاحة الستار عن النصب التذكاري". Ministerie van Klimaatsverandering en Omgewing van die Verenigde Arabiese Emirate. 9 Maart 2014. Besoek op 16 Februarie 2021.

[28] (az) "Gədəbəy şəhəri ilə ABŞ-ın Oklahoma şatatının Stilluater (Stillwater) şəhəri arasında qardaşlaşma memorandumu imzalanıb". Azerbaijan News. 9 November 2019. Besoek op 26 Junie 2020.

[29] (vi) "Các địa phương kết nghĩa với TPHCM". Foreign affairs in Ho Chi Minh City. Besoek op 13 April 2020.

[30] (en) "Djarot to visit Moscow to extend sister city agreement". The Jakarta Post. 2 Augustus 2017. Besoek op 13 April 2020.

[31] (uk) "Міста-партнери". Charkif. Besoek op 5 Februarie 2020.

[32] (en) "Intercity cooperation". Mestna občina Ljubljana. Besoek op 2 Februarie 2020.

[33] (en) "Indulge Your Wanderlust With A Trip To London's Twin Cities". Secret London. 8 Oktober 201. Besoek op 30 April 2020.

[34] (en) "Manila, Bacoor sign sister city accord". Manila Bulletin. 16 Augustus 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2020. Besoek op 18 Februarie 2020.

[35] (en) "Twin-cities celebrate India-Russia connect". Russia Beyond. 26 Januarie 2012. Besoek op 18 Februarie 2020.

[36] (cz) "Partnerská města HMP". Praag. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Junie 2013. Besoek op 2 Februarie 2020.

[37] (en) Justin Corfield (2013). "Sister Cities". Historical Dictionary of Pyongyang. Londen: Anthem Press. p. 196. ISBN 978-0-85728-234-7.

[38] (en) "About city". Guilan University of Medical Sciences. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2017. Besoek op 18 Junie 2020.

[39] (is) "Minnisblað" (PDF). Reykjavik. 14 September 2018. p. 3. Besoek op 11 Junie 2020.

[40] (en) "Riga Twin Cities". Riga. Besoek op 30 November 2020.

[41] (en) "Sister and Friendship Cities". Seoel metropolitaanse regering. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Mei 2009. Besoek op 30 November 2020.

[42] (et) "Tallinna suhted teiste linnadega". Tallinn. Besoek op 3 Februarie 2020.

[43] (ru) "Ну, здравствуй, брат! Города-побратимы Ташкента". The Voice of Tashkent. 10 November 2015. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2016. Besoek op 15 November 2020.

[44] (fa) "گذری بر خواهرخوانده تهران در شرق اروپا". Iranian Students' News Agency. 21 Maart 2018. Besoek op 18 Junie 2020.

[45] (en) "Sister Cities(States) of Tokyo". Tokio metropolitaanse regering. Besoek op 12 Februarie 2020.

[46] (mn) "Улаанбаатар хоттой ах, дүү хотууд". Barilga. Besoek op 11 November 2020.

[47] (lt) "Miestai partneriai". Vilnius. Besoek op 3 Februarie 2020.

[48] (en) Bangkok metropolitaanse administrasie; City of Moscow (19 Junie 1997). "Protocol of friendly ties between the cities of Bangkok and Moscow" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 5 Augustus 2019. Besoek op 3 Augustus 2016.

[49] (pt) "Acordos de Cooperação e/ou Amizade". Lissabon. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Februarie 2020. Besoek op 3 Februarie 2020.

[50] (en) "Agreements with cities". Madrid. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Junie 2020. Besoek op 3 Februarie 2020.

[51] (he) "ערים שותפות". Tel Aviv. Besoek op 12 Februarie 2020.

[52] (fr) "Coopération internationale". Tunis. Besoek op 5 Februarie 2020.

[53] (en) "Partner cities". Jerewan. Besoek op 3 Februarie 2020.

[54] (en) "Brno Ends Partnerships With Russian Cities". Besoek op 6 Maart 2022.

[55] (de) "Düsseldorf legt Städtepartnerschaft mit Moskau auf Eis".

[56] (de) "Weltweite Kontakte: Türöffner für Bürger, Wirtschaft und Kultur". Düsseldorf. Besoek op 3 Februarie 2020.

[57] (en) "Kyiv and Moscow – no longer twin cities". QHA. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Desember 2021. Besoek op 22 Desember 2021.

[58] (pl) "Rada Warszawy: najważniejszym zadaniem jest stworzyć uchodźcom drugi dom". Besoek op 6 Maart 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

l b w Hoofstede in Europa
Hoofstede van onafhanklike lande	Amsterdam • Andorra la Vella • Athene • Bakoe • Belgrado • Berlyn • Bern • Boedapest • Boekarest • Bratislava • Brussel • Chișinău • Dublin • Helsinki • Jerewan • Kijif • Kopenhagen • Lissabon • Ljubljana • Londen • Luxemburg • Madrid • Minsk • Monaco • Moskou • Nicosia • Oslo • Parys • Podgorica • Praag • Reykjavik • Riga • Rome • San Marino • Sarajevo • Skopje • Sofia • Stockholm • Tallinn • Tbilisi • Tirana • Vaduz • Valletta • Vatikaanstad • Vilnius • Warskou • Wene • Zagreb
Hoofstede van omstrede gebiede	Donetsk • Lefkoşa • Loehansk • Pristina • Tiraspol
Hoofstede van afhanklike gebiede	Douglas • Episkopi • Gibraltar • Longyearbyen • Mariehamn • Olonkinbyen • Ponta Delgada • Saint Helier • Saint Peter Port • Tórshavn
Hoofstede van	Afrika • Asië • Noord-Amerika • Oseanië • Suid-Amerika

l b w Federale deelgebiede van die Russiese Federasie
Republieke (21)	Adigea Altai Basjkortostan (Basjkirië) Boerjatië Chakassië Dagestan Ingoesjetië Sacha (Jakoetië) Kabardino-Balkarië Kalmikië Karatsjai-Tsjerkessië Karelië Komi Mari El Mordowië Noord-Ossetië-Alanië Oedmoertië Tatarstan Tsjetsjnië Tsjoewasjië Tiwa
Krais (9)	Altai Chabarofsk Kamtsjatka Krasnodar Krasnojarsk Perm Primorski Stawropol Zabaikalski
Oblaste (46)	Amoer Archangelsk Astrachan Belgorod Brjansk Irkoetsk Iwanowo Jaroslawl Kaliningrad Kaloega Kemerowo Kirof Koergan Koersk Kostroma Leningrad Lipetsk Magadan Moermansk Moskou Nizjni Nowgorod Nowgorod Nowosibirsk Oeljanofsk Omsk Orenburg Orjol Penza Pskof Rjazan Rostof Sachalin Samara Saratof Smolensk Swerdlofsk Tambof Tjoemen Toela Tomsk Tsjeljabinsk Twer Wladimir Wologda Woronezj Wolgograd
Outonome oblast (1)	Joodse
Outonome okroegs (4)	Chanto-Mansië² Jamalo-Nenetsië² Nenetsië³ Tsjoekotka
Federale stede (2)	Moskou Sint Petersburg
Onerken¹ (6)	Cherson Donetsk Krim Loehansk Sewastopol Zaporizjzja
¹Geannekseer deur Rusland en volgens internasionale reg deel van Oekraïne. ²Administratief ondergeskik aan Tjoemen-oblast. ³Administratief ondergeskik aan Archangelsk-oblast.