Paul Cézanne

Paul Cézanne
Cézanne, omstreeks 1861.
Gebore	(1839-01-19)19 Januarie 1839, Aix-en-Provence, Frankryk
Sterf	22 Oktober 1906 (op 67), Aix-en-Provence
Nasionaliteit	Frans
Veld	Skildery
Beweging	Postimperessionisme
Beïnvloed deur	Eugène Delacroix, Édouard Manet, Camille Pissarro
Beïnvloed	Henri Matisse, Pablo Picasso, Arshile Gorky, Caziel

Paul Cézanne (19 Januarie 1839 – 22 Oktober 1906) was ’n Franse kunstenaar en postimpressionistiese skilder wie se werk gehelp het om die fondament te lê vir die oorgang van 19de-eeuse kuns na ’n nuwe, radikaal verskillende kunswêreld in die 20ste eeu.^[1] Sy dikwels wilde, herhalende kwashale is baie tipies en maklik herkenbaar. Hy het vlakke kleur en klein kwashale gebruik wat opbou om komplekse velde te skep. Cézanne se skilderye weerspieël sy intense bestudering van sy onderwerpe. Sy invloed op die beeldende kunste was enorm, veral op latere genres soos die kubisme, fauvisme en ekspressionisme.^[2]

Lewe en werk

Vroeë jare en familie

Die Cézannes was van die dorp Saint-Sauveur, Occitanië. Paul is in Aix-en-Provence gebore.^[3] Sy pa^[4] was die stigter van die bankmaatskappy Banque Cézanne et Cabassol en het deur die kunstenaar se lewe vir hom finansiële sekuriteit gebied, en Cézanne het eindelik goed geërf.^[5]

Femme au Chapeau Vert (Vrou met ’n Groen Hoed (Madame Cézanne), 1894–1895.

Sy ma, Anne Elisabeth Honorine Aubert,^[6] was "lewendig en romanties",^[7] en dit is van haar dat Cézanne sy begrip en visie van die lewe gekry het.^[7] Hy het twee jonger susters, Marie en Rose, gehad.^[3][8]

Hy het die Saint Joseph-skool in Aix^[9] en die Collège Bourbon (nou Collège Mignet) bygewoon. By laasgenoemde skool het hy Émile Zola ontmoet en bevriend, asook Baptistin Baille – die drie vriende het bekend geword as les trois inséparables ("die drie onafskeidbares"). Van 1858 tot 1861 het Cézanne op sy pa se aandrang regte studeer, terwyl hy ook tekenlesse gekry het.^[10]

Teen sy pa se wil het hy besluit om ’n kunstenaar te word; hy het in 1861 van Aix na Parys verhuis, waar Zola reeds gewoon het.

Kunsstyl

Les joueurs de cartes (Die Kaartspelers), 1892–95, olie op doek, 60 x 73 cm, Courtauld-kunsinstituut, Londen.

In Parys het Cézanne die impressionistiese kunstenaar Camille Pissarro ontmoet. Aanvanklik was hul verhouding een van meester en leerling, waarin Pissarro ’n groot invloed op die jong kunstenaar gehad het, maar in die volgende dekade het hulle as gelykes saam op uitstappies gegaan om landskappe te skilder.

Cézanne se vroeëre werk was dikwels van ’n figuur in die landskap en sluit baie skilderye in van groepe groot, swaar figure. Later in sy loopbaan was hy meer daarin geïnteresseerd om van regstreekse waarneming af te werk en hy het geleidelik ’n ligte, nonchalante styl ontwikkel. Later was daar tekens van ’n stewige, amper argitektoniese styl. Deur sy lewe het hy probeer om ’n oorspronklike waarneming van die wêreld uit te beeld op die beste moontlike manier waarop hy dit met verf kon regkry. Daarvoor het hy alles wat hy waargeneem het, in eenvoudige vorms en kleurvlakke georden. Sy stelling dat hy "impressionisme iets solieds en blywends wil maak, soos die kuns van die museums",^[11] en sy standpunt dat hy besig was om Poussin "volgens die natuur" te herskep, het sy begeerte onderstreep om die waarneming van die natuur en die permanensie van klassieke komposisie saam te voeg.

Les Grandes Baigneuses (Die Groot Swemmers), 1898–1905.

Uitstallings en onderwerpe

Die Kunstenaar se Pa, wat "L'Événement" Lees, 1866, Nasionale Kunsgalery, Washington.

Cézanne se skilderye is op die eerste uitstalling van die Salon des Refusés in 1863 tentoongestel – dit was werke wat nie vir die Salon van die Paryse Académie des Beaux-Arts aanvaar is nie. Die Salon het Cézanne se voorleggings elke jaar van 1864 tot 1869 verwerp. Hy het tot in 1882 skilderye aan hulle voorgelê. In daardie jaar, danksy sy medekunstenaar Antoine Guillemet, is sy Portrait de M.L.A., moontlik Portret van Louis-Auguste Cézanne, die Kunstenaar se Pa, wat "L'Événement" Lees, 1866,^[12] aanvaar – sy eerste en laaste suksesvolle voorlegging aan die Salon.^[13][14]

Stillewe met ’n Gordyn, 1895.

Voor 1895 het Cézanne twee keer skilderye op die impressioniste se jaarlikse uitstalling gehad: in 1874 en 1877. In later jare is ’n paar individuele skildery op verskeie plekke uitgestal, tot in 1895 toe die Paryse kunshandelaar Ambroise Vollard die kunstenaar sy eerste solo-uitstalling gegee het. Ondanks toenemende openbare erkenning en finansiële sukses, het Cézanne verkies om in afsondering te werk, gewoonlik in die suide van Frankryk, ver weg van Parys.

Hy het op ’n paar onderwerpe gekonsentreer en was ewe suksesvol in elk van dié genres: stillewes, portrette, landskappe en studies van swemmers. Vir laasgenoemde moes Cézanne grootliks op sy verbeelding staatmaak weens die gebrek aan naakmodelle. Nes sy landskappe het die inspirasie vir sy portrette gekom van wat aan hom bekend was; daarom het nie net sy vrou en seun as onderwerpe gedien nie, maar ook plaaslike boere, kinders en sy kunshandelaar. Sy stillewes is terseldertyd dekoratief, met dik, plat oppervlakke, en met ’n gewig wat aan Gustave Courbet herinner.

Die rekwisiete vir sy werk is steeds nes hy hulle gelos het in sy ateljee in die voorstede van die moderne Aix.

Die Overture aan Tannhäuser: Die Kunstenaar se Ma en Suster, 1868, Hermitage, Sint Petersburg.

Dood

Cézanne was eendag in ’n storm terwyl hy in die veld gewerk het.^[15] Ná twee uur in die reën het hy eers besluit om huis toe te gaan, maar op pad het hy ineengestort. Die volgende dag het hy flou geword terwyl hy verder probeer werk het. Die model wat vir hom poseer het, het hulp ontbied. Hy is bed toe, maar het nooit weer opgestaan nie.^[15] Hy is ’n paar dae later, op 22 Oktober 1906, aan longontsteking dood.^[15][16]

Hooftydperke van Cézanne se werk

Verskeie tydperke in die lewe en werk van Cézanne word onderskei.^[17]

Donker tydperk, Parys – 1861–1870

In 1863 het Napoleon III die Salon des Refusés geskep, waar skilderye tentoongestel is wat vir uitstalling in die Salon van die Académie des Beaux-Arts afgekeur is. Die kunstenaars van die afgekeurde werke sluit in die jong impressioniste, wat as revolusionêr beskou is. Cézanne is deur hul styl beïnvloed, maar sy sosiale verhouding met hulle was nie goed nie – hy het onbeskof, skaam, kwaad en depressief voorgekom. Sy werk uit hierdie tydperk word gekenmerk deur donker kleure en baie swart. Hulle het baie verskil van sy vroeëre waterverfskilderye en sketse by die École Spéciale de Dessin in 1859 in Aix-en-Provence, en hul gewelddadige uitbeelding is in kontras met sy daaropvolgende werk.

In 1866-'67 het Cézanne, geïnspireer deur die voorbeeld van Courbet, ’n reeks skilderye met ’n paletmes geverf. Hy het dié werk, meestal portrette, later une couillarde genoem – ’n lelike woord vir vertonerige viriliteit.^[18] Die Engelse kunstenaar en skrywer Lawrence Gowing het geskryf Cézanne se paletmes-fase "was nie net die skepping van moderne ekspressionisme nie, maar die idee van kuns as ’n emosionele ejakulasie is op hierdie oomblik gebore".^[18]

Onder die couillarde-skilderye is ’n reeks portrette van sy oom Dominique waarin Cézanne ’n styl behaal het "wat so volledig was as wat impressionisme onvolledig was".^[19] Latere werke van die donker tydperk sluit in verskeie erotiese of gewelddadige onderwerpe, soos Women Dressing (c. 1867), The Rape (c. 1867) en The Murder (c. 1867–68), wat uitbeeld hoe ’n man ’n vrou doodsteek terwyl sy deur die moordenaar se vroulike helper vasgehou word.

Impressionistiese tydperk, Provence en Parys – 1870–1878

Jas de Bouffan, 1885–1887.

Ná die uitbreek van die Frans-Pruisiese Oorlog in Julie 1870 het Cézanne en sy minnares, Marie-Hortense Fiquet, van Parys na L'Estaque, naby Marseille, verhuis waar hy hoofsaaklik landskappe geskilder het. Hy is in Januarie 1871 tot ’n oorlogsontduiker verklaar, maar die oorlog het die volgende maand, in Februarie, geëindig en die paartjie het in die somer van 1871 teruggetrek Parys toe.

Ná die geboorte van hul seun, Paul, in Januarie 1872 in Parys het hulle na Auvers in Val-d'Oise naby Parys getrek. Cézanne se ma het van Hortense geweet, maar sy pa is nie vertel nie uit vrees vir sy reaksie. Die kunstenaar het ’n maandelikse toelae van 100 frank van hom af gekry.^[20]

Camille Pissarro het in Pontoise gewoon. Daar en in Auvers het hy en Cézanne saam landskappe geskilder. Vir ’n lang tyd daarna het Cézanne homself beskryf as Pissarro se leerling, en gesê: "Ons stam almal van Pissarro af."^[21] Onder sy invloed het Cézanne ophou donker kleure gebruik en sy skilderye het heelwat kleurryker geraak.^[22]

Terwyl hy Hortense in die Marseille-gebied gelos het, het Cézanne tussen Parys en Provence gependel, en in die eerste (1874) en die derde impressionistiese uitstalling (1877) werk tentoongestel. In 1875 het hy die aandag van die Duitse versamelaar Victor Chocquet getrek, en dié se kommissies het ’n mate van finansiële verligting gebring. Maar Cézanne se tentoongestelde werke het spot, woede en sarkasme uitgelok.

In Maart 1878 het Cézanne se pa van Hortense uitgevind en gedreig om Cézanne finansieel nie verder te help nie. In September het hy egter sy houding versag en besluit om hom en sy gesin ’n toelae van 400 frank te gee. Cézanne het tussen Parys en Provence bly pendel totdat Louis-Auguste vir hom in die vroeë 1880's ’n ateljee by sy huis, Bastide du Jas de Bouffan, laat bou het. Cézanne het nou in L'Estaque gebly. Hy het in 1882 daar saam met Renoir geskilder en Renoir en Monet in 1883 besoek.^[23]

Volwasse tydperk, Provence – 1878–1890

Mont Sainte-Victoire, c. 1887, Courtauld-kunsinstituut.

Harlequin, 1888-'90, olie op doek, National Gallery of Art.

Sedert die vroeë 1880's het die Cézannes permanent in Provence gewoon, onafhanklik van die Parysgebaseerde impressioniste. Hortense se broer het ’n huis met ’n uitsig op Berg Sainte-Victoire by Estaque gehad. ’n Reeks skilderye van dié berg tussen 1880 en 1883 en ander van Gardanne tussen 1885 en 1888 word soms die "Konstruktiewe Tydperk" genoem.

Die jaar 1886 was ’n keerpunt vir die familie. Cézanne het met Hortense getrou; in dieselfde jaar is Cézanne se pa oorlede en hy het die huis geërf. Cézanne was 47. Teen 1888 het die familie in die voormalige herehuis, Jas de Bouffan, in nuutgevonde gerief gewoon.

In dieselfde jaar het Cézanne sy vriendskap met Émile Zola beëindig nadat dié hom grootliks gebruik het as basis vir sy onsuksesvolle en tragiese kunstenaarskarakter in die roman L'Œuvre. Cézanne het dit as verraad deur ’n vriend beskou.

Finale tydperk, Provence – 1890–1906

Pyramid of Skulls, c. 1901. Die dramatiese aanvaarding van die dood het verskeie stillewes geïnspireer wat Cézanne in sy finale tydperk tussen 1898 en 1905 geskilder het met die kopbene as tema.

Cézanne se idilliese tydperk by Jas de Bouffan was van korte duur. Van 1890 tot met sy dood het hy ’n paar onaangename ondervindings gehad en hy het hom verder in sy werk teruggetrek; hy het lang rukke as ’n kluisenaar gelewe. Sy skilderye het bekend en gesog geraak en ’n nuwe geslag skilders het hom met respek bejeën.

Die probleme het begin toe die skilder in 1890 diabetes kry. Dit het sy persoonlikheid so beïnvloed dat sy verhouding met ander gespanne was. Hy het saam met Hortense en hul seun na Switserland gereis, dalk in die hoop om hul huwelik te red. Cézanne het egter na Provence teruggekeer en Hortense en Paul jr. na Parys. Weens haar geldsake moes Hortense noodgedwonge terugkeer na Provence, maar hulle het aparte woonkwartiere gehad. Cézanne het by sy ma en suster ingetrek.

Cézanne het weer tussen Jas de Bouffan en Parys begin pendel. In 1895 is sy ma oorlede. Cézanne het die huis by Jas de Bouffan verkoop en ’n plek aan Rue Boulegon gehuur waar hy ’n ateljee gebou het. Dit het gelyk of sy verhouding met sy vrou dalk herstel kon word. Dit het egter nie gewerk nie en hy het ’n plek nodig gehad waar hy alleen kon wees. In 1901 het hy grond aan die Chemin des Lauves, ’n stil straat in Aix, gekoop en ’n ateljee daar laat bou (wat nou vir die publiek oop is). Hy het in 1903 daarheen getrek. Intussen het hy ’n nuwe testament opgestel waarin hy al sy besittings aan sy seun nalaat.

Madame Cézanne (Hortense Fiquet, 1850–1922) in a Red Dress (1888–90), olie op doek, Metropolitan Museum of Art, New York.

Van 1903 tot met sy dood het hy in dié ateljee geskilder. Ná sy dood het dit ’n monument, Atelier Paul Cézanne, geword.

Galery

Skilderye

• 
  The Black Marble Clock
  1869–1871
• 
  A Modern Olympia
  1873–1874
  Musee d'Orsay
• 
  Bend in the Road Through the Forest
  1873–75
  Solomon R. Guggenheim-museum
• 
  Mont Sainte-Victoire
  1882–1885
  Metropolitan Museum of Art
• 
  L'Estaque
  1883–1885
• 
  The Bay of Marseilles, view from L'Estaque
  1885
• 
  Jas de Bouffan
  1885–1887
  Minneapolis Institute of Art
• 
  Bather
  1885–1887
  Museum of Modern Art
• 
  Mardi Gras (Pierrot et Arlequin)
  1888
  Poesjkin-museum, Moskou
• 
  Boy in a Red Waistcoat
  1888–1890
  National Gallery of Art
• 
  Madame Cézanne in the Greenhouse
  1890–1892
  Musée de l'Orangerie
• 
  The House with the Cracked Walls
  1892–1894
  Metropolitan Museum of Art
• 
  Château Noir
  1900–1904
  National Gallery of Art, Washington
• 
  Mont Sainte-Victoire and Château Noir
  1904–1905
  Bridgestone-kunsmuseum, Tokio
• 
  The Bathers
  1898–1905
  National Gallery, Londen

Stillewes

• 
  Still Life with an Open Drawer
  1867–1869
  Musée d'Orsay
• 
  The Basket of Apples
  1890–1894
  Art Institute of Chicago
• 
  Still Life, Drapery, Pitcher, and Fruit Bowl
  1893–1894
  Whitney Museum of American Art, New York
• 
  Still Life with Cherub
  1895
  Courtauld Institute Galleries, Londen

Waterverfskilderye

• 
  Boy with Red Vest
  1890
• 
  Self-portrait
  1895
• 
  Three Pears, ca. 1888–90, Henry and Rose Pearlman Collection
• 
  Pine Tree in Front of the Caves above Château Noir, ca. 1900, Princeton University Art Museum
• 
  Mill at the River
  1900–1906
• 
  Study of a Skull, 1902–04, Henry and Rose Pearlman Collection
• 
  Still Life with Carafe, Bottle, and Fruit, 1906, Henry and Rose Pearlman Collection
• 
  River with the Bridge of the Three Sources
  1906
  Cincinnati Art Museum

Portrette en selfportrette

• 
  Portrait of Uncle Dominique
  1865–1867
  Metropolitan Museum of Art
• 
  Paul Alexis reading to Émile Zola
  1869–1870
  São Paulo Museum of Art
• 
  Self-portrait
  1875
  Musée d'Orsay
• 
  Portrait of Victor Chocquet
  1876–1877
• 
  Self-portrait
  1879–1882
  Kunstmuseum Bern
• 
  Madame Cézanne
  1885–87
  Solomon R. Guggenheim Museum
• 
  Portrait of Paul Cézanne's Son
  Pastel
  1888–1890
  The National Gallery of Art, Washington
• 
  Madame Cézanne in a Red Dress
  c. 1890–1894
  São Paulo Museum of Art
• 
  Self-portrait with Beret
  1898–1900
  Museum of Fine Arts, Boston
• 
  Woman with a Coffeepot
  Olie op doek
  c. 1895
  Musée d'Orsay

Verwysings

1. HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
2. Ensiklopedie van die Wêreld, Deel 3. 1971. N.V. Uitgeversmaatskappij, Amsterdam, Nederland.
3. J. Lindsay Cézanne; his life and art, p.6
4. "Louis Auguste Cézanne". Guarda-Mor, Edição de Publicações Multimédia Lda. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Maart 2007. Besoek op 27 Februarie 2007.
5. "Paul Cézanne Biography (1839–1906)". Biography.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 September 2011. Besoek op 17 Februarie 2007.
6. "Louis Auguste Cézanne". Guarda-Mor, Edição de Publicações Multimédia Lda. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 Maart 2007. Besoek op 27 Februarie 2007.
7. A. Vollard First Impressions, p.16
8. A. Vollard, First Impressions, p.14
9. P. Machotka Narration and Vision, p.9
10. P. Cézanne Paul Cézanne, letters, p.10
11. Paul Cézanne, Briewe, geredigeer deur John Rewald, 1984.
12. The Artist's Father, Reading "L'Événement", 1866, National Gallery of Art, Washington, D.C
13. Gowing 1988, p. 110
14. Société des artistes français, catalogue illustré, Salon 1882, Cézanne, Portrait de M.L.A., p.32, no.520
15. Vollard, p.113–114
16. "Paul Cézanne 1839–1906". MyStudios.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2020. Besoek op 18 Februarie 2007.
17. Die skema wat hier gebruik word, is dié van die Encyclopædia Britannica.
18. Gowing 1988, p. 10.
19. Gowing 1988, p. 104.
20. "Cézanne in Provence: A Provençal Chronology of Cézanne: 1870–1879" Geargiveer 22 September 2015 op Wayback Machine, National Gallery of Art. URL besoek op 14 Februarie 2015.
21. Brion 1974, p. 26
22. Rosenblum 1989, p. 348
23. "Cézanne in Provence: A Provençal Chronology of Cézanne: 1880–1889" Geargiveer 15 Februarie 2015 op Wayback Machine, National Gallery of Art. URL besoek op 14 Februarie 2015.