Piet Retief

Hierdie artikel handel oor die voortrekker. Vir die dorp in Mpumalanga, sien Piet Retief, Mpumalanga.

Piet Retief
Sandsteenbeeld van Retief by die Voortrekkermonument.
Gebore	Pieter Mauritz Retief 12 November 1780 Soetendal, Wagenmakersvallei
Sterf	6 Februarie 1838 (op 57) Vermoor te uMgungundlovu
Nasionaliteit	Boer, Suid-Afrikaans
Eggenoot	Magdalena Johanna Greyling (née De Wet) (1782–1855)
Kinders	Debora Jacoba (1815–1901) Jacobus Francois (1816-) Magdalena Margaretha (1820-) Pieter Cornelis (1823–1838)
Ouer(s)	Jacobus Retief (1754–1821) Debora Joubert (1749-)
Handtekening

Pieter Mauritz Retief, beter bekend as Piet Retief, was 'n Voortrekkerleier wat op 12 November 1780 op die plaas Welvanpas naby Wellington, in die destydse Kaapkolonie, gebore is.

Vroeë dae

As jongman verhuis hy na die Oos-Kaap en vestig hom op die plaas Mooimeisjesfontein. In 1814 trou hy met Magdalena Greyling, weduwee van veldkornet Abraham Greyling van Albanie. Na sy huwelik het Retief hom permanent aan die oosgrens van die Kaapkolonie gevestig en is hy beskou as die rykste man in die distrik Albanie. Hy ervaar baie wisselvallighede in boerdery én sake. Hy veg in die grensoorloë en word in 1822 aangestel as veldkommandant van die distrik Albanie. Na 'n mislukte besigheid in Grahamstad het hy in die Winterberg gaan boer, waar hy die nie-amptelike leier en die algemene voorspraak van die hele boeregemeenskap by die Regering was. Na die grensoorlog van 1834/’35 het hy as pleitbesorger opgetree van die verarmde grensbewoners teenoor luitenant-goewerneur Andries Stockenström.

Groot Trek

Afskrif van die verdrag tussen Retief en Dingaan, gedateer 4 Februarie 1838. Dit is 10 maande later in ’n saalsak naby Retief se stoflike oorskot gevind.

Hy word woordvoerder vir Trekkers in krisis wat uitloop op die Groot Trek en word een van hulle leiers. Hy reik 'n geskiedkundige manifes uit op 22 Januarie 1837 om die doel van die Groot Trek te verduidelik. Drie maande later is hy en sy geselskap by die ander Emigrante tussen Thaba ’Nchu en Vetrivier. Gerrit Maritz en Hendrik Potgieter was toe pas terug van die strafekspedisie teen Silkaats; dog ondanks die gewig wat hierdie prestasie in die skaal gewerp het en die feit dat Retief se geselskap nie die grootste was nie, is hy tot Goewerneur van die Emigrante gekies. Sy eerste taak was om vrede te maak tussen Potgieter en Maritz, wat intussen nie meer so goed met mekaar oor die weg kon kom nie. Daarna het hy verdrae van vrede en vriendskap gesluit met die naburige inboorlingkapteins soos Moshesh, Maroko, Tawane en Sikonyella. ’n Tydperk van besluitloosheid het nou gevolg, daar dit nie ’n maklike taak was om die toekomstige tuiste van die Emigrante te kies nie. Hy sou daarheen gaan en van die Zoeloekoning Dingaan ’n stuk grond vir sy mense ruil. Intussen het hy briewe aan luitenant-goewerneur Stockenström gerig om die planne van die Trekkers uiteen te sit en hul onafhanklikheid te beklemtoon. Hy skryf onder andere: “Ek het my geboorteland nie verlaat om in duisternis te leef met die Britse Regering of met diegene van my medeburgers wat agtergebly het nie; dit is my sterk begeerte om ’n vrye verkeer met hulle te handhaaf.” Ondanks alles wat hy en sy landgenote in die Kolonie moes verduur, is hy te grootmoedig om enige gevoel van vyandigheid te koester. In Port Natal is Retief baie hartlik deur die Engelse nedersetters aldaar ontvang, wat hom ook ’n adres aangebied het.

Dingaan

Dit is bekend hoe hy van Dingaan die belofte verkry het van ’n groot stuk grond, op voorwaarde dat hy ’n aantal beeste sou terugbring wat deur Sikonyella gesteel is. Al moes dit vir Retief ’n baie vernederende opdrag gewees het, het hy nietemin toegestem, omdat hy besef het dat daar groter belange as eie eergevoel op die spel was. ’n Ekspedisie het na Sikonyella gegaan, hy is met ’n lis gevang en die gesteelde vee is daarop teruggeneem. By die laers teruggekeer, op weg om die vee aan Dingaan terug te besorg, is Retief van verskeie kante, onder andere deur Maritz, versoek om nie weer na Umgungundlovu te gaan nie. In sy opregtheid, en ook miskien omdat hy nie voldoende kennis gedra het van die mentaliteit van die inboorlinge nie, het Retief nooit aan verraad gedink nie. Buitendien wou hy dit nie waag om Dingaan ook maar die minste aanstoot te gee of agterdog by hom te wek nie, want dan kon hy dalk weier om die koopkontrak te teken. Hy het dus verkies om liewer sy eie lewe in gevaar te stel. Die gevolg was dat die noodlottige tog, wat op die vreeslike moord van 6 Februarie 1838 uitgeloop het, met sewentig uitgesoekte manne onderneem is.

Vernoemings

Die dorp Piet Retief, Mpumalanga, is na hom genoem, asook (gedeeltelik) Pietermaritzburg, die hoofstad van KwaZulu-Natal. Daar word dikwels gemeen dat die “Maritz”-gedeelte van Pietermaritzburg van die begin af ’n vernoeming was van Gerrit Maritz. ’n ander Voortrekkerleier. In werklikheid was Pietermaritzburg oorspronklik PietermaUritzburg, waarmee sowel Retief se eerste as sy tweede voornaam in die pleknaam vervat is. Dit was eers later dat die “u” weggelaat is en daar gereglementeer is dat Maritz ook in die pleknaam onthou sou word.^[1]

Bibliografie

• Swart, Marius, e.a.: A monument to Piet Retief. In: Lantern. Kultuurtydskrif. Jaargang 41, nr. 1, Februarie 1992

Verwysings

1. Kate Armstrong: South Africa, Lesotho & Swaziland, p 358. Uitgewer Lonely Planet, 2012. ISBN 1-74179-800-0, ISBN 978-1-74179-800-5.

Wikiquote het aanhalings in verband met Piet Retief