Prang
'n Prang (Khmer: ប្រាង្, prangk; Thai: ปรางค์, prang) is 'n hoë toringagtige spits, wat gewoonlik ryklik gegraveer is. Hulle was 'n algemene element van heiligdomme in Hindoe- en Boeddhistiese argitektuur in die Khmer-ryk (802-1431). Dit is later deur Boeddhistiese bouers in Thailand gebruik, veral tydens die tydperk van die koninkryke Ayutthaya (1350-1767) en Rattanakosin (1782-1932). In Thailand word dit net vir die belangrikste Boeddhistetempels gebruik.
Struktuur
[wysig | wysig bron]
Prang-torings het 'n ontwerp van veelvuldige lae waarvan die grootte na bo afneem. Dit het 'n soortgelyke vorm as 'n trappiramide, wat dit hoër laat lyk as wat dit regtig is. Dit het gewoonlik veelvuldige hoeke en die deure en vals deure se bokant is ryklik versier.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Khmer-tempels
[wysig | wysig bron]Die prang-tempels van die Khmer-ryk was aanvanklik vir die aanbidding van die Hindoegode soos Shiva en Vishnu. Die ruimte binne-in was relatief klein, om twee redes:
- Die rituele wat daar gehou is, was vir 'n klein elite (in die hoofstad mag net die koning in die heiligdom gekom het).
- Die destydse tegnologie was nog nie gevorderd genoeg vir groot ruimtes in die torings nie.
Die sentrale toring, waarvan die ontwerp op die kosmiese berg Meru geskoei was, het bo-op 'n klip in die vorm van 'n lotusknop gehad.
Thaise tempels
[wysig | wysig bron]
Die eerste prangs in Thailand is tussen die vroeë 10de eeu en laat 12de eeu gebou, toe die Khmer-ryk oorheers het. Hulle ontwerp was geskoei op die prangs van die groot tempelkomplekse Angkor Wat en Angkor Thom.
Ná die val van die Khmer-ryk het die Thaise boumeesters die vorm van die prang aangeneem. Hulle het dit uitgebrei en ontwikkel. Aparte sandsteenblokke is nie meer vir die geboue gebruik nie, maar stene. Die binnekant kon net met trappe bereik word. 'n Voorbeeld is die prang van die Wat Mahathat in Phitsanulok. In latere ontwikkeling is die binnekant net gesuggereer; die ingangsdeur het 'n nis geword waarin 'n Boeddhabeeld geplaas is. Dié beelde het eers binne-in die toring gestaan. Ter wille van simmetrie is nisse aan al vier kante geplaas.
Moderner prangs is dun konstruksies, soos graanare. Die beste voorbeeld is Wat Arun, die landmerk van Bangkok. Ook Wat Phra Kaew het ses dun prangs wat in 'n ry staan. Nog voorbeelde is die vier prangs om Wat Pho in Bangkok en die vyf in Wat Pichayart in Thonburi.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Prang.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
