Sergey Kapitsa

Sergey Kapitsa
Gebore 14 Februarie 1928 (1928-02-14) (97 jaar oud)
Cambridge, Engeland
Oorlede 14 Augustus 2012 (op 84)
Moskou, Rusland
Nasionaliteit Vlag van Rusland Rusland
Vakgebied Fisika, demografie
Bekend vir Werk op elektrodinamika, versnellerfisika en demografie. Aanbieder van die gewilde en langdurige Russiese wetenskaplike TV-program

Sergey Petrovich Kapitsa (Russies: Сергей Петрович Капица; 14 Februarie 1928 – 14 Augustus 2012) was 'n Russiese fisikus en demograaf. Hy was veral bekend as die aanbieder van die gewilde en langdurige Russiese wetenskaplike TV-program, Очевидное — невероятное (Vanselfsprekend, maar ongelooflik). Sy vader was die Nobelpryswenner fisikus Pyotr Kapitsa uit die Sowjet-era, en sy broer was die geograaf en Antarktiese ontdekkingsreisiger Andrey Kapitsa.

Lewe en loopbaan

[wysig | wysig bron]

Kapitsa is gebore in Cambridge, Engeland,[1]die seun van Anna Alekseevna (Krylova) en Pyotr Kapitsa. Sy grootvader aan moederskant was Aleksey Nikolaevich Krylov, vlootingenieur, toegepaste wiskundige en skrywer van memoires, en die ontwikkelaar van 'n teenskeepsonderdompelingstegniek. Hy is gedoop toe hy weer in Brittanje was, met Ivan Pavlov as sy peetouer.[2] Later in sy lewe beskryf Kapitsa homself as 'n "Russies-Ortodokse ateïs".[2]

In 1935 keer sy gesin terug na die Sowjetunie. Kapitsa gradueer in 1949 aan die Moskou Lugvaartinstituut. Hy word senior navorsingsgenoot aan die Lebedev Fisika Instituut, Russiese Akademie vir Wetenskap en professor aan die Moskou Instituut vir Fisika en Tegnologie.

Kapitsa se bydrae tot fisika was op die gebied van toegepaste elektrodinamika en versnellerfisika; hy is veral bekend vir sy werk aan die mikrotron, 'n apparaat vir die skepping van elektronstrale.[3] Later het sy navorsing op historiese demografie gefokus, waar hy 'n aantal wiskundige modelle ontwikkel het van die wêreldstelsel se hiperboliese groei en die wêreldwye demografiese oorgang.

Sy werksaamhede in die popularisering van wetenskap sluit in dat hy die aanbieding van die Russiese televisieprogram, Очевидное — невероятное (Vanselfsprekend, maar ongelooflik) wat begin word in 1973, waarvoor hy in 1979 die UNESCO se Kalingaprys vir die popularisering van wetenskap[4] en die USSR-staatsprys in 1980 ontvang het, en die redigering daarvan Russiese uitgawe van Scientific American vanaf 1982. Hy was ook aktief in kwessies oor wetenskap en samelewing deur sy deelname aan die Pugwash-konferensies en die Club of Rome. In die 1980's was hy, saam met Carl Sagan, uitgesproke oor die moontlikheid dat 'n internasionale kernoorlog 'n kernwinter sou bewerkstellig, en in 1983 het hy in die Amerikaanse senaat[5][6] en die Verenigde Nasies in 1985 aanbiedings gedoen.[7] Hy was 'n voorstander van planetêre verkenning en het in die adviesraad van die Planetary Society gedien.[8] In 2012 word Kapitsa bekroon met die eerste goue medalje van die Russiese Akademie vir Wetenskappe vir uitstaande prestasies in die verspreiding van wetenskaplike kennis.[9]

Kapitsa was 'n pionier van skubaduik in die Sowjetunie, en hy het die eerste onderwaterfilm oor die See van Japan geskiet, wat op internasionale filmfeeste vertoon is, veral in Cannes, waar dit die tweede plek was na 'n film van Jacques Cousteau.[9] Kapitsa was die vise-president van die Russiese Akademie vir Natuurwetenskappe en president van die Eurasian Physical Society, en was 'n sterk voorstander van die herstel van die steun vir wetenskap in Rusland. [10] In 1992 het die Komitee vir Skeptiese Ondersoek (CSICOP) die Toekenning vir Openbare Onderwys in Wetenskap aan Kapitsa toegeken.[11]

Op 14 Augustus 2012 sterf Kapitsa op 84-jarige ouderdom in Moskou. Hy word onthou vir sy rol in die popularisering van die wetenskap en, na veertig jaar as aanbieder, Очевидное — невероятное (Vanselfsprekend, maar ongelooflik), het hy die rekord gehou dat hy die langste tydperk as aanbieder van 'n TV-program was.[9]

Sienings

[wysig | wysig bron]

In 2008 onderteken Kapitsa 'n ope brief ter verdediging van Svetlana Bakhmina.[12]

Gedurende die laat jare was Kapitsa baie krities oor die stand van die populêre wetenskap en die Russiese televisie in die algemeen. In een van die laaste onderhoude vertel hy oor die afsluiting van sy TV-program: "Kanaal Een het my beveel om die Sowjet-wetenskap te vernietig, en, tweedens, nie teen pseudowetenskap beswaar te maak nie. Ek het dit kategories geweier. Toe is ek uitgegooi .. Hulle was sinies … Die resultate van hul politieke opstelling kon vandag gevoel word: intellektuele nederlaag van Rusland, ek kan nie 'n ander woord vir hul aktiwiteit vind nie … TEFI (Russiese media toekenning) sou nooit voorheen in 'n eenklas-diktatuur verander het nie. Ek het geen enkele TEFI ontvang nie. Eers in die afgelope 2008, toe Vladimir Posner weg is, word een aan my toegeken vir 'persoonlike bydrae tot die ontwikkeling van Russiese televisie'.[13]

Erkenning

[wysig | wysig bron]
Sergei Kapitsa op 'n Russiese posseël van 2015.

5094 Seryozha-hoofgordelsteroïde, wat op 20 Oktober 1982 ontdek is, is vernoem ter ere van Sergei Kapitsa.[14]

Op 5 Maart 2014 onderteken die president van die Russiese Federasie 'n dekreet "Oor die herdenking van S. P. Kapitsa".

Op 12 Februarie 2015 het die Uitgewers- en Handelsentrum Marka 'n gedenkposseël uitgereik en 'n posstempel met die beeld van Sergei Kapitsa.[15][16]

Familie

[wysig | wysig bron]
  • Vader – Pyotr Kapitsa, 'n toonaangewende Sowjet-fisikus en Nobelpryswenner vir Fisika "...vir sy basiese uitvindings en ontdekkings op die gebied van lae temperatuur-fisika."
  • Moeder – Anna Alekseevna Kapitsa (gebore Krylova).
  • Grootvader van moederskant – Aleksey Nikolaevich Krylov, vlootingenieur, toegepaste wiskundige en memoires, ontwikkelaar van ononderdompelingstegniek.
  • Jonger broer – Andrey Kapitsa, geograaf, word toegeskryf aan die ontdekking en benaming van die Wostokmeer, die grootste ondergletserse meer in Antarktika, wat 4000 meter onder die Ysplaat van die kontinent lê.[17]
  • Vrou – Tatiana Alimovna Damir (sedert 1949).

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Russian Archives Online – Interview transcript – Sergei Kaptisa". The Russian–American Center. Besoek op 17 Maart 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Andrei Vandenko. Onderhoud met die Itogy tydskrif №7 / 609, 12 Februarie 2008 (in Russies)
  3. ↑ Kapitza, S. P.; Melekhin, V. N. (1978), The microtron, Harwood Academic Publishers 
  4. ↑ "Kalinga Prize Laureates". United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. Besoek op 17 Maart 2011.
  5. ↑ "U.S., Soviet scientists say nuclear war likely to doom life on earth", Miami Herald, 9 Desember 1983 
  6. ↑ Strout, Richard L. (14 Desember 1983), "Limited nuclear war would have profound effects, experts say", Christian Science Monitor 
  7. ↑ Hendrix, Kathleen (15 September 1985), "Beyond War: Movement takes disarming approach to world tensions", Los Angeles Times 
  8. ↑ "Advisory Council – Who we are". The Planetary Society. Besoek op 17 Maart 2011.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 "Prominent Russian scientist Sergey Kapitsa dies at 84". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Januarie 2013. Besoek op 13 Desember 2020.
  10. ↑ "TEDx Perm". TED Conferences LLC. Besoek op 17 Maart 2011.
  11. ↑ "CSICOP's 1992 Awards". Skeptical Inquirer. 17 (3): 236. 1993.
  12. ↑ In defense of Svetlana Bakhmina open letter at Novaya Gazeta № 81, 30 Oktober 2008 (in Russies)
  13. ↑ National Broadcast. Creators and Stars of National Television About Themselves and Their Work. Volume 1 // compiled by Vitaly Tretiakov. — Moskou; Algorythm, bl. 113—121 ISBN 978-5-9265-0741-3
  14. ↑ 5094 Seryozha at IAU Minor Planet Center
  15. ↑ Sergei Kapitsa stamp at Publishing and Trading Centre Marka
  16. ↑ Sergey Kapitsa postmark at Publishing and Trading Centre Marka
  17. ↑ "Andrey Kapitsa dies in Moscow". Russian Geographical Society. 3 Augustus 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Januarie 2012. Besoek op 4 Augustus 2011.
  18. ↑ Dmitry Gordon. Interview Geargiveer 17 Januarie 2021 op Wayback Machine at Gordon's Boulevard № 19 (263), 11 Mei 2010 (in Russian)

Eksterne skakel

[wysig | wysig bron]
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal.