TRAPPIST-1

TRAPPIST-1
’n Kunstenaarsvoorstelling van die TRAPPIST-1-stelsel.
’n Kunstenaarsvoorstelling van die TRAPPIST-1-stelsel.
Sterrebeeld Waterdraer
Spektraaltipe M8V[1]
Soort Rooidwerg
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 23h 06m 29.283s[2]
Deklinasie –05° 02′ 28.59″[2]
Skynmagnitude (m) 18,80
Besonderhede
Massa (M☉) 0,08 ± 0,009
Radius (R☉) 0,114 ± 0,006
Ouderdom (jaar) 500 miljoen
Temperatuur (K) 2 550 ± 55
Afstand (ligjaar) 39,5 ± 1,3
Eienskappe
Planete 7
Ander name
2MASS J23062928-0502285, 2MASSI J2306292-050227, 2MASSW J2306292-050227, 2MUDC 12171
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde
Die posisie van TRAPPIST-1 (in rooi) in die sterrebeeld Waterdraer (Aquarius).

TRAPPIST-1, ook bekend as 2MASS J23062928-0502285,[3] is ’n baie koel dwergster[4][5] sowat 39 ligjare van die Aarde af in die sterrebeeld Waterdraer.

’n Span sterrekundiges onder leiding van Michaël Gillon van die Institut d’Astrophysique et Géophysique aan die Universiteit van Luik[6] in België het TRAPPIST (Transiting Planets and Planetesimals Small Telescope) by die La Silla-sterrewag in Chili[7] gebruik om die ster waar te neem en na eksoplanete te soek.

Deur oorgang-fotometrie het hulle aanvanklik drie aardgrootte-planete ontdek wat om die ster wentel; die binneste twee het ’n sinchroniese rotasie, terwyl die buitenste een blykbaar in die ster se bewoonbare sone of net daarbuite lê.[4][5] Die span het hul waarnemings van September tot Desember 2015 bekendgemaak en hul bevindings in die Mei 2016-uitgawe van die tydskrif Nature gepubliseer.[7][8]

Op 22 Februarie 2017 het sterrekundiges aangekondig nog vier aardgrootte-eksoplanete is om TRAPPIST-1 ontdek. Benewens die TRAPPIST-teleskoop is onder meer die Baie Groot Teleskoop en Nasa se Spitzer-ruimteteleskoop gebruik, en so is die totaal op sewe te staan gebring. Hiervan kom minstens drie in die ster se bewoonbare sone voor. Die ander kan moontlik ook bewoonbaar wees (vloeiende water op hul oppervlak hê).[9][10]

Ontdekking en name

[wysig | wysig bron]

Die ster in die middel van die stelsel is in 1999 ontdek tydens die Two Micron All-Sky Survey (2MASS).[11] Dit is in die daaropvolgende katalogus opgeneem as "2MASS J23062928-0502285". Die syfers verwys na die ster se regte klimming en deklinasie, dus sy posisie in die lug, en die "J" na die huidige epog in die sterrekunde.

Die naam "TRAPPIST-1" kom van die feit dat die ster se eksoplanete die eerstes is wat deur die TRAPPIST-teleskoop ontdek is.[12] Die akroniem gedenk ook die Katolieke Trappiste-godsdiensorde en die Trappistebier wat dit vervaardig, hoofsaaklik in België.[13]

Die name van die planete is in die volgorde waarin hulle ontdek is. Die letter "b" word tradisioneel bygevoeg vir die eerste planeet wat om ’n spesifieke ster ontdek word, "c" by die tweede een en so aan.[14] In TRAPPIST-1 se geval is die eerste drie wat ontdek is "b", "c" en "d" genoem, volgens toenemende wentelperiodes, en die tweede groep "e" tot "h"; laasgenoemde is die verste planeet.

Stereienskappe

[wysig | wysig bron]

TRAPPIST-1 is ’n rooidwerg met ’n massa van sowat 8% en ’n radius van 11% van dié van die Son; dit is min of meer so groot soos Jupiter.[15] Sy temperatuur is 2 550 K en dit is minstens 500 miljoen jaar oud. Die Son is in vergelyking sowat 4,6 miljard jaar oud[16] en het ’n temperatuur van 5 778 K.[17]

TRAPPIST-1 se ligsterkte is sowat 0,04% van dié van die Son, waarvan die grootste deel in die infrarooispektrum uitgestraal word. Vanweë dié lae luminositeit kan die ster tot 12 biljoen jaar lank bestaan.[18] Dit is metaalryk – sowat 109% soveel as die Son.

Planetêre stelsel

[wysig | wysig bron]

In Februarie 2017 het sterrekundiges aangekondig die planetêre stelsel bestaan uit sewe aardgrootte-planete, waarvan minstens drie (e, f en g) in die bewoonbare sone voorkom.[19][20][21] Vyf van die planete (b, c, e, f en g) is omtrent so groot soos die Aarde en twee (d en h) se grootte is tussen dié van Mars (waarvan die deursnee sowat die helfte van die Aarde s’n is) en die Aarde.[22] Die totale massa van die binneste ses planete is sowat 0,02% van TRAPPIST-1 s'n, soortgelyk aan dié van Jupiter se Mane van Galilei – dit kan daarop dui dat hul vormingsgekiedenis ooreenstem.[22]

Die TRAPPIST-1-stelsel[4][23]
Planeet of skyf
(vanaf ster) 		Massa Halwe lengteas
(AE) 		Wentelperiode
(dae) 		Eksentrisiteit Baanhelling
(°) 		Radius
b 0,79±0,27 M⊕ 0,01111 1,51087637±0,00000039 0,019±0,008 89,56±0,23 1,127±0,028 R⊕
c 1,63±0,63 M⊕ 0,01522 2,42180746±0,00000091 0,014±0,005 89,70±0,18 1,100±0,028 R⊕
d 0,33±0,15 M⊕ 0,02145 4,049610 ± 0,000063 0,003+0,004−0,003 89,89+0,08−0,15 0,788±0,020 R⊕
e 0,24+0,56−0,24 M⊕ 0,02818 6,099043±0,000015 0,007±0,003 89,736+0,053−0,066 0,915±0,025 R⊕
f 0,36±0,12 M⊕ 0,0371 9,205585±0,000016 0,011±0,003 89,719+0,026−0,039 1,052±0,026 R⊕
g 0,566±0,038 M⊕ 0,0451 12,354473±0,000018 0,003±0,002 89,721+0,019−0,026 1,154±0,029 R⊕
h 0,0860.084 M⊕ 0,0596 18,767953±0,000080 0,086±0,032 89,796±0,023 0,755 ± 0,034 R⊕

Al sewe planete van TRAPPIST-1 is in wentelbane wat veel kleiner as Mercurius s’n om die Son is. Die afstand tussen die wentelbane van TRAPPIST-1b en TRAPPIST-1c is net 1,6 keer die afstand tussen die Aarde en die Maan. Die planete behoort goed sigbaar van mekaar af te wees en sal waarskynlik in sommige gevalle groter lyk as die Maan van die Aarde af.[21] ’n Jaar op die planeet die naaste aan die ster is net 1,5 aarddae lank, op die tweede planeet 2,4 aarddae en op die sesde planeet 12,3 aarddae; die data oor die verste planeet is minder seker vasgestel op sowat 20 dae, omdat nog net een volle omwenteling waargeneem is.

Al sewe planete het dalk ’n sinchroniese rotasie,[22] wat lewe minder waarskynlik, maar nie onmoontlik maak nie.[24] Planete met ’n sinchroniese rotasie se temperatuurverskil tussen die permanent verligte kant en die permanent donker kant is baie groot en dit kan baie sterk winde veroorsaak wat om die planete waai. Die beste plek vir lewe sal naby die gematigde skemerstreke tussen dié twee uiterste kante wees.

Die wentelbane van planete b tot g is feitlik in wentelresonansie, met relatiewe periodes van onderskeidelik sowat 24/24, 24/15, 24/9, 24/6, 24/4 en 24/3. Dit is die langste bekende ketting van amper-resonante eksoplanete en is vermoedelik die gevolg van wisselwerkings tussen die planete toe hulle in die protoplanetêre skyf nader aan die ster geskuif het nadat hulle aanvanklik verder weg gevorm het.[22]

Nog ’n aspek wat in ag geneem moet word, is dat rooidwerge gereelde, intense opvlammings ondervind wat moontlik die atmosfeer van enige planeet in so ’n klein wentelbaan kon vernietig het.[25] Verder het ’n X-straalstudie getoon die planete word onderwerp aan genoeg X-straal- en ekstreme ultraviolet-uitstralings dat dit hul primêre en dalk sekondêre atmosfeer aansienlik kon verander het.[26]

In populêre kultuur

[wysig | wysig bron]
  • Op 23 Februarie 2017 is die ontdekking gevier met ’n Google Doodle wat deur Nate Swinehart gemaak is.[27]
  • Op 24 Februarie 2017 het Frontier Developments, die ontwikkelaars van Elite: Dangerous, aangekondig TRAPPIST-1 gaan as deel van die nuwe 2.3-bywerking by die spel gevoeg word.[28]

Galery

[wysig | wysig bron]
  • ’n Kunstenaar se voorstelling van hoe die TRAPPIST-1-stelsel kan lyk.
    ’n Kunstenaar se voorstelling van hoe die TRAPPIST-1-stelsel kan lyk.
  • ’n Voorstelling van die planetêre stelsel van een van die planete af.[29]
    ’n Voorstelling van die planetêre stelsel van een van die planete af.[29]
  • ’n Vergelyking in die grootte van die Son en TRAPPIST-1.
    ’n Vergelyking in die grootte van die Son en TRAPPIST-1.
  • ’n Voorstelling van hoe die planete dalk lyk.
    ’n Voorstelling van hoe die planete dalk lyk.
  • Drie van die planete om TRAPPIST-1 (kunstenaarsvoorstelling).
    Drie van die planete om TRAPPIST-1 (kunstenaarsvoorstelling).
  • ’n Toneel op TRAPPIST-1c (voorstelling).
    ’n Toneel op TRAPPIST-1c (voorstelling).

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Costa, E.; Mendez, R.A.; Jao, W.-C.; Henry, T.J.; Subasavage, J.P.; Ianna, P.A. (4 Augustus 2006). "The Solar Neighborhood. XVI. Parallaxes from CTIOPI: Final Results from the 1.5 m Telescope Program" (PDF). The Astronomical Journal. The American Astronomical Society. 132 (3). Bibcode:2006AJ....132.1234C. doi:10.1086/505706.
  2. ↑ 2,0 2,1 Cutri, R.M.; Skrutskie, M.F.; Van Dyk, S.; Beichman, C.A.; Carpenter, J.M.; Chester, T.; Cambresy, L.; Evans, T.; Fowler, J.; Gizis, J.; Howard, E.; Huchra, J.; Jarrett, T.; Kopan, E.L.; Kirkpatrick, J.D.; Light, R.M.; Marsh, K.A.; McCallon, H.; Schneider, S.; Stiening, R.; Sykes, M.; Weinberg, M.; Wheaton, W.A.; Wheelock, S.; Zacarias, N. (Junie 2003). "2MASS All Sky Catalog of point sources". VizieR-aanlyndatakatalogus. European Southern Observatory met data verskaf deur die SAO/Nasa Astrophysics Data System. 2246. Bibcode:2003yCat.2246....0C.
  3. ↑ "2MASS J23062928-0502285".
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 "Three Potentially Habitable Worlds Found Around Nearby Ultracool Dwarf Star - Currently the best place to search for life beyond the Solar System". European Southern Observatory (in Engels (VK)). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 Maart 2020. Besoek op 2 Mei 2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 "Three New Planets Are the Best Bets for Life". Popular Mechanics (in Engels). 2 Mei 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 April 2020. Besoek op 2 Mei 2016.
  6. ↑ "AGO - Department of Astrophysics, Geophysics and Oceanography" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 8 Mei 2020.
  7. ↑ 7,0 7,1 "Could these newly-discovered planets orbiting an ultracool dwarf host life?". The Guardian (in Engels). 2 Mei 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 November 2019.
  8. ↑ Gillon, Michaël; Jehin, Emmanuël (2016). "Temperate Earth-sized planets transiting a nearby ultracool dwarf star". Nature. 533 (7602): 221–224. doi:10.1038/nature17448.
  9. ↑ "Temperate Earth-Sized Planets Found in Extraordinarily Rich Planetary System TRAPPIST-1". SpaceRef. 22 Februarie 2017. Besoek op 11 Februarie 2017.[dooie skakel]
  10. ↑ "NASA telescope reveals largest batch of Earth-size, habitable-zone planets around single star". Exoplanet Exploration: Planets Beyond our Solar System (in Engels). Nasa. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 23 April 2020. Besoek op 22 Februarie 2017.
  11. ↑ Bryant, Tracey (22 Februarie 2017). "Celestial Connection" (in Engels). Universiteit van Delaware. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Januarie 2020.
  12. ↑ "TRAPPIST-1b" (in Engels). Open Exoplanet Catalogue. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 November 2016. Besoek op 2 Mei 2016.
  13. ↑ Gramer, Robbie (22 Februarie 2017). "News So Foreign It's Out of This World: Scientists Discover Seven New Potentially Habitable Planets" (in Engels). Foreign Policy. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019.
  14. ↑ Hessman, F. V.; Dhillon, V. S.; Winget, D. E.; Schreiber, M. R.; Horne, K.; Marsh, T. R.; Guenther, E.; Schwope, A. et al. (2010). "On the naming convention used for multiple star systems and extrasolar planets". [astro-ph.SR]. 
  15. ↑ Gillon, M.; Jehin, E.; Lederer, S. M.; Delrez, L.; De Wit, J.; Burdanov, A.; Van Grootel, V.; Burgasser, A. J.; Triaud, A. H. M. J.; Opitom, C.; Demory, B.-O.; Sahu, D. K.; Bardalez Gagliuffi, D.; Magain, P.; Queloz, D. (2016). "Temperate Earth-sized planets transiting a nearby ultracool dwarf star" (PDF). Nature. 533 (7602): 221–224. Bibcode:2016Natur.533..221G. doi:10.1038/nature17448.
  16. ↑ Fraser Cain (16 September 2008). "How Old is the Sun?". Universe Today. Besoek op 19 Februarie 2011.
  17. ↑ Fraser Cain (15 September 2008). "Temperature of the Sun". Universe Today. Besoek op 19 Februarie 2011.
  18. ↑ Adams, Fred C.. "Red Dwarfs and the End of the Main Sequence". Gravitational Collapse: From Massive Stars to Planets: 46–49, Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica. 
  19. ↑ Nasa. "NASA Telescope Reveals Largest Batch of Earth-Size, Habitable-Zone Planets Around Single Star". Persberig. https://www.nasa.gov/press-release/nasa-telescope-reveals-largest-batch-of-earth-size-habitable-zone-planets-around. 
  20. ↑ "TRAPPIST-1 Planet Lineup". jpl.nasa.gov (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Mei 2020.
  21. ↑ 21,0 21,1 Wall, Mike (22 Februarie 2017). "Major Discovery! 7 Earth-Size Alien Planets Circle Nearby Star". space.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Mei 2020.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 Gillon, M.; Triaud, A. H. M. J.; Demory, B.-O.; Jehin, E.; Agol, E.; Deck, K. M.; Lederer, S. M.; De Wit, J. (2017). "Seven temperate terrestrial planets around the nearby ultracool dwarf star TRAPPIST-1" (PDF). Nature. 542 (7642): 456. doi:10.1038/nature21360.
  23. ↑ Gillon, Michaël; Triaud, Amaury H. M. J.; Demory, Brice-Olivier; Jehin, Emmanuël; Agol, Eric; Deck, Katherine M.; Lederer, Susan M.; Wit, Julien de; Burdanov, Artem. "Seven temperate terrestrial planets around the nearby ultracool dwarf star TRAPPIST-1". Nature. 542 (7642): 456–460. doi:10.1038/nature21360.
  24. ↑ Witze, A. (22 Februarie 2017). "These seven alien worlds could help explain how planets form". Nature. doi:10.1038/nature.2017.21512.
  25. ↑ Airapetian, Vladimir S.; Glocer, Alex; Khazanov, George V.; Loyd, R. O. P.; France, Kevin; Sojka, Jan; Danchi, William C.; Liemohn, Michael W. (1 Januarie 2017). "How Hospitable Are Space Weather Affected Habitable Zones? The Role of Ion Escape". The Astrophysical Journal Letters (in Engels). 836 (1): L3. doi:10.3847/2041-8213/836/1/L3. ISSN 2041-8205.
  26. ↑ Wheatley, Peter J. (2016). "Strong XUV irradiation of the Earth-sized exoplanets orbiting the ultracool dwarf TRAPPIST-1". Preprint. arXiv:1605.01564.
  27. ↑ Radowitz, John von (23 Februarie 2017). "Exoplanet discovery celebrated with Google Doodle after three planets found". mirror. Besoek op 23 Februarie 2017.
  28. ↑ "Elite: Dangerous 2.3 expansion adds camera, multicrew—and a certain 7 exoplanets" (in Engels). arstechnica. 24 Februarie 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 November 2019.
  29. ↑ "Artist's view of planets transiting red dwarf star in TRAPPIST-1 system". www.spacetelescope.org (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019. Besoek op 21 Julie 2016.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]