Winnie Madikizela-Mandela

Winnie Madikizela-Mandela
Winnie Madikizela-Mandela
Winnie Madikizela-Mandela in 2014
Lid van die Suid-Afrikaanse Parlement
Ampstermyn
Mei 2009 – April 2018
Ampstermyn
10 Mei 1994 – 19 Maart 1996
President Nelson Mandela
Voorafgegaan deur Marike de Klerk
Opgevolg deur Graça Machel
Adjunkminister van Kuns, Kultuur, Wetenskap en Tegnologie
Ampstermyn
1994 – 1995
Voorafgegaan deur Nuwe amp
Opgevolg deur Pallo Jordan (Kuns en Kultuur)
Derek Hanekom (Wetenskap en Tegnologie)
Persoonlike besonderhede
Gebore Nomzamo Winifred Zanyiwe Madikizela
(1936-09-26)26 September 1936
Bizana, Transkei, Unie van Suid-Afrika
Sterf 2 April 2018 (op 81)
Johannesburg, Gauteng, Suid-Afrika
Politieke party African National Congress
Eggenoot/-note Nelson Mandela (1958–1996; geskei)
Kind(ers) Zenani (* 1959)
Zindziwa (* 1960)
Alma mater Universiteit van Suid-Afrika

Winnie Madikizela-Mandela (gebore as Nomzamo Winifred Zanyiwe Madikizela op 26 September 1936;[1] oorlede op 2 April 2018 in Johannesburg) was 'n Suid-Afrikaanse aktivis en politikus wat verskeie regeringsposisies beklee het, en ook hoof van die ANC se Vroueliga was. Sy was ook 'n lid van die ANC se uitvoerende komitee.

Sy was vir 38 jaar met Nelson Mandela getroud, insluitende die 27 jaar wat hy in die tronk was. Hoewel hulle steeds getroud was toe hy president van Suid-Afrika geword het in Mei 1994, was die paartjie reeds twee jaar vantevore uitmekaar. Hulle is op 19 Maart 1996 amptelik geskei,[2] maar Winnie Mandela het steeds haar teenwoordigheid in sy lewe gehandhaaf, al is hy later weer in 1998 getroud. Winnie is byna daagliks gesien waar sy haar gewese man by die Mediclinic Harthospitaal in Pretoria besoek het terwyl hy daar behandel is.[3] Van al die hooffigure wat tydens die vryheidstryd internasionale status geniet het, is sy die een wat al die jare die meeste internasionale aandag ontvang het en was gesien as die openbare gesig vir Mandela se woorde en gedagtes terwyl hy vir 27 jaar tronkstraf uitgedien het.[4]

Sy was altyd 'n omstrede aktivis wat wye steun onder haar ondersteuners gehad het, en het bekend gestaan as die "Moeder van die Nasie", maar ander het haar weer verag nadat die Waarheid-en-versoeningskommissie bevind het dat sy verantwoordelik was vir die moord, marteling, ontvoering, en aanranding op talle mans, vroue en kinders, en verder ook onregstreeks deel gehad het in nog meer soortgelyke wandade.[5]

Vroeë lewe

[wysig | wysig bron]

Haar Xhosa-naam is Nomzamo ("Sy wat probeer"). Sy is gebore in die dorpie eMbongweni,[6] in Bizana, Pondoland, wat vandag deel van Suid-Afrika se Oos-Kaap is. Sy is die vierde van nege kinders, wat sewe susters en 'n broer insluit. Haar ouers, Columbus and Gertrude, was albei onderwysers. Columbus was 'n geskiedenisonderwyser en 'n skoolhoof, en Getrude het huishoudkunde gegee. Sy is dood toe Winnie nege jaar oud was. Dit het 'n totale skeiding in die gesin gebring aangesien die kinders na verskillende familielede gestuur is om hul verder groot te maak. Madikizela-Mandela het hoofmeisie van haar hoërskool in Bizana geword. Na matriek is sy Johannesburg toe waar sy maatskaplike werk by die Jan Hofmeyrskool studeer het, ondanks die beperkinge van die opvoeding waaraan swartes in die apartheidsjare uitgelewer was.[7] Sy ontvang in 1956 haar graad in maatskaplike werk, en 'n paar jaar later haar BA-graad in internasionale betrekkinge aan die Universiteit van die Witwatersrand. Winnie het verskeie betrekkings in die ou bantoestan van Transkei beklee, insluitende 'n pos in die Transkeise staatdiens. Haar eerste werk was as 'n maatskaplike werker by die Baragwanath-hospitaal in Soweto.

Huwelik en kinders

[wysig | wysig bron]

Die jong Winnie ontmoet 'n prokureur en anti-apartheidsaktivis, Nelson Mandela, in 1957. Sy was 22 jaar oud en het by 'n bushalte in Soweto gestaan toe Mandela haar raaksien, 'n geselsie met haar aanknoop, en 'n ete-afspraak vir die volgende week met haar maak.[3] Die twee is in 1958 getroud en het twee dogters, Zenani (gebore in 1959) en Zindzi (gebore in 1960). Nelson Mandela is in 1963 in hegtenis geneem en in 1990 vrygelaat. Die paartjie is in 1992 uitmekaar en hul egskeiding is in 1996 met 'n ooreenkoms (waarvan die inhoud nooit bekend gemaak is nie), wat buite die hof geskik is, finaal afgehandel. Haar pogings vir 'n egskeidings-ooreenkoms van $35-miljoen is deur die hof van die hand gewys toe sy nie vir die verhoor opgedaag het nie.[8] Toe sy in 1994 uitgevra is oor 'n moontlike versoening, het sy gesê: "Ek streef nie om die land se presidentsvrou te word nie. Inderdaad is ek nie die soort mens om mooi blomme rond te dra en almal se porseleinpop te wees nie."[9]

Apartheid

[wysig | wysig bron]

As gevolg van haar politieke bedrywighede is sy gereeld deur die veiligheidspolisie aangehou. Sy is gemartel, aan huisarres onderwerp, gedurig dopgehou, vir 'n jaar alleen opgesluit en na 'n klein Vrystaatse dorpie verban.[3] In latere jare het sy na vore getree as 'n vurige teenstander van apartheid (Augustus 1963-Februarie 1990). Vir baie van dié tyd was sy in ballingskap in Oranje-Vrystaat en in die gebied ingeperk, behalwe vir die tye wanneer sy toegelaat is om haar man op Robbeneiland te besoek. Aan die begin van 1969 is sy in eensame opsluiting in die Sentrale Gevangenis in Pretoria aangehou.[10] Dit was hiertydens dat die Weste in Winnie Mandela begin belangstel het. Sy het klinieke vir haar mense gereël, aktief geveg vir gelyke regte en is deur die ANC verhoogde status gebied as 'n simbool van die stryd teen apartheid.[11]

In 1985 is die Robert F. Kennedy Human Rights Award aan Winnie en mede-aktiviste, Allan Boesak en Beyers Naudé toegeken vir hul menseregtewerk in Suid-Afrika.[12]

Kriminele veroordelings en misdaadbedrywighede

[wysig | wysig bron]
Winnie Mandela en Nelson Mandela, Alberto Chissano en sy dogter, Cidalia in Museu Galeria Chissano, Mosambiek, 1990
Winnie Madikizela-Mandela in 2008

Haar reputasie het 'n ernstige knou gekry oor die openbare uitlatings wat sy kwytgeraak het. Soos die toespraak wat sy op 13 April 1986 in Munsievile gehou het waar sy die grusame praktyk van die halssnoermoorde (verbrand mense lewendig met buitebande en petrol) goedgepraat het. Haar woorde was: "Met ons dosies vuurhoutjies en ons halssnoere sal ons die land bevry."[13] Haar reputasie is nog verder geskaad met die beskuldigings van haar lyfwag, Jerry Musivuzi Richardson, dat sy opdragte vir ontvoerings en moorde gegee het.[14] Richardson was die afrigter van die Mandela Voetbalklub wat eintlik Winnie se persoonlike sekuriteitsmense was. Op 29 Desember 1988 ontvoer Richardson die 14-jarige James Seipei (ook bekend as Stompie Moeketsi) en drie ander jeugdiges uit die huis van 'n Metodisteprediker, Eerw. Paul Verryn, met die verskoning dat die eerwaarde hulle seksueel misbruik. Die vier is geslaan en gedwing om te sê hulle het seks met Verryn gehad. Seipei is daarvan beskuldig dat hy 'n informant is en sy lyk is later op 6 Januarie 1989 in die veld met messteke aan sy keel gekry.[15][16]

Sy is in 1991 op al die aanklagte vrygespreek, behalwe die ontvoeringklag.[3] Haar ses jaar tronkstraf is op appèl na 'n boete verander. Die WVK se finale verslag het in 1998 die volgende oor Winnie Mandela gesê: "Me. Winnie Madikizela-Mandela is moreel en polities verantwoordbaar vir die opdragte van growwe skendings van menseregte."[5]

Oorgang na demokrasie

[wysig | wysig bron]

Met Suid-Afrika se oorgang na demokrasie het sy 'n baie minder versoenende houding as haar man teenoor die land se wit gemeenskap gehad. Hoewel sy aan sy sy was met sy vrylating in 1990, die eerste keer saam in die openbaar in byna 30 jaar, is die Mandela's se huwelik op die rotse toe dit bekend word dat sy ontrou was terwyl hy tronkstraf uitgedien het. Ná die egskeiding aanvaar Winnie haar ongetroude van as Madikizela-Mandela. Sy word aangestel as adjunkminister van Kuns, Kultuur, Wetenskap en Tegnologie (Mei 1994). Elf maande later is sy afgedank weens bewerings van korrupsie.[17]

Regsprobleme

[wysig | wysig bron]

Op 24 April 2003 word Winnie op 43 aanklagte van korrupsie en 25 klagtes van diefstal skuldig bevind. Haar makelaar, Addy Moolman, is op 58 korrupsieklagtes en 25 vir diefstal skuldig bevind. Hulle het skuld ontken vir die gelde wat uit 'n begrafnisfonds onttrek is. Sy is tot vyf jaar tronkstraf gevonnis wat later op appél na 'n opgeskorte vonnis verander is.[18] Kort na haar vonnis bedank Madikizela-Mandela uit die ANC-leierskap, bedank ook as president van die ANC se Vroueliga en as parlementslid.[19][20]

In Junie 2007 weier die Kanadese Hoëkommissaris in Suid-Afrika vir Winnie Madikizela-Mandela 'n visum om na Toronto, Kanada toe te vlieg vir 'n fondsinsamelings-galakonsert wat ook die wêreldpremière van The Passion of Winnie, 'n opera gegrond op haar lewe, ingesluit het.[21]

2010 onderhoud met Nadira Naipaul

[wysig | wysig bron]

In 2010 voer Nadira Naipaul 'n onderhoud met Madikizela-Mandela waartydens sy haar gewese man aanval en daarvan beskuldig dat hy die swartes in die steek gelaat het, en dat hy "niks meer as net 'n stigting is nie". Sy veroordeel hom verder omdat hy die Nobelprys vir Vrede saam met F.W. de Klerkaanvaar het.[22]

Die onderhoud het wyd belangstelling uitgelok,[23][24] en die ANC kondig aan dat die organisasie haar vir 'n verduideliking gaan vra oor haar uitlatings aangaande Nelson Mandela.[25] Op 14 Maart 2010 word 'n verklaring namens haar uitgereik dat die onderhoud 'n verdigsel was.[26]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Winnie Mandela. nndb.com
  2. ↑ Daley, Suzanne (20 Maart 1996). "South African Judge Gives Nelson Mandela a Divorce". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Smith, David (6 Desember 2013). "Nelson and Winnie Mandela's marriage ended, but the bond was never broken". The Guardian (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019.
  4. ↑ "In Mandela Legacy, a Place for Winnie?". The New York Times (in Engels). 3 Augustus 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 November 2018.
  5. ↑ 5,0 5,1 "Truth and Reconciliation Commission of South Africa Report, Volume Two, Chapter 6 (bl. 543–82): Special Investigation: Mandela United Football Club" (PDF). 29 Oktober 1998. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 4 November 2009. Besoek op 10 Julie 2010.
  6. ↑ Madikizela-Mandela profile.
  7. ↑ Van Wyk, Chris (2003). Winnie Madikizela-Mandela. Awareness Publishing. pp. 5–9. ISBN 1-919910-12-3.
  8. ↑ "Nelson and Winnie Mandela divorce; Winnie fails to win $5 million settlement". Jet (in Engels). 8 April 1996. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Oktober 2015.
  9. ↑ Pereira, Derwin (22 Junie 1994). "Derwin Pereira - 'Invest to rebuild S. Africa' call by Winnie Mandela" (in Engels). Pretoria. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Desember 2014.
  10. ↑ "Nomzamo Nobandla Winnifred MADIKIZELA-MANDELA". African National Congress. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Maart 2012. Besoek op 24 Januarie 2010. In 1969 she became one of the first detainees under Section 6 of the notorious Terrorism Act. She was detained for 18 months in solitary confinement in the condemned cell at Pretoria Central before being charged under the Suppression of Communism Act.
  11. ↑ "The Winnie Mandela Trial" (in Engels). BBC. 29 November 1997. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019.
  12. ↑ "Robert F Kennedy Center Laureates". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 April 2014. Besoek op 2 Mei 2016.
  13. ↑ "Row over 'mother of the nation' Winnie Mandela". The Guardian (in Engels). UK. 27 Januarie 1989. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Junie 2012. Besoek op 2 Mei 2016.
  14. ↑ "Winnie says evidence against her is 'ludicrous'" (in Engels). BBC News. 4 Desember 1997. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Februarie 2019. Besoek op 25 Augustus 2009.
  15. ↑ Wren, Christopher S. (26 Mei 1990). "Winnie Mandela Aide Guilty of Murder". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Oktober 2019.
  16. ↑ Bodies probably won't bury Winnie M&G. 15 Maart 2013
  17. ↑ Bridgland, Fred (26 April 2003). "Winnie Mandela's fall from grace". The Scotsman. Edinburgh. Besoek op 24 Maart 2009.
  18. ↑ "ANC: We won't dump Winnie". Suid-Afrika: Sunday Times. 27 April 2003.
  19. ↑ "Winnie Mandela resigns ANC posts" (in Engels). CNN. 25 April 2003. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Oktober 2019. Besoek op 2 Mei 2016.
  20. ↑ "Winnie: No personal gain" (in Engels). News24. 7 Mei 2004. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Junie 2008. Besoek op 2 Mei 2016.
  21. ↑ "Winnie Mandela denied entry to Canada for arts gala" (in Engels). Canadian Broadcasting Corporation. 5 Junie 2007. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Julie 2009. Besoek op 5 Junie 2007.
  22. ↑ Naipaul, Nadira (8 Maart 2010) "How Nelson Mandela betrayed us, says ex-wife Winnie" Geargiveer 10 Maart 2010 op Wayback Machine.
  23. ↑ "Winnie Mandela accuses Nelson of letting down South Africa's blacks".
  24. ↑ Fernandez, Colin (9 Maart 2010) "Winnie Mandela accuses Nelson of 'betraying' the blacks of South Africa".
  25. ↑ Williams, Murray; Kgosana, Caiphus (9 Maart 2010). "South Africa: "'Madiba' let us down"".
  26. ↑ "'Ms Naipaul is a liar and a fraud'".[dooie skakel]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]