Daniel Spoerri

dr Daniel Spoerri bi dr 'Pasquetta 2018' im Giardino bi Seggiano

Dr Daniel Spoerri (* 27. Merz 1930 z Galați, Rumänie as Daniel Isaac Feinstein; † 6. Novämber 2024 z Wien[1]) isch e Schwyzer bildende Chinschtler, Dänzer un Reschiseer rumänischer Härchumft gsii. Är isch ain vu dr wichtigschte Verdrätter vu dr Objäktchunst un Mitgrinder vu dr Chinschtlergruppe Nouveau Réalisme gsii un giltet as Erfinder vu dr Eat-Art.[2]

Lääbe un Wärch

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
dr Daniel Spoerri z Mailand

Dr Spoerri isch as Suhn vum Missionar Isaac Feinstein un däm syre Frau Lydia Spoerri uf d Wält chuu. Dr Vater isch vum Judedum zum evangelische Glaube konvertiert un het au fir di Norwegisch Judemission gschafft. Wu im Summer 1941 noch em Uusbruch vum Chrieg gege d Sowjetunion di rumänische Faschiste sy Vater im Pogrom vu Iași in dr Dodeszig ermordet ghaa hän,[3][4][5] isch d Mueter, e Schwyzer Staatsburgeri, 1942 mit ire segs Chinder, dodrunter d Schauspileri Miriam Spoerri un dr Theolog Theophil Spoerri, in d Schwyz gflichtet. Dert isch dr Spoerri vu sym Unkel, Theophil Spoerri, em Räkter vu dr Uniwersitet Züri, adoptiert wore. Noch ere chaufmännische Lehr het dr Spoerri unter anderem as Buechhändler, Obstverchaifer un Fotograf gschafft. Um die Zyt het er au dr Max Terpis chännglehrt, wu dr Spoerri zuen ere Danzuusbildig grote het.

dr Daniel Spoerri (1995), im Hintergrund e Fallebild

Z Züri un speter z Paris het dr Spoerri vu 1949 bis 1954 klassische Danz un Pantomime studiert. E Zytlang isch er Schueler vum Étienne Decroux gsii. No syre ruggchehr isch er am Stadttheater Bärn as Solodänzer engaschiert wore, wun er Avantgardestugg vum Eugène Ionesco, em Pablo Picasso un em Jean Tardieu inszeniert het. In sällere Zyt het si dr Spoerri scho as Reschisseer vu Churzfilm versuecht. Anne 1957 het er as Reschyassischtänt bim Gustav Rudolf Sellner am Landestheater Darmstadt gschafft. Z Darmstadt het si um dr Spoerri, dr Emmett Williams un dr Claus Bremer e Krais vu konreter Dichter bildet.

Anne 1959 isch dr Spoerri uf Paris zoge un het dert bal dr Jean Tinguely, dr Arman, dr François Dufrêne un dr Yves Klein chänneglehrt un het d Edition MAT grindet, wu di erschte Multiples uusegee het. Z Paris isch em Spoerri sy erscht Objäktchunscht entstande un vor allem syni Tableaux pièges (dt. Fallenbilder; Bilder bzw. Objäkt, wu wie in ere Falle e Stugg Realitet gfangen isch). Am 27. Oktober 1960 het er d Gruppe Nouveau Réalisme – Laitig Pierre Restany – mitgrindet. Anderi Grindigsmitglider sin dr Jean Tinguely, dr Arman, dr François Dufrêne, dr Raymond Hains, dr Yves Klein, dr Jacques de la Villeglé un dr Martial Raysse gsii. 1961 isch Spoerri in dr Uusstellig The Art of Assemblage im New Yorker Museum of Modern Art (MoMA) verdrätte gsii. Sy Arbet Kichkas Frühstück I (Kichka’s Breakfast I) sich druf vum MoMA aagchauft wore.[6] Anne 1962 isch er ain vu segs Dailnämer vu dr Uusstellig Dylaby z Amsterdam gsii.

Im Johr 1963 het dr Spoerri in dr Galery Dorothea Loehr z Frankfurt am Main s Dorotheanum – gemeinnütziges Institut für Selbstentleibung grindet un isch im nämlige Johr bim FESTUM FLUXORUM FLUXUS in dr Staatlige Chunschtakademy Düsseldorf derby gsii.[7] 1967/68 isch dr Spoerri e ganz Johr uf dr griechische Insle Symi gsii. In däm Johr sin 25 Objäkt unter em Titel Gastronomisches Tagebuch – 25 objets de magie à la noix entstande.

Anne 1968 het dr Spoerri d Eat-Art Edition grindet un mit em Wirt Carlo Schröter (* 1935 z Bärn; † 31. Juli 2024 z Düsseldorf) s Restaurant der Sieben Sinne am Burgplatz 19 (Eck Mühlenstraße) z Düsseldorf ufgmacht, wun er bis 1982 gfiert het[8] un wu s unter anderem Akzione mit em Joseph Beuys, em Robert Filliou, em Dieter Roth, em Ben Vautier un em Emmett Williams gee het.[9] Im erschte Stock het s e Bier- un Barbedrib gee un im zweete Stock s Reschtaurant. An dr Ussefassad sin d Palindrom-Schilder vum André Thomkins ghange. 1970 het er zäme mit em Hete Hünermann un em Carlo Schröter d EAT-ART-Gallery ufgmacht, wun er in dr Zyt druf EAT-ART-Bankett din veraastaltet het, zem Byschpel Ultima Cena oder Banchetto funebre del Nuovo Realismo. Dr Spoerri het in regelmäßige Abständ zäme mit andere zytgnessische Chinschtler*ne verschideni Edizione un Happening gmacht, d Relikt vu däne sin au ber d Galery verdribe wore.

1978 isch er zum Brofässer fir Dreidimensionali Gstaltig an d Kölner Werkschuele gruefe wore un het dert bis 1982 glehrt. Derzwische het er s Musée Sentimental z Köln grindet. 1983 het er e Ruef an Akademy vu dr bildende Chinscht z Minche aagnuu un het dert bis 1989 unterrichtet. In sällere Zyt het er au verschideni Chochbiecher vereffetligt, wu s aber mee Chunscht din ghaa het wie Choche.

Darte vum Daniel Spoerri, Ludwig Museum Koblenz, 2009
»Dead End«, 2015, Nummere 881, vum Daniel Spoerri im Skulpturegarte vum NÖ Landesmuseum

Syt Juni 2015 lyt im Hof vum Museum Niederösterreich d Skulpturegruppe Dead End, e Bronzeguss no Schaufänschterbuppe, wu Doti, Opfer vu Verbräche gege d Mänschligkait darstelle.[10]

Im Novämber 2015 un Jänner 2016 het dr Operereschisseer Bruno Berger-Gorski d Skulptur Carrelino vum Daniel Spoerri as dramaturgischi Verbindig vu zwoo israelische Chammereopere z Bonn un z Luxemburg brucht.[11] Die sin zum Dytsch-Israelische Johr 2015 un im Mahne an d Novämber-Pogrom inszeniert wore.

Ab Aafangs 2007 het dr Spoerri z Wien gläbt. Ä isch dreimol gschide gsii, unter anderem isch er mit dytsche Fotografi Vera Mercer ghyrote gsii

Ständigi Uusstellige

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Eemolig Spoerri-Atelier z Düsseldorf (2017)
  • Il Giardino: Ab ebbe 1990 het si dr Spoerri in dr Toskana nidergloo. Am Fueß vum Monte Amiata het dr Spoerri e groß Areal gchauft, wun er nodisno dr Skulpturegarte Il Giardino druf gschaffe het. Fir des Projäkt, wu dr Spoerri bis zum Änd vu sym Löbe als uusgwytet isch, het dr Chinschtler sälber e Großdail vu dr Skulture gschaffe.
  • Uusstelligshuus Spoerri: Anne 2009 het dr Spoerri z Hadersdorf am Kamp zwai Hyser am Hauptplatz gchauft.[12] S alt Kino (Hauptplatz 16) isch zum Ässlokal Eat Art wore, s ehomolig Chloschter us em 13. Jorhundert (Hauptplatz 23) zum Chunschtstaulager un Uusstelligshuus umgstaltet. Dr Spoerri het s Ab Art ghaiße. Anne 2010 het dr Spoerri e Stiftig grindet, wu s Land Nidereschtrych as Letschtbeginschtigter bstimmt isch. S Zyl vu dr Stiftig isch s, zytgnessischi Chunscht un Kultur an Schueler*ne un Jugedligi z vermittle. Doderby het er em Land Nidereschtrych 39 vu syne Wärch im Wärt vu 3,5 Millione Euro gschänkt.[13][14]

Skulpturegarte Giardino Daniel Spoerri

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

z Seggiano, Toskana

  • Wärch vum Daniel Spoerri: Einhörner – Nabel der Welt, 1991
    Wärch vum Daniel Spoerri: Einhörner – Nabel der Welt, 1991
  • Wärch vum Olivier Estoppey
    Wärch vum Olivier Estoppey
  • Wärch vum Daniel Spoerri, Krieger der Nacht, 1982
    Wärch vum Daniel Spoerri, Krieger der Nacht, 1982
  • Wärch vum Roland Topor
    Wärch vum Roland Topor
  • Wärch vum Daniel Spoerri, Die Tasse, 1991
    Wärch vum Daniel Spoerri, Die Tasse, 1991
  • Wärch vum Daniel Spoerri. Das Massengrab der Klone, 2000
    Wärch vum Daniel Spoerri. Das Massengrab der Klone, 2000
  • Wärch vum Roberto Barni
    Wärch vum Roberto Barni
  • Wärch vum Roberto Barni
    Wärch vum Roberto Barni

Aigeni Schrifte

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Anekdoten zu einer Topographie des Zufalls, Neuwied und Berlin 1968.
  • Heilrituale an bretonischen Quellen (zäme mit dr Marie-Louise von Plessen), Privatdruck Gredinger, 1978
  • Mythology & Maetballs, A Greek Island Diary/Cookbook, Aris Books, Berkeley 1982, ISBN 978-0-671-55812-3.
  • Dogma I am God, Nikator Verlag, Dieterswil 1987.

Literatur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Ralf Beil: Künstlerküche: Lebensmittel als Kunstmaterial von Schiele bis Jason Rhoades. DuMont, Köln 2002. ISBN 3-8321-5947-9. S. 102–135.
  • René Block, Gabriele Knapstein (Konzept): Eine lange Geschichte mit vielen Knoten. Fluxus in Deutschland. 1962–1994. Institut für Auslandsbeziehungen, Stuttgart 1995.
  • Thomas Blubacher: Daniel Spoerri. In: Andreas Kotte (Hrsg.): Theaterlexikon der Schweiz. Band 3. Chronos, Zürich 2005, ISBN 3-0340-0715-9, S. 1713 f.
  • Sandra Brutscher: Pawel Althamer. In: Georg-Kolbe-Museum (Hrsg.): Vanitas – Ewig ist eh nichts. Katalog zur Ausstellung, Berlin, 2014, S. 70.
  • Stephan Geiger: The Art of Assemblage. The Museum of Modern Art, 1961. Die neue Realität der Kunst in den frühen sechziger Jahren. München 2008, ISBN 978-3-88960-098-1.
  • Dieter Honisch (Vorw.): 1945 1985. Kunst in der Bundesrepublik Deutschland, (Nationalgalerie, Staatliche Museen, Preußischer Kulturbesitz, Berlin), Nicolaische Verlagsbuchhandlung, Berlin 1985, ISBN 3-87584-158-1.
  • Harald Lemke: Die Kunst des Essens: eine Ästhetik des kulinarischen Geschmacks. Bielefeld, Transcript, 2007, ISBN 978-3-89942-686-1.
  • Barbara Räderscheidt, Beitrag in: Vincent Klink, Thomas Vilgis: Journal Culinaire, Band 2: Wissenschaft und Kultur des Essens – Essen in der Kunst.
  • Claus Stephani: Daniel Spoerri and the Conception of Eat-Art. Alltagskultur and the Contemporary Art. In: Studia Judaica (Cluj-Napoca, EFES), XIV, 2006. S. 129–144, 6 Abb.
  • Wolf Stadler u. a.: Lexikon der Kunst 11. Sem – Tot. Karl Müller Verlag, Erlangen 1994, ISBN 3-86070-452-4, S. 115–117.
  • Katerina Vatsella: Edition MAT: Daniel Spoerri, Karl Gerstner und das Multiple : die Entstehung einer Kunstform, Hauschild Verlag. Bremen 1998, ISBN 9783931785611.
  • Heidi E. Violand-Hobi: Daniel Spoerri. Biographie und Werk. München, London, New York 1998, ISBN 3-7913-2033-5.
  • Daniel Spoerri. Ein Augenblick für die Ewigkeit, Hrsg. Kunsthalle Krems/Hans-Peter Wipplinger, Nürnberg: Verlag für moderne Kunst, 2010, ISBN 978-3-86984-166-3.
  • eat art, restaurant spoerri, sammlung carlo schröter, Dokumentation Malkasten-Archiv, 2009.
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Daniel Spoerri – Sammlig vo Multimediadateie

Fueßnote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Ivona Jelčić: In Wien lebender Schweizer Objektkünstler Daniel Spoerri ist tot. In: Der Standard. 6. November 2024, abgruefen am 6. November 2024 (öschtriichischs Tüütsch).
  2. ↑ Wolf Stadler u. a.: Lexikon der Kunst, 1994, S. 115.
  3. ↑ Theophil Spoerri: Vaterspurensuche. Bericht über eine Reise in die rumänische Moldau und Bukowina im Mai 2012. Theodor Boder Verlag, Mumpf 2016, ISBN 978-3-905802-68-9.
  4. ↑ Fragments of a Life. Abgruefen am 18. Mai 2017.
  5. ↑ Markus Bauer: Vergangenheiten, die nicht vergehen. In: Neue Zürcher Zeitung. 17. Mai 2017 (nzz.ch).
  6. ↑ MoMA, Inv.-Nr. 391.1961
  7. ↑ René Block, Gabriele Knapstein (Konzept): Eine lange Geschichte mit vielen Knoten. Fluxus in Deutschland. 1962–1994. Institut für Auslandsbeziehungen, Stuttgart 1995, S. 95
  8. ↑ Helga Meister: Kunst, nie für die Ewigkeit gedacht. Carlo Schröter machte das Eat-Art-Lokal am Burgplatz zum Szenetreff. Vor Kurzem ist der experimentierfreudige Schweizer mit 89 Jahren gestorben. In Rheinische Post, Düsseldorfer Kultur D3, 26. Augschte 2024.
  9. ↑ Dieter Honisch (Vorw.): 1945 1985. Kunst in der Bundesrepublik Deutschland, (Nationalgalerie, Staatliche Museen, Preußischer Kulturbesitz, Berlin), Nicolaische Verlagsbuchhandlung, Berlin 1985, S. 435.
  10. ↑ http://noe.orf.at/news/stories/2714892/ Spoerri: Erinnerung an Verbrechen, ORF.at, 6. Juni 2015.
  11. ↑ BONN / Bundeskunsthalle: GESPRÄCH MIT EINEM STEIN (Ella Milch-Sheriff) / GARTEN (Josef Tal). Uraufführungen (Memento vom 6. Februar 2016 im Internet Archive) Online Merker, 14. Novämber 2015.
  12. ↑ "Spoerri"ge Kunst in Hadersdorf. In: oesterreich.orf.at. 18. Juni 2009, abgruefen am 14. November 2018.
  13. ↑ Spoerri verschenkt Werke an Land NÖ auf ORF Niederösterreich vom 18. Juli 2010; abgerufen am 18. Juli 2010
  14. ↑ Brigitte Borchhardt-Birbaumer: "Es geht mir um eine In-Frage-Stellung", Daniel Spoerri. Interview mit em Daniel Spoerri un dr Barbara Räderscheidt in: Wiener Zeitung, 21. Augschte 2010
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Daniel_Spoerri“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.