Murten

Murten
Morat
Wappe vo Murten Morat
Wappe vo Murten
Morat
Basisdate
Staat: Schwiiz
Kanton: Friburg (FR)
Bezirk: Seew
BFS-Nr.: 2275i1f3f4
Poschtleitzahl: 1793 Jeuss
1794 Salvenach
1795 Courlevon
3215 Büchslen
3215 Lurtigen
3280 Altavilla
3280 Burg
3280 Murten
UN/LOCODE: CH MTN
Koordinate: 575501 / 197491Koordinate: 46° 55′ 41″ N, 7° 7′ 1″ O; CH1903: 575501 / 197491
Höchi: 453 m ü. M.
Flächi: 24,77 km²
Iiwohner: 9414 (31. Dezämber 2022)[1]
Website: www.murten-morat.ch
Altstadt va Mùùrte
Altstadt va Mùùrte

Altstadt va Mùùrte

Charte
Charte vo Murten MoratMurtenseeNeuenburgerseeSchiffenenseeWohlenseeGurmelsKanton BernKanton BernKanton BernKanton NeuenburgKanton WaadtKanton WaadtBroyebezirkSaanebezirkSensebezirkCourgevauxCourtepinCressier FRFräschelsGalmizGempenachGrengGurmelsKerzersKleinbösingenLurtigenMeyriezMisery-CourtionMont-VullyMuntelierMurtenMurtenMurtenRied bei KerzersStaatswald GalmUlmiz
Charte vo Murten
Morat
w

Murte (dütsch: Murten, frz. Morat, Patois Moraⓘ/?) isch e Schtadt im Schwiizer Kanton Fryburg. S isch dr Hauptort vom Seebezirk u het e wunderschöni Altschtadt.

Es historischs Ereignis, d Schlacht bi Murte, isch für d Gschicht vo dr Eidgnosseschaft wichtig gsi: Doderbi hei d Eidgenosse gäge dr Burgunderchünig Karl gwunne u de Machtglüscht vo de Burgunder i dr Region es Änd gsetzt.

Geographii

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Mùùrte lyyt ùf 453 m ü. M., 14 km nördlich va dr Kantonshùùptstadt Fryybùrg am Südoschtufer vam Mùùrtesee. Zu Murte ghööre d Döörffer Altavilla, Büchsle, Burg, Courlevon, Galmiz, Gempenach, Jeuss, Lurtigen und Salvenach, drzue ane d Wyyler Clavaleyres, Eri, Leuebärg, Prehl und Siechematt – die si alli zwüsche 1975 und 2022 yygmiindet woorde.

Nachbargmeinde sin Courtepin, Greng, Grissach, Gurmels, Gurwolf, Merlach, Muntelier, Ried, Ulmiz un Wischtelach im Kanton Fryburg un Münchewiler un Müntschemier im Kanton Bärn.

Gschicht

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
I de Altschtadt

S eerschti Mol isch Murte in ere Urkund im Johr 515 gnennt. Derte isch vo eme Hof mim Näme Muratum d Red, wo em Chloschter vo Saint-Maurice gschenkt worde-n-isch. Us em Johr 1228 isch d Bezeichnig Murat überlifert.

Nach de Völcherwanderig het Murte zum Königriich Burgund ghört, 1127 sin d Rächt i de Region bi de Zähringer gläge.[2] De Berthold IV. het d Schtadt zwüsche 1157 un 1177 in de typische zähringische Rechteckform ufbaue laa. Wo d Zähringer 1218 usgschtorbe sin, isch d Ziit für Murte nöd eifach gsi. D Schtadt isch zwar riichsfrei worde, aber uf em Gränzgebiet zwüsche de Savoyer un de Kyburger isch d Herrschaft über d Schtadt immer umschtritte gsi. Zur Sicherig vo de Schtadt het Murte ab em Johr 1238 e Ringmuur übercho.

Vo 1255 bis 1475 isch Murte mit wenige Usnahme unter de Schutzherschaft vo de Savoyer gsi, het sich aber es Schtück Selbschtändigkeit könne erhalte. Ei Grund defür isch sis Bündnis mit de Schtadt Bärn im 1351 gsi. So het Murte sit 1353 als Zugwandter Ort vo de Eidgenossenschaft ghört.

Mit dr Mediationsakte isch d Schtadt 1803 gege de Wille vo de meiste Schtadtbewohner zum Kanton Fryburg cho.

Jüngsti Gschicht

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Am 1. Jänner 1975 isch die bis dänn sälbständig Gmeind Burg und uf Aafang 1991 di ehemolig Gmeind Altavilla noch Murte iigmeindet worde. Per 1. Jänner 2013 het Büchsle mit de Stadt Murte zur Gmeinde Murte fusioniert u sitm 1. Jänner 2016 ghöre o Courlevon, Jeuss, Jeuss und Salvenach zu Murte.

Yywoner

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Quela: Bundesamt für Statistik 2005[3]

Jaar 1850 1860 1870 1880 1888 1900 1910 1920
Yywoner 3288 3889 3973 3858 4037 3888 3657 3702
Jaar 1930 1941 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Yywoner 3741 3910 4347 4805 5562 5654 5863 6965

De Uusländeraateel isch 2010 bi 16,8 % gläge.[2]

Religion

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Di «tütschi» (reformierti) Chiuche

55,6 % va de Yywoner si im Jaar 2000 evangelisch-reformiert gsii, 26,7 % römisch-katholisch.

Spraach und Tialäkt

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bi de Vouchszelig 2000 hii va de 6965 Yywoner 80,1 % Tüütsch aus Hùùptspraach aaggää, 10,8 % Franzöösisch ù 9,1 % anderi Spraache.[2]

De seislertüütsch Tialäkt va Mùùrte ghöört zum Hööjschtalemannisch.

Panorama

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
D Altschadt vo Murte mit em Murtesee und em Wistelacherbärg

Vorlage:Panorama/Wartung/Para4

Literatur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Murte – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Mai 2012
  3. ↑ Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[3] [4] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch, Date im Aahang (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[5] [6] Vorlage:Toter Link/www.bfs.admin.ch)