Schönbuch
| Dialäkt: Schwäbisch |
Dr Scheebuach ischt a Landschaft mit-ma waldreicha Hiiglland en Bada-Wirdaberg. Er leit em Sidweschda vo Stuegert ond nerdlich vo Diibenga. Sei Herzstick isch dr gleichnamige Naturpark, wo 1972 zom erschda Naturpark en deam Lendle beschdemmt wôrra ischt. De meischde Leit vorbendet mit-em Begriff Scheebuach bloß da Naturpark. Dr sell ischt heitzodag a beliebts Naherholongsgebiet fir d Bewohner vo de greeßre Städt drom-rom, hauptsächlich fir d Stuegerter.
D Laag
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Wo dr Scheebuach genau ôôfangt bzw. uffheert, kô wahrscheinlich neamert mit Sicherheit saga; abr vo seim Kernstick, em 156 Quadratkilometr graußa Naturpark, send d Grenza exakt feschtglegt. (Lueg dô drzua s Schaubild.) De oinzich Ortschaft em Naturpark ischt Bebahausa, heitzodag a Stadtdoil vo Diibenga. De andre Gmoinda, wo zo dr Landschaft Scheebuach, abr et zom Naturpark gheeret, send (ôôgfanga em Nordweschda ond fortgsetzt en dr Uhrzeigerrichdong) Nufrenga, Gärtringen-Rohrau, Hildrizhausa, Altdorf, Holzgerlenga, Weil em Scheebuach, Waldabuach, Oichdal-Neiahaus, Walddorfhäslach, Bliezhausa, Kircha, Diibenga, Ammerbuach ond Herraberg. Beteilicht send somit viir Landkreis: Beeblenga, Diibenga, Esslenga ond Reitlenga.
A bissle Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Zom erschda Môl urkundlich erwehnt wôrra isch dr Scheebuach em Jôhr 1007. En alde Zeida isch dui Landschaft a beliabts Jagdreviir vo de wirdabergische Herzeg ond schbäder vo de wirdabergische Keenich gwäa. Drom isch des Gebiit, hauptsächlich dr 1972 ausgwiisene Naturpark, au ganz denn besiidlet ond hôt an graußa Wildreichtom.
Zwischa 1188 ond 1227 hôt dr Zischderzienser-Orda z Bebahausa a Kloschder-Ôlag mit ra Basilika als Middlpunkt baut. Gschdifdet wôrra ischt deam Orda dr Grond ond Boda vom Pfalzgrafa Rudolf vo Diibenga. Zonägscht ischt dui Kirch – entschbrechend de Ordensregla – zemlich schmucklos gwäa. Erscht en de folgende Jôhrhondert send dia Ôlaga reichlich ausgschmickt wôrra.
.jpg)
Em Jôhr 1515 hôt sich Folgendes ereignet: Dr Herzog Ulrich vo Wirdaberg (1487 bis 1550) hôt sein Stallmoischtr, da Ridder Hans von Hutten, em Vordacht ghet, er kennt a Vorheltnis mit seim Weib han. Wia nô dr Herzog am 7. Mai mit-ma graußa Gefolge zor Jagd en da Scheebuach gridda ischt, ischt’r bald mit seim Stallmoischtr weit em Gefolge vorausgwäa. Des hôt dr Ulrich zom Ôlass gnomma, sein Stallmoischtr zor Rede zo stella. Nôch-ma kurza Wortwechsl hôt da Herzog da Jähzorn packt, er ischt mit seim Schwert uff da Hans von Hutten losganga ond hôt-en kurzerhand niidergschdreckt. Schbätr hend d Leit da Ermordada gfonda ond-en z Holzgerlenga begrabe. Weil mr da Tathergang an vorschiidene Stella vormuadet hôt, hôt mr au an vorschiidene Ort so gnannde Hutten-Oicha zom Gedächtnis an sellen Môô pflanzt. Dr Vedder vo deam Ermordada, dr Humanischt Ulrich von Hutten (1488 bis 1523), hôt nôch deam Mord a arga Fehde gega da Herzog Ulrich gfihrt, ond wia der 1519 an Ibrgriff uff dui Freia Reichsstadt Reitlenga ondrnomma hôt, hôt der Humanischt drfir gsorgt, dass sich dr Schwäbische Bund so gega da Herzog empeert hôt, dass dr sell fir a langa Zeit ens Exil ganga hôt miaßa. Erscht em Jôhr 1534 ischt’r zruckkomma ond hôt sei Herrschaft wiider erlangt.
Wia nôch 1535 z Bebahausa d Reformazioo eizoga ischt, hôt mr dui Kloschder-Basilika als evangelischa Kirch benutzt, ond nôch dr Säkularisazioo hôt s Haus Wirdaberg dui Kloschder-Ôlag zo-ma Jagdschloss ausbaua lassa. En da Bau ischt a evangelischs theologischs Seminar eizoga, wo bis 1807 bestanda hôt.
Vom Bund deutscher Forstleute isch dr Naturpark Scheebuach em Jôhr 2014 zom Wald des Jahres ausgwehlt wôrra. Des hôt d Landesregiirong vo Bada-Wirdaberg durch sei Minischderium fir Lendlichen Raum ond Vorbraucherschutz zom Ôlass gnomma, s Imitsch a bissle uffzopoliira. Zo deam Zweck hôt des Minischderium an Film finanziirt, ibrwiigend dreht durch filmende Drohna aus dr Voglperschpekdive. Zuasätzlich isch deam Park noh a nuis Logo vorpasst wôrra, wo a stilisiirts Rotwild mit-em Kirchdurm vom ehemaliga Zischderzienzer-Kloschder Bebahausa zeigt bzw. zeiga soll. Laut Stuegerter Nôchrichda zeigt dui Silhouedde abr s Gweih vo-ma amerikanischa Maultiirhirsch ond et vo-ma heimischa Rothirsch.[1]
Geologii
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Vo dr Erdgschicht her gseha stammt dr Scheebuach aus de Ablageronga vom Trias-Meer, wo sich dô vôr 200 Milliona Jôhr ausdehnt ghet hôt. Em Wesentlicha beschdôht’r aus Schichda vom Keuper: Woicha Ton – Mergel – Lehm – Sandstoi. Au dr Scheebuach hôt – ehnlich wia des bei dr Schwäbischa Alb dr Fall ischt, bloß et so imposant – an Trauf, d Leit bezeichnet-en als Steil(ab)hang. Durch dia zom Doil schroffe Ibrgeng vo de Hochflecha zo de Steilheng send eidrucksvolle Landschaftsbilder gformt wôrra, wo a charakderischdischs Abbild vom schwäbischa Schichtstuafaland vormiddlet.
Rond zwoi Kilomeder sidlich vo Bebahausa fangt dr Geologische Lehrpfad Kirnberg ôô, am Fuaß vom 466 Meder hoha Kirnberg. Der Pfad ischt knabb fenf Kilomeder lang ond kôô guad durchwandret werra. Ôglegt wôrra isch der Lehrpfad em Jôhr 1977 vo dr Eberhard-Karls-Universideet Diibenga. Deet send de middlere ond obere Keuper-Schichda freiglegt wôrra, so dass mr dia guad ôôschaulich studiira kôô.
Gwässer, Erhebonga ond Täler
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dr bekanndeschde Wasserlauf em Scheebuach isch dr Goldersbach. Der entstôht bei dr sognannda Deiflsbruck durch da Zammafluss vom Graußa Goldersbach ond vom Kloina Goldersbach. Hendrher fliaßt’r seine 8,2 Kilomeder durch Beebahausa ond durch da Diibenger Stadtdoil Luschtnau bis zo de Schbortblätz vo dr Universideet. Deet mindet’r en d Ammer. Dromrom om da Bach hôt’s emmer môl wiider a Feichtwiis, wo landwirtschaftlich gnutzt wuud. D Forschtvorwaldong vo Bebahausa sorgt drfir, dass selle Wiisa emmer em Friahjôhr gmäht werret, om se vôr dr Ibrwucherong durch Bisch zo schitza.
S greeschde Flissle em Scheebuach isch d Schaich. Dui ischt rond 25 Kilomeder lang ond entschbrengt am Nordhang vom Bromberg. Ihr Weag fihrt se durch Altdorf, Holzgerlenga, Weil em Scheebuach, Deddahausa, Walddorfhäslach, Schlaitdorf ond Aichdal. En sellem Städtle mindet-se en d Aich.
Als Naturdenkmal ausgwiisa isch dr Birkasee beim Bromberg. Eigentlich isch des Gwässer bloß a greeßrer Weiher mit Moorkaragder.
De hegscht Erhebong isch dr Bromberg ibrem Goldersbachdal mit seine 583 Meder. Dô drhendr folget dr Stellberg nordeschtlich vo Herraberg (563 m), dr Grafaberg sideschtlich vo Herraberg (550 m), d Scheebuachschbitz bei Entrenga (546 m), dr Betzaberg bei Waldabuach (499 m), dr Uhlberg bei Aichtal-Neiahaus (469 m), dr Kirnberg bei Bebahausa (466 m) ond dr Eschderberg bei Diibenga (438 m). Et bloß s greeschde Dal, sondern au s schenschde vom ganza Naturpark ischt s Goldersbachdal em Weschda, gfolgt vom Schaichdal em Oschda.
Flora ond Fauna
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dr Ôdoil vom Wald macht rond 86 % aus, so viil wia en koim andra deitscha Naturpark. Urschbrenglich hôt ganz deitlich dr Laubwald ibrwooga, abr heitzodag isch des Vorheltnis zwischa Laubwald ond Nôdlwald ogfähr 50 zo 50. De meischde Laub-Beem send Buacha, dôher kommt au dr Nama vo dera Landschaft. Neabe de Buacha stechet oim au noh Oicha, Escha, Erla ond Birka ens Aug. D Nôdlhelzer send Fichda, Douglasia, Kiifra, Lärcha, Danna ond Mammutbeem. Beim gnaua Nôgucka entdeckt mr abr au a ganz reichhaldiga Pflanzawelt, zom Beischbiil dia seldene Bläamla Fransen-Enzian, de Weiß Waldhyazinthe, s Weiße ond s rode Waldvegele ond d Bergflockabloam. Wo dr Laubwald zemlich licht ischt, kô mr da Roda Fengerhuat, d Akelei ond Tollkirscha seha. An drockene grasige Waldweag ond uff de Heideflecha blihet dr Frihalengsenzian, d Arnika, dui Schwarza Keenigskerz, s Gemeine Leinkraut ond s Salomonsiigl. Uff de Moorwiisa ond en de Bachdäler wachset Trollbloama, Blaue Schwertlilia, dr Sonnatau ond s Wollgras. Außerdem fendet mr em Scheebuach-Wald noh rond 800 vorschiidene Pilzarda, zom Beischbiil dui ganz seldena Becherkoralle, wo 2015 zom Pilz des Jahres erklärt wôrra ischt.[2]
Em Naturpark fendet mr au mehrere Freigehege fir Rot- ond Schwarzwild. S greeschde drvoo ischt rond 4.000 Hektar grauß ond befendet sich en dr Nähe vo Bebahausa. Dômit nemmt des Gehege ibr a Virtl vom ganza Naturpark ei. S hôt an Omfang vo rond 40 Kilomeder ond ischt uff vorschiidene Weag zo erreicha. Beobachda kô-mr s Wild bequem vo vorschiidene Schaukanzla aus.
Dr Naturpark Scheebuach biedet abr au noh Lebensraum fir Baummarder, Edelmarder, Fichs, vorschiidene Fleadermausarda, Schlengnaddra, Rengelnaddra, Blendschleicha, Zauneidechsa, Feiersalamander, Bergmolch ond fir vorschiidene Froscharda.
Akdivideeda fir d Freizeit
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dr Naturpark Scheebuach ischt a Paradiis fir Wandrer. S geit a Viilzahl vo markiirde Wanderweag; zamma machet-se ogfähr 350 Kilomeder aus. Als oina vo de schenschde Wanderong gilt dr Schönbuch-Randweg zwischa Diibenga ond Herraberg. Ausgangsponkt isch dr Diibenger Stadtdoil Ondrjesenga em Ammerdal. Heheponkt send zwoi Aussichtsbladdforma am Steilhang.
A weitra scheena Wanderong fangt z Deddahausa ôô, fihrt durchs reizvolle Schaichdal, dô drnôch nuff uff da Betzaberg, ibr d Streiobstwiisa Braunäcker ond schliaßlich durch da Wald naa ens Seglbachdal.[3]
Lohna duat sich au an Ausflug zom Schloss Hohaentrenga en dr Nähe vo Diibenga. Bsonders beliebt isch des Ziil bei de Studenda, weils deet an guada ond preiswerda Mooscht geit. Vo deet aus hôt mr an wonderbara Blick uff d Wipfel vom Scheebuach.
S geit au a Schönbuch-Museum. Des befendet sich z Deddahausa ond gibt Auskonft ibr d Gschicht vom Naturpark, d Geologii ond d Bedeidong vo dr Jagd en de Scheebuach-Wälder.
Abr au Leit, wo et wandra wellet, kennet uff ihr Koschda komma, denn s geit au Schbiilplätz, Liigewiisa, Feierstella, Schutzhidda, Ôlaga zom Kneiba ond ausgwiisene Reitweag.
Vorkehr
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Vo Beeblenga bis Deddahausa fihrt d Scheebuachbôh. Ôdriiba wuud-se durch an Diislmodor. An dera Strecke liiget d Ordschafda Holzgerlenga ond Weil em Scheebuach. Eibezoga isch dui Bôhstrecke en da Vorkehrsvorbond Stuegert (VVS). Em Reglfall fahret dia Ziig em Halbstonda-Takt.
De wichdigscht Strôß durch da Scheebuach ischt B 464. Dui fangt zwischa Beblenga ond Ehnenga ôô, fihrt ibr Holzgerlenga, Weil em Scheebuach, Deddahausa ond hendr dera Ortschaft an kloina Doil durch da Naturpark nôch Walddorfhäslach (Wescht – Oscht). Vom Norda en d sidlicha Richdong fihret em eschtlicha Doil d Landesstrôß 1208 vo Deddahausa ibr Bebahausa nôch Diibenga ond em weschdlicha Doil a kloina Kreisstrôß vo Holzgerlenga ibr Altdorf ond Hildrizhausa nôch Herraberg.
Quella
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Gerd Betz: Naturwunder Baden-Württemberg, Ringier & Co., Zürich/München, 1878, ISBN 3 85 859 0657
- Wolfgang Zimmermann: Freizeitland Baden-Württemberg, Ringier & Co., Zürich/München, 1979, ISBN 3 85 859 0932
- Helge Sanders, Inge Wiesen, Uwe H. Krieger: Naturparks in Deutschland, Mairs Geographischer Verlag[4]
- Lueg d Weblink
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Schönbuch – Album mit Multimediadateie- Webseit vom Naturpark Scheebuach
- Alfred Schumacher: Der Naturpark Schönbuch. En: Filderstädter Mitteilungen aus Umwelt und Naturschutz. 1996/1997
- Naturraumsteckbrief Schönbuch und Glemswald (104) – LUBW (PDF, 8,5 MB;
Fuaßnoda ond oinzlne Nôchweis
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Annette Mohl: Der Schönbuch in allen Facetten, a Artikl en de Stuegerter Nôchrichda vom 2. Februar 2015 (A Doil vom so genannda Mandel en dr Sendlfenger Zeidong, drom fehlt d Seidazahl)
- ↑ Pilz des Jahres 2015 wächst im Schönbuch (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv) Artikel uff naturpark-schoenbuch.de vom 3. September 2015
- ↑ Dieter Buck: Durch eins der schönsten Täler im Schönbuch. En: VVS-Wanderziele in der Region Stuttgart, Silberburg-Verlag GmbH, Diibenga, 2012, ISBN 978-3-8425-1145-3
- ↑ Zemlich alt, noh ohne Ôgab vom Erscheinongsjôhr ond ohne a ISBN-Nommer
