Sissle

D Sissle z Oeschge

D Sissle isch en chlyne Fluss im Kanton Aargau i de Schwiiz. Si isch 18,3 Kilometer lang und en Näbefluss vom Rhy.

Der Name

Der Name vo der Sissle chunt vo nere uralte Wortform här, wo *sei oder *si chönnt gheisse ha und zu verschidene Gwässernääme gfüert het. Bi de Alemanne isch der Name vilecht i der Form Sissla bruucht worde. D Ortsbezeichnig uff der Sislen isch ane 1327 s erschte Mol inere Urkunde erwäänt. Und vom Flussname Sissle chunt der Name vo der Ortschaft Sissle, wo bim Ändi vom Fluss und synere Mündig in Rhy liit.^[1]

S alte Wuer i der Sissle bi Eigche

Wo d Sissle dure goot

D Sissle sammlet s Wasser us em Fricktaal. Si het iry Kwelle im Jura i de Gmeind Schinznach im Bezirk Brugg uf der Höchi vo 650 Meter am Dreierberg und am Zeiher Homberg. Zwüsche dene beide Bärge flüsst der Bach im Ibärggrabe gäge Norde abe und chunt nach drühundert Meter uf s Piet vo der Gmeind Zeije im Bezirk Laufeburg. Er flüsst a de Wiiler Lüttishuuse und Ibärg verby und lauft nach zwöi Kilometer bi der Ibärgwaag in Gmeindbann vo Effige ine, das isch wider im Bezirk Brugg. Jetzt chunt d Sissle grad as Weschtportaal vom Bözbärgdunnel vo der Ysebaan abe. Der Dunnel goot i däm schmale Yschnidd, wo früener s Bachbett gsi isch, in Bärg ine, und der Bach chunt näbem Portaal abe. Vor em Dunnel isch uf em Gländ, wo me i de 1870er Joore mid em Gschtei us em Dunnel im Bachtobel ufgschüttet het, der Baanhof vo Effige und Zeije gsi, wo ane 1993 ufghobe worden isch.

Öpe sächshundert Meter vom Ysebaandunnel ewägg chunt d Autobaan näbem Damm vo de Baangleis us irem Dunnel vom Bözbärg use. Au d Autobaan liit do i de Thalmatte uf em ehemolige Bachbett vo der Sissle, wo me bim Bou vo der Strooss grad nomol het müesse verlegge; si het jetz noch binenand en Underfüerig und denn en Tole under der Autobaan dure. Underem Häxeplatz im Wald vo Effige lauft vo Oschte här der Sagimülibach vom ene Sytetaal oben abe i d Sissle. Dä Sytebach entstoot hinden im Taal im Gmeindbann vo Bözbrg dört, wo drü chlyneri Bech sech träffe: der Linnerbach, wo vom Dorf Linn här chunt, s Bechli vo der Bächlimatt und der Gallechercher Bach. Alli drü plätschere churz vor em Zämeträffe unden am alte Sagiweijer über schöni Wasserfäll abe. Früener isch grad uf der Banngränze vo Linn und Effige d Sagimüli gstande, wo chly wyter oben am Linnerbach en Müliweijer gha und vo dört us mid emene Kanaal iry Reeder atribe het; und vo dere Sagi het der Bach no hüt sin Name.

Us em Bann vo Effige flüsst d Sissle zimli flach durs Lindetaal gäge Nordweschte der Autobaan noche uf Bööze, wo au im Bezirk Brugg liit. Bi der ehemolige Müüli vo Bööze im Underdorf chunt der Effigerbach under der Autobaan dure i d Sissle. Die muess jetz, wil s Taal dört so äng isch, scho wider dur zwo Tole hi und zrugg under der Autobaan dure und lauft denn näbe dere grosse Strooss und der alte Hauptstrooss, wo vo Basel ufe Bözbrg und uf Brugg goot, wyter und chunt nach eim Kilometer is Dorf Hornusse im Bezirk Laufeburg. Z Hornusse goot si zerscht dur d Schwellimatt und denn näbem Dorf verby zu der alte Müli und Sagi, und bi der Neumatt lauft denn de Zeijerbach vo Süde i d Sissle. Vo Hornusse flüsst der Bach, wo früener i der Tiefenei wild het chönne hin und här cheere, hüt im Kanaalbett näb der Autobaan gäge Weschte, bis er nach zwöi Kilometer zu der Uusfaart Frick vo der Autobaan chunt. Vor der Zuefaart i d Spuur uf Züri, grad uf der Gränze zwüsche Hornusse und Frick, nimmt d Sissle i de Uekenei de Staffeleggbach uf, wo vom Rueppischtaal grad underem Staffeleggbass z Daischbere im Bezirk Aarau här chunt, und macht den, nomol mit zwo Tole under der Autobaan dure, en grosse Boge um d Yfaart vo der Basler Spuur umme.

Im Zäntrum vo Frick stoot d Brugg vo der Strooss uf Chaischte und Laufeburg über der Sissle, und gly drufabe chunt der Bruggbach vo linggs i de Fluss. Oben am Hammermätteli isch früener d Müüli vo Frick gsi, wo iry Wasserreder mid emene Kanaal us em Bruggbach atriibe het; si isch ane 2010 abbroche worde.^[2] Der Bruggbach bringt s Wasser vo de Sytetääler obenabe und au no us Randpiet vo de Kantöön Baselland und Soledurn, und vo do aa het d Sissle d Grössi vom ene Fluss.

d Sissle z Sissle

Unden a Frick muess d Sissle no es letschts Mool under der Autobaan dure, und si nimmt derby grad no en Fuessgängerstäg mit übere; dä Oort isch grad uf der Gmeindgränze vo Frick und Oeschge, und a däm Punkt chunt no der Bach vom Sattebärg obenabe. Denn lauft d Sissle dur d Lüthimatt und am Dorfzäntrum vo Oeschge dure, wo di nöi Betonbrügg vo 1952 übere Fluss goot, und derno chunt si a dere Stell verby, wo vor Joorhunderte d Oeschger Müüli gstanden isch; a die erinnere no der Fluername Mülimatt und der Name vom Müligrabe obedra. Uf em wytere Wääg blibt d Sissle i der Neechi vo der Autobaan; si lauft in irem Taal, wo do no es zimli starchs Gfell het und uf vier Kilometer öpe 40 Meter abe goot, sit der Flusskorrekzion vo ane 1895 über vil Schwelle i der Bachsoole und zwüsche gmuurete Böschige dure. Der Kanton Aargau dänkt zer Zyt drüber noo, i däm Abschnidd em Fluss nögschtens wider meh Platz z ggä und die alte Verbouige deilwys abzbräche.

Uf irem Wääg em Rhy zue goot d Sissle i der Volleweid dure und a der Brunnmatt noche und denn näbem Dorf Äigche verby, wo di kantonaal hüdroloogischi Mässstazion vo de Fricktaaler Gwässer isch.^[3] Bi Äigche chunt der Dorfbach, wo au Chällergrabebach heisst, dur nes Taal vo Schupfert abe und im Dorf, wo früener en Müli gstanden isch, bis i d Sissle. Bi der Autobaanuusfaart vo Äigche und nach emene scharfe Rank ume Bärgsporn Eilez ume verloot d Sissle ires Taal zwüsche de Jurahügel, mid em Schupferterbärg im Süde und em Chinz im Norde. Unden am Eilez isch vo 1878 bis 1943 am churze Sytekanaal d Sagi vo Äigche gloffe. Dört isch hüt immer no en Sagi, wo aber keis Wasserrad me bruucht.

Unden a der alte Sagi louft d Sissle dur di wyti Chiisebeni vo Äigche, wo Sisslerfäld heisst, gäge Norde. Am Ändi vom 16. Joorhundert het di öschtriichischi Landesherrschaft de Äigcher erloubt, us der Sissle vomene Wuer us mit Bewässerigsgrääbe Wasser uf iry Fluer im Sisslerfäld z leite. Die Wässerig isch sit emene Hochwasser vo der Sissle ane 1852 nümme möglech.^[4] Vo der Sagi här und über s alte Wuer goot der Fluss zwöi Kilometer wyt mid grosse Schlaufe im weneli is Chiis ytöifte Taal bis an Rhy abe, wo dört wägem Stauweer vom Chraftwärch vo Säckinge uf der Höchi vo 290 Meter liit. Näbe der Mündig vo der Sissle in Rhy liit s Dorf Sissle.

Weblink

• Sissle im Richtplan vom Kanton Aargau

Fuessnoote

1. https://search.ortsnamen.ch/
2. Rundbogenportal in alter Mühle entdeckt uf aargauerzeitung.ch vom 19. Mai 2010
3. Hüdrometrii vo der Sissle uf ag.ch
4. Eiken – Unsere Heimat. Erinnerungsschrift zum Bau von Schulhaus und Turnhalle 1953/1954. Eiken 1954, Syte 11–13.