Tuvalu

Tuvalu
{{{ARTIKEL-FLAGGE}}}
{{{ARTIKEL-FLAGGE}}}
{{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
{{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
Wahlspruch: 'Tuvalu mo te Atua

(Tuvaluisch für „Acht Insle für de allmächtig Gott“)

Amtsspraach Tuvaluisch und Englisch
Hauptstadt Funafuti
Staatsoberhaupt König Charles III.

verträtte durch de Generalgouverneur Tofiga Vaevalu Falani

Regierigschef Feleti Teo
Flächi 26 km²
Iiwohnerzahl 11.900 (2021)
Bevölkerigsdichti 475,9 Iiwohner pro km²
Währig Australische Dollar, Tuvaluische Dollar
Unabhängigkeit 1. Oktober 1978
Nationalhimne Tuvalu mo te Atua
Zitzone UTC +12
Kfz-Kennzeiche TUV
Internet-TLD . tv
Vorwahl +688

Tuvalu (säl sägend se: Fakavae Aliki-Malo i Tuvalu / Konschtituzionelle Monarchie Tuvalu) isch a konstitutionelle Monarchii und Mitgliid im Commonwealth of Nations.

Unabhängig wora sind se ersch am 1. Oktoba 1978. Bis döt ane hond se Ellice Islands g’hoaßa. D’Hauptschtadt isch a ganzes Atoll, wo Funafuti hoaßt, und da Sitz vu da Regierung isch uf deam Atoll in nam Dorf, wo Vaiaku hoaßt.

Geografii

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Im Südweschta vu Tuvalu isch der Pazifischa Ozean, im Oschta Papua-Neuguinea und im Norda Neuseeland. Rund umatum sin die Salomona, Nauru, Kiribati, Tokelau, Samoa, Wallis und Futuna, Fidschi und Vanuatu.

As isch grad amol 26 Quadratkilometer groß und drum noch Vatikanstadt mit 0,44 km², Monaco mit 1,95 km² und Nauru mit 21 km² der viertklenschte Staat vu da Wält. Wiil mit da globala Erwärmig da Meeresspiagl schtigt, isch’s boda sicha, dass Tuvalu frühna oda schpöta num gea würd.[1] Da högschte Berg isch grad amol 4,5 m übam Meeresspiegel.[2]

Verwaltung

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Tuvalu bschtoht us 9 Insla. Witzigawiis hoaßt Tuvalu übasetzt „Acht Insla“, wiil am Afang bloß uf acht vo deana Insla Lüt gläbt hon und oagane gwählte Inslrät ghet hon. Uf d‘nünte ganz im Süda (Niulakita) sin ersch 1949 Lüt ku, vo da Insl Niutao, wiil se döt z’vil wora sin.

Atoll /
Insel 		Hauptort Insel-
fläche1)
 Gsamt-
fläche 		Ii-
wohner 2)
 Insle Dörfer Koordinate
Offene Atoll
Funafuti Vaiaku 2,40 km² 277 km² 4.492 30 9 8° 31′ S, 179° 13′ O
Nanumea Lolua 3,87 km² 22 km² 664 5 5 5° 41′ S, 176° 9′ O
Nui Tanrake 2,83 km² 17 km² 548 21 4 7° 13′ S, 177° 10′ O
Nukufetau Savave 2,99 km² 145 km² 586 33 2 8° 0′ S, 178° 22′ O
Nukulaelae Fangaua 1,82 km² 43 km² 393 15 2 9° 23′ S, 179° 51′ O
Vaitupu Asau 5,60 km² 10 km² 1 591 9 7 7° 28′ S, 178° 41′ O
Insle
Nanumanga Tonga 3,00 km² 3,00 km² 589 52) 2 6° 20′ S, 176° 25′ O
Niulakita Niulakita 0,40 km² 0,40 km² 35 1 1 10° 45′ S, 179° 30′ O
Niutao Kulia 2,53 km² 2,53 km² 663 42) 2 6° 6′ S, 177° 16′ O
Tuvalu Vaiaku 25,44 km² 520 km² 9.561 124 34  
1) Flächi vu Festland un Binnegwässer:
2) Volkszellig 2002
Strand uf Funafuti

Gröschte Ort vu Tuvalu isch d'Hauptstadt Funafuti.

Klima

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Uf deana Insla git as vor allam Kokospalma, as isch meischtns tropisch hoass, eppa um 30 Grad Celsius. Wenn’s rägnat, denn so richtig, meischtns zwüscha Novemba und Februar. Eppa mol git as o Taifune, aba da leschte isch 1990 ku.

Bevölkerung

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Frau us Tuvalu 1894

Uf Tuvalu läband 12.177 Lüt, eppa 96 % davu sind Polynesier, dia andra 4% Mikronesier. Aba es wärend meh: D'Bevölkerung wachst mit 1,58 % und weniga wia 2 vu 100 Babys schterband.

30 % vu da Iwohna vu Tuvalu sind jünga wia 14, grad amol 5 % sind älta wia 64 Johr, und 51% sind Froa. Froa wärand o im Schnitt 71,4 Johr alt, Mä 66,7.

Dia Data sind alle vom Mai 2008.[3]

Sprocha

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Amtssprocha sind Tuvaluisch und Englisch und boads wird uf alla Insla gredt. Danäbs gits no Samoanisch und ufm Nui-Atoll redend se Kiribati (Gilbertesisch).

Tuvaluisch isch a polynesische Sproch, wo jede Insl an andra Dialekt hot und jeda andasch schribt. Englisch isch – wia imma – mit da Kolonialisierung ko.
Wia am Afang gset, hoaßt Tuvalu übasetzt „acht mitanand“, will Tuvalu jo us acht Insla bschtoht. Jez isch aba Niulakita in da 50ga Johr dazuaku, drum stimmt’s jo eigentlich num, drum wird ez ab und zua diskutiert, ob ma da Nama ned vilicht ändra sött uf „Tuiva“ – iva hoaßt neun.

Religion

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

S‘ woass koana so gnau, wieviele Ahänga welle Religion uf Tuvalu hot. Ma globt, dass eppa 91–97 % zur protestantische Christian Church of Tuvalu körend, a kongregationalistische Tradition, wo sit 1968 unabhängig isch. Danäbs git as no Sibte-Tag-Adventiste (1.4–3 %), Bahai (1–3 %), Zeugen Jehovas (2 %) und Katholika (1 %).[4][5]

Geschichte

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Schprochforscha moanan, dass vor eppa 2000 Johr dia erschta Lüt uf Tuvalu glandet sin, am ehndeschta vo Tokelau und Samoa us, also sins Polynesier gsi.

Da erschte Europäer isch Alvaro de Mendaña de Neyra vo Schpania gsi. Der isch 1567/68 üban Pazifik gsäglat, hot dabai d’Insl Nui gsäha und glei in Islas del Jesus umtoft. Danoch hot ma dia Insla vo Tuvalu imma enda zuafällig gfunda, und nia meh gnaua agluagt. 1819 hot da US-Amerikana Arent de Peyster, Kapitän von am britischa Handelsschiff, Funafuti gfunda und se Ellice Island gnennt, wia da Besitza vo sinam Schiff. Irgendwia isch „Ellice Islands“ denn zum Nama für dia gnze Gruppe wora.

Uf des ane sind denn imma meh Europäer uf Tuvalu ku, vor allam wega da Wale und da Sklava. Um 1860 hot ma 400 Lüt vo Tuvalu als Sklava noch Peru brocht. Andere hot ma uf Plantaga uf dia Insla rund umatum vaschleppt. Und wia imma sind o viele a europaischa Krankheita gschtorba.

1861 sind denn o dia erschta Missionare uf Tuvalu ko. Dia dütsche Firma Godeffroy & Sohn us Hamburg hot als erschte Handelsbeziehung aufbaut mit da Iwohna. 1877 hond d’Änglända d’Vawaltung uf Tuvalu übanoh und eam da offizielle Nama Ellice Island gea. 1815 sind dia Insla offiziell a Kolonia vom Britischa Empire gwora.

Im Zwoata Wäaltkriag hond d’Japaner da Pazifik bis ume noch Kiribati erobarat, ab auf Tuvalu, Nukufetau und Nanumea sind d’Amis zersch ko. Alle drü Insla sind bombardiert wora, aba s’isch net viel passiert. Nochm Kriag isch’s Ganze wieda als „Gilbert and Ellice Islands“ zruck an d’Briata ko.

In da 50a Johr isch denn no Niulakita zum Vaband dazuako. 1974 isch Tuvalu unabhängig wora, aba se hond Angscht khet, dass se mit Kiribati zämglegt wärend, drum hond se abgschtimmt und 92 % vo da Tuvaluer hond dafür gschtimmt, an oagana Schtaat z’wera.

Drum isch am 1. Oktober 1978 us da Ellice Islands an souveräna Staat, a konstitutionelle Monarchii wora, wo zum Commonwealth kört. A Johr schpöta isch us da Gilbert Insla an unabhängiga Schtaat mitm Nama Kiribati wora.

Sit 2000 kört Tuvalu zu da Vereinte Natione.

Literatur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • GEO, März 2004: Südsee: Ruhe vor dem Sturm.
  • Gerd Koch: Die materielle Kultur der Ellice-Inseln. Berlin 1961.

Filme

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Oanzlnochwiis

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Anwen Roberts: Staat ohne Land, in Der Spiegel Nr. 37 vom 10. September 2007, S. 166
  2. ↑ James Lewis: Sea level rise: Some implications for Tuvalu. (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)[1] [2] Vorlage:Toter Link/www.springerlink.com
  3. ↑ Siehe https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tv.html
  4. ↑ Lueg http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2003/24325.htm
  5. ↑ Länderinformatione vum uswärtige Amt z Tuvalu
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Tuvalu – Sammlig vo Multimediadateie
Wikiatlas Wikimedia-Atlas: Tuvalu – geographischi un historischi Charte

Koordinate: 7° S, 178° O



Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Tuvalu“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.