Zillisheim

Zìllesa

Kirich Saint-Laurent
Verwàltung
Land Frànkrich
Region Grand Est
DépartementHaut-Rhin (68)
ArrondissementMulhouse
KàntonBrunscht
KommünàlverbàndMulhouse Alsace Agglomération
Àmtliga NàmaZillisheim
MaireMichel Laugel (2014-2020)[1]
Code Insee68384
Poschtlaitzàhl68720
Iiwohner
Iiwohner2.514
Flech8,22 km2
Bevelkerungsdicht310,1 Iiw./km2
Làg
Koordinate47° 41′ 43″ N, 7° 17′ 44″ E / 47.695277777778°N,7.2955555555556°E / 47.695277777778; 7.2955555555556Koordinate: 47° 41′ 43″ N, 7° 17′ 44″ E / 47.695277777778°N,7.2955555555556°E / 47.695277777778; 7.2955555555556
Heche255 m
Zìllesa hemen kokatua: Frànkrich
Zìllesa
Zìllesa
Zìllesa (Frànkrich)
Website
http://www.zillisheim.fr
Dialäkt: Elsassisch

Zìllesa (frz. Zillisheim, dt. Zillisheim) ìsch a frànzeescha Gmein ìm Owerelsàss ìn dr Region Grand Est (bìs 2015 Region Elsàss). D Gmein gheert zum Kanton Brunscht un zum Arrondissement Mulhouse.

Gschìcht

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Zìllesa ìsch eins vu da eltschta Därfer ìm Sundgàui. Àm Ort wo Hìttabühl heißt, hàt ma Merowinger Greewer gfunda.[2] Uf em Britzgibarg Hìgel ìsch ehmàhlig a keltisch Oppidum gstànda, wo vum VIII. bis àm V. Johrhundert v. Chr. bewohnt gsìì ìsch. A reemischa Stroß, wo s Elsàss àn d Franche-Comté verbunda hàt, ìsch dur s Dorf gànga.

Zìllesa ìsch zum erschta Mol gnannt worra ànna 792 àls Zullinesheim.

Ìn Schrìfta vum 14. Hohrhundert wìrd erwähnt àss a beriahmter Dìnghof z Zìllesa gsìì ìsch.

A Schloss ìsch ànna 1293 bàuia worra, as ìsch ànna 1452 dur Milhüüser verbrennt worra. A ànder Schloss, gnannt „Biss“, ìsch ànna 1367 erwähnt worra, as hàt ìn dr àdliga Fàmìlia Besenwald gheert; àn sim Plàtz, àm Fluss entlàng, ìsch speeter a Mìhla gstànda: d „Bissmìhla“. Ìm 17. Johrhundert hàt Zìllesa ìn da Herra vu Pfìrt gheert, dia han a Schloss mìt 365 Fanschter lo bàuia; dàs Schloss steht jetz nìmm, àwer ìn dr Neecha gìtt's noch Màtta wo „Schlossgàrta“ heißa. Nooch àn Ìllfert hàt's aui noch a Schloss gaa, uf em Buckel wo „Kìppala“ heißt.

Vun 1871 bìs 1918 hàt d Gmein zum ditsche Richslànd Elsàss-Lothringe ghert.

Geogràfii

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Zìllesa lìgt 7 km ìm Süda vu Milhüüsa, àn dr Stroß D432 entlàng. S Dorf hàt a Bànhof àm Gleis zwìscha Milhüüsa un Befert. D EuroVelo 6 geht aui dur s Dorf, àm Rhin-Rhône-Kànàl noh. Àls Flìss gìtt's aui d Ìll un a Bachla wo üs em Rhin-Rhône-Kànàl kummt un ìn d Ìll zruckgeht: s Mìhlabachla. Friahier ìsch a Mìhla uf dam Mìhlabachla gstanda un hàt Elektricität produziart; hìttzutàg funktionniart's nìmm.

Wìchtigschta Orta vum Dorf

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bischeflig Kollegium

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ànna 1869 ìsch z Zìllesa a Seminàr grìnda worra, wo speeter a bischeflig Kollegium worra ìsch.[3]

Gàlga

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr „Gàlga“ ìsch dàto dr Nàmma vu'ma Hìgel, denn ìm Mìttelàlter ìsch do a Gàlga gstanda.

Großa Kànona

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Wahrend em Erschta Waltkriag ìsch z Zìllesa a großa Kànona ìnschtàlliart worra: uf Ditsch hàt sa „Langer Max“ gheißa, uf Frànzeesch nennt ma jetz „grand canon“ dr Ort wo sa sallamols gstànda ìsch. Zwìschem 8. Hornung 1916 un em 10. Oktower 1916 hàt dia Kànona 44 Mol gschossa, meischtens ìn d Rìchtung vu Befert, àwer aui 3 Mol ìn d Rìchtung vu Hüser-Wasserlìng. Da Ort ìsch ànna 2017 ufputzt un renoviart worra.[4]

Synagoge un Judakìrchhof

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Ìm Mìttelàlter han d Juda nìt därfa z Milhüüsa oder z Bàsel wohna. Dernoh hàn sa sìch ìm Sundgàui ìnschtàliart. Ànna 1784 hàt Zìllesa 332 jeedischa Iwohner ghàà; dia Gmeinschàft hàt mìt dr Zitt àbgnumma: ànna 1808 sìn sa numma noch 189 gsìì. Àm Ààfàng vum 19. Johrhundert ìsch a Synagoge bàuia worra, as hàt friahier a Hüss gaa wo „Judaschüel“ gnannt gsìì ìsch, un a Judakìrchhof blibt noch àls Errìnnerung vu dara Kültür, wo jetz ìm Dorf nìmm làwandig ìsch.[5]

Verwàltung

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr Maire vu Zìllesa ìsch dr Michel Laugel. Zìllesa gheert zum Kommünàlverbànd Mulhouse Alsace Agglomération.

Bevelkerungsentwìcklung

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Johr 1800 1851 1901 1931 1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006
Inwohner[6] 855 1318 1360 1621 1435 1758 1951 1936 1919 2356 2503

[7]

Beriahmta Zìlleser

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dialekt

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dr elsassisch Dialekt vu Zìllesa gheert zum Owerrhinàlemànnisch.

  • Bischefligs Kollegium
    Bischefligs Kollegium
  • Kriejdankmol
    Kriejdankmol
  • Ziagbrucka uf em Rhin-Rhône-Kànàl
    Ziagbrucka uf em Rhin-Rhône-Kànàl
  • S Mìhlabachla, nawa-n-em Bischeflig Kollegium
    S Mìhlabachla, nawa-n-em Bischeflig Kollegium
  • Ort vum „grand canon“
    Ort vum „grand canon“
  • Judakìrchhof
    Judakìrchhof

Literàtür

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Michel Paul Urban: Lieux dits. Dictionnaire étymologique et historique des noms de lieux en Alsace. Édition du Rhin, Strasbourg 2003
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Zillisheim – Sammlig vo Multimediadateie

Referanza

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Liste des maires au 25 avril 2014 (data.gouv.fr)
  2. ↑ Gschìcht vu Zìllesa, uf zillisheim.fr (fr)
  3. ↑ Bischeflig Kollegium: college-zillisheim.com (fr). Archiviert vom Original am 21. März 2017; abgruefen am 5. November 2017.
  4. ↑ Renoviarung vum grand canon, uf L'ALSACE.fr àm 26.05.2017 (fr)
  5. ↑ Judakìrchhof vu Zìllesa, uf judaisme.sdv.fr
  6. ↑ INSEE: Population et logements par commune depuis le recensement de 1962 (1961 pour les Dom) à 1999
  7. ↑ Notice communale, Noochrìchta ìwer d Gmein, uf http://cassini.ehess.fr (fr)
  8. ↑ Mito Loeffler (fr). Archiviert vom Original am 10. April 2017; abgruefen am 5. November 2017.