احمد عرابى

احمد عرابى
،  و
معلومات شخصيه
الميلاد	31 مارس 1841 [1][2][3]  مركز الزقازيق
الوفاة	21 سبتمبر 1911 (70 سنة)  القاهره
مواطنه	مصر [4]
الحياه العمليه
المدرسه الام	جامعة الازهر
المهنه	سياسى ،  وعسكرى [4]
اللغه الام	عربى
اللغات المحكيه او المكتوبه	عربى [5]
الخدمة العسكرية
الرتبة	عميد
المعارك والحروب	احتلال الانجليز مصر ،  والثوره العرابيه
تعديل مصدري - تعديل

احمد عرابى 1841-1911

احمد عرابى، اسمه بالكامل احمد محمد عرابى محمد وافى محمد غنيم عبد الله ، اتعرف كمان بإسم "عرابى باشا" (هرية رزنة، الشرقيه، 1 ابريل 1841 - القاهرة، 21 سبتمبر 1911)، زعيم و عسكرى وطنى مصرى و من اكبر رموز الوطنيه المصريه. اتعرف بكراهيته لسيطرة الشركس على الجيش المصرى.

شق طريقه بنفسه و بجهده من مجرد فلاح فى قريه مصريه بسيطه لمنصب ناظر الجهاديه (وزير الحربيه) من غير ما يتخرج من مدرسه عسكريه فى وقت كان الظباط الشراكسه من ولاد الذوات و الباشاوات مسيطرين على الجيش.

اختاره الظباط المصريين عشان شجاعته و وطنيته زعيم للجيش و متكلم باسمه، فكان اول زعيم مصرى من اصل فلاح فى العصر الحديث. طلع عريضه فيها اربع مطالب من ضمنها مساواة كل الموظفين بصرف النظر عن الجنس و الدين و المذهب.

اتزعم الثوره اللى اتعرفت بـ"الثوره العرابيه" فى عهد الخديوى توفيق، لكن فشلت و انتهت باحتلال الانجليز لـ مصر (1882). اتقدم لمحكمه عسكريه اترأسها محمد رؤوف و اتحكم عليه بالاعدام لكن الحكم اتخفف للنفى لسيلان (سريلانكا دلوقتى). رجع مصر بعد 19 سنه نفى.

من كلامه المشهور قوله للخديوى توفيق: "ربنا خلقنا احرار ماخلقناش تراث ولا عقار".

وصفه المفكر سلامه موسى بقوله: "و ليس فى تاريخ مصر، من اكثر من الفى سنة، من خدمها بروح الشرف و الوطنية زى عرابى".^[6]

نشئته

اتولد احمد عرابى سنة 1841 فى قرية هرية رزنه فى الشرقيه و دى قريه بتبعد بتاع تلاته كيلو من الزقازيق و كانت ضاحيه من مدينة بسطه (تل بسطه) القديمه. ابوه محمد عرابى اتعلم فى الازهر سنين طويله على ايدين مشايخ كبار و كان شيخ على القريه و امه كان اسمها فاطمه سليمان السيد زيد و بتقرب لأبوه من بعيد. ابوه اتجوز تلت ستات خلف منهم اربع صبيان و ست بنات و كان احمد عرابى تانى الصبيان. اتعلم احمد عرابى مبادىء القرايه و الكتابه على ايد مدرس قبطى كان اسمه ميخائيل غطاس كان بيشتغل صراف جنب الزقازيق. و لما اتوفى ابوه سنة 1848 كان احمد عرابى عنده تمن سنين فاتكفل اخوه الكبير محمد عرابى بتربيته و علمه مبادىء الحساب و تحسين الخط و كان بيساعد كمان فى فلاحة الارض لإن ابوه كان ساب وراه 74 فدان من الاطيان الزراعيه. جاور احمد عرابى فى الازهر و هو عنده اتناشر سنه و اتعلم شوية فقه على شوية نحو و بعد سنتين رجع على قريته.

دخوله الجيش

دخل عرابى الجيش سنة 1854

سليمان باشا الفرنساوى

سعيد باشا

فى سنة 1854 سعيد باشا بقى حاكم مصر و طلع قرار بيسمح لولاد مشايخ القرى و قرايبهم بدخول الجيش فراح احمد عرابى متقدم للجيش فى نوفمبر 1854 و بعد ما خلص الامتحان اتعين وكيل بلوك امين فى الاورطه السعيديه المصريه فى قناطر فم البحر و بعدين عمل امتحان تانى و ااترقا لرتبة بلوك امين. و بعد سنه اتضح له ان الباشجاوشيه بيترقو لرتبة ملازم اول بعكس البلوك امين اللى ما بيترقاش وبيفضل طول خدمته على الرتبه دى، فراح لأمير الالاى و طلب منه انه يعينه جاويش فى اورطه كانت رايحه على المنصوره، و شرح له انه لما يبقى جاويش حا يقدر يبقى باشجاويش و بعدين ممكن ياترقا لرتبة ظابط فأعجب بيه الامير الاى و عينه طوالى جاويش فقعد فى الرتبه دى سنتين و ابتدا يهتم بدراسة قوانين العسكريه و قدر انه يستوعب تخصصات فيها و يتقنها.

فى صيف سنة 1875 امر راتب باشا بمجى صف الظباط فى ساحة قصر النيل فراح عرابى مع زمايله و هناك قالهم راتب باشا ان افندينا سعيد باشا سمع ان صف الظباط القدام بيشتكو من ترقية صف ظباط جداد و هما ما بيترقوش فقرر ان ما حدش ياترقا من غير امتحان نظرى و عملى و اللى يتفوق فى الامتحان حاياترقا بغض النظر عن مدة خدمته، فإتقدم عرابى خطوه لقدام لوحده و طلب انه يعمل الامتحان و لما شاف زمايله جراءته اتقدم منهم ييجى 20 واحد، و اتعمل الامتحان و طلع عرابى الاول على كل صف الظباط و اخد نشان الباشجويش. و بعد سنه عمل امتحان تانى و ااترقا لرتبة ملازم تانى. و بعد سبع تشهر اتعمل امتحان تانى للظباط و طلع احمد عرابى الاول فيه، و لما شاف سعيد باشا النتيجه امر بإنهم يمتحنوه كمان مره تحت اشراف سليمان الفرنساوى نفسه وراح سليمان الفرنساوى بعد الامتحان للخديوى و قاله ان عرابى جدع و بيستحق انه يبقى اميرالاى لإنه بيعرف اكتر من اللى اخدو الرتبه دى، فقاله الخديوى ان ده مش ممكن ابداً، فقاله سليمان الفرنساوى خلاص يبقى ياترقا على الاقل لرتبة بكباشى، لكن الخديوى برضه ماوافقش و قاله انه لازم يتدرج فى الرتب واحده واحده عشان يعرف واجبات كل رتبه، فااترقا عرابى لرتبة ملازم اول و على اساس انه يبقى ياترقا بعد كده من غير امتحانات، و فعلا فى ظرف شهرين ااترقا لرتبة يوزباشى و فى سنة 1860 ااترقا لرتبة صاغقول اغاسى و اتعين فى بنى سويف.

بعدها بكام شهر عمل سعيد باشا حفله كبيره بمناسبة طهور ابنه الوحيد طوسون و عزم الامرا و الذوات و الظباط و الخواجات و بعد ما خلصت وليمة الاكل وقف سعيد باشا و قال انه بصفته مصرى من المصريين قرر إنه يثقف ولاد مصر و يعلمهم و يرقيهم عشان تبقى حكومة البلد فى ايدهم. فلما سمع الخواجات الكلام ده اتخضو خضه كبيره و نزل كلامه عليهم زى التلج لكن المصريين اللى كانو موجودين فرحو و شكروه و دعو له.

فى صيف 1860 ااترقا احمد عرابى لرتبة بكباشى و بعدها بسنه ااترقا لرتبة قائمقام و بقى فى مصر اربع قائمقامت اتنين منهم مصريين و اتنين شركسيين كل واحد فيهم استلم قيادة الاى بياده. و فى نفس السنه سافر عرابى مع سعيد باشا الحجاز.

فى سنة 1862 اكتشف سعيد باشا ان حكومته بقى عليها دين كبير حوالى 6 مليون جنيه مصرى و ده كان اياميها مبلغ ضخم بيساوى ايراد الدوله فى سنه تقريباً. المبلغ كان لشرا اسلحه و مهمات حربيه من اوروبا فقرر سعيد باشا رفد كل الالايات من الخدمه و ما خلاش غير اورطه واحده، و طلع الظباط فى المحافظات و المديريات على المعاش بنص مرتباتهم.

فى الظروف دى، فى سنة 1863 اتوفى سعيد باشا و جه مكانه ابن اخوه اسماعيل باشا و اتعين عرابى قائمقام 6 جى الاى بياده و بقو ظباطه احسن ظباط فى مصر بسبب تفوقهم على كل الظباط التانيين مع ان اغلبهم كانو زى احمد عرابى فى الاصل فلاحين مش متعلمين فى المدارس العسكريه، و ده سبب غيره منهم من الشركس و الاتراك و غيرهم. سعيد باشا كان مره قال لعرابى ان كل الناس عادوه لحد اهله و قرايبه ستات و رجاله لإنه ساوى الفلاحين المصريين بيهم، و طلب منه انهم لازم يكونو عند حسن ظنه و يحققو امله فيهم.

فى عهد اسماعيل باشا

اسماعيل باشا

لما اتولى اسماعيل باشا حكم مصر سنة 1863 امر بتكوين ست الايات بياده (يعنى لوا مشاه)، و اتعين احمد عرابى قائمقام فى الالاى الساتت. خسرو باشا كان اميرالاى على الالاى التانى و بعدين ااترقا لرتبة لوا باشا و بقى قومندان على الالايات الخامس و الساتت و ده كان راجل متعصب لولاد جنسه فلما لقى ان عرابى مصرى ابن مصرى اتغاظ و بقى يضايقه و قعد يخطط عشان يترفد اكمنه كان عاوز يعين مكانه واحد شركسى اسمه مصطفى افندى سليم، ففضل متربص بعرابى و مستنى فرصه عشان يرفده.

اتعملت امتبارات لترقية الظباط و احمد عرابى كان من المشرفين على الامتبارات و بعد ما اتكتبت تقارير الناجحين و اتختمت طلب خسرو باشا تبديل ورق واحد ساقط من اورطة البكباشى مصطفى افندى سليم بواحد ناجح فرفض احمد عرابى و قاله انه مش ممكن يزور و ينجح واحد ساقط على حساب ظابط ناجح و ان ده ظلم كبير مش ممكن يعمله فاتغاظ منه جداً و راح اشتكاه لناظر الجهاديه اسماعيل باشا سليم و قاله ان عرابى مابيمتثلش لاوامره و اوامر ديوان الجهاديه فإترفد عرابى من الجيش بسبب حبه للعدل و كرهه للظلم و اتحرم من ميتين فدان كان الخديوى انعم بيها على قائمقامات الجيش. لكن بعدها بإسبوع امر الخديوى بلغى اللوا التالت و اتبعت خسرو باشا على السودان و اتوفى ناظر الجهاديه اسماعيل باشا سليم، فقدم عرابى التماس للخديوى فرجعه الجيش تانى سنة 1866 لكن عرابى طلب انه يتعين فى ديوان الماليه لان ناظر الجهاديه الجديد كان مساعد لخسرو باشا فإتعين عرابى محافظ على بحر مويس و منطقه فى مديرية الشرقيه و فضل فى الوضع ده لغاية ما اتعين قاسم باشا فتحى ناظر للجهاديه فطلب من عرابى انه يرجع الجيش فوافق عرابى و اتعين قائمقام فى 2 جى الاى بياده فى سنة 1871.

اشترك عرابى فى حملة الحبشه (1875 - 1876) بمنصب مأمور و سافر على مصوع و بعد ما خلصت الحرب رجع للالاى فى رشيد لكن صدر امر بتسريح تلت الايات و تسليم اسلحتهم و كان الاى عرابى من ضمنهم. فى الفتره دى حصل تمرد عملوه شوية ظباط و تلاميذ فى المدرسه الحربيه و حاصرو ديوان الماليه و اتهم عرابى و على الروبى و محمد باشا النادى بإنهم كانو ورا التمرد، وده ما كانش صح، لكن اتشكل مجلس عسكرى فوق العاده تحت رياسة رئيس اركان الحرب اسطون باشا اللى كان ظابط امريكانى و استبعد على الروبى من الجيش و اتعين رئيس لمجلس المنصوره و اتبعد نادى باشا عن القاهره و بقى قائد الاى فى اسكندريه و اتنقل عرابى لديوان الماليه.

فى عهد الخديوى توفيق

محمد توفيق اتنصب خديوى سنة 1879

فى سنة 1879 اتعزل اسماعيل باشا و اتنفى على ايطاليا و اتنصب ابنه محمد توفيق مكانه. فى فترة اسماعيل باشا عرابى ما نالش اى ترقيه و لا انعم عليه بإقطاع و لا لحد نيشان و لا اى حاجه، و مارضيش اسماعيل باشا يرقيه لرتبة اميرلاى لانه كان بيعتبر من رجالة سعيد باشا و رد عرابى على المقوله دى بإنه من رجالة مصر و بلده اسمها هرية رزنه فى مديرية الشرقيه و انه مش مملوك عند أى حد. لكن فى بداية عهد الخديوى توفيق ااترقا عرابى لرتبة اميرالاى على الالاى الرابع و راح على قصر راس التين فى اسكندريه عشان يشكر الخديوى الجديد فعينه الخديوى ياوران ليه. لكن بعد ما اتعين عثمان رفقى باشا الشركسى ناظر للجهاديه ابتدا يمنع ترقية المصريين فى الجيش و بقى يعين الشراكسه فى المناصب الكبيره. و فى الظروف دى ابتدا الظباط المصريين يتمردو و طلبو من عرابى انه يبقى زعيمهم و لما رفض لخطورة الموضوع الحو عليه و قالو له "احنا نفديك و نفدى مصر بأرواحنا" فطلب منهم انهم يقسمو ليه فأقسمو.

عريضة عرابى

بعد ما الظباط حلفوله طوالى كتب عرابى عريضه لرئيس النظار رياض باشا اشتكى فيها من تعصب عثمان رفقى باشا للشراكسه و اجحافه بحقوق المصريين و طلب اربع حاجات هى:

• تشكيل مجلس نواب من نبهاء الامه المصريه كتنفيذ للامر الخديوى اللى اصدره لما اتولى الحكم.
• تعديل القوانين العسكريه بحيث تكون فيه مساواه بين كل الموظفين بصرف النظر عن الجنس و الدين و المذهب.
• تعيين ناظر الجهاديه من ابناء مصر حسب ما بتقول القوانين العسكريه الموجوده.
• توصيل عدد الجيش ل18 الف حسب ماقال فرمان السلطان العثمانلى.

بعد ما كتب عرابى العريضه قراها للظباط فوافقو عليها فمضاها و حط عليها ختمه و ختم عليها كمان على فهمى بك اميرالاى الحرس الخديوى و عبد العال بك اميرالاى السودان. و اتفقو على المحافظه على الخديوى و عيلته و الوزرا و الامرا المصريين لو حاول الظباط الشراكسه يعكرو الجو و المحافظه على بيوت المال و بيوت التجار سواء كانو مصريين او اجانب.

رياض باشا رئيس النظاره

تانى يوم اخد عرابى العريضه و راح بيها على ديوان الداخليه و قدمها لرئيس النظار اللى قاله انه حا يدرس الموضوع و يتكلم بخصوصه مع ناظر الجهاديه، و بعد يومين راح له عرابى فى بيته و معاه على فهمى بك و عبد العال بك و سأله عن اللى تم فى الموضوع فقالهم ان الطلب ده مهلك و اخطر من الطلب اللى اتقدم بيه قبل كده احمد افندى فنى اللى اتبعد للسودان بسببه. (احمد افندى فنى ده كان كاتب فى ديوان الماليه و كان طلب المساواه بسبب ظلم حل بيه فإتبعت على السودان اللى سماها عرابى "مقبرة الابرياء من المصريين")، فرد عليه عرابى انهم ما بيطالبوش غير بالحق و العدل و فى طلب الحق مفيش خطر و انهم بيعتبروه ابو المصريين فليه بيهددهم. فرد عليه ان البلد مافيهاش حد ينفع يكون فى مجلس نواب. فقال له عرابى: "غريبه انك مصرى و باقى النظار مصريين و الخديوى مصرى، انت فاكر ان مصر خلفتكم و عقمت بعدكم! لاء مصر فيها علما و ناس فاضله و نبيهه، و لحد لو افترضنا ان ما فيهاش فممكن يتعمل مجلس يكون زى مدرسه ابتدائى و بعد خمس سنين يتخرج منها رجاله يخدمو الوطن بأفكارهم و يعضدو الحكومه فى مشروعاتها الوطنيه"، فرد الناظر: "حا ندرس طلباتكو دى بدقه"، و على كده ساب عرابى و زمايله الناظر و مشيو.

فى 31 يناير 1881 عقد الخديوى توفيق اجتماع فى عابدين حضره كل الباشاوات اللى بيخدمو و اللى ع المعاش و كانو كلهم شراكسه و اتراك و اوروبيين و قررو فى الاجتماع عزل امرا الالايات اللى مضو ع العريضه و محاكمتهم فى مجلس عسكرى مختلط و قال رئيس النظار رياض باشا انه لازم كمان يتعزل ناظر الجهاديه لإن عدم عزله بيمثل خطر كبير لكن الخديوى ما وافقهوش و اتعهد عثمان رفقى باشا ناظر الجهاديه بتوقيف امرا الالايات التلاته عند حدهم. وجه احمد خيرى باشا الشركسى و كان مهردار الخديوى و قرا امر بيقول ما معناه: "ان الامرا التلاته احمد عرابى و على فهمى و عبد العال حلمى مفسدين فى الارض و انهم لازم يتعزلو من الخدمه و محاكمتهم و معاقبتهم بأشد انواع العقاب فى مجلس عسكرى فوق العاده تحت رياسة ناظر الجهاديه و ان من اعضاء المجلس لازم يكون اسطون باشا رئيس اركان حرب (الامريكانى) و ناظر المدارس الحربيه ارفى باشا (الفرنساوى)" و مضى الخديوى على القرار و سلمه لعثمان رفقى باشا و انفض المجلس على كده.

القبض على عرابى و زمايله

محمود سامى باشا البارودى

فى نفس اليوم بعت ناظر الجهاديه لعرابى و زمايله دعوه لحضور فرح جميله هانم اخت الخديوى يوم 27 اغسطس 1881، و حس التلاته ان الموضوع فيه خدعه لإن ميعاد الفرح كان بعد كده، و انه ناوى يخلص عليهم فجهزو نفسهم. و فى يوم الفرح المزعوم راحو على ديوان الجهاديه فلقوه مليان بالظباط الشراكسه من كل الرتب و الظباط الصغيريين كانو شايلين طبنجات متعمره و كانو عاملين هيصه و فرحانين و كإنهم فى فرح بجد. لما دخل عرابى و زمايله اتطلب منهم الوقوف قدام مجلس و اتقرا عليهم قرار الاجتماع اللى عمله الخديوى و اتأمرو بتسليم سيوفهم و اتقبض عليهم و اتحطو فى سجن فى قصر النيل و بعد ما اتقفلت الزنزانه عليهم جه خسرو باشا و قالهم من بره: "ايه زنبيل لى هرفلر" يعنى "فلاحين شغالين بمقاطف". لكن بعد شويه وصلت اورطتين من الاى الحرس الخديوى بقيادة البكباشى محمد افندى عبيد و حاصرو ديوان الجهاديه و فتحو الزنزانه و خرجوهم و هرب ناظر الجهاديه و كل اللى كانو فى المجلس و غيرهم. احمد عرابى راح للعساكر و حذرهم و قال: "ما تمدوش ايدكو بسؤ على حد من الشراكسه لانهم موالينا و اخوانا اللى استأثرو بنفسهم علينا و احنا مش عايزين غير الانصاف و المساواه معاهم و مش اكتر من كده"، و حضن اسماعيل كامل باشا الشركسى اللى ما هربش مع اللى هربو وقال: "اهو ده شركسى زى ما انتو عارفين لكن اخويا و دمه و ماله و عرضه حرام على زيه زى بقية الشراكسه".

قاد احمد عرابى الجمع وراح بيهم على قشلاق عابدين و لما وصلو عزفت اورطة الحرس الخديوى السلام الخديوى و هتفو تلت مرات "يعيش الخديوى" كإشاره بالولاء للخديوى، لكن اسطون باشا الامريكانى قال ان ده عصيان واضح و القشلاق لازم يتحاصر و التلت امرا لازم يتسلمو و لو رفضو يتضربو بالمدافع و البنادق لغاية ما يسلمو نفسهم. و ده داير وصل آلاى السودان من طره و انضم لآلاى الحرس الخديوى و عزفت المزيكا السلام الخديوى و هتفو "افند مزجوق يشا".

فى الظروف دى كتب عرابى للكونت دورنج مندوب فرنسا فى مصر و طلب منه الاتصال بقناصل الدول الاوروبيه و يقول لهم ع اللى حصل و يطلب منهم التوسط عند الحكومه لعمل صلح. تانى يوم الصبح الخديوى توفيق بعت لهم احمد خيرى باشا مهردار الخديوى و معاه ناظر الاوقاف محمود سامى باشا البارودى و سألوهم هما عايزين ايه فردو عليهم انهم عايزين العدل و المساواه فسألوهم و ايه تانى فقالو لهم تغيير ناظر الجهاديه براجل وطنى و تشكيل مجلس نواب للامه يشوف مصالح البلد، و تعديل قوانين العسكريه، و توصيل الجيش لتمنتاشر الف عسكرى، و قالو لهم انهم مش متمردين و انهم على طاعة للحضره الخديويه. مشى احمد خيرى و محمود سامى و رجعو تانى من عند الخديوى و قالو لهم ان الخديوى عزل عثمان رفقى و ان عليهم يختارو ناظر جديد للجهاديه فردو عليهم اللى يختاره الخديوى و انتهت المفاوضات بإختيار محمود سامى باشا البارودى و كان من اصل شركسى. وصدرت اوامر من الخديوى بترجيع عرابى و زمايله لالاياتهم و تعيين محمود سامى البارودى وزير للجهاديه و الاوقاف فى نفس الوقت، و طوالى البارودى ابتدا يعمل قوانين منصفه و يعدل القوانين القديمه و ينقحها.

تحقيق مطالب عرابى

شريف باشا اتعين رئيس النظارة

اتقال فى اوروبا إن عسكر مصر اتمردو على الخديوى. العثمانليه بعتو من تركيا وفد على مصر برياسة المشير على نظامى باشا فقاله الخديوى توفيق ان مفيش تمرد عليه و لاحاجه.

لكن الموضوع ما انتهاش على كده و ابتدت الحكومه تدبر مكايد لجماعة عرابى و لما محمود سامى باشا ماوافقش على تدبيرات الحكومه عزله رياض باشا رئيس النظار و حرج عليه مقابلة عرابى و جماعته و القعاد فى القاهره و عين بداله داود باشا يكن عديل الخديوى اللى اصدر اوامر ما وافقش عليها عرابى و كتب له انهم ناويين يروحو ساحة عابدين يوم الجمعه 9 سبتمبر سنة 1881 الساعه اربعه الضهر عشان يعرضو مطالبهم على الخديوى. و كتب عرابى للقناصل الاوروبيين يعرفهم بالموضوع و ان مفيش اى خوف على رعاياهم فى مصر. و فى الميعاد المحدد وصلت الايات البياده و السوارى و الطوبجيه لساحة عابدين و وافق الخديوى توفيق على الطلبات. كوكسن قنصل انجلترا فى اسكندريه هدد عرابى (بالنيابه عن الخديوى) لكن عرابى ما همهوش و قاله: "مين ده اللى يقدر ينازعنا فى حقنا فى اصلاح شئونا الداخليه ! لازم تعرف اننا حا نقاومه لغاية اخر واحد فينا"، فرد عليه القنصل متهكم: "و فين الكوه اللى خاتقاوم بيه؟"، فرد عرابى: "فى امكانى انى احشد فى وقت قصير اتنين مليون عسكرى طوع ارادتى". انتصر عرابى و استدعى الخديوى شريف باشا من اسكندريه و اتعين رئيس للوزرا زى ما عرابى طلب و رجع محمود سامى باشا البارودى تانى لنظارة الجهاديه و اتعين عرابى وكيل للجهاديه.و اتكون مجلس النواب برياسة ابو سلطان باشا و حصلت حركة ترقيات و اتعدلت الماهيات حسب المركز الوظيفى و اتعملت قوانين فيها عدل و الاحوال بوجه عام اتحسنت.

اتعرضت رتبة لوا باشا على عرابى لكن رفضها عشان ما يتقالش انه بيتحرك لمصالحه الشخصيه و اخد زمايله عبد العال حلمى و على فهمى درجة الباشاويه.

مجلس النواب قرر فى لوايحه الاساسيه ان يكون له الحق فى مراقبة ميزانية الحكومه و مصاريفها من غير الخروج عن التعهدات الدوليه و قانون التصفيه، لكن "مالت" وكيل انجلترا فى مصر هو و قنصل فرنسا نصحو شريف باشا بإنه ما يقبلش لايحة المجلس، فأخد بنصيحتهم و رفض طلب المجلس، لكن النواب اصرو ع الطلب فرفض و استقال و حل محله محمود سامى باشا البارودى، و اتعين عرابى ناظر للجهاديه عشان العسكر يطمئنو لانهم ماكانوش بيثقو فى حد قد ما بيثقو فيه. فى المركز الجديد كان لازم عرابى يقبل لقب لوا باشا اللى كان رفضه قبل كده لان ماكانش لايق ان ناظر الجهاديه تكون رتبته اميرالاى و فى خدمته لواآت.

هديت الاحوال فى مصر لكن فى اوروبا الاوروبيين بعتو للاتراك يستفسرو عن موضوع التمرد فى مصر، فبعت الاتراك وفد تانى برياسة المشير المرخص درويش باشا اللى شاف الاوضاع على حقيقتها و بعت للسلطان فى الاستانه يبلغه ان مفيش حاجه، فبعت السلطان العثمانلى للخديوى توفيق ربعميت نيشان عشان يهديها للظباط، و اخد عرابى نيشان الدرجه الاولى المجيدى و شيع تلغراف للسلطان شكره فيه على النيشان.

التهديدات الانجليزيه

احمد عرابى على حصانه

لكن فى مايو سنة 1882 ظهرت الاساطيل الحربيه الانجليزيه و الفرنساويه قدام اسكندريه و بعتو للحكومه المصريه لايحه مشتركه مجحفه باستقلال الحكومه المصريه و رفض مجلس النظار اللايحه الانجليزيه الفرنساويه لكن الخديوى توفيق قبلها فإستقالت النظاره و اضطرب الناس فاجتمع مجلس النواب و كل قناصل اوروبا حوالين عرابى يطالبوه بحفظ الامن فقال لهم انه ما يقدرش يعمل حاجه لإن الخديوى عزله، فراح وفد من مجلس النواب للخديوى و طلب منه ترجيعه لنظارة الجهاديه عشان يستقر الامن فى البلد فوافق الخديوى و رجعه و طلب منه انه يروح له فلما راح له لقى عنده درويش باشا مندوب السلطان العثمانلى و قناصل كل الدول ما عادا وكيل انجلترا السياسى و اخدو عليه تعهد بإنه يحافظ على رعايا الدول الاجنبيه.

فى 11 يونيه 1882 اتدبرت حادثة اسكندريه لتشويه صورة عرابى قدام الاوروبيين و تبيين انه ما عملش بالتعهد اللى عمله للقناصل، الحادثه المفتعله و المدبره بدإت بخناقه بين راجل مالطى و واحد عربجى و اتطور الموضوع و حصلت عمليات نهب و اتقتل مصريين فطوالى بعت عرابى قوات كبيره على اسكندريه للحفاظ على الامن لكن الموضوع بقى قضيه كبيره و ابتدا التحقيق فيها فى مجلس مختلط تحت رياسة ذى الفقار باشا محافظ اسكندريه و اقتصر البحث على معرفة حجم البضايع اللى اتنهبت من المحلات من غير الالتفات للناس اللى اتقتلت فى الاحداث. و امر الخديوى بتشكيل وزاره جديده برياسة راغب باشا و فضل عرابى فى الوزاره، و سافر الخديوى مع درويش باشا مندوب السلطان على اسكندريه.

ضرب اسكندريه و احتلال مصر

محاكمة عرابى

فى يوم 11 يوليه 1882 بعت اميرال الاسطول الانجليزى لقومندان عسكر اسكندريه يقوله ان القلاع و الاستحكامات فى اسكندريه بتمثل خطر على مراكب الاسطول الانجليزى الراسيه قدام ساحل اسكندريه و إن العساكر المصريين لازم يهدوها والا حا يقوم هو بدكها و تدمير اسكندريه.

بناء على كده اجتمع الخديوى توفيق مع رجال الدوله و النظار و الوفد السلطانى العثمانلى و الكل اجمع على رفض الطلب الانجليزى و الاستعداد للحرب لكن قررو ان المصريين ما يبدأوش غير بعد ما الانجليز يضربو تلت مدافع على اسكندريه الاول عشان تبقى مصر مابدتش الحرب.

عرابى مع ابنه فى سيلان

مع شروق شمس يوم 13 يوليه سنة 1882 ابتدا الاسطول الانجليز يضرب اسكندريه و وقف الاسطول الفرنساوى يتفرج من غير ما يتدخل. اتضربت الطوابى و اتهدت استحكاماتها و هرب السكان، و بعد تمن تيام من الدك و الضرب انسحب العسكر من اسكندريه على كفر الدوار و اتعمل هناك خط دفاعى. و فى يوم 14 يوليه بعت عرابى القطر الخديوى على اسكندريه عشان ينقل الخديوى و رجال الدوله على القاهره و بعد ما وصل القطر لسراية الرمل رفض الخديوى انه يركب و اخد عيلته و راح على راس التين و انحاز للانجليز اللى بيهاجمو مصر.

اتقدم الانجليز فى بر مصر و وصلو لغاية التل الكبير و هناك قامت معركه اتعرفت بإسم معركة التل الكبير يوم 13 سبتمبر 1882، و انتهت بهزيمة عرابى و لعبت الخيانه دور فى الهزيمه لكن صمد هو و قعد يقاوم لغاية النهايه. الجيش البريطانى دخل القاهره و احتل مصر و ما خرجش منها الا بعد ثورة 23 يوليه 1952.

اتقبض على احمد عرابى هو و زمايله اللى فضلو معاه و اتعملت لهم محاكمه عسكريه يوم 3 ديسمبر 1882 رأسها محمد رؤوف و اتحكم على عرابى بالاعدام لكن العقوبه اتخففت للنفى و جه فى قرار التخفيف: "1) الحكم الصادر على احمد عرابى و طلبة عصمت و عبد العال حلمى و محمود سامى و على فهمى و محمود فهمى و يعقوب سامى المقتضى جزاؤهم بالقصاص وقع تبديله بالنفى الى الابد من الاقطار المصرية و ملحقاتها. 2) ان ده العفو يبطل و يقع اجراء الحكم على المذكورين بالقتل اذا رجعوا الى الاقطار المصرية او ملحقاتها".

و اتقرر نفيهم على جزيرة سيلان (سرى لانكا دلوقتى) فى المحيط الهندى جنوب الهند فخرج عرابى و زمايله المنفيين يوم 27 ديسمبر سنة 1882 فى قطر نقلهم مع المودعين على السويس و من هناك خدتهم مركب انجليزى اسمها "مربوطه" على مينة كولومبو عاصمة سرى لانكا دلوقتى.

عرابى فى منفاه و صوره مع حفيده

عاش عرابى منفى فى سيلان 19 سنه لغاية ما زار الجزيره ولى عهد انجلترا و زاره عرابى فى مدينة كاندى و طلب منه انه يرجع مصر فسأله اذا كان يعرف الخديوى عباس حلمى التانى فرد عليه انه يعرفه من وقت ماكان الخديوى عنده عشر سنين.

فى مايو سنة 1901 صدر امر من الخديوى عباس حلمى التانى بالسماح لعرابى بالرجوع لمصر فرجع عرابى مصر يوم 1 اكتوبر 1901 و استقبل فيها استقبال كبير. عرابى رجع مصر لقاها اتغيرت و رغم هزيمته العسكريه اللى لعبت فيها الخيانه و قلة خبرته فى التعامل مع القوى الاستعماريه دور كبير لكن ما ضاعش جهده ع الفاضى، فمصر بقا فيها عدل اكترو ده كان و اتفتحت فيها المدارس و خرج جيل مصرى جديد بيؤمن بالعدل و الحريه و المساواه، لما خرج من مصر كان فيها جورنال و لا اتنين لكن لما رجع لقا فيها اكتر من ميت جورنال و مجله بيكتب فيها كتاب مثقفين و وطنيين عايزين ينقلو مصر للعصر الحديث.

عاش احمد عرابى فى مصر بقية حياته لغاية وفاته فى 21 سبتمبر 1911 و اتخلد اسمه فى سجل المصريين اللى كافحو الظلم و ناضلو و ضحو لنيل المساواه و العداله و كان ملهم لثورة 1919 و ثورة 23 يوليه اللى اهتمت بالفلاحين و البسطا فى مصر و قضت على حكم الاتراك و الالبان و الشراكسه و طردت اخر عسكرى بريطانى من بر مصر.

فهرست وملحوظات

1. https://books.google.fr/books?id=6F0vAAAAMAAJ&q — تاريخ الاطلاع: 18 يناير 2017 — الناشر: المركز الوطني الفرنسي للبحث العلمي
2. L’Est républicain و L'Est républicain — تاريخ الاطلاع: 18 يناير 2017
3. Dictionary of National Biography — تاريخ الاطلاع: 18 يناير 2017 — المؤلف: عدة مؤلفين — المحرر: ليسلى ستيفن و سيدنى لى
4. العمل الكامل مُتاحٌ في: http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195382075.001.0001/acref-9780195382075 — المحرر: ايمانويل ك و هنرى لويس جيتس — العنوان : Dictionary of African Biography — الناشر: دار نشر جامعة اكسفورد
5. http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119895300 — تاريخ الاطلاع: 10 اكتوبر 2015 — المؤلف: مكتبة فرنسا الوطنية — الرخصة: رخصة حرة
6. سلامه موسى، 199

المراجع

• سلامه موسى، تربية سلامه موسى، دار الجيل، القاهرة 1947
• الموسوعة الثقافية، مؤسسة فرانكلين للطباعة والنشر، القاهرة - نيو يورك 1972