Esti artículu o seición necesita un ameyoramientu no que cinca a la redaición, la gramática o la ortografía. |
Anton van Dyck (22 de marzu de 1599, Amberes – 9 d'avientu de 1641, Londres) foi un pintor flamencu especialmente dedicáu a la ellaboración de semeyes. Puesto que algamó gran fama internacional, el so nome afacer a distintos idiomes: n'inglés, Sir Anthony van Dyck; n'español, Antonio o Antón van Dick. Na so llingua materna, el neerlandés, el so nome ye Antoon van Dijck (la pallabra dijck significa 'carbayu' o 'encina').[ensin referencies] Aportó a primer pintor de corte n'Inglaterra tres una llarga estancia n'Italia. Ye universalmente conocíu poles sos semeyes de la nobleza xenovesa y de Carlos I, rei d'Inglaterra, de los miembros de la so familia y de la so corte. Col so métodu de pintura d'una elegancia relaxada, influyó nos retratistes ingleses, como Peter Lely. Amás de semeyes, polos cualos foi abondo apreciáu, ocupóse tamién de temes bíbliques y mitolóxicos, introduciendo delles notables innovaciones pictóriques.
Grande pa Flandes yera la fama de Pedro Pablo Rubens, cuando n'Amberes na so escuela surdió un mozu lleváu de tan noble arrogancia de costumes y de un tan bellu espíritu na pintura que bien dio signos d'ilustrala y aumentar la so rellumanza.
N'Amberes foi discípulu de Hendrick van Balen, con quien permaneció ente 1609 y 1610.[8] Más palantre foi tamién alumnu y asistente de Rubens, del qu'asimiló la téunica y en parte tamién l'estilu, y en 1618 foi almitíu como maestru nel gremiu de San Lucas.
En trescurriendo la mocedá n'Amberes, treslladar a Italia, onde realizó'l viaxe ritual de formación carauterísticu de tolos grandes pintores flamencos. Ellí tuvo la oportunidá de ver y copiar delles grandes obres renacentistes, especialmente del so pintor favoritu, Tiziano. Al volver d'Italia, pasó a Inglaterra, a la corte de Carlos I, onde s'ocupó cuasi puramente de semeyes. Morrió en Londres a la edá de 42 años y foi soterráu na Catedral de San Pablo.
Van Dyck nació nuna casa llamada Dean Berendans, nel centru de la ciudá.[9] El so güelu Anton (1529–1581), tres dedicase a la pintura, dedicar al comerciu de la seda; a la so muerte, la so muyer, Cornelia Pruystinck siguió l'actividá del home, arrodiada de los sos fíos Francisco y Fernando. Tal trabayu rindía abondo, una y bones la familia tenía veceres inclusive en París y Londres, y nuna bona parte de les ciudaes flamenques.
El padre de Anton, Franchois, casar en segundes nupcias, en 1590, con Maria Cuypers. Dende'l matrimoniu con esta muyer, tuvo 12 fíos, de los que Anton foi'l séptimu.[10] Dau la crecedera de la familia, dir Dyck decidieron adquirir una casa nueva, espaciosa y lujosamente amoblada, De Stadt van Ghendt, qu'incluyía daqué desusáu pa la dómina, un bañu.
Anton amosó rápido'l so talentu y ye consideráu un neñu xeniu. Foi unviáu, nel añu 1609, al taller d'unu de los meyores pintores de la ciudá, Hendrick van Balen, decanu de la Sint-Lucasgilde (Gilda o Gremiu de San Lucas), con cuenta d'aprendiera los rudimentos de la pintura y adquiriera esperiencia. La so primer pintura datada ye d'estos años y ye el Semeya d'un home de setenta años, de 1613, nel que son evidentes les enseñances de Van Balen. Sicasí, bien puestu y con solu 16 años, abrió un taller personal, xunto al mozu amigu Jan Brueghel el Mozu, con quien abandonó la escuela del maestru. Nestos años, como recuerda'l mesmu Brueghel, Anton recibió l'encargu d'executar una serie de pintures que representaren Los dolce apóstoles y un Silenu borrachu.[11] D'esti periodu ye ensin dulda tamién l'autorretratu de 1613–1614.
A partir de 1617 y hasta 1620, Van Dyck trabayó estrechamente con Rubens, de quien aportó a ayudante, abandonando'l so taller autónomu. Siguieron meses de collaboración ente los dos: Rubens fala de Van Dyck como del so meyor alumnu.[12] Tamién tres el 11 de febreru de 1618, día en que foi almitíu na Gilda de San Lucas como «maestru», Van Dyck trabayó con Rubens na realización de teles como Decio Mus despide a los lictores o Aquiles ente les fíes de Licómedes (Muséu del Prado). Nel taller de Rubens, yá daquella un pintor conocíu en toa Europa, Van Dyck dio a conocer el so nome nos ambientes de l'aristocracia y de la rica burguesía y contautó cola cultura clásica y la etiqueta propia de la corte.[13] El mozu Anton aprendió a asonsañar los modelos del maestru, adoptando munches de les sos carauterístiques, como ye bono de constatar na pintura L'emperador Teodosio y san Ambrosio. En 1620, Rubens roblara un contratu colos xesuites d'Amberes pa la decoración de la so ilesia, basada nos diseños del mesmu pero llevada a cabu por Van Dyck; amás d'esti importante encargu, Anton recibió tamién numberosos pidimientos de veceros particulares pa la realización de semeyes. Correspuenden a estos años, pintures como'l Semeya de Cornelius van der Geest o Maria van der Wouwer-Clarisse.
N'ochobre de 1620, cuando tenía ventiún años, van Dyck treslladar a Londres, a la corte del rei d'Inglaterra, James I. Convencer la insistencia de George Villiers, I duque de Buckingham y Thomas Howard, conde de Arundel. Esti postreru yera un gran apasionáu del arte, amigu de Rubens y proteutor del arquiteutu Inigo Jones. Mientres la estadía en Londres, Van Dyck llogró de James I una pensión añal de 100 llibres esterlines pero nun llogró ser presentáu al rei; sicasí, bien llueu'l conde de Arundel concedió-y un permisu de viaxe al estranxeru por ocho meses: nun volvió n'once años. Les obres realizaes por van Dyck mientres esta primer estancia n'Inglaterra son bien distintes de les que fixera hasta entós en Flandes. N'Amberes, reconvertida apocayá al catolicismu, Antoon tenía la posibilidá de realizar solamente teles con calter relixosu o semeyes. Sicasí, en Londres gociaba de mayor llibertá, seya na execución de les pintures, seya na eleición de la tema por representar. Nel cuadru Sir George Villiers (futuru duque de Buckingham) y la so muyer Lady Katherine, como Venus y Adonis, por casu, van Dyck representa a los novios como enxamás lo fixera: la tela tien un calter alegóricu, con un gustu típicamente pastoral, inspiráu en Tiziano, y los dos personaxes son representaos semidesnudos y a tamañu natural.[14] Otres pintures conocíes del periodu son La continencia de Escipión y una semeya del conde de Arundel (Los Angeles, Muséu J. Paul Getty).
Al volver a Amberes, quedóse ellí alredor d'ocho meses; nesti periodu, nel que Rubens atopábase lloñe, pintó dalgunos de les sos semeyes más brilloses ya innovadores, como'l Semeya d'Isabel Brant, primer muyer de Rubens, y el Semeya de Frans Snyders y de la so muyer Margarita de Vos. Anque en cierta manera Rubens y Van Dyck andar# a la tema por consiguir los meyores encargos, caltuvieron la so amistá. Cuando Van Dyck comunicó la so decisión de partir a Italia, Rubens regaló-y un caballu pal viaxe y dexó-y numberoses cartes de presentación pa pintores y mecenes.
En 1621 Van Dyck decidió partir a Italia, tradicional viaxe de los pintores flamencos, onde permaneció mientres seis años, estudiando y analizando los trabayos de los grandes artistes del sieglu XV y del XVI y afirmóse la so fama de retratista.
El 3 d'ochobre de 1621 partió ya instalóse en Xénova, onde s'agospió na casa de los pintores y coleicionistes d'arte flamencu, Lucas y Cornelis de Wael. A la so llegada a Xénova, Anton había yá realizáu alredor de 300 pintures,[15] situación opuesta a la de Rubens o de Nicolas Poussin, qu'a la so llegada a Italia nun tuvieren ocasión inda pa trabayar de manera tan intensa.
Foi presentáu na meyor aristocracia de la ciudá y se les ingenió pa retratar dellos esponentes de les meyores families xenoveses (Spinola, Durazzo, Lomellini, Doria, Brignole, etc.). El so inmediatu ésitu debióse primeramente a la fama de Rubens, que viviera y trabayara enforma en Xénova, y del que van Dyck yera vistu como un nuevu representante y continuador. Pero Van Dyck supo conformar un nuevu tipu de semeya, de figures estilizadas y espresiones severes, que s'estremaba del estilu de Rubens.
Tres la esitosa esperiencia xenovesa, Van Dyck partió en febreru de 1622, a Roma, onde permaneció hasta agostu d'esi añu y mientres bona parte de 1623. Nesta dómina pintó la so autorretratu allugáu en San Petersburgu. Acoyíu favorablemente na Roma pontificia, foi introducíu nos meyores ambientes de la sociedá; mientres la so segunda permanencia recibió del cardenal Guido Bentivoglio dos importantes encargos, que consistíen na realización d'una Crucifixón y de una semeya de cuerpu completu del mesmu cardenal. Bentivoglio fuera alzáu al cardenalatu l'añu anterior y yera'l proteutor de la comunidá flamenca romana, yá que fuera nunciu apostólicu en Bruxeles dende 1607 hasta 1614.[16] Amás de la semeya del cardenal Bentivoglio, unu de los más famosos de tola producción de van Dyck, el nuevu pintor retrató tamién al cardenal Maffeo Barberini, que depués foi papa col nome d'Urbanu VIII.[17] D'esti periodu son tamién numberoses semeyes como los del matrimoniu Shirley. A diferencia del maestru Rubens, Van Dyck nun amar enforma'l legáu antiguu de Grecia y Roma, y prefería estudiar a los maestros del sieglu XVI. Testimoniu d'ello ye'l so Cuadiernu italianu, diariu d'esbozos y diseños realizaos a partir de grandes obres estudiaes mientres la so estadía n'Italia.[16] En Roma tuvo la oportunidá de reparar y copiar les obres maestres de los grandes del Renacimientu, que s'atopaben principalmente nel palaciu Ludovisi y na Villa Borghese.
Dende Roma treslladar a Florencia, onde conoció a Lorenzo de Médici, fíu del gran duque de Toscana, Fernandu I de Médici, gran apasionáu del arte y arrogante mecenes. Probablemente pintó una semeya d'él, que depués hubo de perdese.[18] De camín a Vénetu, detener en Bolonia y en Parma, onde almiró los frescos de Correggio. Llegó finalmente a Venecia, onde trescurrió l'iviernu de 1622. Na ciudá de les llagunes, patria d'unu de los sos artistes favoritos, Tiziano, foi empuestu na visita de les grandes obres venecianes pol sobrín de Tiziano, César Vecellio.[19] Anton pudo finalmente coronar el so suañu, ver y analizar les obres de Tiziano y de Paolo Veronese: nel so Cuadiernu italianu atópense diseños d'obres de Giorgione, Rafael, Guercino, Aníbal Carracci, Giovanni Bellini, Tintoretto, Leonardo, pero prevalecen les de Tiziano, a quien dedica 200 páxines.[19]
Foi n'Italia onde creó un estilu refinao y elegante que caracterizó la so obra mientres tola so vida, según un tipu de semeya inmortal» nel que los nobles son captaos con porte arguyosu y figura espodada. Esti tipu de semeya convertir en modelu pa la pintura occidental, sobremanera n'Inglaterra onde Thomas Gainsborough tomar como fonte d'inspiración.
Dende Venecia pasó a Mantua, onde foi introducíu na corte de los Gonzaga. Equí conoció a Fernando Gonzaga y a Vincenzo II Gonzaga, que fuera proteutor de Rubens. Cola so permanencia en Mantua, Van Dyck tuvo ocasión de ver la coleición de los duques primero que se perdiera, vendida ente dellos coleicionistes como Carlos I d'Inglaterra. En 1623 tuvo de nuevu en Roma, ciudá na que refugara caltener contautu cola asociación llocal de pintores flamencos, lloñe del estilu académicu, que conducíen una vida simple y non de ostentación como la suya.[20]
Gian Pietro Bellori, na so obra, Le Vite de' pittori scultori y architetti moderni escribe lo siguiente sobre'l periodu romanu de van Dyck:
Erano -y sue maniere signorili più tostu che di uomo privato, y risplendeva in ricco portamento di abito y acolumbre, perché assuefatto nella scuola del Rubens con uomini nobili, ed essendo egli natura elevato y desideroso di farsi illustre, perciò oltre li drappi si adornava il capo con penne y cintigli, portava collane d'oru attraversate al petto, con seguito di servitori. Siché asonsañando egli la pómpara di Zeusi, tirava a sé gli occhi di ciascuno: la qual cosa, che doveva riputarsi ad onore da' pittori fiamminghi che dimoravano in Roma, gli concitò contro un astio ed odiu grandissimo: poiché essi, avvezzi in quel tempo a vivere giocondamente insieme, erano soliti, venendo unu di loru nuovamente a Roma, convitarsi ad una cena all'osteria ed imporgli un sopranome, col quale dopo da loru veniva chiamato. Ricusò Antonio queste baccanali; ed essi, recandosi a dispregio la sua ritiratezza, lo condannavano comi ambizioso, biasimando insieme la superbia y l'arte.Bellori, p. 274
Dende Roma pasó a Xénova, deteniéndose antes en Milán y en Turín, onde foi recibíu polos Saboya. N'abril de 1624, Emanuel Filiberto de Saboya, virréi de Sicilia, por encargu del rei d'España Felipe IV, convidó a Van Dyck a Palermo por que-y fixera una semeya. Antoon acoyó la invitación y treslladóse a Sicilia, onde retrató al virréi; poco tiempu dempués la ciudá de Palermo foi atacada por una tarrecible epidemia de peste que mató al mesmu Emanuel Filiberto. A pesar de la epidemia, Van Dyck permaneció na ciudá hasta más o menos setiembre de 1624.
Equí conoció a la vieya pintora Sofonisba Anguissola, yá de 90 años, que morrió al añu siguiente y de quien Antoon fixo una semeya. Mientres l'alcuentru, que van Dyck describió como «bien cortés», la vieya muyer, cuasi dafechu ciega, dio preciosos conseyos y alvertencies al nuevu pintor, amás de cunta-y episodios de la so vida.[21] La semeya de Sofonisba Anguissola caltener nel Cuadiernu italianu.[22] Poco dempués del afayu de les reliquies de Santa Rosalía (15 de xunetu) que foi fecha patrona de la ciudá, a Van Dyck fuéron-y encargaes delles teles que tendríen que representar a la santa. En viendo la continua crecedera de la peste, Antoon volvió a Xénova, onde completó la realización de la «pala» d'altar La Virxe del Rosario, depués unviada a Palermo, considerada como la mayor obra relixosa del artista.[23]
Nos años que siguieron hasta 1627, Van Dyck moró cuasi siempres en Xénova, sacante un curtiu periodu en 1625 en que foi agospiáu en Provenza pol humanista Nicolas-Claude Fabri de Peiresc. Mientres el periodu de permanencia en Xénova, Van Dyck dedicar a faer semeyes. Anque ensin abandonar temes relixoses o mitolóxicos, l'artista concentrar nel xéneru de la semeya: les sos teles yeren de grandes dimensiones y representaben a personaxes de la más importante nobleza frecuentemente de cuerpu enteru. Les semeyes destaquen pola so majestuosidad y pola representación psicolóxica de les persones, que remanez ensin la necesidá d'un simbolismu particular. Les semeyes dobles son raros y siempres estremaos en dos teles distintos, como'l Semeya ecuestre de Anton Giulio Brignole-Sale, creáu xunto al Semeya de Paolina Adornu, marquesa de Brignole-Sale.[24]
Una atención particular dirixó Van Dyck a les semeyes de grupu, como La familia Lomellini, y a les semeyes de neños. Entá cuando inda Rubens yera'l so constante puntu de referencia, Van Dyck llogra faer irradiar de los sos personaxes una mayor separación y el sentíu de grandeur que los grandes nomes de la rica aristocracia de la ciudá deseyaben amosar.[25] Los neños son representaos con gran maestría, sobromanera, como nel casu del Semeya de Filippo Cattaneo y el Semeya de Madalena Cattane o acompañaos polos sos padres, como'l Semeya d'una muyer noble xenovesa col fíu (1625).
En setiembre de 1627, volvió al so Amberes natal, llamáu pola muerte de la so hermana Cornelia.[25] Los primeros meses carauterizar por una gran producción relixosa: Antoon, fervosu católicu, xunir a la confraternidad de los célibes, creada polos xesuites d'Amberes, que lu encargaron tamién dos retablos, realizaos ente 1629 y 1630. Nesti periodu les semeyes de calter mitolóxicu (Sansón y Dalila) son raros, mientres abonden los de calter bíblicu-relixosu, ente los cualos destaca'l Éxtasis de san Agustín, puestu al llau d'una tela de Rubens y a una de Jacob Jordaens y la Adoración de los pastores. Amás, Van Dyck realiza tamién seis Crucifixones, un Lloru sobre Cristu muertu y una Coronación d'escayos. Toos estos trabayos tán llenos d'un fervor y de una fondura intensos y místicos,[26] pero sobremanera nel postreru, apaecen notes pre-romántiques amás de la llinia barroca predominante.[27]
La fama de gran retratista cola que volviera de la so permanencia n'Italia, dexó-y entrar al serviciu de l'archiduquesa Isabel Clara Eugenia d'Habsburgu, fía de Felipe II y rexente de los Países Baxos. Pintó una semeya de l'archiduquesa pol cual recibió a cambéu una cadena d'oru. Cola so entrada na corte, creció inda más la so fama de retratista. Quien-y encargaben trabayos, yeren bien numberosos y pertenecíen a les grandes families de la nobleza de Flandes y de Brabante. Unu de los más importantes trabayos de la dómina ye'l Semeya de María Luisa de Tassis, que pertenecía a una de les families más riques del norte d'Europa. La dama apaez confiada, consciente de la mesma guapura, con un vistíu precioso y ellaborao.
En setiembre de 1631 van Dyck recibió nel so taller a la reina de Francia María de Médici, al pie del so fíu menor Gastón d'Orleans, nel exiliu, que se fixeron retratar. La reina dexó una narración de la so visita a van Dyck, almitiendo que vio na so coleición diverses obres de Tiziano.[28] Ello ye que Antoon llograra atropar un númberu consistente d'obres de pintores italianos: 17 de Tiziano, 2 de Tintoretto, 3 de Jacopo da Bassano y otres, amás de 3 del neerlandés Antonio Moro.[29]
Amás de les semeyes de personaxes aristocráticos, Van Dyck retrató tamién a amigos artistes, como'l grabador Karel de Mallery, el músicu Henricus Liberti y el pintor Marin Rijckaert. Y a pesar de que Flandes y Holanda tuvieren en guerra, Van Dyck llogró llegar a la corte de L'Haya, onde fixo una semeya de Federico Enrique d'Orange cola so muyer y el fíu Guillermu II d'Orange. Pal príncipe realizó tamién dos teles con temes tomaes de la lliteratura italiana, Amarillis y Mirtillo (de Battista Guarini) y Rinaldo y Armida (de Torcuato Tasso). Cerca de la ciudá de Haarlem, conoció a Frans Hals.[28] Y mientres una segunda estancia n'Holanda, ente'l 1631 y el 1632 conoció tamién a Federico V, ex rei de Bohemia nel exiliu, que-y encargó los semeyes de los sos dos fíos, Carlos Luis y Rupert.
Dende 1629 empezaron les rellaciones ente Van Dyck y el rei inglés Carlos I. Al traviés del so intermediariu Sir Endymion Porter, el rei adquirió la tela con calter mitolóxicu Rinaldo y Armida, que según los historiadores motivó'l deséu del rei de contratar al pintor.
Carlos I d'Inglaterra foi, ente los soberanos ingleses del pasáu, el que más apreció l'arte pictórico, y amosóse siempres como un fuerte mecenes y proteutor de los artistes, andando a la tema con Felipe IV d'España.[30] El pintor preferíu del rei yera Tiziano y en Van Dyck vía al so herederu: primero que llegara Van Dyck a Londres, na corte de Carlos trabayaben yá numberosos pintores, como'l vieyu Marcus Gheeraerts el Mozu, retratista de Sabela I, Daniel Mytens y Cornelis Janssens van Ceulen. El monarca en recibiendo como regalo'l cuadru Reinaldo y Armida (Muséu de Baltimore) llamó a Van Dyck a trabayar a Londres. Cola llegada de Van Dyck, toos esti pintores sumieron porque se quedaron anticuaos. Carlos atopara finalmente al pintor de corte que deseyaba dende diba años.[31]
Dalgún añu antes, en 1628, Carlos adquiriera de Carlos I de Gonzaga-Nevers, duque de Mantua, la gran coleición de pintures acumulaes nos años de los Gonzaga, tamién ellos conocíos proteutores d'artistes de fama internacional. Amás, dende'l so ascensu al tronu, Carlos I buscara introducir na so corte a artistes de diverses nacionalidaessobremanera italianos y flamencos. En 1626 llograra convencer a Orazio Gentileschi por que se treslladara a Londres. Gentileschi foi nomáu pintor de corte y dedicóse, ente otres coses, a la decoración de la Casa de les Delicies, residencia de la reina Enriqueta María de Borbón, na ciudá de Greenwich. Pocos años dempués, en 1638 llogró traer a Inglaterra a la fía de Orazio, Artemisia Gentileschi, de quien caltuvo una pintura célebre, Autorretratu como alegoría de la pintura.
P'abril de 1632, Van Dyck llegó per segunda vegada a Inglaterra. Acoyíu con tolos honores, foi presentáu al rei, que conociera años antes como Príncipe de Gales, y agospióse en Londres, na casa de Edward Norgate, escritor d'arte, pagáu pola corona.[32] Depués camudó de residencia pa establecese en Blackfriars, lloñe de la influyencia de la Worshipful Company of Painter-Stainers, importante organización de pintores londinenses. Nesta gran casa, regalu del rei, con un xardín sobre'l ríu Támesis, recibía a los sos güéspedes y de cutiu realizaba les sos pintures. Tres pocos meses, el 5 de xunetu de 1632, Carlos I confirió-y el títulu nobiliariu de baronet, nomándolo miembru del Orde del Bañu, y garantizó-y una renta añal de 200 esterlines, amás de faer oficial el so nomamientu como primer pintor de la corte.[33] Bellori espresar de la siguiente manera sobre'l periodu inglés de van Dyck:
Contrastava egli cola magnificenza di Parrasio, tenendo servi, carrozze, cavalli, suonatori, musici y buffoni, y con questi trattenimenti dava luogo a tutti li maggiori personaggi, cavalieri y dame, che venivano giornalmente a farsi ritrarre in casa sua. Di più trattenendosi questi, apprestava loru lautissime vivande alla sua tavola, con ispesa di trenta scudi il giorno.Bellori, p. 278
Sicasí, en 1634, mientres alredor d'un añu, Van Dyck decidió treslladase a Amberes y a Bruxeles, pa visitar a la so familia. N'adquiriendo un vistíu n'Amberes, n'abril foi llamáu a Bruxeles. Equí asistió a la entrada na ciudá del Cardenal Infante Fernando d'Habsburgu, hermanu del rei Felipe IV d'España, nuevu rexente de los Países Baxos españoles. Van Dyck fixo numberoses semeyes del nuevu rexente y de dellos esponentes del cleru y de l'aristocracia. Unu de los más ambicioses semeyes de grupu d'estos años ye'l Semeya del conde Johannes de Nassau y la so familia. Nel cursu de la so estancia en Bruxeles atopóse tamién con Tomás Francisco de Saboya, primer príncipe de Carignano, y comandante xeneral de les fuercies españoles nos Países Baxos, de quien realizó una gran semeya ecuestre, nel cual el príncipe apaez en tola so maxestá, calteniendo con firmeza un arrogante caballu mientres se pon el sombreru. Esta semeya foi tamién un modelu pal Semeya del conde-duque d'Olivares a caballu de Diego Velázquez.[34] Poco primero del so regresu a Inglaterra, Van Dyck foi llamáu a realizar una gran semeya de grupu que representara a tolos miembros del conseyu de la ciudá y del burgomaestre, quien teníen la misión de gobernar la urbe. El cuadru taba destináu a la sala del tribunal del Grand Place de Bruxeles. Tristemente, mientres el bombardéu francés sobre Bruxeles ordenáu pol Mariscal de Francia, François de Neufville, en 1695, la pintura foi destruyida.[35]
Yá en Londres, Van Dyck entró a formar parte del grupu de cortesanos católicos fieles a la reina Enriqueta María, ente los que se cuntaba Kenelm Digby y Endymion Porter. El rei mandó faer innumberables semeyes de sigo mesmu, seya solu o acompañáu pola reina o polos fíos. La tela más famoso de Carlos xunto a la so familia ye'l Greate Peece, de formatu enorme y que representa al rei y a la reina sentaos: xunto al soberanu ta de pies el pequeñu Carlos II, mientres ente los brazos de la reina ta sentáu James II. La reina tamién pidió delles semeyes ente los que destaca La reina Enriqueta María col nanu Jeffrey Hudson, nel que Enriqueta con vistíos de cacería ye representada en compañía del so nanu, Jeffrey Hudson. A la reina, más bien baxa d'estatura, Van Dyck ameyoró-y la forma de la ñariz y del quexal, enfatizando el candor de la tez.[36] Carlos encargó tamién pintures que representaren a los sos fíos, como Los trés fíos mayores de Carlos I, una semeya d'ente los más llograos, suxestivu y suntuosu, que depués foi unviáu pola reina a la so hermana María Cristina y Los cinco fíos mayores de Carlos I.
Amás de pintar, Anton abría la so casa a la meyor nobleza y entreteníase con músicos y bufones; ufiertaba llacuaes, tenía siervos, xarrés y caballos. Unu de los más asiduos allegantes de la casa de Van Dyck yera'l mesmu rei, qu'inclusive mandó faer cambeos al xardín de la casa del so pintor por que pudiera llegar ellí más fácilmente al traviés del ríu.[37] Na casa de Van Dyck vivió tamién el so amante, Margarey Lemon, retratada delles vegaes en representaciones alegóriques o mitolóxiques. Dizse que la muyer yera tan celosa de Antoon qu'una vegada intentó morde-y un deu de la mano pa torgar retratar señores.[38] En 1640 Anton decidió casase y, yá con 40 años, casóse con una dama noble escocesa, Mary Ruthven, dama de compañía de la reina. Pero la so única actividá en Londres yera la de retratista, mientres él suañaba con un proyeutu más grande, un ciclu pictóricu de calter históricu.[39] Empecipiara la realización d'una serie de tapices, dedicaos a la esaltación de l'antigua Orde de la Jarretera, que nun concluyó.
Cuando en mayu de 1640 morrió Rubens, ufiertáron-y volver a Amberes pa dirixir el taller del so maestru. Mientres taba por partir, comentáron-y que'l rei de Francia Lluis XIII taba buscando a un artista que decorara les sales principales del Palaciu del Louvre. Yera precisamente esto lo que Van Dyck taba esperando dende diba años; en xineru de 1641 treslladar a París, y volvió a Londres en mayu. Nesta ocasión pintó'l doble retrato Semeya de Guillermu II de Nassau-Orange y la princesa María, pa celebrar el matrimoniu ente los dos príncipes. N'ochobre dirixir a Amberes y depués de nuevu a París, onde recibió la noticia de que la decoración del Louvre fuera confiada a Nicolas Poussin y a Simon Vouet y onde foi obligáu a refugar la realización de la semeya d'un cardenal (nun se sabe si Richelieu o Mazarino).[40]
Por motivos de salú, tuvo que volver precipitadamente a Londres. El rei unvió-y a los so médicu personal, a quien ufiertó 300 esterlines si llograba salva-y la vida al so pintor. El 1 d'avientu de 1641, lady Van Dyck dio a lluz a la so primer fía, Justiniana. Dellos díes dempués Anton fixo testamentu a favor de la fía, de la esposa, de les hermanes y de una fía natural que tuviera n'Amberes.[39] El 9 d'avientu Anton van Dyck morrió na so casa de Blackfriars y foi soterráu na presencia de la corte na Catedral de San Pablo.
La vida de van Dyck ye, por dellos motivos, comparable a la de Rafael: dambos morrieron nuevos y antes de ver unu les otomíes del saquéu de Roma (1527) y l'otru los desórdenes de la guerra civil.[41] Van Dyck morrió antes de ver procesáu y degolláu delantre del so palaciu al so rei. Tres la execución del monarca, siguió la dispersión de la so coleición artística, que cuntaba con 1570 pintures, ente les cualos había una bona cantidá d'obres de van Dyck; ente los mayores compradores tuvo Felipe IV d'España y el cardenal Giulio Mazzarino.
Autor de temes relixosos y mitolóxicos, la so actividá como grabador algamó tamién gran importancia y tuvo por llogru más célebre la Iconografía, serie de semeyes grabaes de famosos contemporáneos. Él empecipiar grabando dalgunes planches escontra 1631, y les demás fueron realizaes según bocetos sos por Paulus Pontius, Lucas Vorsterman I, Schelte à Bolswert, Jacob Neeffs y otros. La serie taba inacabada a la so muerte, magar yá se taba distribuyendo. La primer edición con portada llanzóse póstumamente en 1645. Munches de les matrices orixinales de cobre guardar na Calcografía del Louvre.
Los primeros contactos ente Rubens y el mozu van Dyck remontar a 1615, cuando Antoon abrió un taller personal. Munchos importantes pintores d'Amberes, como Frans Snyders, visitaben el taller, pa da-y conseyos o a cencielles pa reparar el trabayu del nuevu talentu.[42] Dellos años dempués Anton entró efeutivamente nel taller de Rubens, del que pudiera almirar los grandes retablos calteníos nes ilesies de la ciudá. Mientres los años de collaboración actuaben de la siguiente manera: Rubens buscaba los encargos, preparaba los borradores y los diseños preparatorios, pero depués yera Van Dyck quien executaba la pintura. Testigos d'esto son les numberoses obres del periodu, como les Hestories de Decio Mus, de calter profanu, y la decoración del techu de la Ilesia de san Carlos Borromeo d'Amberes, de calter sacru.[43]
Según delles fontes, Van Dyck foi almirador y alumnu de Rubens, pero tamién un asistente y un amigu, como atestiguaría los Semeya d'Isabel Brant, que representa a la primer esposa de Rubens, regaláu al gran pintor por Anton y les semeyes de Van Dyck fechos por Rubens, que lo definiera como'l meyor de los sos alumnos.[44] Otres fontes sicasí amuesen a Van Dyck como almirador sinceru de Rubens na so mocedá, qu'identificaba como un modelu pa les sos pintures, pero que col pasar del tiempu aportara a una presencia demasiáu fuerte na pequeña realidá de Flandes, tantu que-y obligó a buscar fortuna primero n'Inglaterra y depués n'Italia. Ya inclusive Rubens, cuando se dio cuenta de les capacidaes del mozu alumnu, que podría asombrar el so nome, fixo tolo posible p'alloñar d'Amberes (ciudá llamada Anvers en francés y Antwerpen en neerlandés), llogrando cartes d'encamientu y garantizándo-y l'ayuda de ricos personaxes, seya ingleses, como'l conde de Arundel, seya italianos.[45]
Al entamu de la so formación, nel taller de Van Balen, el mozu Anton encimentóse principalmente na realización d'obres de calter relixosu. Na Amberes apenes reconquistada pol catolicismu romanu, el xéneru pictóricu más solicitáu yera'l relixosu y el bíblicu. El primer gran encargu que recibió Van Dyck foi precisamente'l de realizar pintures que representaren a los dolce apóstoles. En averándose al taller de Rubens los encargos relixosos crecieron notablemente.
Representativa d'estes pintures con calter sagráu de la producción de Van Dyck ye la tela L'emperador Teodosio y san Ambrosio de 1619–1620. Esta tela representa l'alcuentru ente'l pecador Teodosio I y l'arzobispu de Milán, Ambrosio. Pa la realización de la tela, Van Dyck fixo referencia al trabayu d'idénticu nome que fixera con Rubens años antes. Sicasí, les diferencies resulten clares: na pintura de Van Dyck, caltenida en Londres, l'emperador nun tien barba, el fondu arquiteutónicu resulta más marcáu y amás del pastoral, ver nel cielu diverses armes llevaes pol séquitu de Teodosio. Y mientres na tela de Rubens (caltenida en Viena) sobre la capa del obispu pueden vese semeyes de Cristu y de san Pedro, que sorrayen l'autoridá de Ambrosio, na de Van Dyck la capa preséntase como un exemplu de gran habilidá na representación pictóriques de plegues. Otru agregu de Van Dyck ye'l perru, asitiáu a los pies del emperador.[46] Les pincelaes de la obra realizada en Londres son enérxiques y brengoses, ente que les de Viena apaecen más nidies y llixeres.
Non presentes de manera constante como les pintures relixoses o les semeyes, les representaciones mitolóxiques y históriques acompañen tola producción de Van Dyck. Mientres el periodu de collaboración con Rubens, a Van Dyck confióse-y un ciclu de pintures que narraren y aponderaren la vida y les empreses del romanu Decio Mus. Ente les sos pintures más célebres ta La continencia de Escipión y Sansón y Dalila. En volviendo d'Italia y haber vistu numberoses obres de Tiziano, la execución d'estes temes adquirió una nueva y distinta componente por cuenta de la influyencia del maestru italianu. La pintura más famosa de calter mitolóxicu ye ensin dulda Amor y Psique realizáu pal rei Carlos I y agora propiedá de la reina Sabela II d'Inglaterra (Royal Collection).
Son evidentes nesta pintura, como en gran parte de les de calter mitolóxicu, les referencies a la pintura italiana renacentista de Tiziano y Dosso Dossi. Una comparanza col Baco y Ariadna de Tiziano ye fundamental.[47] Les temes representaes con una delicadeza buscada, les pincelaes arredondies y les llinies perfectamente definíes. Fuerte ye tamién el componente alegóricu: Cupido llega a salvar a Psique, dempués qu'ésta, como cunta Apuleyo en Les metamorfosis, cai nun suañu mortal. Tres el cuerpu de Psique, abandonáu sobre una roca con suavidá, surden dos árboles, unu arguyosu que simboliza la vida, l'otru secu y desnudu, que simboliza l'espíritu de la muerte. Esta tela carauterizar por un fuerte sentimientu de participación, inxertáu nuna delicada y llírica atmósfera idílica.[48]
La principal actividá de Van Dyck n'Italia, y en Xénova en particular, foi la de retratista. La nobleza xenovesa, que conociera l'habilidá de Rubens dellos años antes, nun quixo dexar escapar la oportunidá de faese retratar pol meyor alumnu del maestru flamencu. Asina foi qu'a Van Dyck encargar perabondosos semeyes, individuales o de grupu. Foi nesta ocasión que Van Dyck demostró la so habilidá pa retratar tamién a los neños, a grupos familiares y a homes a caballu. Ente les semeyes de grupu del periodu xenovés el más conocíu ye La familia Lomellini.
Como la mayor parte de les semeyes del periodu xenovés, nun se conocen con certidume los nomes de los personaxes retrataos supónse que se trate de la segunda muyer, los dos fíos mayores y los dos fíos menores de Giacomo Lomellini, dogo de la República de Xénova; Giacomo, qu'en dos años de dogado nun podía ser retratáu, encargaría esta semeya, que se presenta como'l más complexu ente los del periodu italianu: el fíu mayor, Nicolò, asitiáu so un arcu triunfal, ta representáu vistíu cola armadura ente que tien na mano una llanza rota, símbolu de la defensa de la ciudá, mientres la muyer y los neños son representaos so una estatua de Venus púdica, que simboliza la defensa de la esfera familiar.[49]
Mientres la so permanencia en Londres, Van Dyck retrató a numberosos personaxes de la corte y de la pequeña nobleza, pero tamién a los miembros de la familia real. Esta producción foi tan masiva que Van Dyck tuvo que recurrir a la collaboración d'ayudantes, que xeneralmente pintaben los elementos secundarios como fondos y ropajes. Quien encargaben les obres yeren representaos de cutiu de figura entera, como nel casu del Semeya de Lord John y Lord Bernard Stuart o bien del Semeya de Thomas Wentworth, primer conde de Strafford, pero tamién sentaos o solo a mediu bustu, como la semeya Dorothy Savage, vizcondesa de Andover y la so hermana Elizabeth, lady Thimbleby.
Unu de los mayores y más interesantes trabayos del periodu inglés ye la semeya Carlos Ludovico y Rupert, príncipes palatinos. La pintura representa a los dos fíos del rei d'Iviernu, Federico V, llegaos a la corte del so tíu Carlos I buscando ayuda financiera y militar pal so padre, nel exiliu en L'Haya. Carlos I, a la derecha, ye'l mayor de los hermanos, ente que Rupert, a la derecha, ye'l menor. Carlos I ye representáu col cayáu de mandu militar na mano mientres afita al observador con una mirada ente sufrida y combativa. Rupert sicasí, más llanzáu que'l so hermanu, mira l'horizonte con güeyos cansaos y nun sofita la mano na espada como l'hermanu, sinón que la avera al pechu con desdexamientu. El primeru va faer cualquier cosa pa recuperar la dignidá del so padre, combatiendo inclusive contra'l so tíu, Carlos I, que refugara da-y sofitos militares, ente que'l segundu va quedar na corte inglesa y va combatir mientres la guerra civil.
El personaxe que más vegaes apaez nes semeyes realizaes por Van Dyck ye ensin dulda, Carlos I Estuardo, rei d'Inglaterra y el so mecenes-proteutor. Van Dyck representar cola so familia, en pareya cola so muyer Enriqueta y sobremanera solo. Les pintures son de diversos formatos y el soberanu ye representáu en diverses poses: a caballu, como nel casu del Carlos I a caballu, de cuerpu enteru como nel Semeya de Carlos I cazando, de mediu bustu como en Rey Carlos I y la reina Enriqueta María y tamién n'otres posiciones, como nel Triple semeya de Carlos I, depués unviáu a Roma, al taller de Bernini. El más ambiciosu de les semeyes de Carlos I ye la semeya ecuestre nel que'l soberanu apaez en compañía del so maestru d'equitación.
Nesti cuadru, Van Dyck realiza'l más solemne de les semeyes ecuestres del rei: Carlos ta travesando un arcu de trunfu, dende'l cual cayen pesaos paños verdes, visti armadura y tien na mano'l cayáu de mandu mientres acaballa un arrogante caballu blancu. Si la descripción detuviérase equí, paecería una pintura d'un xeneral victoriosu: pero pa sorrayar que se trata del rei, Van Dyck enserta a la izquierda del soberanu al so maestru d'equitación que la mira, dende embaxo, con una mirada de sumisión y veneración; a la izquierda sicasí hai un gran blasón que tien los símbolos de la dinastía real y una pimpana corona. Amás del amor que'l rei tenía pol arte, Carlos I ver como un mediu de propaganda política, especialmente nos años difíciles como los precedentes a la guerra civil.
Los museos españoles cunten con una rica presencia d'esti artista. El Muséu del Prado tien unes 25 obres, como Autorretratu con Endymion Porter, La culiebra de metal, Cristu coronáu d'escayos, El Prendimiento, Semeya de Mary Ruthven, esposa del pintor... El Muséu Thyssen-Bornemisza tien el Semeya de Jacques -y Roy, la Coleición Carmen Thyssen-Bornemisza un Cristu crucificáu, y el Muséu de Belles Artes de Bilbao tien una gran Lamentación ante Cristu muertu. En 2008, el Patrimoniu Nacional d'España recuperó un Martiriu de san Sebastián y lo reintegró al Monesteriu del Escorial, dos sieglos dempués del so sustracción[50] y, darréu, l'Academia de San Fernando desveló como so un cuadru largamente almacenáu.