Dharma

Nun confundir con Karma.

Dharma ye una pallabra sánscrita que significa 'relixón', 'llei relixosa' o 'conducta piadosa correuta'.^{[nota 1]} Con llixeres diferencies conceptuales, utilizar en cuasi toles doctrines y relixones d'orixe indiu (les relixones dhármicas),^{[nota 2]} como'l budismu, el hinduismu, el xainismu y el sikhismu. Nun esiste una única pallabra que sirva de traducción pa dharma n'otros idiomes.

Nome sánscritu

• dharma, nel sistema AITS (alfabetu internacional pa la treslliteración del sánscritu).^{[nota 3]}
• धर्म, n'escritura devanágari del sánscritu.^{[nota 3]}
• Pronunciación:
  • /dhárma/ en sánscritu^{[nota 3]} o bien
  • /dhárm/ en dellos idiomes modernos de la India (como'l hindi y el maratí).
  • /dhórm/ en bengalí.
  • /dhámma/ en idioma palí.

Etimoloxía

El sustantivu dharma basar na pallabra dhara, que provién del sánscritu dhri, que significa 'tener', 'caltener', 'caltener'.^{[nota 3]}

La pallabra provién d'un raigañu indoirania dhar 'afaer, soportar, sostener', coneutada con

• el avésticu dar
• el griegu θρόνος /'θɾonos/ (thronos), θρᾶ-νος /'θɾanos/ (thranos)
• el llatín frēnum ('rienda pa caballu, frenu'), y frēlos tos.
• l'antiguu altu alemán tarni [latens] ('ocultu, retiráu') y
• en eslavu eclesiásticu drъžǫ, drъžati ('sostener, tener').

Suxirióse,^{[ensin referencies]} anque permanez incierta, la identidá etimolóxica ente dharma y el llatín firmus (d'onde provién l'español «firme»).

L'antónimu de dharma ye adharma ('irreligión').

Significáu

Dharma tien dellos significaos, como 'relixón', 'enseñanza', 'llei

natural', 'naturaleza', 'conducta

correuta', 'virtú', 'aquello

que sostién o caltién xuníu', 'verdá', 'daqué

establecíu o firme', figurativamente: 'sustentador, sofitu' (nel casu de deidaes) y en sentíu más astractu, ye similar al términu griegu nomos, 'norma fixa, estatutu, llei'.

Historia de la pallabra

La pallabra dharma apaez yá nel Átharva vedá (I mileniu e.C. ) y nel sánscritu clásicu. N'idioma pāli toma la forma dhamma (como s'utiliza munches vegaes nel budismu). L'eruditu inglés del s. XIX, Monier-Williams propón como traducciones (nel ámbitu espiritual y relixosu) 'virtú, moralidá, relixón, méritu relixosu'. Pero tamién significa "propósitu" o "intención"; ergo: tener un bon dharma ye tener un bon propósitu, una bona intención de vida. D'ende'l so parentescu con "virtú".

La pallabra "dharma" yá taba n'usu na relixón védica histórica y el so significáu y algame conceptual evolucionó a lo llargo de dellos milenios.

El dharma nel hinduismu

Nel hinduismu, el dharma significa les conductes que se considera que tán acordies con el rita (ye dicir col orde que fai posible la vida y l'universu) ya inclúi deberes, derechos, lleis, conducta, virtúes y una recta manera de vivir.

Nel hinduismu, el dharma ye la llei universal de la naturaleza, llei que s'atopa en cada individuu lo mesmo qu'en tol universu. A nivel cósmicu esta llei concíbese manifestada por movimientos regulares y cíclicos. Por esti motivu simbolizar al dharma como una rueda (dharma-chakra: ☸) que torna o xira sobre sí mesma. Esti símbolu ye'l que s'atopa na bandera de la India.

A nivel del individuu humanu, el dharma adquier una nueva acepción: la del deber éticu y relixosu que cada cual tien asignáu según la so determinada situación de nacencia.

Esisten dellos testos avera de la tema del deber, llamaos genéricamente Dharmasastra, ente los que s'inclúin les Lleis de Manu.

Los hinduistes nun llamen «hinduismu» a la so relixón, sinón sanatana dharma, que se traduz como 'relixón eterna'.

El dios Dharma

Na epopeya india del Majábharata tamién apaez la figura de Dharma como un dios (Iama, el superintendente de la muerte), qu'encarna como un home, Iudistira, que ye un emperador del Majabhárata (testu épicu-relixosu del sieglu III e.C. ). Cuando se retiró, por causa d'edá, vivió nes ciudaes indies pa faer meditación y atopar el camín de la superación del ciclu de les reencarnaciones, daqué que yera habitual d'antiguo. Nun morrió, pos foi lleváu en cuerpu y alma al Cielu d'Indra, el xefe de tolos dioses, onde inda siguiría viviendo.

El dharma nel budismu

Nel budismu, dharma significa 'llei cósmica y orde', anque tamién s'aplica a les enseñances de Buda. Na doctrina budista, el dharma ye tamién el términu usáu pa 'fenómenos'.

Dientro del budismu la noción del dharma (entendíu como doctrina) estremar pa la so meyor comprensión nes llamaes Tipitaka:

• sutras (enseñances del Buda Siddharta Gautama mesmu);
• vinaias (regles monástiques proporcionaes por Buda); y
• abhidharma (comentarios y discutinios sobre los sutras y vinaias polos sabios de periodos posteriores).

Estos trés conxuntos d'escritos conformen el Canon Pali o tamién talo como se dixo llamáu Tipitaka. El dharma ye unu de les llamaes trés xoyes (mani) o ayalgues del budismu xunto con Buda Gautama y Sangha.

Ye por esto que la mención de la pallabra dharma ye frecuente ente los budistes, yá que constitúi unu de los principales elementos de la llamada «fórmula del triple abellugu»:

Na shanga ['comunidá'] abellugo ::nel

dharma ['doctrina'] abellugo ::nel Buda abellugo ::y pollos actúo.

El dharma nel xainismu

Nel xainismu el dharma referir a les enseñances de los yinas y el cuerpu de la doctrina relativa a la purificación y tresformamientu moral de los seres humanos.

Nel xainismu el dharma entiéndese principalmente como 'movimientu' de la dravia o sustancia universal. En tal sentíu dientro del xainismu el dharma ye una de los siete categoríes de la dravia, siendo les otres

• adharma (irreligión, impiedad),
• akasa (éter, sustancia intanxible),
• pudgala,
• kala (tiempu) y
• yiva-atma (viva-alma).

La rueda del dharma que s'atopa na bandera de la India ye conocida oficialmente como chakra d'Ashoka, anque'l emperador Ashoka foi un destacáu budista, la rueda del dharma que s'usó nos sos monumentos unviaba nel so simbolismu principalmente a l'acepción hinduista (la más antigua) del dharma.

El dharma nel sikhismu

Nel sikhismu, la pallabra dharm significa 'el camín de la xusticia'.

El dharma na cultura popular

• The Dharma Bums (Los vagamundos del dharma, publicada en 1958) ye una novela del escritor d'Estaos Xuníos Jack Kerouac (escritor y unu de los principales representantes del movimientu llamáu Beat generation). Nella enceta'l tema del desenvolvimientu personal al traviés de la meditación y les conocencies del budismu. La novela desenvolver en California y nella apaecen (en seudónimu) notables y reconocibles personaxes de la Xeneración Beat, como Lawrence Ferlinghetti, Allen Ginsberg, Gary Snyder y el mesmu autor. Ye considerada una de les sos meyores noveles y obra capital de la so dómina.
• Nel álbum This Was (1968), de la banda Jethro Tull, hai un cantar tituláu Dharma for One ('el senderu pa unu'), que tocaríen dos años más tarde tamién nel Festival de la Isla de Wight (ver videu en YouTube.com).
• El personaxe principal femenín del programa de televisión Dharma y Greg llámase Dharma. Foi criada por padres jipis, practica yoga y xunta a la espiritualidá oriental.
• La Iniciativa Dharma ye'l nome que na serie d'Estaos Xuníos Lost toma una organización rellacionada con investigaciones científiques (dende zooloxía y socioloxía hasta investigaciones médiques avanzaes).
• Nel videoxuegu Suikoden III, la motivación del principal antagonista (Luc) ta basada nel conceutu del dharma.
• La Companyia Elèctrica Dharma ye un grupu musical catalán que funde la música folk con ritmos modernos como'l jazz y el rock.
• En 2014, el xuegu de Sucker Punch Productions, Infamous: Second Son rellaciona la so trama bien fuertemente colos conceutos de dharma y Karma.
• En 2016 el DJ y productor Headhunterz xunto al producctor KSHMR, realizaron una tema llamada Dharma

Ver tamién

• Dharmasastra (testos hinduistes)
• Rueda del dharma

Enllaces esternos

• Sutta Pitaka: Canasta de los Discursos Sutta Pitaka ye la segunda canasta (pitaka) del Canon Pali que contién más de 10 000 suttas (discursos) que'l Buda y, dacuando, dalgunos de los sos discípulos más cercanos pronunciaren mientres el so ministeriu de 45 años de duración.
• El Dhamma d'Aśoka, artículu de Roberto García nel sitiu web Academia.edu.

Notes

1. Nun significa 'les coses como son', nin 'el camín del allumáu' nin 'orde social'.
2. La forma españolizada "dármicas" nun ye avezáu, por eso nun-y la menta en Wikipedia.
3. Vease la entrada dharma, que s'atopa nel octavu renglón de la tercer columna de la páx. 510 nel Sanskrit-English Dictionary del sanscritólogo británicu Monier Monier-Williams (1819-1899).

Referencies