Distritu Federal

En delles repúbliques federales conozse como Distritu Federal (D.F.)^[1] al territoriu que contién la capital de la federación y nun pertenez a nengún estáu federáu en particular. Distritu ye un términu proveniente del llatín districtus, que tien el so orixe nel vocablu distringere, que significa "dixebrar". Esti conceutu usar pa nomar les delimitaciones que subdividen un territoriu cola cuenta d'entamar l'alministración y función pública, según los derechos políticu y civil, anque la definición de distritu ye distinta en cada país.

Un distritu federal ye un territoriu que ta so soberanía d'un Estáu federal ensin ser parte de nengún estáu o provincia integrante de la federación. Nos distritos federales tien xurisdicción direuta y esclusiva l'Estáu central y tán so l'alministración d'ésti, anque esto nun torgar que'l Gobiernu federal pueda delegar dalgunes de les sos atribuciones nun gobiernu llocal.

En Méxicu, la concepción d'un Estáu Federal queda entendida nel artículu 40 de la Constitución Política de los Estaos Xuníos Mexicanos, como una unión d'estaos llibres y soberanos que al constituyise formen una República representativa, democrática, llaica y federal.

Ye común que nes federaciones créense distritos federales coles mires d'evitar la influencia de los intereses particulares de cualquier estáu o provincia miembro, siendo esti territoriu sede de les autoridaes del Gobiernu federal. Nesti casu, llámase-y xeneralmente Distritu Federal pa estremala d'otru tipu de capitales (estatales, municipales, provinciales).

Esisten dellos países nel mundu constituyíos como estaos federales, por casu: Alemaña, Arxentina, Australia, Brasil, Canadá, Estaos Xuníos, Méxicu, Rusia, Suiza, Venezuela, Hondures, ente otros.

Etimoloxía

La idea del distritu federal naz n'Estaos Xuníos, yá qu'en 1778 producióse un alzamientu militar na Ciudá de Filadelfia en refugu de les autoridaes nacionales qu'ellí moraben. Nesa oportunidá, les autoridaes llocales fueron remisas a allegar n'auxiliu de les autoridaes federales, y de esta esperiencia aportó'l convencimientu de que les autoridaes federales teníen d'exercer xurisdicción esclusiva na ciudá en que moraren.

Por cuenta de que ye propiu d'esi país, una forma d'anglicismu, dellos países adoptaron otros nomes, como territoriu, rexón, área o capital federal.

Exemplos de distritos federales

De siguío, dellos exemplos de distintos distritos federales en distintes rexones del mundu:

• Washington D. C., capital de la federación d'Estaos Xuníos, ta allugada nel Distritu de Columbia, siendo la sede de los poderes federales. Foi creáu como tal el 1 de xunetu de 1790, siendo unu de los primeros distritos federales en ser cabecera d'una Federación.

• Canberra ta allugada nel Territoriu de la Capital Australiana, que funciona como una entidá distinta comparada colos demás estaos de la federación australiana. Ta allugada na parte norte del territoriu, 300 quilómetros al suroeste de Sydney y 650 quilómetros al nordeste de Melbourne. La situación de Canberra foi escoyida pa la posición de la capital nacional en 1908 como un compromisu ente Sydney y Melbourne, los dos grandes ciudaes. Ye distintu a les demás ciudaes australianes, yá que foi construyida dende cero, como una ciudá planiada.

• Na Federación Rusa, hai nueve distritos federales que son, sicasí, un nivel alministrativu adicional ente'l nivel nacional y otres subdivisiones menores.

• Na India, la capital Delhi atopar nun territoriu especial (Territoriu Capital Nacional), dixebrada de los demás estaos de la unión, dándo-y un estatus distintu.

• Na Federación Malaya, entiende'l territoriu de Kuala Lumpur, Putrajaya y Labuan, que ye alministráu direutamente pol gobiernu nacional.

• Brasil tuvo ente 1822 y 1960 la ciudá de Rio de Janeiro como'l distritu federal, hasta que Brasilia foi inauguráu en 1960 nel nuevu Distritu Federal.

• Arxentina tien dende 1880 a la ciudá de Buenos Aires como Capital de la Nación, que dende 1996 tien un réxime de gobiernu autónomu similar al de les provincies arxentines. En 1987 el Congresu de la Nación Arxentina aprobó'l treslláu de la Capital federal al Distritu Federal de Viedma - Carmen de Patagones pero se descontinuo el proyeutu..

Antiguos distritos federales

• Méxicu, D. F. Foi creáu'l 18 de payares de 1824, col enfotu de que fuera una entidá distinta a los demás estaos, p'allugar los poderes Executivu, Llexislativu y Xudicial, colo que s'evitó la influencia escesiva d'un estáu sobre los demás de la federación. La Constitución mexicana contempla la posibilidá de que los poderes de la Unión puedan treslladase a otra parte del territoriu, y nesi casu designaríase un nuevu distritu federal y la Ciudá de Méxicu alzar nel estáu del Valle de Méxicu. La Constitución Federal de 1824 delegó al Congresu de la Unión la facultá pa escoyer el llugar en que tendríen d'asitiase los supremos poderes de la federación. Dempués de munchos discutinios el Congresu de la Unión por aciu decretu del 18 de payares de 1824 créase'l Distritu Federal. Teniendo a la Plaza de la Constitución como'l centru y de ende un radiu de 8.830 quilómetros. El 20 de payares publicó'l decretu por instrucciones del presidente Guadalupe Victoria. El día 20 de xineru del 2016, el presidente de la Comisión Permanente del Congresu de la Unión, Jesús Zambrano Grijalva, realizó la declaratoria de constitucionalidá de la reforma política del Distritu Federal de Méxicu y unviar al Executivu federal pa la so publicación nel Diariu Oficial de la Federación (DOF) el día vienres 29 de xineru de 2016, Dicha reforma contempla cambeos sustanciales na capital del país, ente los que destaquen que'l Distritu Federal sume, y conviértese na Ciudá de Méxicu.

• El Distritu Federal ye'l nome pol que ye conocíu l'antigua entidá federal de Venezuela que funcionó dende 1881 hasta 1999, y que dexó d'esistir cola aprobación de la nueva constitución esi mesmu añu. Tomaba antes de la so desapaición la totalidá del actual Distritu Capital qu'equival al Conceyu Llibertador de Caracas, según lo qu'anguaño ye l'Estáu Vargas hasta 1998. El so gobiernu tuvo hasta esi añu venceyáu al Executivu Nacional direutamente so la figura d'un Gobernador designáu.

• Ciudá de Guatemala. La Ciudá de Guatemala convertir en 1823 en sede de los poderes de la sumida República Federal de Centro América, convirtiéndose aquella en Distritu Federal d'esta. Dexó de ser Distritu Federal de la Federación centroamericana cuando'l Xeneral Francisco Morazán decidió treslladar oficialmente la capital d'esta otrora unión a San Salvador en 1834.

• San Salvador. Esta ciudá convirtióse oficialmente en Distritu Federal de l'antigua República Federal de Centro América en 1834 por orde del Xeneral Francisco Morazán, presidente d'esi desapaecíu país. El Salvador y más específicamente la so capital, San Salvador, representaba la so más fiel aliáu militar y políticu nel so suañu como unionista centroamericanu, debiendo claramente a esto que designara a San Salvador como Distritu Federal de la unión centroamericana. L'Estáu salvadoreñu treslladó entós la sede de los sos poderes a la ciudá de San Vicente. Escontra 1840 yá solo El Salvador siguía perteneciendo oficialmente a la Federación centroamericana, polo qu'en 1841 una asamblea constituyente recupera oficialmente'l territoriu vencíu pal Distritu Federal de Centroamérica designando a San Salvador nuevamente como la so sede política d'Estáu soberanu ya independiente.

Casos d'ausencia de Distritu federal definíu

• En Canadá, país federal, nun esiste un distritu federal definíu o dalgún rangu que dixebre a la so capital, Ottawa, de les demás entidaes federales canadienses. Dicha ciudá allugar na provincia d'Ontario y forma una aglomeración cola ciudá de Gatineau, Quebec. El llugar d'allugamientu de Ottawa foi escoyíu pola Reina Victoria del Reinu Xuníu, yá que s'atopa nun llugar estratéxicu, onde se xunen la parte anglófona y francófona del país, pa simbolizar una unión ente dambos.

• En Suiza, país federal, tampoco esiste un distritu federal definíu o dalgún rangu que dixebre a la so capital, Berna, de les demás entidaes federales helvétiques. Dicha ciudá allugar nel cantón de Berna, del que tamién ye la so capital. El llugar d'allugamientu de Berna foi escoyíu por atopar se nun llugar estratéxicu, magar na parte germanófona, mui cerca de la parte francófona del país, y estratéxicamente coneutada con esta postrera y cola italófona.

Referencies

1. Academia de la Llingua Asturiana (2007). Cartafueyos Normativos. Abreviatures, rotulaciones y propuestes d’espresión y llocución. ISBN 978-84-8168-421-6.

Enllaces esternos