Don Giovanni

El llibertín castigáu o Don Juan (títulu orixinal n'italianu, Il dissoluto punito, ossia il Don Giovanni) ye un drama graciosu en dos actos con música de Wolfgang Amadeus Mozart y llibretu n'italianu de Lorenzo da Ponte basáu na obra d'Antonio de Zamora. Lleva como númberu KV 527. Estrenar nel Teatru de Praga (anguaño llamáu'l Teatru Estatal) el 29 d'ochobre de 1787.^[1] El llibretu de Da Ponte foi consideráu por munchos na dómina como dramma giocoso, un términu que denota un amiestu d'aición risible y seria. Mozart introdució la obra nel so catálogu como una "ópera buffa". Anque dacuando clasificada como risible, entemez comedia, melodrama y elementos sobrenaturales.

Como obra destacada del repertoriu operísticu estándar, apaez como'l númberu siete na llista Operabase de les óperes más representaes en tol mundu,^[2] y la tercera de Mozart, dempués de La flauta máxica y Les bodes de Fígaro. La ópera, obviamente, ye una reelaboración de la tema lliteraria del Don Juan. Amás de toles reelaboraciones lliteraries y reflexones filosófiques de la tema polo xeneral, la ópera amenó delles receiciones lliteraries específiques.

La trama desenvolver en Sevilla (España).

Composiciones y estrenos

Mozart compunxo la ópera ente marzu y ochobre de 1787, en Viena y en Praga, basada nel mitu de Don Juan (el correspondiente italianu de Juan ye Giovanni). Surdió como un encargu a raigañu del ésitu que tuvo nesta última ciudá l'estrenu de la so anterior ópera, Les bodes de Fígaro. Acabó la partitura'l 28 d'ochobre del mesmu añu, dempués de que Da Ponte fora llamáu a Viena pa trabayar n'otra ópera. Hai rellatos desemeyaos sobre qu'acabara la obertura nel últimu minutu; dalgunos dicen que foi terminada'l día antes del estrenu, otros el mesmu día. Más probablemente terminóse'l día antes, dáu'l fechu de que Mozart escribió que terminó la ópera'l 28 d'ochobre. La partitura esixe dobles preseos de madera, trompes y trompetes, timbales, so continuu pa los recitativos, y les avezaes cuerdes. El compositor tamién especificó ocasionales efeutos musicales especiales. Pa la escena del baille a la fin del Actu I, Mozart esixe non menos de tres grupos n'escena pa tocar distintes dances en sincronización, caúna d'elles col so metro respeutivu, acompañando la danza de los principales personaxes. Nel Actu II, ver a Giovanni tocando la mandolina, acompañando cuerdes pizzicato. Cuando la estatua del Comendador fala per vegada primera más tarde nel actu, Mozart añade tres trombones al acompañamientu.

La ópera foi estrenada nel Teatru Estatal de Praga el 29 d'ochobre de 1787, sol so títulu completu de Il Dissoluto Punito, ossia il Don Giovanni Dramma giocoso in due atti. La obra foi recibida con gran ésitu de crítica y públicu, como asocedió de cutiu cola obra de Mozart en Praga. El Prager Oberamtszeitung escribió: "Aficionaos y músicos dicen que Praga nunca oyó nada asemeyao," y "la ópera... ye desaxeradamente malo d'interpretar."^[3] Provincialnachrichten de Viena señaló, "Herr Mozart dirixó en persona y dio la bienvenida feliz y jubiloso a les numberoses xuntes."^[4]

Mozart tamién supervisó l'estrenu en Viena de la obra, que tuvo llugar el 7 de mayu de 1788. Pa esta producción, escribió dos nueves aries colos sos correspondientes recitativos: l'aria de Don Ottavio Dalla sua pace (K.540a, compuesta'l 24 d'abril pal tenor Francesco Morella), el de doña Elvira In quali eccessi ... El mio tradì quell'alma ingrata (K. 540c, compuesta'l 30 d'abril pa la sopranu Caterina Cavalieri)^[5] y el dúu ente Leporello y Zerlina Per queste tue manine (K. 540b, compuestu'l 28 d'abril).

Práutiques d'interpretación

Orixinalmente los actores alternaben ente recitativo faláu y aries, pero nes producciones modernes suelse utilizar el recitativo secco compuestu pol mesmu Mozart pa sustituyir el testu faláu.

Obertura de Don Giovanni

¿Problemes al reproducir esti ficheru?

El conxuntu final de la ópera de normal omitióse hasta mediaos del sieglu XX, y nun apaez nel llibretu vienés de 1788. Mozart tamién fixo una versión encurtiada de la partitura operística. Con too y con eso, el conxuntu final ye cuasi invariablemente interpretáu en plenu güei.

Otru enfoque modernu que s'atopa dacuando ye cortar l'aria más célebre de Don Ottavio, Il mio ayalga, en favor de la menos esixente Dalla sua pace, que la reemplazó nel estrenu vienés p'afaese al tenor Francesco Morella. La mayor parte de les producciones modernes atopa un llugar pa dambes aries de tenor, sicasí. Amás, el dúu Per queste tue manine, compuesta específicamente pal estrenu vienés, córtase frecuentemente nes producciones de la ópera del sieglu XXI.

En producciones modernes, Masetto y el Comendador son papeles interpretaos por distintos cantantes, anque'l mesmu cantante interpretó dambos papeles tantu nel estrenu de Praga como nel de Viena, y el coru de demonios de la escena final dempués de la salida del Comendador da al cantante'l tiempu pa cambéu de vestuario antes d'entrar como Masetto pal sestetu.^[6]

Personaxes

Personaxe !Tesitura	Repartu del estrenu mundial, 29 d'ochobre de 1787^[7] Direutor: Wolfgang Amadeus Mozart	Repartu del estrenu vienés, 7 de mayu de 1788^[8] Direutor: Wolfgang Amadeus Mozart
Don Giovanni, un mozu noble desaxeradamente llicenciosu	barítonu	Luigi Bassi	Francesco Albertarelli
Leporello, sirviente de Don Giovanni	Felice Ponziani	Francesco Benucci^[9]
Il Commendatore (Don Pedro)	baxu	Giuseppe Lolli	Francesco Bussani
Donna Anna, la so fía, prometida de Don Ottavio	sopranu	Teresa Saporiti	Aloysia Weber^[10]
Don Ottavio	tenor	Antonio Baglioni	Francesco Morella
Donna Elvira, una dama de Burgos abandonada por Don Giovanni	Katherina Micelli	Caterina Cavalieri^[11]
Masetto, un llabrador	so^[12]	Giuseppe Lolli	Francesco Bussani
Zerlina, prometida de Masetto	Caterina Bondini^[13]	Luisa Mombelli
Coru: llabradores, sirvientes, dames, músicos, demonios

Argumentu

L'aición desenvolver en Sevilla, a mediaos del sieglu XVII. Don Giovanni, un mozu noble, sobeyosu y sexualmente promiscuo, falta y enoxa al restu de los personaxes del repartu, hasta qu'a la fin s'atopa con daquién al que nun puede matar, cutir, refugar o burllar.

Actu I

La obertura empieza en Re menor, antes d'un allegro en Re mayor allegre.

Cuadru 1ᵘ: Atriu del Palaciu del Comendador

Leporello, el criáu de Don Giovanni, quexar de la so vida ("Notte y giorno faticar – Nueche y día trabayar"). Vixila mientres Don Giovanni intenta seducir a doña Anna, fía del Comendador. De sópitu, dambos apaecen: Giovanni ta amazcaráu, pero doña Anna suxetar del brazu. Ella desea saber quién ye (Tríu: "Non sperar, se non m'uccidi – Nun esperes, nun siendo que me mates") y glaya pidiendo ayuda. Apaez el so padre, el comendador, y desafía a Giovanni mientres doña Anna fuxe en busca d'ayuda. Giovanni mata al Comendador y escapa con Leporello. Anna torna col so prometíu, don Ottavio, y dellos criaos. Al ver el cuadru espántase. Dambos xuren vengación contra l'asesín desconocíu. (Dúu: "Ah, vendicar, se il puoi, giura quel sangue ognor! – Ah, ¡xurar vengar esti sangre!").

Cuadru 2ᵘ: Nes contornes de Sevilla

Na fuxida de la casa del Comendador, Giovanni y Leporello atopar con Elvira, quien canta que foi abandonada pol so amante a quien busca pa vengase ("Ah, chi el mio diz mai – Ah, ¿quién puede dicime?"). Giovanni empieza a flirtear con ella, pero él ye'l desgraciáu a quien busca. Emburria a Leporello, ordenar cuntar la verdá a Elvira y entós escápase.

Leporello diz-y a Elvira que Giovanni nun merez la pena. Enséña-y un catálogu, un cuadiernu nel que tán apuntaes toles amantes de Don Giovanni, a les que sedució y a les qu'abandonó. Les sos conquistes inclúin 640 n'Italia, 231 n'Alemaña, 100 en Francia, 91 en Turquía, pero n'España, son yá "mille y tre", 1,003. ("Madamina, il catalogo è questo – Señorita, este ye'l catálogu"). Nun recitativo frecuentemente cortáu, Elvira xura vengación al afayar, con plasmu y murnia, que se cunten per miles. Elvira, acorviada al ver cual ye la realidá, decide que va castigar nel so nome y nel de toles muyeres burllaes, a Don Giovanni, pero pa esti momentu Leporello tamién fuxó.

Cuadru 3ᵘ: Xardín nel palaciu de Don Giovanni

Cuando doña Elvira cólase, ente una procesión nupcial con Zerlina y Masetto, dos llabradores, y hai una gran fiesta. Apaecen Don Giovanni y Leporello. Giovanni siéntese darréu atraíu por Zerlina, ya intenta seducila delantre de Masetto. Toma a la pareya de llabradores como patronu y ufiérta-yos el so proteición en cuenta de esixir la so Derechu de pernada sobre la novia. Ella siéntese en ciertu mou atraida por Don Giovanni, y nun ufierta gran resistencia a les insinuaciones d'él. Al dase cuenta de que Giovanni pretende quedase tras con Zerlina, Masetto enóxase ("Ho capito! Signor, sì – ¡Yá lo entiendo! ¡Sí, señor mio!"). Masetto, ofendíu y escoltáu por Leporello, colar col restu de los invitaos a la boda al palaciu de Don Giovanni, pos ésti haise comprometíu a celebrar los esponsales con tola pómpara y esbardie posibles.

Don Giovanni y Zerlina llueu se queden solos y él, darréu, empieza a exercitar los sos artes de seducción (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).. (Dúu: "Là ci darem la mano – ¡Ellí vamos dar la mano"). Llega Doña Elvira y ataya la seducción ("Ah, fuggi il traditor – ¡Fuxe del traidor!"). Colar con Zerlina estremándola asina de Don Giovanni. Ésti queda solu y atópase con Don Ottavio y Doña Anna quien-y piden ayuda na so empresa de vengar la muerte del padre asesináu de Doña Anna (el Comendador), ensin ser conscientes de qu'él ye l'agresor. Don Giovanni, solliviáu al dase cuenta de que nun lo reconocieron, rápido promete la so ayuda, y pregunta quién alterió la so paz. Primero que ella pueda contestar, intervién Doña Elvira quien alvierte a Don Ottavio y a Doña Ana de la perfidia de Don Giovanni. Giovanni intenta convencer a Ottavio y Anna de qu'Elvira ta lloca. (Cuartetu: "Non ti fidar, o misera – Nun confíes nél, oh, infeliz").

Finalmente, al despidise, Don Giovanni despídese, y al faelo, Doña Anna esmorecer al reconocer en Don Giovanni al asesín del so padre, pola so voz. Ella rellata a Don Ottavio los aciagos detalles d'aquella tráxica nueche y esíxe-y que, agora que sabe la identidá del asesín, cumpla la so promesa de vengar la muerte del so padre (Aria d'Anna: "Or sai chi l'onore – Él ye quien intentó robame'l mio honor"). Ottavio, non convencíu, decide vixilar al so amigu. ("Dalla sua pace – De la so paz, la mio paz depende").

Leporello informa a Giovanni que tolos invitaos de la boda llabradora tán na so casa, qu'él distrayxo a Masetto de los sos celos, pero que Zerlina, tornando con Elvira, fixo una escena y arruinó tou. Sicasí, Don Giovanni permanez allegre y diz-y a Leporello qu'entame una fiesta y convide a toles moces que pueda atopar. ("Aria del xampán" de Giovanni": "Fin ch'han dal vino – Hasta que tean chispaos"). Ellos entaínen a colar al palaciu.

Zerlina sigue al celosu Masetto ya intenta aselalo ("Batti, batti o bel Masetto – Cutir, oh, bellu Masetto"), pero xustu cuando consigue convencelo de la so inocencia, la voz de Don Giovanni dende fora del escenariu sobrosaltar y asusta. Masetto, abarruntando nuevamente de Zerlina, decide escondese pa ver por sigo mesmu lo que va faer Zerlina cuando Giovanni llegue. Zerlina intenta escondese de Don Giovanni, pero él atopar ya intenta cortexala de nuevu, hasta qu'atopa col escondite de Masetto. Confusu, pero reponiéndose rápido, Giovanni reprocha a Masetto que dexara sola a Zerlina, y devolver temporalmente. Depués los guía a los dos hasta'l so salón de baille, que foi fastuosamente decoráu. Don Ottavio, Doña Anna y Doña Elvira deciden presentase igualmente na fiesta amarutaos con mázcares. Leporello velos y, ensin reconoce-yos, convída-yos en nome del so amu a entrar nel palaciu. Ottavio y Anna recen pidiendo proteición, y Elvira busca vengación (Tríu: "Proteggra il giusto cielu – Que'l xustu cielu protéxanos").

Cuadru 4ᵘ: Interior del Palaciu de Don Giovanni

Celébrase la fiesta nel palaciu de Don Giovanni. Preséntense tres orquestes de cámara separaes nel escenariu. Hai gran movición y cola ayuda de Leporello que se pon a baillar con Masetto pa distrayelo, Don Giovanni llogra dixebrar momentáneamente a Zerlina de Masetto, consiguiendo llevar a la rapaza a una habitación. A los berros d'auxiliu de Zerlina alleguen Masetto y los demás invitaos, consiguiendo lliberar a la llabradora. Don Giovanni intenta confundilos abasnando a Leporello a el cuartu y amenaciando con mata-y a él por asaltar a Zerlina. Pero Ottavio saca una pistola, los trés invitaos quítense les mázcares y declaren que lo saben tou. Pero a pesar de trate denunciáu per toos llaos, Don Giovanni consigue escapar abrir pasu cola espada ente los invitaos.

Actu II

Cuadru 1ᵘ: Ante la casa de Donna Elvira

Leporello amenacia con dexar a Don Giovanni, pero'l so amu aséla-y con una ufierta de paz de dineru. (Dúu: "Eh via buffone – Venga, bufón"). Deseyando seducir a la doncella d'Elvira, Don Giovanni convence a Leporello de que s'intercambien la capa y el sombreru. Elvira averar a la so ventana, llamentándose de que'l so corazón siga amando a Don Giovanni, a pesar de saber que ye un traidor. (Tríu: "Ah taci, ingiusto core – Ah, cállate, inxustu corazón"). Viendo una oportunidá pa un xuegu, Don Giovanni escuéndese y saca alantre a Leporello, vistíu como Giovanni. Dende'l so escondite, Don Giovanni canta una promesa d'arrepentimientu, espresando'l so deséu de volver con ella, mientres Leporello faise pasar por Don Giovanni ya intenta evitar rise. Elvira quédase convencida y baxa a la cai. Leporello, siguiendo cola so farsa como Don Giovanni, llevar pa caltenela ocupada mientres Giovanni da una serenata a la so doncella cola so mandolina . ("Deh vieni alla finestra – Ven a la ventana").

Primero que Don Giovanni pueda terminar cola so seducción de la doncella, Masetto y los sos amigos lleguen, buscando a Don Giovanni y pretendiendo matalo. Don Giovanni (vistíu como Leporello) convencer de qu'él tamién odia a Don Giovanni, y xúnese a la caza. Dempués d'esvalixar hábilmente a los amigos de Masetto (Aria de Giovanni: "Metà di voi qua vadano – La metá de vós id per esi llau"), Don Giovanni, cuando queda solo con Masetto, quíta-y el so armes, péga-y y allóñase corriendo, riéndose, pero ensin afayase como Don Giovanni. Zerlina llega y consuela al quebráu Masetto. ("Vedrai carino – Vas Ver, ciñu mio").

Cuadru 2ᵘ: Nel xardín de Don Giovanni

Leporello, amarutáu de Don Giovanni, trata de fuxir de Donna Elvira. (Sestetu: "Sola, sola in buio llocu – Sola, sola, nesti llugar escuru"). Cuando él intenta escapar, apaecen Anna con Ottavio quien la ta consolando nel so dolor. Xusto cuando Leporello va esmucir pela puerta, que difícilmente atopa, abrir Zerlina y Masetto y, viéndolo vistíu como Giovanni, atrapar primero que pueda escapar. Cuando Anna y Ottavio danse cuenta de lo que pasa, toos van arrodiar a Leporello, amenaciándolo de muerte. Elvira pide clemencia pa él, ye la única que lo fai, intentando protexer al home a quien ella cree Giovanni, diciendo que ye'l so maríu. Los otros cuatro tán decidíos a castigar al traidor, pero Leporello quítase'l disfraz y revela la so verdadera identidá (quintetu: "Mille torbidi pensieri - Mil pensamiento tormentosos"). Ruega'l perdón de tol mundu y, viendo una oportunidá, consigue fuxir corriendo (Aria de Leporello: "Ah pietà signori miei – Ah, piedá, señores mios"). Daes les circunstancies, Ottavio quédase convencíu de que Giovanni foi l'asesín del padre de doña Anna (el fináu Comendador) y xura vengación ("Il mio ayalga (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión). – La mio ayalga" - anque na versión de Viena esto cortóse).^[14] Elvira entá ta furiosa con Don Giovanni por traicionala, pero tamién lu siente por él. ("El mio tradì quell'alma ingrata – Esi desgraciáu fistol traicionóme").

Cuadru 3ᵘ: Campusantu en Sevilla

Don Giovanni llega hasta'l campusantu de Sevilla, hasta los pies de la estatua del comendador qu'él asesinó, anque nun se decata d'eso. Mientres Don Giovanni monologa, llega Leporello, que-y fala a Don Giovanni del riesgu que corrió, y Don Giovanni burllar d'él, diciendo qu'él aprovechó'l so disfraz como Leporello, intentando seducir a una de les amigues de Leporello. Pero'l criáu nun lu atopa risonderu, suxiriendo que podría ser la so esposa, y Don Giovanni echar a rir, diciendo que "meyor entá". La estatua de mármol cobra vida, dirixir escontra Don Giovanni, y alviértelu que la so risa nun va durar más allá de la puesta de sol. A una orde del so amu, Leporello llee la inscripción de la base de la estatua: "Toi esperando la vengación del mio asesín". Leporello apavórase, pero'l descaráu Giovanni fai que Leporello convide a la estatua a una cena que va celebrar nel so palaciu, amenaciando con matalo si nun lu fai. Leporello fai dellos intentos de convidar a la estatua a cenar pero debíu al mieu nun acaba de cumplir la xera. (Dúu:"Oh, statua gentilissima"–"Oh, la más noble estatua"). Pa la so gran sorpresa, la estatua acepta la invitación, moviendo escontra baxo la cabeza nun xestu afirmativu. Don Giovanni, viendo la escena, decide tomar la pallabra y pide a la estatua que fale, si puede, y diga si va dir a la cena. La estatua respuende "Sí" y Don Giovanni y Leporello salen del campusantu asustaos.

Cuadru 4ᵘ: Palaciu del Comendador

Don Ottavio píde-y a Donna Anna que nun retrase más la so boda. Sicasí, ella sigui retrasando la ceremonia, refúgalu, y diz-y que ye non aparente tan llueu dempués de la muerte del so padre. Él acusar de ser cruel, y ella asegúralu qu'amar, y que ye lleal. ("Non el mio dir"–"Nun me digas").

Cuadru 5ᵘ: Nel comedor del palaciu de Don Giovanni

Tán preparando la cena pa la llacuada d'esa nueche. Don Giovanni ta celebrando'l so regresu a Sevilla. Giovanni allantar nel luxu d'una gran cena con acompañamientu musical (mientres la cual la orquesta interpreta pieces entós contemporánees – incluyendo una referencia al aria "Non più andrai" d'otra ópera del propiu Mozart "Les bodes de Fígaro", mientres Leporello sirve. ("Finale" "Già la mensa preparata"–"Yá la mesa ta preparada"). Elvira apaez, diciendo qu'ella nun siente yá rensía per Don Giovanni, namái pena. ("L'ultima prova dell'amor mio"–"La última prueba del mio amor"). Sorprendíu pola so falta d'odiu, Don Giovanni pregúnta-y qué ye lo que quier, y ella ruégalu que camude de vida. Giovanni moflar d'ella y entós xírase, allabando al vinu y a les muyeres como la "esencia y gloria d'humanidá". Firida y enoxada, Elvira abandona y cólase. Un momentu dempués, oise'l so berru dende fuera de les parés del palaciu, y torna un momentu, namái pa fuxir per otra puerta. Don Giovanni ordena a Leporello que vaya a ver lo que la disgustó; n'echar# una güeyada fora, el criáu tamién glaya y vuelve corriendo a el cuartu, tatexando que la estatua apaeció como prometió. Llamen con fuercia a la puerta. Leporello, paralizáu pol mieu, nun puede responder, de manera qu'abre la puerta'l mesmu Don Giovanni. Apaez el Comendador muertu. La figura averar hasta Don Giovanni. Cola sobrenatural música en Re menor de la obertura entá más estremecedora pola voz de baxu ("Don Giovanni! a cenar teco m'invitasti"–"¡Don Giovanni! Convidástime a cenar contigo"), el Comendador ufiérta-y una última oportunidá pa penase, pero Don Giovanni refugar categóricamente. La estatua fundir na tierra y abasna consigo a Don Giovanni. El fueu del infiernu, y un coru de demonios, arrodien a Don Giovanni conforme ésti fúndese.

Lleguen doña Anna, don Ottavio, doña Elvira, Zerlina y Masetto, buscando al villanu. Nun lo atopen a él, sinón a Leporello, escondíu debaxo de la mesa, tremeciendo pol horror sobrenatural que guardó. Don Giovanni ta muertu. Anna y Ottavio van casase cuando pase l'añu de duelu d'Anna; Elvira va pasar el restu de la so vida nun conventu; Zerlina y Masetto finalmente van colar a la so casa a cenar; y Leporello va dir a la tabierna p'atopar a un meyor amu.

El conxuntu del final espresa la moraleja de la ópera – "Tal ye'l fin de quien faen el mal: la muerte del pecador siempres reflexa la so vida" ("Questo è il fin"-"Este ye'l fin"). Nel pasáu, el conxuntu final dacuando omitíase por direutores que pretendíen que la ópera terminara cuando'l personaxe principal morría. Sicasí, esti enfoque nun hai pervivido, y los direutores d'anguaño cuasi siempres inclúin el final na so totalidá. La vuelta a la tonalidá de Re mayor y l'inocente simplicidá de los postreros compases conclúin esta obra.

Música y Arias

La obertura componer de dos partes, la primera ye un Andante, que se va repitir na parte de la so muerte. La segunda parte, ye un molto Allegro, de calter festivu. La primera aria que s'escucha na ópera ye Notte y giorno faticar, interpretada por Leporello, y ende queda patente'l calter risible-bufo del personaxe. De siguío, faen la so entrada Anna y Don Giovanni, qu'interpreten un tríu, Non sperar, se non m'uccidi. Darréu apaez otru tríu, tamién interpretáu por Giovanni, Leporello y el Comendador, Lasciala, indegno. L'aria más conocida interpretada por Don Ottavio, ye Dalla sua pace.

Una de les aries más conocíes d'esta obra ye Madamina, interpretada por Leporello dedicada a Donna Elvira, tamién conocida como'l aria del catálogu. Otra bien conocida ye Là ci darem la mano, interpretada por Don Giovanni y Zerlina, que ye un minueto. Como amuesa d'otra de les agrupaciones de Mozart, ta'l cuartetu de Don Giovanni, Ottavio, Anna y Elvira, Non ti fidar, o misera. De siguío, vien unu de los pasaxes más importantes de la ópera y que foi tou un rumbu ensin igual nel sieglu XVIII, que foi la introducción de 3 orquestes al empar tocando nel escenariu, caúna con un compás distintu, mientres n'escena interpreten el Septetu Venite pur avanti.

Los conxuntos na ópera son abondoses y ricos harmónica y rítmicamente, entrepolándose con aries y recitativos que siguen la trama. Tal ye'l casu del quintetu del segundu actu "Mille torbidi pensieri", de Leporello, donna Anna, Ottavio, Elvira y Zerlina.

Puede destacar igualmente l'aria risondero y misterioso de la entrevista cola estatua del comendador, "Oh statua gentilissima", na qu'intervién la mesma estatua.

Del últimu cuadru, destaca sobremanera l'aria Già la mensa è preparata, onde Leporello tien en teoría que cantar mientres come, dándo-y muncha complexidá a esti fragmentu. Nesi intre, hai un momentu orquestal, nel qu'interpreten melodíes de moda que Don Giovanni escoyó pa la so cena, ente les que s'atopen temes de Vicente Martín y Soler (Una Cosa Rara, con llibretu de da Ponte tamién), de Giuseppe Sarti ya inclusive de Mozart. La ópera termina col sestetu Ah, dov'è il perfido y col fragmentu Questo 'e il fin, fugáu.

Nel final de la ópera, xúnese un coru, d'espíritos infernales, y añader dellos trombones, yá que ye un preséu que s'acomuñó en munches óperes a lo sobrenatural y a lo infernal.

Llibretu

Lorenzo da Ponte basar nel mitu de Don Juan pa la ellaboración del llibretu, sobremanera en El burlador de Sevilla, de Tirso de Molina, de 1630. Cunta la lleenda que Giacomo Casanova tuvo presente nel estrenu de la ópera en Praga, ya inclusive se llega a dicir qu'intervieno direutamente na redaición del llibretu, yá que yera amigu personal de da Ponte. Anque gracies a esta obra Mozart consiguió un contratu na corte de José II, el conteníu nun se llindaba puramente al mitu. En realidá, había una carga social importante en tola representación, siguiendo de dalguna manera'l llibretu de la so anterior ópera, Les bodes de Fígaro.

Dende l'empiezu de la obra yá se ve esti enclín, onde la primera aria ye interpretada por un sirviente, Leporello, na cual fala de les desventaxes de ser sirviente, de lo mal que se pasa, y de qu'a él -y gustaría ser caballeru, de conteníu claramente subversivo. Amás, el fechu de que la ópera nun s'empecipiara con unu de los protagonistes principales, sinón con un sirviente que se ta quexando de la so propia situación, foi daqué verdaderamente revolucionariu. De dalguna manera, quier interpretase como que la vida llicencioso y llibertino de Don Juan, yera en realidá la vida llicenciosa de l'aristocracia. Nuna de les aries de la fiesta, antes del final del primer actu, Don Giovanni y otros personaxes, brinden al berru de Viva la libertà, Viva la llibertá. Anque ye'l personaxe de Don Giovanni'l qu'empecipió'l brinde, apenes dos años antes del entamu de la Revolución francesa ver sobre un escenariu asemeyáu declaración d'intenciones, debió de ser bien ofensivu.

A diferencia de la tradición cristiana imperante na dómina, el protagonista, Don Giovanni, nun se pena, sinón que direutamente ye unviáu a los infiernos. El final de la ópera, nel so estrenu en Praga, terminaba con un sestetu interpretáu polos sobrevivientes a Don Giovanni, de calter allegre y gayoleru y con connotaciones morales, que foi prohibíu nel so estrenu en Viena, por consideralo subversivu y de dudosu gustu.

Discografía

Influyencia cultural

Filosofía y lliteratura

El filósofu danés Søren Kierkegaard escribió un llargu ensayu nel so llibru Enten-Eller (O (lo uno) o (lo otru)) nel cual defendía la propuesta de qu'esta ópera ye la meyor obra d'arte enxamás realizada. L'autor románticu alemán Ernst Theodor Amadeus Hoffmann escribió tamién un curtiu y bien interesante rellatu Don Juan, basáu nel de Mozart, con un xuegu de realidá, representación ya introspeición.

Cine

Don Giovanni, tamién foi una adautación cinematográfica, dirixida por Joseph Losey nel añu 1979. L'interesante y yá citáu ensayu sobre Don Giovanni per parte d'E.T.A. Hoffmann nel so cuentu-ensayo "Don Juan" foi afechu al cine por Ricard Carbonell nel so curtiumetraxe Don Giovanni (2006). La última adautación llibre del mitu, recreando la redolada de Mozart, foi la película "Io Don Giovanni" de Carlos Saura.

Dellos fragmentos de la ópera incluyir nes bandes sonores de les películes "Amadeus" y "Sherlock Holmes: A Game of Shadows".

Música

Chopin fixo unes variaciones pa pianu solo, basaes n'unu de les temes de la ópera, l'aria Là ci darem la mano, interpretada por Zerlina y Don Giovanni, col mesmu títulu, en si bemol Mayor, Op. 2. Tamién Beethoven realizó unes variaciones sobre este mesma tema, pa tríu de vientu, pa dos oboes y un corno inglés, col mesmu títulu y ensin númberu de Opus. Franz Liszt compunxo una obra pa pianu titulada Reminiscencies de Don Juan y Fantasía sobre motivos de Fígaro y Don Juan, inspiraes nesta ópera. Robert Schumann compunxo una obra pa pianu, Álbum pa la mocedá, Op. 68, basáu nun fragmentu de Don Giovanni, l'aria de Zerlina. Hector Berlioz compunxo nel añu 1828 unes variaciones sobre Là ci darem la mano de Don Giovanni. Paganini compunxo nel añu 1828 un Capriccio sobre Là ci darem la mano, para violín y orquesta, que na actualidá atópase perdíu. Yá nel sieglu XX, Nino Rota compunxo la so Fantasía sobre dolce notes de Don Giovanni, pa pianu y orquesta.

Referencies

Notes

↑ El teatru ye mentáu como'l Teatru di Praga nel llibretu pal estrenu de 1787 (Deutsch 1965, 302–303); pal nome actual del teatru vease "The Estates Theatre" Archiváu 2021-04-19 en Wayback Machine na páxina web del Teatru Nacional de Praga. Una recién escultura del Comendador fecha por Anna Chromý recuerda esi estrenu.
↑ «Opera Statistics». Operabase. Consultáu'l 8 de mayu de 2011.
↑ Deutsch 1965, 303
↑ Deutsch 1965, 304
↑ OperaGlass at Opera.Stanford.Edu
↑ Buch, David Joseph (2008). Magic flutes & enchanted forests: the supernatural in eighteenth-century musical theater. University of Chicago Press, páx. 332.
↑ Repartu del estrenu de Casaglia (2005)
↑ Deutsch 1965, 313
↑ Benucci foi'l primer Fígaro en Les bodes de Fígaro'.
↑ Weber, ciñada de Mozart, cantó con frecuencia nes sos obres.
↑ Cavalieri foi la primera Konstanze en El raptu nel serrallo.
↑ El papel ye de cutiu cantáu por barítonos
↑ Abert, Spencer, Eisen: W. A. Mozart
↑ Ye nesti puntu cuando na producción vienesa de la ópera, Zerlina consigue volver prindar a Leporello protestón, abasnar pel pelo y llamando a Masetto. Amenaciándolo con una navaya, ella arreyar a un taburete mientres él intenta engatusarla por que nun-y faiga dañu. (Dúu: "Per queste tue manine – Por estes manes tos"). Zerlina cuerre p'atopar a Masetto y los otros, y, de nuevu, Leporello consigue escapar xusto primero que ella vuelva. Esta escena, marcada por baxa comedia, ye raramente interpretada.

Ver tamién

Enllaces esternos

Là ci darem la mano, interpretada por Anna Netrebko y Bo Skovhus
Notes, discografía y llibretu (Italianu - Español) (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Madamina, il catalogo è questo (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
Grabación d'alta definición audiu AAC - OGG - Spire, Bezdin Ensemble, 2014

[1] El teatru ye mentáu como'l Teatru di Praga nel llibretu pal estrenu de 1787 (Deutsch 1965, 302–303); pal nome actual del teatru vease "The Estates Theatre" Archiváu 2021-04-19 en Wayback Machine na páxina web del Teatru Nacional de Praga. Una recién escultura del Comendador fecha por Anna Chromý recuerda esi estrenu.

[2] «Opera Statistics». Operabase. Consultáu'l 8 de mayu de 2011.

[3] Deutsch 1965, 303

[4] Deutsch 1965, 304

[5] OperaGlass at Opera.Stanford.Edu

[6] Buch, David Joseph (2008). Magic flutes & enchanted forests: the supernatural in eighteenth-century musical theater. University of Chicago Press, páx. 332.

[7] Repartu del estrenu de Casaglia (2005)

[8] Deutsch 1965, 313

[9] Benucci foi'l primer Fígaro en Les bodes de Fígaro'.

[10] Weber, ciñada de Mozart, cantó con frecuencia nes sos obres.

[11] Cavalieri foi la primera Konstanze en El raptu nel serrallo.

[12] El papel ye de cutiu cantáu por barítonos

[13] Abert, Spencer, Eisen: W. A. Mozart

[14] Ye nesti puntu cuando na producción vienesa de la ópera, Zerlina consigue volver prindar a Leporello protestón, abasnar pel pelo y llamando a Masetto. Amenaciándolo con una navaya, ella arreyar a un taburete mientres él intenta engatusarla por que nun-y faiga dañu. (Dúu: "Per queste tue manine – Por estes manes tos"). Zerlina cuerre p'atopar a Masetto y los otros, y, de nuevu, Leporello consigue escapar xusto primero que ella vuelva. Esta escena, marcada por baxa comedia, ye raramente interpretada.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]