Enel (n'orixe ENEL, acrónimu de Ente nazionale per l'energia elettrica) ye una empresa multinacional productora y distribuidora d'enerxía llétrico y de gas. Foi instituyida como ente públicu a finales de 1962; en 1992 foi tresformada en sociedá por aiciones[1] y en 1999, dempués de la lliberalización del mercáu de la enerxía llétrico en , foi privatizada.[2] L'Estáu italianu, al traviés del Ministeriu d'Economía y Finances, entá se caltién como'l principal accionista y en mayu de 2015 tenía'l 25,5 % del capital social.[3] Ta cotizada na Bolsa de Milán.
Enel ye la 56ª empresa nel mundu por volume de ventes con 75,7 mil millones d'euru[4] y una capitalización na bolsa de más de 39 mil millones d'euru.[5][6] A finales de 2017 cuntaba con cuasi 69 000 emplegaos, en llixera flexón respeuto al añu anterior.[7]
La producción d'enerxía llétrico en 1898 equivalía a 100 millones de kilovatio hora[8][9][10] y llegó a más de 56 mil millones en 1960.[11][12] La mayoría de la xeneración d'enerxía llétrico esplotó les carauterístiques del territoriu, ye dicir los recursos hidrogeológicos,[13][14] col llabor de más de 1200[15][16][17] empreses privaes locales o rexonales o venceyaes a suxetos industriales.[18][19][20][21][22][23]
L'estáu subvencionó la realización de centrales llétriques y de les coneutaes aiciones territoriales p'amontar la xeneración d'enerxía llétrico.[24][25][26] Nel ámbitu de la distribución l'estáu intervieno en 1961 y unificó les tarifes a nivel nacional por iguales clases de consumu (al traviés de "la cassa conguaglio per il settore elettrico"[27][28]) ya impunxo que les empreses llétriques conectaren a quienquiera que lo pidiera.[19][23][29][30][31][32][33][34][35][36]
En 1962 foi instituyíu'l "Ente per l'energia elettrica" coles mires de volver la enerxía llétrico una ferramienta de desenvolvimientu del país y d'establecer una política nacional de la enerxía llétrico, tamién sobre la base de les esperiencies d'otros países como Francia y Gran Bretaña.[33][34][37][38][39][40]
A principios de 1962 el Gobiernu Fanfani IV recibió l'enfotu pol parllamentu italianu y comprometióse nuna propuesta d'unificación del sistema llétricu dientro de 3 meses del enfotu.[41][42][43][44] Na sesión de la Cámara de Diputaos del 26 de xunu de 1962 foi presentáu'l proyeutu de llei qu'estableció los principios y modalidaes pa la institución del "Ente nacional pa la enerxía llétrico" ("E.N.E.L.").[17][45][46][47]
Enel consiguió toles actividaes de les empreses qu'operaben na producción, tresformamientu, tresmisión y distribución d'enerxía llétrico, cola esceición de los autoproductores, ye dicir empreses que producíen más del 70% d'enerxía llétrico en función d'otros procesos granibles (nes que socesivamente s'oldearon tamién les empreses municipalizadas[41]), o bien les pequeñes empreses que nun producíen más de 10 millones de kilovatio hora per añu.[48][49][50][51][52][53]
Pa compensar eses incorporaciones, definiéronse les modalidaes de valutación del valor de les empreses y se instituyó un indemnizo que corresponde-y en 10 años a los creditores con una tasa d'interés del 5,5%.[50][54] El 1962 consideróse un añu de transición, nel que tolos cargos y ganancies de les empreses incorporaes tresferir a Enel, ente que el 1963 marca'l primer añu d'exerciciu de la empresa.[55][56][57][58]
Les primeres incorporaciones interesaron les siguientes empreses:[59]
Los primeros oxetivos d'Enel fueron la modernización y el desenvolvimientu de la rede llétrica cola construcción de les dorsales d'alta tensión llétrico], les conexones internacionales y coles islles, la electrificación de les zones rurales y la realización del centru nacional de suministru de la rede llétrica. Eses actividaes financiar tamién la emisión, en 1965, de bonos garantizaos pol estáu, con un valor de más de 200 mil millones de llires italianes.[64][65] En 1967 la supervisión d'Enel pasó del Comité de los Ministros al comité interministeria pa la programación económica (CIPE) siempres acordies con el Ministeriu d'Industria.[50][66][67] Amás, nesi periodu la produccióntermollétrica superó per primer vegada la hidrollétrica.[68][69]
En 1963 fíxose'l Centru nacional de suministru en Roma col fin de xestionar los fluxos d'enerxía na rede coordinando les instalaciones de producción, la rede de tresmisión, la distribución y amás la interconexón del sistema llétricu non col estranxeru, y regularizando intre per intre la producción y la tresmisión d'enerxía a partir de la efectiva necesidá.[1][59][65][70][71][72][73]
Nel ámbitu de la lletrificación rural los centros habitaos non coneutaos cola rede llétrica pasaron del 1,27% de 1960 al 0,46% de 1964, con más de 320.000 nuevos habitantes enllazaos. Nel quinqueniu 1966-1970 empezáronse nueves inversiones pa la electrificación rural, a mariña pol 80% del estáu y pol 20% d'Enel, xuntu de tarifes facilitaes como estímulu al desenvolvimientu agrícolo.[74][75][76][77][78]
En 1968 empezaron les obres (que terminaron na primer metá de los años '70) de realización de la llinia de 380 Kv de conexón ente Florencia y Roma, que xunió'l sistema llétricu d'alta tensión del Norte col del Centro Sur.[79][80] Realizáronse amás les conexones internacionales d'alta tensión con Francia (llinia de 380 kV Venaus-Villarodin, 1969) y con Suiza.[43][81]
Nos mesmos años activáronse les conexones llétriques col usu de cables submarinos ente la península y la Islla d'Elba (1966),[82] la d'Isquia (1967)[82][83] y Cerdeña, al traviés de Córcega (1967).[69]
Enel tuvo implicada en La traxedia de la presa Vajont, del 9 d'ochobre de 1963 na presa Vajont esplotada pa producir una grande cantidá d'enerxía hidrollétrico, en que les sos agües cayó un desmoronamiento de 260 millones de metros cubos. La instalación realizar la SADE y el 14 de marzu de 1963 acababa de ser conferíu a la recién nacida Enel nel ámbitu del procesu de nacionalización. L'impautu del desmoronamiento nel llagu produció unes foles, dientro y fora del valle del Vajont, que llambieron los pueblos d'Erto y Casso y que pasaron la presa, destruyendo los pueblos agües abaxo de Longarone, Pirago, Rivalta, Villanova y Faè. Esi desastre causó aproximao dos mil víctimes. Enel foi acusada nel procesu como sociedá responsable del desastre, con agravantes de la prevedibilidad del acontecimientu. En 1964, tamién la Montedison tuvo implicada nel procesu, por incorporar la SADE, empresa constructora de la instalación.[84] Dambes sociedaes fueron condergaes a desquitar los daños al les comunidaes afeutaes pola catástrofe.
1970–1980: crisis enerxética y busca de nueves fontes
Los años '70 fueron carauterizaos por una fuerte crisis enerxética que arrecó drástiques midíes d'austeridá y condució a la definición d'un plan enerxéticu nacional qu'estableció como oxetivu la construcción de nueves centrales llétriques y la busca de nueves fontes enerxétiques.
A finales de los años '70 empezóse la construcción de la central termollétrica de Porto Tolle que la so primer seición empezó a funcionar en 1980.[99][100]
Desempeñáronse les obres de construcción de la presa del Altu Gesso, terminada en 1982, parte de la central hidrollétrica Luigi Einaudi "Entracque".[111][112]
La década que va de 1980 a 1990 foi carauterizada pola realización de nueves instalaciones, tamién esperimentales col usu d'enerxíes alternatives, y por una progresiva amenorgamientu de la dependencia del petroleu que pasó del 75,3% en 1973 a 58,5% en 1985.[113][114][115]
En 1986 rexistróse'l primer balance activu d'Enel con 14.100.000.000 de llires italianes de beneficiu.[116][117][118][119]
Finalmente en 1987, dempués de lo asocedío en Černobyl, el referéndum sobre'l nuclear que punxo un puntu final al usu de la enerxía nuclear en , y decidió el zarru y el bloquéu de construcción de centrales nucleares y estableció un nuevu plan enerxéticu nacional.
En 1984-85 empezó a funzionar la central de bombéu hidroeléctricu d'Edolo (Lombardía), una ente les más grandes centrales llétriques d'esti tipu n'Europa,[123][124][125][126]
Amás en 1985 el centru nacional de suministru y de control de la rede llétrica foi gradualmente treslladáu del centru de Roma a Settebagni ya incluyíu nun contestu européu de sincronización de la xeneración d'enerxía llétrico.[151][152]
Referéndum, zarru de les centrales nuclear y nuevo plan enerxéticu nacional
Dempués del desastre de Černobyl' de 1987, foi convocáu un referendu col que decidió atayase los programes enerxéticos nucleares en . Con rellación a les centrales qu'esistíen o en construcción:[48][49][92][153][154]
En 1987 la central electronuclear Enrico Fermi de Trino en Vercelli (El Piamonte) foi desactivada, anuláronse los programes de la segunda central y foi cerrada definitivamente en 1990,
En 1988 atayáronse les obres empezaes en 1982 pa la construcción de la central electronuclear Alto Lazio en Montalto di Castro. En 1989 la central foi convertida en central policombustible,
En 1988 foi cerrada la central electronuclear de Llatina (Lazio),
La central electronuclear de Garigliano (Campania) yá fuera cerrada en 1978.
Socesivamente en 1988 el nuevu Plan Enerxéticu Nacional (PEN) estableció como oxetivos fundamentales la medría de la eficiencia enerxética, la proteición del ambiente, l'aprovechamientu de los recursos nacionales, la diversificación de les fontes de suministru del estranxeru y polo xeneral la competitividá del sistema granible.[48][155][156][157][158][159]
Ente 1990 y 2000 asistir a una progresiva lliberalización del mercáu de la enerxía llétrico.[48]
En 1991 cola llei n. 9 de xineru de 1991, asistir a una primera parcial lliberalización de la producción d'enerxía llétrico procedente de fontes convencionales y de fontes anovables; dexar a les empreses producir enerxía llétrico pa usu propiu cola obligación de dexar les cantidaes por demás a Enel.[48][160][161]
En xunetu de 1992 el Gobiernu Amato I convirtió Enel en sociedá por aiciones y el Ministeriu del Tesoro yera l'únicu accionista.[162]
En 1999, pol Decretu Bersani, empezó la lliberalización del mercáu llétricu; la consecuencia foi una reordenación societaria d'Enel cola separación de les actividaes de producción, tresmisión, distribución y venta de energiía,[163][164][165] encargaes a trés distintes sociedaes: Enel Produzione, Enel Distribuzione y Terna (la propiedá de Terna fu vencida dafechu por Enel en 2005). Amás establecióse pa Enel una llende máxima de xeneración d'enerxía llétrico equivalente al 50% de la producción nacional total.[164][165][166][167][168][169][170]
En 1999, cola nueva ordenación xurídica de la empresa, el 31,7% d'Enel privatizóse. A la privatización siguió la cotización en bolsa; les aiciones Enel cotizar na Bolsa d'Italia a un preciu de 4,30 euru per títulu; el total de la ufierta foi 4,183 mil millones d'aiciones por un valor total de 18 mil millones d'Euros.[171][172][173][174][175][176]
Cola privatización y el cambéu de denominación (d'ENEL - Ente nazionale per l'energia elettrica, a Enel S.p.A.) decidió camudase tamién el logo d'empresa: adoptóse'l que propunxo Maurizio Minoggio de UNIMARK, que combina los estilemas del sol y del árbol, colos raigaños que traen a la memoria la tradición d'empresa y los rayos qu'aluden a la multiplicación de los servicios que s'ufierten.[177][178]
Nel añu 2000 Enel punxo en marcha'l proyeutu de conexón ente les redes llétriques de y Grecia per mediu de la instalación d'un electroducto submarín llargu 160 km que coneutara Otranto (Puglia) cola ciudá griega de Aetos (Peloponeso) y capaz de tresportar 600 megavatiu d'enerxía de tensión continuo. La realización del proyeutu concluyir en 2002, y tuvo un costu totalo de 339 millones d'Euros.[179][180][181]
En 1993 Enel realizó la instalación fotovoltaica de Serre en Persano (Campania) daquella la más grande d'Europa con una potencia de 3,3 Megavatiu, instalación potenciada y riattivato en 2011.[182][183][184][185]
La década que va de 2000 a 2010 carauterizar por delles polítiques d'amenorgamientu del impautu ambiental na producción d'enerxía y por una progresiva internacionalización d'Enel per mediu de numberoses alquisiciones y fusiones.[193][194][195]
Nel añu 2000 Enel robló un alcuerdu col Ministeriu del Ambiente y el Ministeriu d'Industria pol que se comprometía nel amenorgamientu de les emisiones d'anhidrido carbónicu del 13,5% antes del 2002 y del 20% antes de 2006.[196][197][198]
Nel añu 2000 Enel per mediu del so filial Erga adquirió CHI Energy productor d'enerxía anovable activa nel mercáu estauxunidense y canadiense; la operación tuvo un costu de 170 millones de dólares.[203][204][205]
En 2001 Enel ganó'l concursu pa l'adquisición de Viesgo, filial d'Endesa y activa nel mercáu español de la producción y distribución d'enerxía llétrico con una capacidá neta instalada de 2400 MW.[206][207][208][209]
En 2002 Enel venció Eurogen S.p.A, Elettrogen S.p.A y Interpower S.p.A. conforme a lo establecío pol Decretu Bersani.[210][211][212][213]
En 2004 Enel foi incluyida nel Dow Jones Sustainability Index, índiz de bolsa qu'envalora les prestaciones financieres de les compañíes mondiales sobre la base de principios d'excelencia económicu-financiera y de sostenibilidá ambiental.[214][215][216]
En 2007 Enel punxo en marcha la operación d'adquisición de la utility ibérica Endesa, y nun primer momentu algama una cuota del 67% del capital, y en 2009 llega al total control del capital.[217]
En 2001 Enel punxo en marcha en Brasil la construcción d'una llinia de tresmisión d'alta tensión llarga 1.095 km.[218][219]
En 2009 Enel dio vida al proyeutu Archilede; el nuevu sistema d'allumáu urbanu foi escoyíu por 1600 conceyos; esta nueva teunoloxía d'allumáu intelixente dexó realizar un aforru enerxético de cuasi 26 GWh/añu amenorgando les emisiones de anhidrido carbónicu de 18.000 ton/añu.[220][221][222]
En 2009 Enel inauguró una nueva central fotovoltaica, cerca del Parque de Villa Demidoff en Pratolino (Florencia). El proyeutu denomináu “Diamante” prevía la puesta en funcionamientu d'una instalación capaz d'almacenar la energíia acumulada nes hores diurnes so la forma d'hidróxenu col fin d'utilizar dicha enerxía n'ausencia de sol.[223][224][225]
En 2005 Enel dexó'l 62,75% (el restante 37,25% vencer en 2006) de Wind a Weather Investments S.A.R.L. sociedá dependiente del empresariu exipciu Naguib Sawiris, naquellos años direutor executivu del grupu Orascom.[237][238][239]
Esi periodu foi carauterizáu pol nomamientu del nuevu Conseyu d'alministración que los sos principales oxetivos fueron l'arreglu de les actividaes al estranxeru y l'amenorgamientu de la delda.
En 2011 Enel Distribuzione realizó en Molise na zona d'Isernia, la primer rede intelixente, ye dicir una Smart grid, capaz de regular con eficiencia'l fluxu bidireccional d'enerxía llétrico producida por enerxíes renovabiles. La inversión total por esi proyeutu foi equivalente a 10 millones d'euros.[244][245][246]
En 2012 Enel y Renault, nel ámbitu de la movilidá llétrica y Smart City, collaboraron na producción d'un modelu d'automóvil que dexara indicar en tiempu real al veceru la llocalización de los puntos de recarga Enel más cercanos a la so posición y les informaciones sobre la so disponibilidad. Precedentemente, Enel collaboró tamién con otres cases productores como Opel, Mercedes y Piaggio.[247][248][249][250][251]
En 2012 Enel punxo en venta'l 5,1% de Terna (empresa) qu'entá tenía, y salió definitivamente da la rede d'alta tensión.[252]
En 2013 Enel selló en Sochi un alcuerdu pola venta del 40% de Artic Russia, una joint venture con Eni, que de la mesma controlaba'l 49% de SeverEnergia, por un costu de 1,8 mil millones de dólares.[253][254]
En 2011 Enel robló un memorándum acordies con el Conceyu de Roma y cola Universidá de Roma La Sapienza pa la realización y la instalación de Diamante, una central fotovoltáica capaz d'atropar y guardar la enerxía producida, poniéndola disponible tamién n'ausencia de la lluz del sol.[260][261]
En 2011 Enel Distribuzione, sociedá que xestiona la rede de distribución d'Enel, y NEC Corporation alcanaron un alcuerdu de partnership estratéxica col fin de desenvolver nueves teunoloxíes y soluciones nel ámbitu de les Smart grid.[262][263][264]
Ente 2012 y 2014 Enel Distribuzione y General Electric collaboraron en proyeutos d'investigación nel campu de la eficiencia enerxética y del amenorgamientu de les emisiones de CO2.[265][266][267]
En 2012 Enel y Huaneng Clean Energy Research Institute sellaron un memorándum acordies con el fin de reforzar la cooperación nel desenvolvimientu de teunoloxíes en materia de carbón llimpio, enerxía anovable y xeneración distribuyida.[268][269]
En 2011 Enel entró a formar parte del United Nations Global Compact, la iniciativa creada poles Naciones Xuníes, en tema de sostenibilidá económica, social y ambiental, qu'axunta empreses del mundu enteru.[270]
En 2011 Enel foi almitida nel FTSE4Good Index de la Bolsa de Londres que mide'l comportamientu de les empreses nel ámbitu de la sostenibilidá ambiental, nes rellaciones colos stakeholder, nel respetu de los derechos humanos, na calidá de les condiciones llaborales y na llucha a la corrupción.[271][272]
En 2011 Enel robló un alcuerdu marco de cooperación col Programa alimentar mundial (WFP) de les Naciones Xuníes, na llucha contra la fame nel mundu y contra los cambeos climáticos. L'importe del proyeutu foi de 8 millones d'euros y entendía la produccióne y la distribución d'estufes pa la cocina d'alta eficiencia, l'allugamientu d'instalaciones fotovoltáicas nes sedes loxístiques de WFP y el sofitu a les intervenciones humanitaries.[273][274][275]
En 2012 Enel confirmó la so presencia nel Expo 2015 axudicándose dos licitación pa la realización de Smart grid, una rede intelixente pa optimizar la distribución d'enerxía.[276][277]
Enel, cotizada na Bolsa de Milán a partir de 1999 y con sede principal en Roma, forma parte d'un grupu d'empreses que s'ocupa de la producción y de la distribución d'enerxía llétrico y de gas en cuasi 30 países n'Europa, América del Norte, América del Sur, Asia y África.[278][279][280][281][282]
El grupu emplega sobre 69.000 encargaos,[283] tien más de 60 millones de veceros nel mundu (56 millones nel mercáu de la enerxía llétrico y 6 millones nel mercáu del gas) y una capacidá neta instalada equivalente a 89 GW, ye primeru n'Europa por númberu de veceros y segundu, dempués d'EdF, por capacidá.[278][280][284][285][286][287][288][289][290]
Enel desempeña amás actividaes d'investigación y desenvolvimientu nel ámbitu de la producción y de la tresmisión d'enerxía llétrico, como:
el planiamientu y la realización de "centrales híbrides" que preven l'usu combináu de diverses fontes o de teunoloxíes pal caltenimientu d'enerxía col fin d'amontar la eficiencia de les instalaciones, en dellos proyeutos xunto con Enea.[331][332][333]
el desenvolvimientu de les redes intelixentes Smart grid capaces d'amontar la eficiencia y la sostenibilidá na distribución d'enerxía llétrico, col sofitu de la Comunidá europea.[334][335]
de la xestión del serviciu de mayor tutela, per mediu d'Enel Servizio Elettrico, ye dicir el suministru d'enerxía a precios establecíos pol Tribunal de la enerxía llétrico y del gas nes árees onde Enel Distribuzione ye entidá concesionaria del serviciu.[340]
Dempués de la lliberalización del mercáu, Enel nun puede producir más del 50% de la enerxía llétrico producida nel territoriu nacional[342] y tien la obligación, como toles empreses productores, de coneutar a la rede llétrica a quienquiera que lo pida (serviciu universal), según recen les normatives europees. Polo xeneral Enel ta sometida a la supervisión y a les decisiones del Tribunal de la enerxía llétrico y del gas.[343][344]
desempeña actividaes financieres de coleuta de fondos nos mercaos, emplegándolos n'operaciones d'inversión per mediu de los sos filiales Enel Investments, Enel Finance International y International Endesa (empreses asitiaes nos Países Baxos).[353]
Enel ta entamada en 5 divisiones:
Global Generation: ocupar de la xeneración d'enerxía llétrico.
Global Infrastructure and Network: cubre les infraestructures de tresporte y distribución d'enerxía.
Enerxía Anovable, que'l so ámbitu ye la producción d'enerxía per mediu de fontes anovables que depende d'Enel Green Power y que'l so direutor xeneral, de mayu de 2014 Francesco Venturini, ye tamién direutor executivu de la mesma Enel Green Power.[354][355][356]
Globale Trading: apurre a les sociedaes del grupu Enel y a los veceros terceros los productos utilizaos na carga de centrales termoeléctriques y los servicios de optimización de la producción d'enerxía y de distribución.[357]
Upstream Gas: si ocupa d'inversiones na actividá d'esploración, producción y desenvolvimientu de les infraestructures de tresporte de gas.
En Bulgaria Enel ta presente per mediu d'Enel Green Power con dos instalaciones eóliques adquiríes en 2008 y que la so capacidá foi doblada en 2010, por un total de 42 MW. Les instalaciones atopar en Kamen Bryag y Shabla nel nordeste del país a lo llargo de la mariña del Mar Negru.[359][360][361]
En Xipre Enel participa per mediu d'Enel Trade con una participación del 12,5 % nun consorciu pa la esploración y la producción de gas nel campu de Leviathan ente Xipre, Israel y El Líbanu.[362][363][364][365][366]
Nos Países Baxos Enel ta presente con diverses sociedaes financieres (Enel Finance International N.V., Enel Investment Holding B.V., International Endesa B.V.) pa la coleuta de fondos nos mercaos per mediu d'obligaciones o otres formes de financiamientu ya inversión n'actividaes de producción y de distribución d'enerxía llétrico. Amás Enel ta presente per mediu d'Endesa Energia S.A. na venta de gas y de lletricidá a grandes veceros.[373]
En Rumanía Enel cuenta con más de 2,6 millones de veceros gracies a cuotes de participación mayoritaria en sociedaes de distribución d'enerxía llétrico na Muntenia del Sue, Bucuresti inclusive, nel Banato y na Dobrugia.[374] Per mediu d'Enel Green Power, Enel ta presente na xeneración d'enerxía llétrico con una capacidá total de 534 MW.[375][374]
N'Eslovaquia pol 66 % de Slovenské Elektrárne, adquiríu en 2006, Enel produz enerxía llétrico por un total de 5700 MW de la enerxía nuclear, termollétrico ya hidrollétrico.[378][379]
N'España y en Portugal, Enel ye'l principal operador pola participación n'Endesa con una xeneración d'enerxía llétrico total equivalente a 23 474 MW (que los sos 6500 MW anovables) y más de 11 millones de veceros nel mercáu llétricu y 1,2 millones nel mercáu del gas.[380] Amás Enel actúa una xeneración d'enerxía llétrico con enerxíes anovables por Enel Green Power España con una capacidá total n'España de 1745 MW y en Portugal de 163 MW.[381][382]
En Turquía Enel participa nes investigaciones pal desenvolvimientu d'enerxía xeotérmico per mediu d'Enel Green Power y del grupu Meteor Uzun.[383][384][385]
Nos Estaos Xuníos y en Canadá, Enel produz enerxía hidrollétrico, xeotérmico, eólico y a biomases per mediu d'Enel Green Power North America (anteriormente conocida como Enel North America), filial d'Enel Green Power por una capacidá total de 2083 MW (1980 MW n'EX y 103 MW en Canadá).[386]
Enel ta presente en Méxicu dende 2007. Per mediu d'Enel Green Power produz enerxía por 399 MW procedente d'enerxía eólico (346 MW) y d'enerxía hidrollétrico (53 MW).[387][388][389][390][391]
Per mediu d'Enel de Costa Rica, S.A, filial d'Enel Green Power Latin America, en Costa Rica Enel produz enerxía llétrico por un total de 55 MW procedente d'enerxía eólico (24 MW) y enerxía hidrollétrico (31 MW).[392][393][394][395]
En Panamá, per mediu d'Enel Fortuna, una filial d'Enel Green Power Panamá, Enel produz enerxía con una capacidá total de 300 MW, equivalente al 23% de les necesidaes nacionales panameñas en 2014.[399][400][401][402][403]
N'Arxentina, Enel produz enerxía llétrico con una capacidá total de 4.522 MW, per mediu de les filiales d'Endesa Chile (Endesa Costanera, Hidroeléctrica El Chocón, y Dock Sud).[405][406]Per mediu d'EDESUR Enel distribúi enerxía llétrico a más de 2,3 millones de veceros.[407]
En Brasil, Enel produz enerxía llétrico per mediu de les filiales Endesa Fortaleza y Cachoeira Dourada por una capacidá total de 987 MW. Amás Enel actúa na tresmisión d'enerxía llétrico per mediu d'Endesa CIEN y na distribución con:[408]
Ampla, que cubre la ciudá y l'Estáu de Rio de Janeiro con más de 2,6 millones de veceros.
Coelce, nel Estáu de Cearà, con más de 3,4 millones de veceros.
Per mediu d'Enel Brasil Participações Ltda, filial d'Enel Green Power, produz enerxía llétrico procedente de fontes anovables por 376 MW d'enerxía fotovoltaica (203 MW) y d'enerxía hidrollétrico (173 MW).[408][409][410][411][412][413]
En Colombia Enel produz enerxía llétrico por una capacidá de 2994 MW.[423] Per mediu d'Enel Green Power desenvuélvense proyeutos d'enerxíes alternatives.[424][425]
En Perú, Enel produz enerxía llétrico por una capacidá total de 1802 MW.[427] Dende 2011 Enel Green Power Perú trabaya pal desenvolvimientu de les enerxíes alternatives nel país, consiguiendo diverses llicencies pa instalaciones de xeneración d'enerxía llétrico.[428][429][430][431][432][433]
N'Arxelia Enel tien el 13,5% de les reserves de gas na presa de Illizi nel sureste del país y el 18,4% del campu de Isarene.[362] Amás en 2014 adquiriéronse, xuntu de Dragon Oil, les llicencies d'esploración del gas en dos árees: Msari Akabli y Tinrhert Nord. Nel primu Enel è anche operatore con una partecipazione del 70%, mentre nel secondo hai una partecipazione del 30%.[439][440][441][442][443][444]
la totalidá d'Enel Energia que s'ocupa de la venta d'enerxía llétrico nel mercáu llibre y de la venta de gas natural a los veceros finales. Esta postrera tien el 100% d'Enel.si, empresa qu'ufierta soluciones procedentes d'enerxíes anovables a los veceros finales y xestiona los "Puntos Enel Green Power" en franchising.[458]
el 69,171%[466] d'Enel Green Power nel ámbitu de la xeneración d'enerxía llétrico procedente d'enerxíes anovables, que de la mesma tien distintes filiales internacionales n'Europa, América del Norte y América del Sur.
De les infraestructures y de les redes, Enel tien el:[462][467]
100% d'Enel Sole, que s'ocupa del allumáu público y artístico.
Pal trading nos mercaos internacionales y en , amás del suministru y de la venta de productos enerxéticos y de gas, Enel tien el 100% d'Enel Trade, que de la mesma tien el 100% d'Enel Trade Rumanía, Enel Trade Croacia y d'Enel Trade Serbia.[59][456]
Amás, per mediu d'Enel Trade, Enel tien la totalidá de Nuove Energie, empreses especializada na construcción d'instalaciones de regasificación.[59][456][459]
En Bélxica Enel tien, per mediu d'Enel Investment Holding, el 100% de Marcinelle Energie, propietaria de la omónima central llétrica, adquirida en 2008 por Duferco Diversification.[460][461][462] En 2013 roblóse una carta d'intenciones pa la cesión de la sociedá en Gazprom.[463][462] Nel 2013 venne firmata una lettera di intenti per la cessione della società a Gazprom.[464][465][466][467][468][469]
En Francia Enel tien el 5% de la bolsa llétrica francesa Powernext.[367]
N'España, dempués del allugamientu de títulos en payares de 2014, Enel tien, per mediu de la sociedá Enel Iberoamérica (antes conocida como Enel Energy Europe[470]), el 70,1% d'Endesa, adquirida en 2009 con una participación del 92,06%.[471][472][473][474] L'adquisición valió-y a Enel en 2009 el premiu Platts Global Energy Awards de Deal of the Year.[475]
en Rusia Enel ta presente dende 2004:[475]
tien el 56,43% d'Enel Rusia (n'orixe OGK-5) per mediu d'Enel Investment Holding BV.[376][476][477][478][479]
dende 2008, per mediu d'Enel Investment Holding BV, tien el 49,5% de RusEnergoSbyt, suministrador d'enerxía llétrico.[480]
En 2013 Rosneft, per mediu de NGK Itera, mercó la participación del 40% d'Enel en Arctic Russia BV que de la mesma tenía'l 19,6% en SeverEnergia.[481][482][483][484][485][486]
En Chile Enel tien, per mediu d'Enel Iberoamérica (antes conocida como Enel Energy Europe[470]), el 60,62 % de Enersis Chile dempués de l'adquisición de la participación d'Endesa y del 100 % d'Endesa Llatinoamérica SA.[488][489]
En Perú per mediu d'Enersis Chile, Enel tien una participación del 58,6 % de Edegel Perú, dempués del alcuerdu robláu con Inkia America Holding en 2014.[490]
Según los datos CONSOB actualizaos a 27 de mayu de 2015, l'accionista relevante d'Enel, ye dicir con una participación cimera al 2% ye'l Ministeriu italianu d'Economía, que tien el 25,50% del capital social.
↑Giuseppe Vottari. Storia d'Italia (1861-2001). Alpha Test, páx. 73. ISBN 978-88-483-1555-5.
↑Augusto Garuccio; Giuseppe Guarino; Franco Selleri (1993). Nucleare Y Solare Come Alternative Al Petrolio. Edizioni Dedalo, páx. 47. ISBN 978-88-220-3736-7.
↑Vestrucci (2013). «Appendice 3: L'energia elettrica in Italia», L'Italia y l'energia. 150 anni di postvisioni energetiche. FrancoAngeli, páx. 225. ISBN 978-88-204-0561-8.
↑Giancarlo Morcaldo (2007). Intervento pubblico y crescita economica: un equilibriu da ricostruire. FrancoAngeli, páx. 156-157. ISBN 978-88-464-8974-6.
↑Sergio Zoppi (2003). Il Mezzogiorno di De Gasperi y Sturzo (1944-1959). Rubbettino Editore, páx. 76. ISBN 978-88-498-0705-9.
↑ (1967) Notiziario24. Confederazione generale dell'industria italiano, páx. 1621.
↑ 33,033,1Giovanni di Capua (2004). «Per l'irizzazione dell'energia elettrica», Tommaso Zerbi y i federalismi. Rubbettino Editore. ISBN 978-88-498-0896-4.
↑ 34,034,1 (1962) Economia internazionale delle fonti di energia6. Istituto di economia delle fonte di energia, Università commerciale L. Bocconi.
↑Lauro Orizio; Francesco Radice (1964). Storia dell'industria elettrica in Italia (1882-1962). Nova tipu lito, páx. 308.
↑Franco Amatori; Francesco Brioschi (1997). «-y grandi imprese private: famiglie y coalizioni», Fabrizio Barca: Storia del capitalismu italianu dal dopoguerra a oggi. Donzelli Editore.
↑ 38,038,138,2 (1989) Piero Bolchini: La Nazionalizzazione dell'energia elettrica: l'esperienza italiana y di altri paesi europei : atti del convegno internazionale di studi del 9-10 de payares de 1988 per il XXV anniversario dell'istituzione dell'Enel. Laterza, páx. 264. ISBN 978-88-420-3511-4.
↑ (1955) Libertà y giustizia per il Mezzogiorno. G. Macchiaroli.
↑ (1962) Il Consiglio di Stato: organo ufficiale del Centru italianu di studi amministrativi2. Italedi.
↑ 41,041,1Giancarlo Morcaldo (2007). Intervento pubblico y crescita economica: un equilibriu da ricostruire. FrancoAngeli, páx. 156. ISBN 978-88-464-8974-6.
↑Fabio Silari (1989). Italia contemporánea176-177. Istituto nazionale per la storia del movimento di liberazione.
↑ 43,043,1Publio Fedi; Fabrizio Liberati (1981). Miti y realtà: genesi, obiettivi y consuntivi della nazionalizzazione dell'industria elettrica, 1962-1977 : l'interpretazione economica dei bilanci in rosso. Mondadori Education. ISBN 978-88-00-86003-1.
↑ 48,048,148,248,348,4Barbara Pozzo (2009). -y politiche energetiche comunitarie. Un'analisi degli incentivi allo sviluppo delle fonti rinnovabili. Giuffrè Editore. ISBN 978-88-14-14462-2.
↑ 50,050,150,250,3Eugenio Grippo; Filippo Manca (2008). Manuale curtiu di diritto dell'Energia. Wolters Kluwer Italia, páx. 33,64. ISBN 978-88-13-27438-2.
↑Stefano Nespor; Ada Lucia De Cesaris (2009). Codice dell'ambiente. Giuffrè Editore, páx. 1166-1174. ISBN 978-88-14-13797-6.
↑Geremia Gios; Ilaria Goio; Pietro Nervi (2014). Energia y territori di montagna. La produzione idroelettrica e il ruolo dei Consorzi dei BIM. Problemi y prospettive. FrancoAngeli, páx. 47. ISBN 978-88-917-0916-5.
↑Stefano Battilossi (2001). Acea di Roma 1909-2000: da azienda municipale a gruppo multiservizi. FrancoAngeli, páx. 260. ISBN 978-88-464-2952-0.
↑Giuseppe De Luca (2002). -y società quotate alla Borsa valori di Milano dal 1861 al 2000: profili storici y titoli azionari. Libri Scheiwiller.
↑Salvatore Satta (1982). Studi in memoria di Salvatore Satta2. CEDAM, páx. 1512.
↑ (1966) Il Consiglio di Stato: organo ufficiale del Centru italianu di studi amministrativi2. Italedi, páx. 412.
↑ (1966) Sentenze y ordinanze della Corte costituzionale5. Giuffrè.
↑ 59,059,159,259,3Massimo Bergami; Pier Luigi Celli; Giuseppe Soda (2012). National Monopoly to Successful Multinational: the case of Enel (n'inglés). Palgrave Macmillan, páx. 13. ISBN 978-1-137-03391-8.
↑Raffaele Cercola (1984). L'intervento esterno nello sviluppo industriale del Mezzogiorno: analisi della situazione attuale y delle tendenze recenti. Guida Editori, páx. 122. ISBN 978-88-7042-861-2.
↑ (2003) Commissione parlamentare d'inchiesta sul disastro del Vajont: inventariu y documenti. Rubbettino Editore, páx. 23. ISBN 978-88-498-0655-7.
↑Maria Martellini (2007). Dal monopoliu alla concorrenza. La liberalizzazione incompiuta di alcuni settori. FrancoAngeli, páx. 61-62. ISBN 978-88-464-9443-6.
↑Luigi Morati (1999). ABC dell'elettrotecnica y della illuminazione. Hoepli. ISBN 978-88-203-2581-7.
↑ 69,069,1Virginio Cantoni; Silvestri Andrea (2009). Storia della tecnica elettrica. Cisalpino, páx. 201. ISBN 978-88-323-6214-5.
↑ (1969) les transports d'énergie: techniques nouvelles et conséquences économiques. Travaux du Colloque européen d'économie de l'énergie. Grenoble, 6-8 mai 1965 (en francese). Mouton & Company, páx. 95.
↑Luca Mazzari (2011). Design per l'energia: strumenti y linguaggi per una produzione diffusa. Allinia Editrice, páx. 72. ISBN 978-88-6055-637-0.
↑Alfonso Percuoco (2004). L'energia ed i poteri. Il mercato llibero dell'energia elettrica tra realtà ed apparenze. FrancoAngeli, páx. 58. ISBN 978-88-464-5500-0.
↑ (1977) La Civiltà cattolicaVolume 1 - Quaderno 3040 – 19 febbraio 1977. La Civiltà Cattolica.
↑Antonio Cardinale; Alessandro Verdelli (2008). Energia per la industria in Italia: la variabile energetica dal miracolo economico alla globalizzazione. FrancoAngeli, páx. 64-65. ISBN 978-88-464-9264-7.
↑ (1984) Nuclear power in an age of uncertainty (n'inglés). DIANE Publishing, páx. 192. ISBN 978-1-4289-2377-5.
↑Nino Lo Bianco; C. M. Capè; Fabio Sampek (2011). La guida del Sole 24 Ore al management dell'energia. Mercato y catena del valore, modelli di business, sistemi di xestione y normative. Gruppo 24 Ore. p. 274.
↑ (1980) Atti della Società toscana di scienze naturali, residente in Pisa: Memorie86. Società toscana di scienze naturali.
↑ (1986) Atti della tavola rotonda tenuta a Bologna il 26 de xunu de 1979 el so il delta del Po: sezione idraulica. Tipografia compositori, páx. 33.
↑ (1980) Relazione generale sulla situazione economica del paese1. Institutu Poligrafico dello Stato, páx. 109.
↑Gianfranco Castelli. «Energia elettrica». Consultáu'l 6 de febreru de 2015.
↑Emilio Segrè (1977). La fisica dell'peracabo trentennio: prolusione tenuta per l'inaugurazione dell'anno accademico 1976-1977, nella cerimonia solenne del 12 de payares de 1976, onorata dalla presenza del Presidente della Repubblica. Accademia Nazionale dei Lincei. p. 5.
↑L'Energia elettrica. 54. Centru elettrotecnico sperimentale italianu "Giacinto Motta". 1977.
↑Notiziario dell'ENEA.: Energia y innovazione. 34. Comitato nazionale per la ricerca y per lo sviluppo dell'energia nucleare y delle energie alternative. 1988.
↑Antonio Cardinale; Alessandro Verdelli. Energia per la industria in Italia: la variabile energetica dal miracolo, páx. 77.
↑Politica ed economia. 18. Editori riuniti riviste. 1987. p. 73.
↑Notiziario dell'ENEA: Energia y innovazione. 33. Comitato nazionale per la ricerca y per lo sviluppo dell'energia nucleare y delle energie alternative. 1987. p. 61.
↑-y Cronache di Civitas. 38. Edizioni Civitas. 1987. p. 140.
↑ (n'inglés)Congresso Internazionale El so Grandi Opere Sotterranee: Atti : Firenze, Italy 8-11 de xunu de 1986. 2. Società italiana gallerie. giugno 1986.
↑ (n'inglés)World Water. 9. T. Telford Limited. 1986.
↑Valentina Besana (25 de payares de 2005). «Per Citigroup Enel è da mercara». Archiváu dende l'orixinal, el 10 de febreru de 2015. Consultáu'l 10 de febreru de 2015.
↑Giuseppe Augieri; Stefano Da Empoli (2002). Camudara per sopravvivere: la questione energetica in Italia. Rubbettino Editore, páx. 127. ISBN 978-88-498-0389-1.
↑Giancarlo Sturloni (2011). Energia nucleare. Alpha Test, páx. 128-129. ISBN 978-88-483-1274-5.
↑Marrone (2014). -y prospettive di crescita delle energie rinnovabili in Puglia: il espurechu delle biomasse. FrancoAngeli, páx. 25. ISBN 978-88-917-0602-7.
↑Eugenio Grippo; Filippo Manca (2008). Manuale curtiu di diritto dell'energia. Wolters Kluwer Italia. ISBN 978-88-13-27438-2.
↑Antonio Cardinale; Alessandro Verdelli (2008). Energia per la industria in Italia: la variabile energetica dal miracolo economico alla globalizzazione. FrancoAngeli. ISBN 978-88-464-9264-7.
↑Del Duru editorial=FrancoAngeli (2014). Dalla cogenerazione alla trigenerazione. Come ridurre la dipendenza energetica dell'Italia: Come ridurre la dipendenza energetica dell'Italia, páx. 210-. ISBN 978-88-568-4737-6.
↑Rapporto sulle performance ambientali OCSE Rapporti Sulle Performance Ambientali: Italia 2002. OECD. 2003. p. 46. ISBN978-92-64-09909-8.
↑ 165,0165,1Lo Bianco; Capè; Sampek (2011). La guida del Sole 24 Ore al management dell'energia. Mercato y catena del valore, modelli di business, sistemi di xestione y normative. Il Sole 24 Ore Norme y Tributi. ISBN 978-88-6345-264-8.
↑ (2008) Energia Nucleare: nuove prospettive ed opportunità. Terni: Morlacchi. ISBN 978-88-6074-258-2.
↑Bettina Campedelli (2007). Reporting aziendale y sostenibilità: i nuovi orizzonti del bilancio sociale. Franco Angeli, páx. 181. ISBN 978-88-464-6133-9.
↑Sergio Mariotti; Marcu Multinelli (2005). Italia multinazionale 2004. -y partecipazioni italiane all'esteru y estere in Italia. Rubettino, páx. 72-73. ISBN 88-498-1324-4.
↑«Enel» (inglés). Archiváu dende l'orixinal, el 14 de xunetu de 2015. Consultáu'l 14 d'abril de 2015.
↑Massimo Bergami; Pier Luigi Celli; Giuseppe Soda (2012) National Monopoly to Successful Multinational: the Case of Enel. Palgrave Macmillan, páx. 58. ISBN 978-1-137-03389-5.
↑Cristianu Busco; Mark L. Frigo; Angelo Riccaboni; Paolo Quattrone (2013) Integrated Reporting: Concepts and Cases that Redefine Corporate Accountability. Springer Science & Business Media, páx. 227. ISBN 978-3-319-02168-3.
↑«sito=ANSA Enel» (14 d'abril de 2014). Consultáu'l 14 d'abril de 2015.
↑Vincenzo Sanguigni (2013). Lo sviluppo internazionale delle imprese operanti nel settore fotovoltaico. Giappichelli, páx. 178-180. ISBN 978-88-348-0992-1.
↑Luca Reteuna (2009). Y dopo? Energie rinnovabili per tutti. Effata Editrice, páx. 46. ISBN 978-88-7402-494-0.
↑«Italia». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de xunetu de 2015. Consultáu'l 3 de setiembre de 2015.
↑«Italia». Archiváu dende l'orixinal, el 26 de xunetu de 2015. Consultáu'l 6 de setiembre de 2015.
↑«Russia». Archiváu dende l'orixinal, el 28 d'abril de 2015. Consultáu'l 5 de mayu de 2015.
↑«Enel». Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'abril de 2015. Consultáu'l 14 d'abril de 2015.
↑«Enel». Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'abril de 2015. Consultáu'l 14 d'abril de 2015.
↑«Enel». Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'abril de 2015. Consultáu'l 12 d'abril de 2015.
↑«Enel». Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'abril de 2015. Consultáu'l 14 d'abril de 2015.
↑«Enel». Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'abril de 2015. Consultáu'l 14 d'abril de 2015.
↑«Enel». Archiváu dende l'orixinal, el 18 de payares de 2015.
↑«Enel». Archiváu dende l'orixinal, el 20 de payares de 2015.
↑Francesco Renda; Roberto Ricciuti (2010) Tra economia y politica: l'internazionalizzazione di Finmeccanica, Eni ed Enel. Firenze University Press. ISBN 978-88-6453-169-4.
↑«Enel». Archiváu dende l'orixinal, el 22 de xunetu de 2015. Consultáu'l 14 d'abril de 2015.
↑«Belgio» (30 de setiembre de 2014). Archiváu dende l'orixinal, el 9 d'abril de 2015. Consultáu'l 17 de marzu de 2015.
↑«Grecia y Bulgaria» (31 d'avientu de 2013). Consultáu'l 17 de marzu de 2015.
↑«Olanda». Archiváu dende l'orixinal, el 3 d'abril de 2015. Consultáu'l 17 de marzu de 2015.
↑ 374,0374,1«Romania» (30 de setiembre de 2014). Archiváu dende l'orixinal, el 15 de marzu de 2015. Consultáu'l 17 de marzu de 2015.
↑Francesco Renda; Roberto Ricciuti (2010) Tra economia y politica: l'internazionalizzazione di Finmeccanica, Eni ed Enel. Firenze University Press, páx. 81-85. ISBN 978-88-6453-169-4.
↑«Cile» (30 de setiembre de 2014). Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2015. Consultáu'l 18 de marzu de 2015. «Enel hai una capacità di produzione di oltre 300 MW da energia idroelettrica ed eolica.»
↑«Cile» (31 d'avientu de 2013). Archiváu dende l'orixinal, el 2 d'abril de 2015. Consultáu'l 18 de marzu de 2015.
↑Heikki Eskelinen; Ilkka Liikanen; James W. Scott (2013) The EU-Russia Borderland: New Contexts for Rexonal Cooperation (n'inglés). Routledge. ISBN 978-1-136-21351-9.
↑«Enel Group» (inglés) (30 de setiembre de 2014). Archiváu dende l'orixinal, el 2016-10-23. Consultáu'l 18 de marzu de 2015.