Estilística

La estilística ye un campu de la llingüística qu'estudia l'usu artístico o estéticu del llinguaxe nes obres de teatru y na llingua común, nes sos formes individual y coleutivu.

Conceutu

Analiza tolos elementos d'una obra o del llinguaxe faláu, l'efeutu que l'escritor o falante desea comunicar al llector o receptor del discursu faláu y los términos, xiros o estructures complexes que faen más o menos eficaces esos efeutos. Intenta establecer principios capaces d'esplicar los motivos que lleven a un individuu o a un grupu social a escoyer espresiones particulares na so usu del llinguaxe, la socialización d'esos usos y la producción y receición de significaos. Entiende la crítica lliteraria y l'analís del discursu críticu.

Un xéneru lliterariu puede reparase como un grupu de carauterístiques que marquen l'estilu y estremar. Por casu, prosa y poesía. Otros aspeutos consideraos pola estilística son el diálogu, la descripción d'escenes, l'usu de voz pasiva o voz activa, la distribución y estensión de les oraciones, l'usu de rexistros dialeutales, les figures de dicción y les figures de pensamientu, el predominiu d'una categoría morfolóxica o clase de pallabra, l'usu de los símiles o comparances, la seleición o predominiu d'unos determinaos tropus, metáfores o imáxenes.

Historia

Aristóteles ocupar d'analizar el llinguaxe figuráu nel so Retórica y tamién en parte nel so Poética. Los eruditos helenísticos arrexuntaos en Alexandría tuvieron qu'estudiar el llinguaxe figuráu pa entender y comentar bien los poemes de Homero que pretendíen editar. Per otra parte, los romanos estudiaron el llinguaxe lliterariu tamién na Retórica a Herennio y Quintilianu dedicó-y dalgún espaciu nos sos Instituciones oratories. La estilística nun principiu consideróse una caña de la Retórica y de la Crítica lliteraria. Mientres la Edá Media establecióse un modelu estilísticu que reflexaba la división tripartita de los estamentos en plebeyos, nobles y clérigos: la "Rueda de Virgilio" o Rota Virgilii, asina llamada porque'l poeta romanu cultivó los trés na so poesía (Bucóliques, Geórgicas, epopeya Eneida)

1. Estilu sublime:
   1. Situación social de los personaxes: militar, caudiellos.
   2. Personaxes heroicos típicos: Héctor, Áyax.
   3. Animal acomuñáu con tales personaxes: el caballu.
   4. Arma: la espada.
   5. Radio de la so esfera d'aición: la ciudá o'l campamentu.
   6. Árbol simbólicu o significativu: el lloréu o'l cedru.
2. Estilu medianu:
   1. Situación social: llabrador.
   2. Personaxes típicos: Triptolemo, Celio.
   3. Animal acomuñáu con ellos: el güe.
   4. Arma o instrumentu correspondiente: l'aráu.
   5. Llugar d'aición: el campu.
   6. Árbol significativu: el pumar.
3. Estilu humilde:
   1. Situación social: pregueru folgosu (pastor ociosus).
   2. Personaxes representativos: Títiro, Melibeo.
   3. Animal acomuñáu con ellos: la oveya.
   4. Arma o instrumentu: el cayado.
   5. Llugar: la devesa.
   6. Árbol: la faya.

Nel sieglu XVIII, l'ilustráu francés Buffon afirmó que "l'estilu ye l'home"; esto ye, lo que d'individual, personal o suxetivu queda na so escritura lliteraria. Nel sieglu XIX desenvolvióse esta visión suxetiva del estilu por aciu el Romanticismu. Una visión esistencial ya historicista del mesmu afirmaba que la obra lliteraria tenía que reflexar la esperiencia vital de los individuos y que la obra nun podía ser perfecta nin acabada, sinón abierta a evolución pa tar realmente viva: Humboldt afirmaba que'l mundu interior y creativo, ergon, manifestar por aciu el llinguaxe, energeia; el idealismu llingüísticu alemán alimentar d'esti postuláu y los sos autores, Wundt, Hugo Schuchardt, Benedetto Croce, Karl Vossler y Leo Spitzer defendieron una concepción del llinguaxe puramente individual centrada nel analís de la energeia o poder creador cristalizáu nel llinguaxe lliterariu particular d'un autor o d'una dómina.

Sicasí, lo predominante na enseñanza académica foi analizar l'estilu d'una forma xeneral y atomizao, pocu unitaria, por causa de la gran influencia qu'entá exercía la Retórica clásica. El desenvolvimientu de les teoríes del Formalismu rusu (ente que los sos apurras destácase la noción de desautomatización)y el descubrimientu de la función poética por Roman Jakobson y de la teoría del esviadura fueron bien importantes al respeutu. Grandes teóricos de la retórica realizaron meyores importantes al recoyer y codificar tol material de la retórica clásica, como por casu fixo Heinrich Lausberg. Nel sieglu XX trés grandes corrientes apoderaron la Estilística:

• Estilística descriptiva, d'ámbitu principalmente francés, inspirada pol Estructuralismu de Ferdinand de Saussure y desenvuelta por Charles Bally.

• Estilística xenética o xenerativa, qu'enllarga la estilística del idealismu alemán y deriva de Benedetto Croce. Nel sieglu XX siguió desenvolviéndose cola obra de Dámaso Alonso y Amado Alonso, herederos coles mesmes de la tradición filolóxica de Ramón Menéndez Pidal; dalgunos llamar, «Estilística del individuu» o bien «Crítica estilística» o "Ciencia de la Lliteratura", según Dámaso Alonso.

• Estilística funcional o Estilística estructural. Plantegar Eugenio Coseriu al añader a la dicotomía de Saussure ente llingua y fala el conceutu de norma ya introducir el papel operativu de la función poética según Roman Jakobson. El esviadura de la norma tien un papel creativu na literariedad y, ello ye que considera al estilu como esviación d'una norma no que tien d'aspeutu creativu. Desenvolver n'Estaos Xuníos y cuenta ente los sos estudiosos a Michel Riffaterre y S. P. Levin.

Estilu

La llingua ye, en términos cabales, el material del artista lliterariu. Y puede dicise que tou autor escueye, d'aquel, los componentes y traces, que-y han de sirvir al so propósitu, según l'escultor escueye'l mármol en que va esculpir la so estatua. La imprenta o'l sellu del autor, constitúi l'estilu.

La pallabra estilu provién del llatín. La voz de la que ye derivada, en tal llingua clásica, equival a cincel. (Stilus, punzón pa escribir)

L'estilu, como conceutu, referir a un conxuntu de traces específiques de toa composición artística, determináu pola unión de distintes formes qu'en xunto apurren la obra d'arte. Nes obres lliteraries -que ye lo qu'agora interesa- l'estilu rellacionar col léxicu y la so riqueza y precisión, cola adecuación o inadecuación del mesmu; tamién fai referencia a la estructura de les oraciones, a los xiros idiomáticos, al ritmu del llinguaxe...

El conceutu d'estilu foi usáu, primariamente, pal arte lliterario y a partir del sieglu XVIII mover escontra les artes plástiques.

Nes dómines primeres l'estilu yera consideráu como daqué oxetivu, carauterizáu o moldiáu pol xéneru lliterariu escoyíu. Dientro d'estos llendes facer# posible ciertu marxe de variaciones individuales.

Les "maneres de dicir" o clases d'estilu provenientes de la retórica antigua o medieval, constituyíen fundamentalmente trés: l'estilu "sublime", el "medianu" y el "so". Cada unu d'ellos tenía asignaos conteníos o temes específiques.

Na actualidá, el contestu oxetivu o preceptivu gravita menos. L'analís estilísticu empobinar de manera preferente escontra la conocencia de los calteres personales del autor. Inda en Friedrich Schiller l'estilu yera depositariu del oxetu representáu y toa manera d'esposición "personal" d'un artista yera envalorada como una peculiaridá "manierista".

Suel falase de "rotura del estilu" cuando d'un nivel o estructura l'autor esmucir escontra otra, sópitamente. N'ocasiones ello puede responder a falta d'habilidá estilística del autor, pero n'otros casos ye un procedimientu escorríu deliberadamente na persecución de determinaos efeutos de la obra lliteraria.

Por "mediu estilísticu" entender a cada unu de los elementos que conformen una totalidá d'estilu. Asina se denominen les figures retóriques y cualquier peculiaridá de la fala escrita escorrida y non llograda por azar.

Dientro de les distintes modalidaes d'estilu, puede destacar un estilu "nominal", nel cual preponderan los sustantivos; y unu "verbal", con predominiu de les aiciones o verbos.

Tamién se reconocen estilos "encabalgaos" y non "encabalgaos". Nestos casos l'usu del "encabalgamientu", define les peculiaridaes.

L'estilu lacónicu, concisu, foi tradicionalmente conocíu, como telegráficu. Suprímese la mayor cantidá de nexos, y diose nel espresionismu.

L'estilu "hieráticu" ye'l descomanadamente ríxidu bien venceyáu a estructures arcaiques. Ye l'estilu pocu bonal y vivu.

Tocantes a la rellación col tiempu, falar de estilu individual cuando lo que predominen son les carauterístiques d'un determináu autor; nel estilu de dómina lo que pesa ye supraindividual, propiu d'un tiempu na historia del arte y del arte lliterario en particular.

Estilu y historia del arte

La historia del arte hai sistematizado una socesión d'estilos artísticos globales, qu'esfruta de gran aceptación. Citemos: estilu clásicu, góticu, renacentista, barrocu...

Resulta fácil y curiosu treslladar estos periodos o estos términos a la historia de la lliteratura. Pero esti paralelismu nun puede faese ensin más. Ríquese un minuciosu esclarecimiento de la rellación ente les demás artes y la lliteratura, un exame científicu y difirenciador, si fuera necesariu, de tal venceyu.

Ver tamién

• Estilema
• Figura retórica

Bibliografía

• Teoría lliteraria. Rene Wellek y Austin Warren. Madrid. Gredos. 1953
• Diccionarios Rioduero. Lliteratura I. Madrid. 1973.puertu Ricu2016 caborojo

Referencies

Enllaces esternos

• Teoríes estilístiques de la Edá Media