Ferdinand de Saussure

Ferdinand de Saussure
Sinh	(1857-11-26)26 tháng 11 năm 1857 Geneva, Thụy Sĩ
Mất	22 tháng 2 năm 1913(1913-02-22) (55 tuổi) Vufflens-le-Château, Vaud, Thụy Sĩ
Trường lớp	Đại học Geneva Đại học Leipzig (bằng Tiến sĩ, 1880) Đại học Berlin
Thời kỳ	Triết học thế kỷ 19
Vùng	Triết học phương Tây
Trường phái	Chủ nghĩa cấu trúc, bước ngoặt ngôn ngữ học,[1] ký hiệu học
Tổ chức	EPHE Đại học Geneva
Đối tượng chính	Ngôn ngữ học
Tư tưởng nổi bật	Ngôn ngữ học cấu trúc Ký hiệu học Langue và parole Sở biểu và năng biểu Đồng đại và lịch đại Ký hiệu ngôn ngữ Tính võ đoán ký hiệu Thuyết phụ âm thanh hầu
Ảnh hưởng bởi Durkheim,[2] Leskien, Zimmer, Oldenberg, Pāṇini
Ảnh hưởng tới Barthes, Lévi-Strauss, Lacan, Althusser, Foucault, Derrida, Laclau, Bloomfield, Meillet, Benveniste, R. Harris, Shaumyan, Jakobson, Merleau-Ponty, Hjelmslev, Firth, Labov, Percy, Mukařovský, trường phái Prague, Edward Schillebeeckx, Jean Baudrillard
Chữ ký

Ferdinand de Saussure (tiếng Pháp: [fɛʁdinɑ̃ də sosyʁ]; 26 tháng 11 năm 1857 – 22 tháng 2 năm 1913) là một nhà ngôn ngữ học và ký hiệu học người Thụy Sĩ sinh ra và lớn lên tại Genève. Những tư tưởng của ông đã đặt nền móng cho những thành tựu phát triển rực rỡ của ngôn ngữ học cũng như ký hiệu học thế kỷ 20.^[3][4] Ông được công nhận rộng rãi là một trong những cha đẻ của ngôn ngữ học hiện đại^[5][6][7][8] và một trong hai cha đẻ của ngành ký hiệu học (cùng với Charles Sanders Peirce), hay sémiologie theo cách gọi của Saussure.^[9]

Tiểu sử

De Saussure sinh ra vào năm 1857. Thiếu thời, ông đã bộc lộ những bẩm chất tài năng và thông thái. Sau một năm học các thứ tiếng Latin, Hy Lạp, Phạn và một số các học phần khác tại Đại học Genève, ông bắt đầu công việc tại Đại học Leipzig từ năm 1876. Hai năm sau ông trải qua một năm học tập tại Berlin. Tại đây ông đã cho ra đời tác phẩm Mémoire sur le système primitif des voyelles dans les langues indo-européenes (Dẫn luận về hệ thống nguyên âm nguyên thủy trong ngôn ngữ Ấn-Âu). Ông quay lại Đại học Leipzig và nhận bằng tiến sĩ vào năm 1880. Không lâu sau đó ông định cư ở Paris. Tại đây ông làm giảng viên bộ môn ngôn ngữ cổ đại và hiện đại. Ông giảng dạy 11 năm tại Paris và trở về Genève vào năm 1891. Tại đây, ông giảng dạy tiếng Phạn và ngôn ngữ Ấn-Âu cho Đại học Genève. Mãi cho đến năm 1906, ông bắt đầu giảng dạy khóa trình Ngôn ngữ học Đại cương và đây chính bộ môn mà de Saussure dồn hết tâm huyết vào nó cho đến khi ông nhắm mắt vào năm 1913.

Ảnh hưởng của de Saussure

Giáo trình Ngôn ngữ học Đại cương

Tác phẩm để đời của de Saussure là Cours de linguistique génerale (Giáo trình Ngôn ngữ học Đại cương), xuất bản vào năm 1916 bởi hai cựu sinh viên của ông là Charles Bally và Albert Sechehaye. Ấn bản dựa trên các bài giảng của de Saussure tại Đại học Genève. Giáo trình đã trở thành hạt mầm cho các công trình ngôn ngữ học của thế kỷ 20.

Trong giáo trình, de Saussure đưa ra một số các cặp lưỡng phân để làm ranh giới phân định việc nghiên cứu ngôn ngữ. Trong các cặp đó có các cặp như: ngôn ngữ và lời nói; nội tại và ngoại vi. Sau đó ông đi đến giới hạn việc nghiên cứu, không quan tâm tới những vấn đề thuộc lời nói và các mặt ngoại vi của ngôn ngữ.

Mặt tích cực

De Saussure đã tạo ra một bước ngoặt trong lĩnh vực nghiên cứu ngôn ngữ học. Ông đã phát hiện bản chất hệ thống của ngôn ngữ và sự quy định lẫn nhau của ngôn ngữ trong một hệ thống. Ông đã vạch ra một phương hướng tiếp cận mới cho việc nghiên cứu ngôn ngữ, làm nền tảng cho những nghiên cứu khoa học khác, ngay cả những lĩnh vực không thuộc ngôn ngữ học. Ông đã nâng vị trí nghiên cứu ngôn ngữ lên ngang tầm với những lĩnh vực nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn đương thời.

Mặt hạn chế

De Saussure đã tự "đóng khung" vào việc chỉ nghiên cứu nội tại ngôn ngữ học, làm cho mọi hướng nghiên cứu mở rộng của ngôn ngữ học đi vào ngõ cụt: "Chúng tôi cho rằng việc nghiên cứu các hiện tượng ngoại vi của ngôn ngữ có thể đạt được những thành quả tốt đẹp, nhưng không thể cho rằng không có nó thì không thể hiểu được cơ chế nội tại của ngôn ngữ."^[10]. Ông đã loại bỏ hẳn những cái thuộc phạm trù lời nói ra khỏi phạm vi nghiên cứu ngôn ngữ: "Gộp ngôn ngữ và lời nói vào một quan điểm duy nhất sẽ là không tưởng."^[11]. Việc tạo ra cặp lưỡng phân giữa ngôn ngữ và lời nói của de Saussure đã hình thành sự khái quát hóa trong ngôn ngữ, nhưng mặt khác nó lại làm cho việc nghiên cứu những đơn vị cao hơn của ngôn ngữ bị bế tắc. Câu và các đơn vị trên câu đều bị Saussure xếp vào lời nói và coi như nằm ngoài phạm vi nghiên cứu của ngôn ngữ.

Tham khảo

1. David Kreps, Bergson, Complexity and Creative Emergence, Springer, 2015, tr. 92.
2. Mark Aronoff, Janie Rees-Miller (biên tập.), The Handbook of Linguistics, John Wiley & Sons, 2008, tr. 96. Mặc dù E. F. K. Koerner cho rằng Saussure không chịu ảnh hưởng của Durkheim (Ferdinand de Saussure: Origin and Development of His Linguistic Thought in Western Studies of Language. A contribution to the history and theory of linguistics, Braunschweig: Friedrich Vieweg & Sohn [Oxford & Elmsford, N.Y.: Pergamon Press], 1973, tr. 45–61.)
3. Robins, R. H. 1979. A Short History of Linguistics, 2nd Edition. Longman Linguistics Library. London and New York. tr. 201: Robins writes Saussure's statement of "the structural approach to language underlies virtually the whole of modern linguistics".
4. Harris, R. và T. J. Taylor. 1989. Landmarks in Linguistic Thought: The Western Tradition from Socrates to Saussure. Ấn bản 2. Chương 16.
5. Justin Wintle, Makers of modern culture, Routledge, 2002, tr. 467.
6. David Lodge, Nigel Wood, Modern Criticism and Theory: A Reader, Pearson Education, 2008, tr. 42.
7. Thomas, Margaret. 2011. Fifty Key Thinkers on Language and Linguistics. Routledge: London and New York. tr. 145-146
8. Chapman, S. và C. Routledge (2005). Key Thinkers in Linguistics and the Philosophy of Language. Edinburgh University Press. tr. 241-242
9. Winfried Nöth, Handbook of Semiotics, Bloomington, Indiana University Press, 1990.
10. Giáo trình Ngôn ngữ học Đại cương, trang 50
11. Giáo trình Ngôn ngữ học Đại cương, trang 46

Thư mục

Nguồn sơ cấp

• de Saussure, Ferdinand (2017). Giáo trình Ngôn ngữ học Đại cương. Cao Xuân Hạo biên dịch. Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học Xã hội. ISBN 6049448531.

Nguồn thứ cấp

Sách chuyên khảo

• Amsterdamska, Olga (2012). Schools of Thought: The Development of Linguistics from Bopp to Saussure [Các trường phái tư tưởng: Sự phát triển ngôn ngữ học từ Bopp tới Saussure] (bằng tiếng Anh). Hà Lan: Springer Netherlands. ISBN 9400937598.
• Bouissac, Paul (2010). Saussure: A Guide For The Perplexed [Saussure: Một chỉ dẫn cho người bối rối] (bằng tiếng Anh). Hà Lan: Bloomsbury Publishing. ISBN 144117866X.
• Gasparov, Boris (2013). Beyond Pure Reason: Ferdinand de Saussure's Philosophy of Language and Its Early Romantic Antecedents [Hơn cả lý tinh thuần túy: Triết học ngôn ngữ của Ferdinand de Saussure và tiền đề lãng mạn sơ kỳ của nó] (bằng tiếng Anh). Anh: Nhà xuất bản Đại học Columbia. ISBN 0231157800.
• Harris, Roy (2019). Saussure and His Interpreters [Saussure và các nhà diễn giải ông] (bằng tiếng Anh). Anh: Nhà xuất bản Đại học Edinburgh. ISBN 1474468845.
• Hawkes, Terence (2003). Structuralism and Semiotics [Cấu trúc luận và Ký hiệu học] (bằng tiếng Anh). Anh: Routledge. ISBN 0415321530.
• Holdcroft, David (1991). Saussure: Signs, System and Arbitrariness [Saussure: Ký hiệu, Hệ thống và Tính võ đoán] (bằng tiếng Anh). Anh: Nhà xuất bản Đại học Cambridge. ISBN 0521339189.
• Joseph, John E. (2012). Saussure (bằng tiếng Anh). Anh: Nhà xuất bản Đại học Oxford. ISBN 0191636975.
• Parmentier, Richard J. (2016). Signs and Society: Further Studies in Semiotic Anthropology [Ký hiệu và xã hội: Các nghiên cứu sâu hơn trong nhân học ký hiệu] (bằng tiếng Anh). Hoa Kỳ: Nhà xuất bản Đại học Oxford. ISBN 0253025141.
• Seuren, Pieter (2018). Saussure and Sechehaye: Myth and Genius [Saussure và Sechehaye: Huyền thoại và Thiên tài] (bằng tiếng Anh). Hà Lan: Brill. ISBN 9004378154.
• Thibault, Paul J. (2013). Re-reading Saussure: The Dynamics of Signs in Social Life [Đọc lại Saussure: Tính năng động của ký hiệu trong đời sống xã hội] (bằng tiếng Anh). Anh: Taylor & Francis. ISBN 1135093083.

Tuyển tập và kỷ yếu

• Nhiều tác giả (2018). Léon-Michel Ilunga (biên tập). Ferdinand de Saussure (bằng tiếng Pháp). Pháp: EME Editions. ISBN 2806651247.
• Nhiều tác giả (2018). Louis de Saussure; Stephen R. Anderson (biên tập). René de Saussure and the theory of word formation [René de Saussure và lý thuyết về sự hình thành từ] (bằng tiếng Anh). Đức: Language Science Press. ISBN 3961100969.
• Nhiều tác giả (2004). Carol Sanders (biên tập). The Cambridge Companion to Saussure [Cẩm nang Cambridge về Saussure] (bằng tiếng Anh). Pháp: Nhà xuất bản Cambridge. ISBN 0521804868.

Liên kết ngoài

• Các công bố bởi hoặc về Ferdinand de Saussure trong catalog Helveticat của Thư viện Quốc gia Thuỵ Sĩ