Gorgias

Gorgias
Vida
Nacimientu	circa 483 de edC[1]
Muerte	Larisa, 375 de edC[1] (107/108 años)
Estudios
Llingües falaes	ático ^(es) griegu antiguu[2]
Alumnu de	Empédocles
Profesor de	Hipócrates Isócrates ^(es) Polus ^(en)
Oficiu	sofista ^(es)
Movimientu	Sofística ^(es) Filosofía presocrática sofista ^(es)

Pa ver otros usos d'esti términu, Gorgias (dixebra).

Gorgias de Leontinos (en griegu Γοργίας) (c. 485 e.C. -c. 380 e.C. )^[3] foi un filósofu sofista del periodu antropolóxicu de la filosofía griega.

Biografía

Gorgias, fíu de Carmántides, orador, discípulu de Empédocles, maestru de Polu d'Agrigento, de Isócrates y Alcidamante, hermanu de Heródico, nació na ciudá griega de Leontinos, Sicilia, hacia l'añu 487 a.C aproximao. La so vida, polo xeneral, trescurrió momentos esitosos. Gracies a la so llonxevidá (vivió cientu ocho años en perfecta lucidez y salú física), en parte, y tamién pola ingente fortuna que supo ganase ente los griegos, pudo viaxar per toa Grecia. Asina, munchos afirmen que Gorgias nunca tuvo un llugar definíu por llargu tiempu, sinón que saltaba de charcu en charcu croando y enseñando, pa utilizar una metáfora que Aristófanes aplíca-y. Prueba de la so gran fortuna y del so constante dir y venir danos les siguientes pallabres de Isócrates, el so discípulu más destacáu y predilectu:

“Pero'l que mayor fortuna amasó, de cuantos sofistes recordamos, foi Gorgias de Leontinos. Ésti, anque vivió en Tesalia na dómina en que los sos habitantes yeren los más ricos de Grecia, y a pesar de vivir una vida bien llarga, dedicáu a esa actividá codalosa, y nun habitar d'una manera estable nenguna ciudá, polo que nun tuvo que contribuyir a los gastos del estáu nin se vio obligáu a pagar impuestos, y, amás, nun casó a nenguna muyer nin tuvo fíos, sinón que se vio exentu d'esa contribución, la más constante y costosa (…)”

Gorgias foi'l más almiráu maestru de retórica de l'antigua sofística, y tantu ye asina que dalgunos creen, como Filóstrato, que se-y debe atribuyir la paternidá del arte oratorio de los sofistes. Sofista, que lliteralmente significa los sabios, ye'l nome que recibió un grupu d'intelectuales que na Atenes de mediaos del sieglu V empezó a faer del saber un oficiu impartiendo, con gran escándalu de los filósofos, lleiciones de retórica y elocuencia a los mozos de la clase dirixente que pretendíen de dedicase a la carrera política.

L'orador algamó tan gran fama ente los griegos que, en poco tiempu, llogró una pléyade d'alumnos que la so prosapia pertenecía a l'aristocracia, a quien cobraba nada menos que cien mines. Esta fama llograr cuando, n'ocasión de que la so ciudá yera hostigada polos siracusanos, foi unviáu como cabeza d'una embaxada a Atenes, col fin de convencer a los xefes y al pueblu de que los protexeren y formaren con ellos una alianza. Finalmente, los atenienses, impresionaos pol so arte, aliar con Leontinos. Dempués d'esti fechu, Gorgias tuvo entrada llibre na gran ciudá, onde amasó lo más grueso de la so fortuna, al puntu de que se fixo llevantar en Delfos una estatua d'oru macizo, costeado pola so propia bolsa.

Quiciabes aquello que mandó a la posteridá y que, por tanto, verdaderamente reconózse-y, seya la estraordinaria importancia que-y dio a la retórica, al arte del discursu y de la persuasión, tantu que munchos antiguos estudiaben la so Arte Oratorio con fervor. Per otra parte, el mesmu Platón dedíca-y un diálogu denomináu, xustamente, “Gorgias”; ye dicir que, ensin importar que nésti se lo ataque, al faer referencia a Gorgias y tomalo como'l centru del diálogu, Platón suxúrenos qu'ésti foi una eminencia del so tiempu, quien, por lo mesmo, yera bien oyíu pol pueblu, cosa que de nenguna manera asocediera si nun fuera un home descollante. Asina, podemos dicir de dambos: el noble engarde solamente colos de la so talla. Pa faer notar lo afilada que foi'l so llingua y lo celebrada que foi la so facundia, Aristófanes, nes sos “Aves” 1694ss, diz:

“Hai en Fanas, de la Clepsidra cerca,

Una raza zaguina de llinguarexes,

Que vendimian, semen y faen collecha

Cola so llingua y tamién recueyen figos.

Bárbaros de nación, los Gorgias y los Filipos.”

Como orador tien de consideráse-y fundador de la oratoria “epidíctica”. Los discursos que nos fueron calteníos son: un Epitafiu, un Olímpicu, un Pítico, un Aponderamientu de los eleáticos, toos ellos en fragmentos. Quédanos, sicasí, el testu íntegru de los exercicios sofísticos, l'Aponderamientu a Helena y l'Apoloxía de Palamedes. En toos ellos, Gorgias fai ostentación de la so habilidá dialéutica.

Finalmente, Gorgias fina en Larisa, alredor del añu 380 e.C.

Filosofía

Según Platón na so Gorgias o Sobre la Retórica, Gorgias define'l so arte como arte oratorio y afirma que ta dispuestu a formar en tal arte a toos aquellos que quieran. Se vanagloriaba de contestar a cuantes cuestiones habíense-y propuestu, ufiertándose dempués a verificar lo argumentao. Hai de solliñar que, a diferencia de lo qu'asocede nel diálogu Protágoras (que'l so protagonista ye'l tamién sofista Protágoras), onde los sos argumentos son presentaos como notablemente hábiles afirmaciones, nel Gorgias de Platón, el sofista apaez sosteniendo unes tesis bien débiles y fácilmente rebatibles que lu lleven a ser fechu risión por Sócrates. Por ello, gran parte de les carauterístiques de les postures de Gorgias sigue n'entredichu.

Forma parte de la primer xeneración de sofistes xunto con Protágoras con quien compartió'l presupuestu básicu de la so filosofía: el relativismu y l'escepticismu. Movemos nel mundu de la mera opinión, siendo la verdá pa cada unu de nós aquello que nos persuade como tal. La retórica ye la téunica de la persuasión, y el sofista, el maestru de la opinión.

Recoyó la temática de la filosofía eleática concluyendo que nada esiste. Atopar nuna obra que se-y atribúi, Sobre la Naturaleza o'l Nun Ser (títulu qu'alude a la postura de la escuela eleática -pola cual vese influyíu, pero a la qu'ataca- yá que el filósofu Meliso de Samos escribiera la obra Sobre la naturaleza o'l Ser), trés célebres tesis:

• Nada esiste.
• Si daqué esistiera, nun podría ser conocíu pol home.
• Si daqué esistente pudiera ser conocíu, sería imposible espresalo col llinguaxe a otru home.

El relativismu de Protágoras pasa a ser en Gorgias escepticismu, sosteniendo tesis nihilistes (del llatín nihil, nada) tesis que sostién l'ausencia de convencimientos verdaderos lo mesmo que de los valores. Nel casu de Gorgias, niégase la esistencia de nada permanente no real al declarar falses toles opiniones.

Tesis 1: Nada esiste

La primer tesis defender de la manera siguiente: si daqué esiste debería o bien ser eternu o nun selo. Si fora eternu, habría de ser infinitu y, si fora infinitu, nun podría tar en nada. Pero, lo que nun ta en nada nun esiste. Per otra parte, si nun fora eternu, tendría d'empezar a ser (tendría de nacer, ser creáu), pero, pa empezar a ser, antes debería nun ser, lo que ye imposible, una y bones el nun ser nun ye (lo que nun esiste nun puede niciar la esistencia). Asina, nin ye eternu nin tien orixe y, por tanto, nun ye. Nada puede esistir.

El tamién escépticu Sestu Empíricu, quien conoció los escritos gorgianos, recueye l'argumentación nel so llibru "Contra los matemáticos" d'esta miente:

"Que nada esiste ye argumentáu d'esta miente. Si esiste daqué, o bien esisti lo que ye o lo que nun ye, o bien esisten tantu lo que ye como lo que nun ye. Pero nin lo que ye esisti, como va demostrar, nin lo que nun ye, como va esplicar, nin tampoco lo que ye y lo que nun ye, puntu ésti que tamién va xustificar. Nun esiste nada, en conclusión.

Ye claro, per un sitiu, que lo que nun ye nun esiste. Pos si lo que nun ye esistiera, esistiría y, coles mesmes, nun esistiría. En cuantes que ye pensáu como non esistente, nun va esistir, pero, en cuantes qu'esiste como non esistente, en tal casu va esistir. Y ye de tou puntu absurdu que daqué esista y, coles mesmes, nun esista. A última hora, lo que nun ye nun esiste. Ya inversamente, si lo que nun ye esisti, lo que ye nun va esistir. Pos unu y otru son mutuamente opuestos, de cuenta que si la esistencia resulta atributu esencial de lo que nun ye, a lo que ye convendría-y la inesistencia. Mas nun ye ciertu que lo que ye nun esiste y, por tanto, tampoco lo que nun ye va esistir.

Pero ye que tampoco lo que ye esiste. Pos si lo que ye esisti, o bien ye eternu o niciáu, o eternu o ingénito al tiempu. Mas nun ye eternu nin niciáu nin dambes coses, como vamos amosar. A última hora, lo que ye nun esiste.

Porque si ye eternu lo que ye -hai qu'empezar por esta hipótesis- nun tien principiu dalgunu. Pos tou lo que naz tien dalgún principiu, en cuantes que lo eterno, pol so ingénita esistencia, nun puede tener principiu. Y, al nun tener principiu, ye infinitu. Y si ye infinitu, nun s'atopa en parte dalguna. Yá que si ta ayures, esi sitiu nel que s'atopa ye daqué distintu d'él y, en tal casu, nun va ser yá infinitu'l ser que ta conteníu, ente que nada hai mayor que l'infinitu, de cuenta que l'infinitu nun ta en parte dalguna. Agora bien, tampoco ta conteníu en sí mesmu. Pos continente y conteníu van ser lo mesmo y lo que ye unu va convertir en dos, n'espaciu y materia. N'efeutu, el continente ye l'espaciu y conteníu, la materia. Y ello ye, ensin dulda, un absurdu. En consecuencia tampoco lo que ye ta en sí mesmu. De cuenta que, si lo que ye eternu, ye infinitu y, si infinitu, nun ta niundes, nun esiste. Por tanto, si lo que ye, ye eternu, tampoco la so esistencia ye n'absolutu.

Pero tampoco lo que ye pue ser niciáu. Yá que si foi niciáu, vien de lo que ye o de lo que nun ye. Mas nun venir# de lo que ye. Yá que si la so esistencia ye, nun foi niciáu, sinón que yá esiste. Nin tampoco vien de lo que nun ye, una y bones lo que nun ye nun puede niciar nada, yá que l'ente creador debe necesariamente participar de la esistencia. En consecuencia lo que ye nun ye tampoco niciáu.

Y por les mesmes razones tampoco son posibles los dos alternatives, que sía, al tiempu, eternu y niciáu. Pos dambes alternatives destrúyense mutuamente, y, si lo que ye, ye eternu, nun nació y, si nació, nun ye eternu.

Por tanto, si lo que ye nun ye nin eternu nin niciáu nin tampoco lo uno y lo otru, al tiempu, lo que ye nun puede esistir.

Y, per otru llau, si esiste ye unu o ye múltiple. Mas nun ye nin unu nin múltiple, según va demostrase. Poro, lo que ye nun esiste, yá que si ye unu, o bien ye cantidá discreta o continua, o bien magnitú o bien materia. Mas, en cualesquier de los supuestos nun ye unu, yá que si esiste como cantidá discreta, va poder ser separáu, y, si ye continua, va poder ser estremáu. Y, por manera asemeyada, si ye pensáu como magnitú nun dexa de ser xebrable. Y, si resulta que ye materia, va tener una triple dimensión, yá que va tener llargor, anchor y altor. Mas, ye absurdu dicir que lo que ye nun va ser nenguna d'estes propiedaes. A última hora, lo que ye nun ye unu. Pero verdaderamente tampoco ye múltiple.

Pos, yá que la multiplicidá ye un compuestu de distintes unidaes, escluyida la esistencia de lo uno, queda escluyida, por lo mesmo, la multiplicidá.

Que nun esisten, pos, nin lo que ye nin lo que nun ye, resulta bono de demostrar. Yá que si tanto lo que nun ye como lo que ye esisten, lo que nun ye va ser idénticu a lo que ye tocantes a la esistencia. Y, por ello, nengunu de los dos esiste. Que lo que nun ye nun esiste ye cosa convenida. Y quedó demostráu que lo que ye, na so esistencia, ye idénticu a lo que nun ye. Por tanto, tampoco él va esistir. Arriendes d'ello, si lo que ye idénticu a lo que nun ye, nun pueden esistir l'unu y l'otru. Porque, si esisten dambos, nun hai identidá y, si esiste identidá, nun pueden dambos esistir. D'ello síguese que nada esiste."

Tesis 2: Si daqué esistiera, sería incognoscible

La segunda tesis parte de l'afirmación de Parménides según la cual nun ye posible pensar el nun ser. Pero, si'l nun ser nun pudiera ser pensáu, afirma Gorgias, nun esistiría l'error. Puesto que l'error esiste, infierse que puede pensase'l nun ser. Asina, podemos dicir qu'hai coses non pensaes qu'esisten, y coses non esistentes (como personaxes míticos, por casu) que pueden ser pensaes. D'esta manera señala qu'esiste una división ente pensamientu y ser y, por tanto, si daqué esistiera, nun podría ser pensáu. “Si lo pensao nun esiste, lo esistente nun ye pensáu”

En pallabres de Sestu Empíricu:

"De siguío tien de demostrase que, entá nel casu de que dalguna cosa esista, ésta ye incognoscible ya inconcebible pal home (...). Ye una deducción exacta ya impecable ésta: "si lo pensao nun esiste, lo esistente nun ye pensáu" (...) Rescampla que les coses pensaes nun esisten. Pos, si n'efeutu, les coses pensaes esisten, toles coses pensaes tienen d'esistir, dempués que daquién les piense. Lo que ye inverosímil, pos, de fechu nun ye verdá que si unu piensa homes voladores o carros que cuerren pel mar, por eso solo un home vuele o los carros cuerran sobre'l mar. Polo cual nun ye verdá que lo pensao esista. Amás, si lo pensao esiste, lo non esistente nun va poder ser pensáu, porque a los contrarios correspuéndenlos atributos contrarios (...) por ello, si a lo esistente correspuénde-y el ser pensáu, a lo non esistente corresponderá-y el nun ser pensáu. Pero esto ye absurdu, porque se piensa tamién a Escila y la Quimera y munches otres coses irreales. Polo cual el ser nun ye pensáu (...)"

Tesis 3: Si daqué fora cognoscible, sería incomunicable

La tercer tesis defende que la pallabra nun comunica más que soníos. Por aciu el llinguaxe nun tresmitimos colores, sabores, tamaños, etc., sinón solamente soníos (esto ye, nun tresmitimos les coses en sí sinón solo pallabres). Y, al igual que la vista nun ve los soníos, l'oyíu nun oi los colores. Con ello pon de manifiestu'l divorciu esistente ente signu y significáu (ente'l términu que designa y l'oxetu designáu), y destaca la imposibilidá de tresmitir la realidá por aciu la pallabra.

Esto podríase resumir en: 1) antítesis ente la exterioridad (al respective de nós) de la subsistencia de los oxetos y l'interioridá de la pallabra; 2) imposibilidá, por ello, de que la pallabra tenga la función de representar l'oxetu esterior, que, sicasí, tien la función de revelanos a nós la pallabra, amenándola per mediu de les impresiones sensibles (los sentíos); 3) diferencia ente la subsistencia visible (los oxetos) y auditiva (la pallabra), y irrepresentabilidad recíproca.

Diz Sestu Empíricu:

"Porque'l mediu colo qu'espresamos ye la pallabra y ésta nun ye lo subsistente y el ser. Por tanto, nun espresamos los seres reales al nuesu próximu, sinón pallabres que son distintes a la realidá subsistente. Pos, tal como lo visible nun puede tresformase n'oyible y viceversa, asina'l ser nun puede tresformase en pallabra nuesa, pos subsiste fora de nós. Y nun siendo pallabra lo real nun puede ser manifestáu a los demás. La pallabra, n'efeutu entámase poles impresiones de los oxetos esteriores sobre nós, esto ye, poles sensaciones, pos de l'acción del sabor, surde en nós la pallabra qu'espresa tal cualidá, y de la impresión del color, la pallabra del color. Si esto ye verdá, nun ye la pallabra representativa del oxetu esternu, sinón que l'oxetu esternu ye revelador de la pallabra. Y poro, nin entá puede dicise que, tal como subsisten los oxetos visibles y los oyibles, asoceda asina cola pallabra tamién; de manera que pueda, por ser subsistente y real, revelar los oxetos subsistentes y reales. Porque si tamién subsiste la pallabra, en tal casu, ye cosa diversa de los otros subsistentes (de les coses mesmes), y sobremanera, difieren los cuerpos visibles de les pallabres: pos lo visible percibir con un órganu distintu al que percibe la pallabra. Por ello, la pallabra nun puede espresar la mayor parte de los oxetos subsistentes, de la mesma manera que nin entá éstos pueden manifestar unos la naturaleza de los otros."

Obra

Manuales de retórica

• Retóricu
• Aponderamientu d'Helena
• Defensa de Palamedes

Trataos filosóficos

• Sobre la naturaleza o Sobre'l nun ser

Otros discursos

• Discursu olímpicu
• Discursu pítico
• Epitafiu
• Encomio de los ciudadanos de Elis

Ver tamién

• Sofista
• Protágoras
• Escepticismu
• Nihilismu
• Platón
• Sócrates
• Gorgias, diálogu de Platón.

Referencies

1. Afirmao en: Treccani's Enciclopedia on line. Identificador Enciclopedia Treccani on line: gorgia-di-leontini. Llingua de la obra o nome: italianu. Autor: Instituto de la Enciclopedia Italiana.
2. Identificador CONOR.SI: 70585955. Afirmao en: CONOR.SI.
3. Oxford Classical Dictionary, 3rd. ed. s.v. "Gorgias" (Oxford, 1996)

Bibliografía

• Platón: Diálogos. Volume II (de les Obres completes), Gredos (ISBN 978-84-249-0887-4), 2003.
• Gorgias de Leontinos, De lo que nun ye, o de la naturaleza. Los testimonios, Edición crítica, traducción y estudiu introductoriu de Luis Andrés Bredlow, Barcelona, Anthropos, 2016.
• Bruera, Horacio: Les pallabres: la tensión ente lóxica y política, Fundación Salto, 2013. (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).

Enllaces esternos

• Hermann Alexander Diels: Fragmentos de los presocráticos (Die Estace der Vorsokratiker). La primer edición facer en 1903 en Berlín, y foi dirixida por el mesmu Diels. A partir de la 5ª, sustituyiría a Diels Walther Kranz.
  • 75: Gorgias.
    • Testu griegu: 1ª ed., de 1903, en facsímil electrónicu n'Internet Archive.
    • Testos en griegu, y dalgunos en llatín, de la 2ª ed., de 1906, nel sitio de Philippe Remacle (1944 - 2011).

• Aristóteles: Alrodiu de la xeneración y la corrupción; 974a - 980b: De Meliso, de Jenófanes y de Gorgias.
  • Testu billingüe griegu - francés, con introducción y comentarios nesti idioma, nel sitiu de Philippe Remacle; trad. de Jules Barthélemy-Saint-Hilaire (1805 - 1895). Librairie philosophique de Ladrange. París, 1866.